عوامل اثرگذار بر رویکرد امنیّتی در آمایش نواحی مرزی استان کردستان
الموضوعات :یاشار ذکی 1 , رسول افضلی 2 , اسکندر مرادی 3 , کمال رنجبری 4
1 - دانشگاه تهران
2 - دانشگاه تهران
3 - دانشگاه پیام نور
4 - جغرافیا
الکلمات المفتاحية: کلیدواژه: مرز, امنیّت, مناطق مرزی, استان کردستان, آمایش.,
ملخص المقالة :
چکیده موقعیت اقوام و مذاهب در پهنه سرزمینی کشور دارای اهمیت فراوانی در آمایش و چگونگی مدیریت فضایی و توسعه فضایی است. در صورتی که اقوام در مناطق مرزی وجود داشته باشند و گرایشات ناحیه‌گرایی در بین آن اقوام وجود داشته باشد این وضعیت کشور را با طیفی از فرصت و تهدید مواجه می کند. از یک طرف وجود اقوام در مناطق مرزی می‌تواند بعنوان لولاهای ژئوپلیتیکی عمل کرده و حوزه نفوذ کشور را ارتقا بخشد و از طرف دیگر گرایشات ناحیه‌گرایی قومی می‌تواند کشور را با تهدیدات امنیتی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مواجه کند. ایران با موقعیت منحصر به فرد خود در خاورمیانه دارای اقوام و مذاهب مختلفی در مناطق مرزی است که در آنسوی مرزها نیز این اقوام دارای عقبه جغرافیایی هستند. کردها در ایران دارای وجه مشترکات متعددی با هسته مرکزی کشور هستند ولی رویکرد امنیتی و تقدم امنیت بر توسعه در آمایش مناطق کردنشین با تاکید بر مناطق مرزی استان کردستان سبب شده که پتانسیل‌های باالقوه طبیعی و انسانی این مناطق بارور نشوند و توسعه نیافتگی این مناطق سبب بازتولید مشکلات امنیتی بگردد. این پژوهش از نوع کاربردی و با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و منابع کتابخانه‌ای ـ اینترنتی به جمع‌آوری داده‌های مورد بحث پرداخته است و عوامل اثرگذار بر رویکرد امنیّتی در آمایش مناطق کردنشین ایران با تاکید بر مناطق مرزی استان کردستان را با استفاده از داده‌های موجود تبیین کرده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که عوامل ژئوکالچر، جغرافیایی ـ سیاسی، ژئواکونومی و ژئواستراتژیکی بر رویکرد امنیّتی در آمایش مناطق کردنشین ایران با تاکید بر مناطق مرزی استان کردستان تأثیر داشته است.
منابع:
- احمدی، حسن؛ دادجو، روزبه، (1391)، "توسعه پایدار مناطق مرزی؛ راهبرد اساسی حفظ امنیّت مرزها، همایش ملّی شهرهای مرزی و امنیّت؛ چالش‌ها و رهیافت‌ها"، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
- اخباری، محمد و دیگران، (1394)، "تبیین توسعه پایدار سیاسی مطالعه موردی ایران"، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال یازدهم، شماره 3.
- اسماعیل‌زاده، خالد؛ سحابی، جلیل، (1391)، "بازارچه‌های مشترک مرزی مکانیسمی برای سالم‌سازی اقتصاد مناطق مرزنشین و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای، دوّمین همایش ملّی راهکارهای توسعۀ اقتصادی با محوریّت برنامه‌ریزی منطقه‌ای"، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، 9 و 10 خرداد 1391.
- امیری¬مقدم، رضا، (1389)، "کردها و عراق نوین، همایش عراق نوین و جمهوری اسلامی ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها"، تهران، دانشگاه جامع امام حسین (ع).
- بدیعی، مرجان؛ محمدی، احد؛ زمانی، عظیم (1392) "بنیادها هویت سیاسی کردهای ایران"، تهران، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره .45
- بشیریه، حسین، (1389)، "موانع توسعه سیاسی در ایران"، تهران، گام نو.
- پروری، توحید، (1393)، "نقش پدافند غیرعامل در پایداری کالبدی سکونتگاه‌های روستایی مناطق مرزی مطالعه موردی: سکونتگاه‌های روستایی نوار مرزی شهرستان پیرانشهر"، پایان¬نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی عبدالرضا رکن¬الدین افتخاری، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
- پیشگاهی فرد، زهرا، نادر میرزاده و مهدی کوهشاهی، (1390)، "بررسی نقش قانون اساسی فدرال عراق بر افزایش مطالبات قومی ایران با تاکید بر کردستان" فصلنامه دانش انتظامی شماره 12.
- پیشگاهی¬فرد، زهرا؛ رحمانی، محمدعلی، (1390)، "قلمروخواهی ایران و آمریکا در خاورمیانه"، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح.
- توفیق، فیروز، (1384)، "آمایش سرزمین: تجربۀ جهانی و انطباق آن با وضع ایران"، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
- حافظ¬نیا، محمدرضا، (1381)، "جغرافیای سیاسی ایران"، تهران، انتشارات سمت.
- زارعی، اصغر و محمدجواد رمضانی (۱۳۹۶)، "راهبردهای مقابله با تهدیدات امنیّتی گروهک تروریستی پژاک"، بوشهر، دومین کنفرانس بین¬المللی پژوهش¬های نوین در علوم انسانی.
- شمّاعی، علی؛ احمدی، باقر (1395)، "تحلیل فضایی سطوح توسعه¬یافتگی شهرستان‌های استان کردستان"، مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره 6، شمارۀ 2.
- صالحی امیری، رضا (1388)، "مدیریّت منازعات قومی در ایران"، تهران، انتشارات کمیل.
- عبداللهی، محمد؛ راد، فیروز، (1388)، "بررسی روند تحول و موانع ساختاری توسعه سیاسی در ایران، تهران، مجله جامعه‌شناسی ایران"، دوره دهم، شماره 1.
- عزتی، نصرالله؛ حیدری¬پور، اسفندیار؛ اقبالی، ناصر، (1390)، "نقش و جایگاه آمایش مناطق مرزی در نظام برنامه‌ریزی (مطالعه موردی: مناطق مرزی ایران)"، فصلنامه علمی ـ پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال سوم، شماره 4.
- علی‌نقی، امیرحسین، (1383)، سناریوهای محتمل در مورد آینده عراق و استراتژی ج.ا. ایران، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- عندلیب، علیرضا؛ مطوّف، شریف، (1388)، "توسعه و امنیّت در آمایش مناطق مرزی ایران"، باغ نظر، سال ششم، شماره 12.
- فتاحی، سجاد؛ رفیعی، نسترن؛ چغازردی، جلال، (1395)، "مسئله¬شناسی راهبری توسعه در استان کردستان"، تهران، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری.
- قربانی¬نژاد ریباز، (1387)، "بررسی تطبیقی الگوی خودگردانی کردستان عراق با الگوهای خودمختاری و فدرالیسم"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی محمدرضا حافظ¬نیا، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
- کاویانی¬راد، مراد، (1389)، "ناحیه‌گرایی در ایران از منظر جغرافیای سیاسی"، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- لارزیف، م.سی، (1381)، "کردستان و کرد و علل ایجاد بحران"، ترجمۀ بهزاد خوشحالی، سنندج، انتشارات میدیا.
- مجتهدزاده، پیروز، (1389)، "سیاست‌های مرزی و مرزهای بین¬المللی ایران"، ترجمۀ حمیدرضا ملک¬محمدی، تهران، انتشارات سمت.
- محمدزاده تیتکانلو، حمیده، (1381)، "تبیین نقش شهرهای متوسّط در توسعۀ فضایی منطقه¬ای مورد پژوهی: شهر بجنورد"، رساله دکتری شهرسازی به راهنمایی اسفندیار زبردست، تهران، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا، گروه شهرسازی.
- مختاری‌هشی، حسین، (1385)، "تحلیل نقش تصمیم‌گیری‌های حکومتی در توسعه‌یافتگی سرزمین"، پایان¬نامه کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی به راهنمایی زهرا احمدی‌پور، تهران: دانشگاه تربیت مدرّس، دانشکده علوم انسانی.
- مصلّی نژاد، عباس (1393) "سیاستگذاری ساختار قدرت در ایران." تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- میرشکاران، یحیی، (1392)، "الگویابی سازمان‌دهی سیاسی فضا در ساختارهای بسیط با تأکید بر ایران"، رساله دکتری به راهنمایی زهرا احمدی¬پور، تهران: دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده علوم انسانی.
- نامی، محمدحسن؛ حیدری¬پور، اسفندیار، (1391)، "الگوي جديد براي محاسبه دقيق مساحت و طول مرزهاي کشور ج.ا. ايران"، فصلنامه جغرافیا (برنامه¬ریزی منطقه‌ای)، دوره 2، شماره 2.
- یحیی¬پور، محمدصادق، (1393)، "تحلیل ژئوپلیتیکی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر آمایش مناطق مرزی ایران و اقلیم کُردستان عراق"، رساله دکتری به راهنمایی رسول افضلی، تهران، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، گروه جغرافیای سیاسی.
- Hansen, Niles H. (1978), Border Regions: A Critique of Spatial Theory and European Case Study; (ed.), Germany-France-Sweden Land.
- Jones, P. N & Wild, T. (1994), Opening the Frontier: Recent Spatial Impacts in the Former Inner-German Border Zone; Regional Studies. Vol, 28.3, PP 259-273
- www.amar.org.ir.
- Buchanan, R. (1998), Border Regions, NAFTA, Realatory Restructuring, and the Politics of Place; In Global Legal Studies Journal; II.2, Buchanan.
- Miller, G.F, (2002), Environmental Resource Management, Wad worth Publication co.
- Newman, D., (2003), On Borders and Power: A Theoretical Framework, Journal of Borderlands .Studies, No. 18, PP. 13-25.
- Luttwak, Edward N. (1990), from geopolitics to geo-econommics: logict of conflict, Grammer of commerce.From the National Intrerest. In: o Tuathial, G & other (Edit), The Geopolitics reader. (1998), London: Rutledge.
- www.ostan-kd.ir.
- www.moi.ir.
- www.amar.org
