تبیین الگوهای غذایی در سکونتگاه های روستایی شهرستان جیرفت با رویکرد آمایش سرزمین
الموضوعات :
1 - عضو هیئت علمی
2 - دانشگاه جيرفت
الکلمات المفتاحية: امنیت غذایی, روستا, الگوی تغذیه, آمایش سرزمین¬, , شهرستان جیرفت.,
ملخص المقالة :
روستاییان علی رغم نقش محوری در تولید غذا، امروزه به دلیل تغییرات اقلیمی، اقتصادی و اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین گروه های در معرض تهدید از لحاظ امنیت غذایی می باشند. تغییر در الگوی غذایی به دلیل قدرت و دسترسی پایین روستاییان در تامین مایحتاج اولیه، سوء تغذیه و ناامنی شدید غذایی را در این سکونتگاه ها به ارمغان آورده است. این پژوهش در پی پاسخ به این سوال که الگوهای غذایی در بین خانوارهای روستایی شهرستان جیرفت چگونه است و چه عواملی بر آن تاثیر دارند، با روش پیمایش و ابزار پرسشنامه انجام شده است. مدل تئوریک پژوهش با رویکرد آمایش سرزمین سه دسته عوامل محیطی، اجتماعی و اقتصادی را به عنوان عوامل اصلی تبیین کننده الگوهای غذایی رایج در بین روستاییان ارایه کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد: خانوارهای روستایی از مجموع 14 وعده اصلی نهار و شام در هفته بیشتر؛ برنج(با میانگین 4.99 دفعه)، مواد قندی مصنوعی مانند قند، شکر و شیرینی(با میانگین 4.71 دفعه) و لبنیات(با میانگین 4.7 دفعه) و ماهی و میگو( با میانگین 1.61 دفعه) مصرف می کنند. مصرف برنج در بین روستاییان با مصرف سایر مواد غذایی از جمله شیر و فرآورده های آن، سبزی و میوه جات، حبوبات، موادقندی مرغ رابطه معنی داری داشته است(با پذیرش اثر مثبت تقارن زمان گردآوری داده ها با برداشت محصول بر میزان مصرف خانوارهای روستایی). دسترسی به آب موردنیاز برای تولید محصولات کشاورزی و دامی مهمترین عامل تبیین کننده چگونگی مصرف شیر و فرآورده های آن در بین خانوارهای روستایی دارد(R=0.47, F=5.628, Sig=0.028 ). در مجموع درآمد سالیانه در پیوند با قیمت فروش محصولات کشاورزی مهمترین عامل تبیین کننده چگونگی مصرف مواد غذایی به ویژه مصرف انواع گوشت، غذاهای رژیمی، کنسروها و... با (R=0.51, F=11.615, Sig=0.002) و چگونگی علاقه به مصرف موادغذایی با (R=0.52, F=7.44, Sig=0.013 ) و می باشند.
1) برخوری، سعید. 1396. بررسی اثرات تغییر اقلیم بر افت آب زیرزمینی و بیابانزایی (دشت جیرفت. رساله دکتری دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه هرمزگان.
2) بی‌باک حسین، مقبلی هنزائی فاطمه. جمع‌آوری، شناسایی و استفاده سنتی و بومی گیاهان دارویی در شهرستان جیرفت. فصلنامه گياهان دارويي. ۱۳۹۶; ۴ (۶۴) :۱۱۶-۱۴۰.
3) پورقاسم, پورجاوید, & علی بیگی. (2013). بررسی عوامل مؤثر بر وضعیت تغذیه ای روستاییان شهرستان کرمانشاه. پژوهشهای روستائی, 4(2), 347-364.
4) پورکاظمی, محمد حسین, سوزنده, محمد. (1388). تعیین سبد غذایی برای گروههای درآمدی مختلف با استفاده از منطق فازی. تحقیقات اقتصادی. 44(2):28-40.
5) جهانگیری، جهانگیر. رجبی، ماهرخ. 1380. بررسی سواد و فرهنگ تغذیه¬ای در زنان شیراز. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. 16(32):75-97.
6) رزاقی، علی. امنیت غذایی از دیدگاه قران. 1388. مجله اخلاق پزشکی. 3(9): 171-190.
7) رمضاني تهراني فهيمه, فرهمند مريم, اميري پريسا*, قنبريان آرش, عزيزي فريدون. 1391. موانع تغذيه سالم از منظر مردان تهراني: يک مطالعه کيفي. مجله پایش. 11(5): 725-735.
8) زینب علیمرادی, فریده کاظمی, ترانه استکی, & پروین میر میران. (2015). امنیت غذایی خانواده در ایران: مرور سیستماتیک مطالعات ایرانی. نشریه دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي, 24(87).
9) شیرین سیدحمزه, & بهزاد دماری. مدل مفهومي امنيت غذا و تغذيه در ايران. سلامت اجتماعی, 4(3), 228-237.
10) نمکین کوکب، معاشری ی نرگس، خسروی سمیه. بررسی الگوی مصرف غذایی در دانش‌آموزان مدارس راهنمایی دخترانه شهر بیرجند. مراقبت هاي نوين (فصلنامه علمي-پژ‍وهشي دانشكده پرستاري -مامايي بيرجند). ۱۳۹۱; ۹ (۳) :۲۶۴-270.
11) Abdollahi M, Mohammadi F, Houshiar-Rad A, HajiFaragi M, Esfarjani F. Shares of Energy and Nutrients Intakes from Subsidized Food Items in Iranian Households in diffferent Socio-Economic Status. Iranian Journal of Nutrition Sciences & Food Technology. 2011;6(1):43-56.
12) Abebaw, D., Fentie, Y., & Kassa, B. (2010). The impact of a food security program on household food consumption in Northwestern Ethiopia: A matching estimator approach. Food Policy, 35(4), 286-293.
13) Ahmad, Shahzad, M. Siddique Javed, and Abdul Ghafoor. "Estimation of food security situation at household level in rural areas of Punjab." International Journal of Agriculture and Biology 6.3 (2004): 483-487.
14) Atinmo, T., Mirmiran, P., Oyewole, O. E., Belahsen, R., & Serra-Majem, L. (2009). Breaking the poverty/malnutrition cycle in Africa and the Middle East. Nutrition reviews, 67(suppl_1), S40-S46.
15) Barosh, L., Friel, S., Engelhardt, K., & Chan, L. (2014). The cost of a healthy and sustainable diet–who can afford it?. Australian and New Zealand journal of public health, 38(1), 7-12.
16) Barton, H. ,2009. Land use planning and health and well-being, Land Use Policy 26S , S115–S123. Contents lists available at Science Direct, journal homepage: www.elsevier.com/locate/landusepol.
17) Barton, H., Grant, M., 2006. A health map for the local human habitat. Journal for the Royal Society for the Promotion of Health 126 (6), 252–253.
18) Bashir, M. K., Schilizzi, S., & Pandit, R. (2012). Food security and its determinants at the cross roads in Punjab Pakistan(No. 126033).
19) Bermudez, O. I., Velez-Carrasco, W., Schaefer, E. J., & Tucker, K. L. (2002). Dietary and plasma lipid, lipoprotein, and apolipoprotein profiles among elderly Hispanics and non-Hispanics and their association with diabetes. The American journal of clinical nutrition, 76(6), 1214-1221.
20) Branch, K., Hooper, D., Thompson, T., Creighton, J., 1984. Guide to Social Assessment: A Framework for Assessing Social Change. West view Press, Boulder, CO
21) Broussard D. L.; William B., Sappenfield, Chris Fussman, Charlan D. Kroelinger & Violanda Grigorescu., 2011 “Core State Preconception Health Indicators: A Voluntary, Multi-state Selection Process” Matern Child Health J. 15:158–168.
22) Caglayan, E., & Dayioglu, T. (2011). Comparing the parametric and semiparametric logit models: Household poverty in Turkey. International Journal of Economics and Finance, 3(5), 197.
23) Dastgiri S, Mahboob S, Tutunchi H and Ostadrahimi A (2006) [Determinants of Food Insecurity: A Cross Sectional Study in Tabriz]. Journal of Ardabil University of Medical Sciences. 6 (3) 233-239.
24) Djazayery A, Mehrabi Y, Azizi F. Change in food patterns of Tehrani adults and its association with changes in their body weight and body mass index in District 13 of Tehran: Tehran Lipid and Glucose Study. Iranian Journal of Nutrition Sciences & Food Technology. 2008;2(4):67- 80.
25) Drewnowski, A. (1997) Taste Preferences and Food Intake. Annual Review of Nutrition, 17, 237-253.
26) FAO 2014. Household food security & community nutrition .
27) Hollander A.E.M. & Staatsen, B.A.M. 2003, Health, environment and quality of life: an epidemiological perspective on urban development. Landscape and Urban Planning 65; 53–62.
28) Hzhbarkyany k, Haji F. Welfare effects of implementing food security policies targeted at vulnerable groups. Applied economics. 2011;2(7):23-57. [Article in Persian].
29) Islami, F., Malekshah, A. F., Kimiagar, M., Pourshams, A., Wakefield, J., Goglani, G., ... & Saadatian-Elahi, M. (2009). Patterns of food and nutrient consumption in northern Iran, a high-risk area for esophageal cancer. Nutrition and cancer, 61(4), 475-483.
30) Lawrence, R.J., 2004. Housing and health: from interdisciplinary principles to trans disciplinary research and practice, Futures 36; 487–502.
31) Madanat, H. N., Hawks, S. R., Campbell, T., Fowler, C., & Hawks, J. L. (2010). Young urban women and the nutrition transition in China: a familiar pattern emerges. Global health promotion, 17(4), 43-51.
32) Maggie, l. & Bradshaw, J. 2010 “Child Well-being in the Pacific Rim” child Ind Res, 3: 367-383, published online: Springer Science+Business Media.
33) Malik, S., Chaudhry, I. S., & Hanif, I. (2012). Analysis of Rural Poverty in Pakistan; Bi-Model Estimation of Some Selected Villages. International Journal of Humanities and Social Science, 2(8), 73-80.
34) Millennium Assessment, 2003. Ecosystems and Human Well-being: A Framework for Assessment. Millennium Ecosystem Assessment Series. Island Press, Washington, DC.
35) Mocellin. J.R., Foggin. P., 2008. Health status and geographic mobility among semi-nomadic pastoralists in Mongolia. Health & Place 14 :228–242.
36) Msangi, J. P. (2014). Food security among small-scale agricultural producers in southern Africa. Switzerland: Springer Publishing.
37) Paton, K., Sengupta, S., Hassan, L., 2005. Settings, systems and organization development: the Healthy Living and Working Model. Health Promot. Int., 1–9 (advance access 28 January).
38) Prochaska, J. J., & Sallis, J. F. (2004). A randomized controlled trial of single versus multiple health behavior change: promoting physical activity and nutrition among adolescents. Health Psychology, 23(3), 314.
39) Riyahi, M. (2005). [A comparative study of gender differences and dietary habits a survey of the Iranian and Indian students (Persian)]. Women’s studies (Sociological & Psychological), 3(2), 97-126.
40) Ruwaard, D., Kramers, P.G.N., 1998 Public health status and forecasts report 1997. Health prevention and health care in the Netherlands until 2015. Bilthoven/Maarssen, National Institute of Public health and Environment, Elsevier/de. Tijdstroom, The Netherlands.
41) Tinker, A.; Finn, K.; Epp, J.; 2000”IMPROVING WOMENS HEALTH, Issues and Interventions “The International Bank for Reconstruction and Development, Washington, DC.
42) UNICEF. (2001). Speaking Out Survey 2001. Retrieved August 2008 from: http://www.unicef.org/polls/ eapro/values/index.html.
43) WHO. "Nutrition" [on line].<http://www.who.int/topics/nutrition/en .[2014/30/5] .
44) WHO. (2008). World Health Statistics 2008 from: http://www.who.int/whosis/ who stat/3.xls.
