انگاره «دولت ملی» در بینش ژئوپلیتیک پسا مدرن (گذر از دولت محوری عصر مدرن)
الموضوعات :
ابراهیم احمدی
1
(ادبیات و علوم انسانی)
سیدهادی زرقانی
2
(دانشگاه فردوسی مشهد)
الکلمات المفتاحية: دولت-ملت, ژئوپلیتیک مدرن, ژئوپلیتیک پسا‌مدرن, دولت پساسرزمینی.,
ملخص المقالة :
از گذشته تا به امروز دگرگونی‌های عملی و نظری بسیاری در گفتمان‌های جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک رخ داده است. «دولت – ملت» که بحث هسته در مطالعات جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک است؛ به تبع این تحولات به طور طبیعی بی‌نصیب نمانده است. نوشتار حاضر با رویکرد تفسیری و بهره‌گیری از داده‌های کتابخانه‌ای به دنبال پاسخ به این سوال است که در گذار از ژئوپلیتیک مدرن به پسا‌مدرن، گفتمان «دولت- ملت» دچار چه تحول و تغییرات ماهیتی شده است؟ طبیعی است که در هر عصری گفتمانی با ویژگی‌های خاص خود حاکم باشد. مشخصه‌هایی چون: یکپارچگی، تک‌بعدی بودن، عینیت‌گرایی، قطعیت‌گرایی و مبنا‌گرايي که در گفتمان مدرنیته، باعث شده است که دولت مدرن، دولتی با ویژگی‌های خاص جغرافیایی، سیاسی، حقوقی، اجتماعی، هویتی و ... باشد. حال آنکه به تبع از ویژگی‌های پستمدرنیته ]و گفتمان‌های حاکم بر آن[ چون: تکثر‌گرایی و عدم اطلاق، نفی روایتی خاص و... ؛ دولت به عنوان یک مرجع تام (حاکمیتی، امنیتی، قدرتی و...)، به‌هیچ وجه پذیرفته شدنی نیست. اجمالاً هدف این پژوهش مقایسه و تببیین ابعاد و ارکان: اجتماعی (بعد ملت و ملی‌گرایی)، سیاسی (بعد حکومت)، حقوقی (بعد حاکمیتی)، دولت (کشور) در گذار از مدرن به پست‌مدرن است. در پایان به چالش و تهدیدهای دولت پست‌مدرن (پساسرزمینی) در این گذار اشاره خواهد شد.
1. افضلی، رسول و مرادی، صنعان (1392)، «مطالعات تطبیقی مفهوم دولت در گفتمان سیاسی مدرن و پست‌مدرن»، فصلنامه سیاست، دوره چهل و سوم، شماره 4، صص 225-207؛
2. افضلی، رسول و امیری، علی (1390)، «بنیادهای شناخت‌شناسی و روش‌شناسی نظریه‌های پست‌مدرن در جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک»، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 77، صص 60-39؛
3. پیشگاهی‌فرد، زهرا (1380)، نگرش ژئوپلیتیک بر پدیده جهانی شدن، تهران: دوره عالی جنگ، دانشکده فرماندهی و ستاد؛
4. توحیدی¬فام، محمد (1381)، دولت و دموکراسی در عصر جهانی شدن، تهران: انتشارات روزنه؛
5. حافظ¬نیا، محمدرضا (1396)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، ویراست دوم، مشهد: انتشارات پاپلی؛
6. حافظ‌نیا، محمدرضا (1385)، جغرافیای سیاسی فضای مجازی، تهران: انتشارات سمت؛
7. حافظ‌نیا، محمدرضا و کاویانی‌راد، مراد (1393)، فلسفة جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی؛
8. دئورتی، جیمز، فالتزگراف، رابرت (1384)، نظریه¬های متعارض در روابط بین¬الملل، ترجمه وحید بزرگی و علیرضا طیب، تهران: نشر قومس؛
9. ديوتياك، ريچارد و دردريان، جیمز (1388)، نظريه انتقادي پست مدرنيسم، نظريه مجازي در روابط بین‌الملل، ترجمه حسين سليمي، تهران: گام نو؛
10. راست، بروس (1384)، سياست جهاني: محدودیت‌ها و فرصت‌های انتخاب، ترجمه علی امیدی، تهران: دفتر مطالعات سياسي و بین‌المللی؛
11. روزنا، جیمز (1382)، جهان آشو‌ب زده، ترجمه عليرضا طيب، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبرادي.
12. سلیمی، حسین (1384)، نظریات گوناگون در باره جهانی شدن، تهران: انتشارات سمت؛
13. زهیری، علیرضا (1394)، «نسبت¬سنجی بوم شناسانه الگوی حکمرانی خوب»، فصلنامه علوم سیاسی، سال هفدهم، شماره 66، صص 112-87؛
14. فیلنت، کالین (1390)، مقدمهای بر ژئوپلیتیک، ترجمه محمد باقر قالیباف و محمد‌هادی پوینده، تهران: انتشارات قومس؛
15. گالاهر، کارولین و همکاران (1390)، مفاهیم اساسی در جغرافیای سیاسی، ترجمة حمد حسن نامی و علی محمد‌پور، تهران: انتشارات زیتون سبز؛
16. حقیقی، شاهرخ (1379)، گذر از مدرنیته، نیچه، فکو، لویتار، دریدا، تهران: نشر آگاه؛
17. گلشن، ابراهیم (1385)، «حاکمیت، دولت و اندازه حکومت»، فصلنامه تحول اداری، دوره دهم، شماره 52، صص 47-33؛
18. گیدنر، آنتونی (1384)، پیامدهای مدرنیته، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر نی؛
19. گیبینز، جان.آر، و بو ریمر (1384)، سیاست پسامدرنیته، ترجمه منصور انصاری، تهران: گام نو؛
20. عالم، عبدالرحمن (1390)، بنیادهای علم سیاست، چاپ بیست و دوم، تهران: نشرنی؛،
21. میراحمدی، فاطمه سادات و زکی، یاشار (1395)، «دامنه مطالعات ژئوپلیتیک پست مدرن»، مجله پژوهش¬های جغرافیای سیاسی، سال اول، شماره 3، صص 128-95؛
22. مجتهد‌زاده، پیروز (1391)، فلسفه و کارکرد ژئوپلیتیک (مفاهیم و نظریه‌ها در عصر فضای مجازی)، چاپ اول، انتشارات سمت: تهران.
23. مجتهد زاده، پیروز (1390)، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات سمت؛
24. میرحیدر، دُره (1390)، مبانی جغرافیای سیاسی، چاپ هفدهم، تهران: انتشارات سمت؛
25. میرحیدر، دُره ، حیدری فر، محمد رئوف (1385)، «تحول مفهوم سرزمین در عصر جهانی شدن»، فصلنامه ژئوپلیتیک، شماره2، (پیاپی 4)، صص 26-1؛
26. ماندل، رابرت. (1379)، چهره متغير امنيت ملى، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردي؛
27. مویر، ریچارد ( 1379)، درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی، ترجمه دره میرحیدر، چاپ اول، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران؛
28. نای، جوزف. اس (1390)، آینده قدرت، ترجمه رضامراد صحرایی، سید طاهر شریعتپناهی و سید‌حسین ارجانی، تهران: انتشارات حروفیه با همکاری موسسه تحقیق و توسعه نوین دانشمند؛
29. نقیب‌زاده، احمد (1385)، «چه عواملی در توسعه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل اتفاق افتاد؟»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 71، صص 375-355؛
30. ویسی، هادی (1394)، مفاهیم و نظریه‌های جغرافیای سیاسی، چاپ اول، تهران: سمت؛
31. واکر، ریچل (1383)، پسامدرنیسم، ترجمه معصومه مهاجر، دایره المعارف ناسیونالیسم، کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه
32. وینسنت، اندور (1371)، نظریه‌های دولت، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی؛
33. Agnew, Johan (2003), Geopolitics: Re-visioning world politics (2nd ed.), New York: Routledge;
34. Agnew, Johan (2002), Making political geography, New York: Oxford University Press;
35. Anderson, James ( 1995), nationalist ideology and territory, I R.J.Johnston, D.G. Knight and E. Kaufman (eds) nationalism, self-determination and political Geography, London: Croom Helm;
36. Cox, Kevin. R (2002), Political Geography: Territory, State, and Society, Oxford: Blackwell Publishers;
37. Camilleri, Joseph & Falk, Jim (1992), the End of Sovereignty, the Politics of a Shrinking and Fragmenting World, Aldershot, UK: Published by Edward Elgar Ltd, UK;
38. Flint, Colin (2001), The Geopolitics of Laughter and Forgetting: A world‐systems interpretation of the post‐modern geopolitical condition 1, Geopolitics, 6(3); 1-16;
39. Flint, Colin & Taylor, Peter (2007), Political Geography: World Economy, Nation-State, and Locality (5th ed), Pearson/Prentice Hall;
40. Foucault, Michel (1978), The History of Sexuality: An Introduction, Middlesex;
41. Glassner, Martin & Cuck, Fahrer (2004), Political Geography, Hoboken: John Wiley & Sons;
42. Hakli, Jouni (2008), Re-Bordering Spaces, In Cox, K. R., Low, M., and Robinson, J; (eds) The Sage Handbook of Political Geography, London: Sage Publications;
43. Huxley, Margo (2007), Geographies of Governmentality, In Crampton, J. W., Ellden, S; (eds) Space Knowledge and Power: Foucault and Geography. Aldershot: Ashgate;
44. Kitchin, Rob & Thrift, Nigel (2009), International Encyclopedia of Human Geography, Amsterdam: Elsevier;
45. Maiz, Ramon (2005), Nation and deliberation, in: Democracy, Nationalism and Multiculturalism, Edited by: R. Maiz, F. Requejo, London: Routledge;
46. Mirhidar, Dore (2002), the Idea of Dialogue of Civilizations in the New World System, the Seminar Dialogue of Civilizations, From Idea to Practic;
47. Ó Tuathail, G (1999), Understanding critical geopolitics: Geopolitics and risk society, Journal of Strategic Studies, 22(2-3), 107-124;
48. Penrose, Jan & Mole, Richard (2008), Nation-State and National Identity, In Cox, K. R., Low, M., and Robinson, J; (eds) The Sage Handbook of Political Geography. London: Sage Publications;
49. Smith, Antony (1991), Nationalism Identity, London: Penguin;
50. Taylor, Peter, Colin, Flint (2000), Political Geography; World-Economy, Nation-State, and Locality (4 Ed.), London; Pearson Education;
51. Weber, C (1995), Simulating Sovereignty: Intervention, the State and Symbolic Exchange, Cambridge;
