تحليل الگوی رشد فضايي – زماني شهر مراغه با استفاده از روش های متريک فضايي
الموضوعات :علی شماعی 1 , حسن آهار 2 , اسحاق جلالیان 3
1 - عضو هیات علمی دانشگاه
2 - دانشگاه خوارزمی
3 - پیام نور
الکلمات المفتاحية: الگوی رشد فضایی شهر, متریک های فضایی, رشد فضایی – زمانی شهر, شهر مراغه,
ملخص المقالة :
متریک های فضایی الگوی شناسایی و سنجش رشد فضایی- زمانی شهری است. معیارهای سنجش الگوی فضایی در این پژوهش وسعت لکه های شهری، محیط لکه ها یا قطعات، مجاورت و نزدیکی آنها، فاصله لکه ها با بزرگترین لکه یا لکه اصلی شهری، تعداد لکه ها و قطعات، فضاهای خالی موجود در داخل لکه ها و اندازه قطعه اصلی شهر است. این پژوهش به بررسی و تحلیل چگونگی رشد شهر مراغه با روش های توصیفی–تحلیلی و با استفاده ازتصاویر ماهواره ای و نرم افزارهای ENVI، ArcGIS و افزونه Patch Analyst انجام گرفته است. یافته ها و نتایج پژوهش نشان می دهد شاخص پیچیدگی قطعات نسبت به دوره های قبل بیشتر شده است، بطوریکه شاخص AMWS از 1.56 به 1.84 و شاخص AWMPFD از 1.25 یه 1.35 رسیده است. شاخص مرکزیت نیز در سال 1365 عدد به دست آمده 2.14 بوده و در سال 1395 به 1.12 کاهش یافته است و با به وجود آمدن قطعات جدید در اطراف شهر موجب کاهش مرکزیت شده است. از نظر شاخص فشردگی هم میزان آن کاهش یافته و تعداد قطعات ساخته شده شهری افزایش و پیچیدگی افزایش یافته است. از نظر تراکم شهری هم میزان تراکم در سال 1365، 333.9 نفر در هکتار بوده که در دوره آخر به 55.8 کاهش یافته است. نتایج گویای آن است که شکل رشد شهری بصورت افقی ناموزون با تخریب زمین های حاصلخیز کشاورزی و جایگزین کردن آنها با محله های پراکنده شهری روبرو گردیده است.
1. زنگنه شهرکی، سعید (1394). سنجش و‌‌اندازه گیری فضایی – زمانی فرم شهر یزد با بکارگیری متریک‌‌های فضایی، نشریه پژوهشات علوم جغرافیایی، سال شانزدهم، شماره38.
2. لطفی، صدیقه. منوچهری، ایوب. آهار، حسن. (1389) تحلیل الگوی گسترش کالبدی – فضایی شهر مراغه با استفاده از مدل‌‌های کمی، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، سال 17، شماره 43.
3. مركزآمارايران (1335- 1390)، نتايجسرشماريعمومينفوسومسكنشهرستانمراغه.
4. مرواريد، يونس، 1372، مراغه (افرازهرود)، مراغه، انتشاراتعلمي.
5. مشکینی، ابولفضل. مولایی قلیچی، محمد. خاوریان گرمسیز، امیررضا (1395). روندهایپراندهرویشهریوبرنامه ریزیتوسعهیفضاییپایدار. ) مطالعهموردی: منطقه2تهران(، مجله معماری و شهر پایدار، سال چهارم، شماره دوم.
6. مهندسينمشاورنقشمحيط( 1385)، طرحجامعمراغه، جلداول، سازمانمسكنوشهرسازياستانآذربايجانشرقي، تبريز.
7. Batty, M. and P. Longley (1997). 'The fractal city'. Architectural Design 67(9/10): 74-83.
8. Donnay, J. P. , Barnsley, M. J. , & Longley, P. A. (Eds. ). (2003). Remote Sensing and Urban Analysis: GISDATA 9. CRC Press, 70(1), 200-265.
9. Donnay, J. P. , Barnsley, M. J. and Longley , P. A. , 2001. Remote sensing and urban analysis. In: Remote sensing and urban analysis, Taylor and Francis, London and New York, pp. 3-18.
10. H. S. Sudhira, T. V. Ramachandra ,K. S. Jagadish (2004), Urban sprawl: metrics, dynamics and modelling using GIS, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation 5 (2004) 29–39.
11. Herold, M. , Couclelis, H. , and Clarke, K. C. , 2005. The role of spatial metrics in the analysis and modeling of land use change. Computers, Environment and Urban Systems. In Press.
12. Huang Jingnan, X. Lu, and Jeffery M (2007), A Global Comparative analysis of urban form: Applying spatial metrics and remote sensing.
13. Jensen, J. R. , & Lulla, K. (1987). Introductory digital image processing: a remote sensing perspective, (3), 111-141.
14. Li, X. , & Yeh, A. G. O. (1998). Principal component analysis of stacked multi-temporal images for the monitoring of rapid urban expansion in the Pearl River Delta. International Journal of Remote Sensing, 19(8), 1501-1518.
15. Li, X. , Lu, L. , Cheng, G. , & Xiao, H. (2001). Quantifying landscape structure of the Heihe River Basin, north-west China using FRAGSTATS. Journal of Arid Environments, 48(4), 521-535.
16. Madhavan, B. B. , Kubo, S. , Kurisaki, N. , & Sivakumar, T. V. L. N. (2001). Appraising the anatomy and spatial growth of the Bangkok Metropolitan area using a vegetation-impervious-soil model through remote sensing. International Journal of Remote Sensing, 22(5), 789-806.
17. Sudhira, H. S. , Ramachandra, T. V. , & Jagadish, K. S. (2004). Urban sprawl: metrics, dynamics and modelling using GIS. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 5(1), 29-39.
18. Sunar, F. (1998). An analysis of changes in a multi-date data set: a case study in the Ikitelli area, Istanbul, Turkey. International Journal of Remote Sensing, 19(2), 225-235.
19. Taberner, M. , Sunar, F. 1998. An implementation of the change vector analysis technique to assess the changes in land cover with multidate remotely sensed images, a case study: Istanbul, Turkey. 27th Int. Symp, on Remote Sensing of Environment - Information for sustainability, pp. 454-457. 8-12 June Tromso, Norway.
20. Torrens, P. M. , Alberti, M. , 2000. Measuring sprawl. Working paper no. 27, Centre for Advanced Spatial Analysis, University College, London.
21. Xia Li, Anthony Gar-On Yeh (2004), Analyzing spatial restructuring of land use patterns in a fast growing region using remote sensing and GIS, Landscape and Urban Planning 69 (2004) 335–354
22. Yeh, A. G. O. , & Xia, L. (2001). Measurement and monitoring of urban sprawl in a rapidly growing region using entropy. Photogrammetric engineering and remote sensing, 67(1), 83-90.
