بررسی مقدار و ترکیب نخاله‌های ساختمانی کلانشهر کرج
الموضوعات :مظاهر معین الدینی 1 , سیدحسن موسوی 2 , سعیده بیگدلو 3
1 - دانشگاه تهران
2 - دانشگاه تهران
3 - علوم و تحقیقات تهران
الکلمات المفتاحية: کمیت ترکیب نخاله ساختمانی کرج مدیریت پسماند,
ملخص المقالة :
کلانشهر‌کرج، به علت حجم بالای فعالیت‌های عمرانی و ساختمانی همچون تخریب ساختمانهای قدیمی، احداث ساختمانهای جدید و بهسازی معابر شهری روزانه با حجم بسیار بالایی از نخاله‌های ساختمانی روبرواست که این امر ضرورت داشتن سیستم مدیریت پسماند با دیدگاه حفظ محیط‌زیست را دوچندان می‌کند. از این رو این مطالعه با هدف بررسی مقدار و ترکیب نخاله‌های ساختمانی مناطق 10 گانه کلانشهر کرج در سال 1396 و با حمایت مالی شهرداری کرج به انجام رسید. در گام نخست مقدار کمی نخاله ساختمانی با استفاده از آمار و اطلاعات سازمان مدیریت پسماند بررسی گردید. نتایج نشان داد که به طور متوسط روزانه 5973 تن (سالانه 2186410 تن) نخاله ساختمانی در کرج تولید می‌شود که حدود 3 درصد از حجم کل نخاله ساختمانی کل کشور را شامل می‌شود. طبق نتایج به دست آمده سهم سرانه تولید نخاله ساختمانی در شهر کرج برابر 1220 کیلوگرم برای هر نفر در سال می‌باشد و همچنین بیشترین مقدار تولید نخاله به ترتیب در ماه‌های آذر و دی و کمترین مقدار آن به ترتیب در ماه‌های فروردین و اردیبهشت مشاهده می‌شود. در گام دوم ترکیبات تشکیل دهنده نخاله‌های ساختمانی با استفاده از مشاهدات میدانی از محلهای دپو و دفن با روش تخمین چشمی شناسایی شد. نتایج نشان داد که حدود 80 درصد حجم این نخاله‌ها را مواد حاصل از عملیات خاکی (خاک، ماسه، سنگ و...)، آسفالت و قطعات بتن و مصالح بنایی (آجر، بلوک، گچ، سفال، کاشی، موزائیک و ...) تشکیل می‌دهند
1. اشترزاده، رضا.، مدیریت ضایعات مصالح ساختمانی در شهر یزد، شانزدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران- تابستان 1392.، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
2. Martosa, J.L.G., Stylesb, D., Schoenbergerd, H., Zeschmar-Lahl, B., 2018., Construction and demolition waste best management practice in Europe, Resources, Conservation & Recycling 136, 166–178.
3. شكوهيان، محمد.، نجفيان رضوي، علي.، مديريت و راهكارهاي كاهش آلودگي‌هاي زيست محیطی ضايعات ساختماني و بازيافت آنها، ششمين كنگره ملي مهندسي عمران، بهار 1390، دانشگاه سمنان، سمنان، ايران.
4. رجبي‌نژاد، مهدي.، فلاح، احمدعلي.، دلایل تولید ضایعات ساختمانی و راههای مدیریت و ساماندهی ضایعات، کنفرانس بین المللی مهندسی عمران، معماری و توسعه پایدار شهری، تابستان 1389، دانشگاه آزاد تبریز، تبریز، ایران.
5. مرتهب، محمد مهدی.، کاوسیان، امیر احسان.، تولید و سازماندهی ضایعات ساختمانی در کشورهای در حال توسعه (مطالعه موردی کلانشهر تهران)، مجله علمی و پژوهشی شریف، زمستان 1388، شماره 51، ص 22-25.
6. Butera, S., Christensen, T.H., Astrup, T.F., 2014. Composition and leaching of construction and demolition waste: inorganic elements and organic compounds. J. Hazard. Mater. 276, 302–311.
7. Arm, M., Wik, O., Engelsen, C.J., Erlandsson, M., Sundqvist, J.-O., Oberender, A., Hjelmar, O., Wahlström, M., 2014. ENCORT-CDW – Evaluation of the European Recovery Target for Construction and Demolition Waste. Nordisk Ministerrådhttp:// dx.doi.org/10.6027/NA2014-916.
8. پاست، ویدا.، یغمائیان، کامیار.، نبی‌زاده نودهی، رامین.، دهقانی، محمدهادی.، مومنی، منصور.، نادری، مازیار.،.، انتخاب بهترين روش مديريتي دفع نخاله‌هاي ساختماني شهر تهران با ديدگاه توسعه پايدار براساس تکنیک تحلیل سلسله مراتبی، مجله سلامت و محيط‌زیست، پائیز 1396، دوره دهم، شماره دوم، ص 270-259.
9. قانعی اردکانی، جواد.، کشفی، سیدابوالفضل.، بررسی مدیریت نخاله ساختمانی شهر یزد، دومين همايش ملي معماري پايدار، شهرسازي و توسعه محيط‌زيست، تابستان 1396، تهران، ایران.
10. اشرفی، سیدحسین.، قلیان، سعید.، دستنبوی، سعید.، فرهنگ، سیدمهیار.، ساماندهی ضایعات ساختمانی رویکردی نوین در توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر شاهرود)، سومین کنفرانس بین المللی مهندسی عمران، معماری و توسعه شهری، بهار 1395، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
11. مرتضوی، سیدعلی.، اجل لوئیان، رسول.، بررسی آزمایشگاهی نخاله‌های ساختمانی و استفاده مجدد از آنها در راهسازی (مطالعه موردی: شهر فولادشهر)، نخستین کنفرانس سراسری معماری و مهندسی عمران، بهار ۱۳۹۴، پردیس بین‌الملل توسعه ایده هزاره، تهران، ایران.
12. ساکی، محمد.، مطالعه و بررسي روشهاي مديريت بازيافت و بهره‌برداري از نخاله‌هاي ساختماني، همايش ملي مهندسي عمران، معماري و مديريت پايدار شهري، تابستان 1393، گرگان، ایران.
13. رضائیان فیروزآبادی، محمدحسین.، فلاح، احمدعلی.، عابدینی، حمیدرضا.، مدیریت دورریزهای ساختمانی در شرایط عادی، اولین همایش ملی مصالح ساختمان و تکنولوژی‌های نوین در صنعت ساختمان، زمستان 1392، دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد، یزد، ایران.
14. تقی‌زاده، سیدعلی.، سلمان ماهینی، عبدالرسول.، خیرخواه زرکش، میرمسعود.، مکانیابی چند معیاری محل دفن مواد زاید ساختمانی با استفاده از رویکرد ترکیبی تحلیل سلسله مراتبی فازی. مطالعه موردی شهر گرگان، مجله آمایش جغرافیایی فضا، زمستان 1392، سال سوم، شماره دهم، ص 139-122.
15. توکلی، نادیا.، خادم پیر، مریم.، جمالی، حمید.، بررسی میزان نخاله‌های ساختمانی تولید شده در شهر بندرعباس، دومین همایش ملی سلامت، محیط‌زیست و توسعه پایدار، زمستان ۱۳۹۱، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، بندرعباس، ایران.
16. حسنیان، حامد؛ حسین وحیدی و سجاد کریمی، انتخاب بهترین راهکار مدیریتی دفع نخاله‌های ساختمانی شهر تهران با دیدگاه توسعه پایدار براساس روشAHP، ششمین همایش ملی و اولین همایش بین المللی مدیریت پسماند، بهار ۱۳۹۱، مشهد، ایران.
17. بیگم موسوي، زهرا.، حافظي مقدس، ناصر.، ساماندهي زيست‌محيطي نخاله‌هاي ساختماني شاهرود، هفتمين كنفرانس زمين شناسي مهندسي و محيط‌زيست ايران، تابستان1390، دانشگاه صنعتي شاهرود، شاهرود، ایران.
18. عموئی، عبدالایمان.، اصغرنیا، حسینعلی.، خدادادی، علی.، ویژگی‌های کمی و کیفی پسماندهای جامد روستایی شهرستان بابل ( 1386)، مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل، تابستان 1387، دوره دهم، ص 80-74.
19. جعفری منصوریان، حسین، رجبی‌زاده، احمد.، دولتشاهی، شیدوش.، ارزیابی وضعیت مدیریت مواد زاید ساختمانی: (مطالعه موردی شهر کرمان در سال 1387)، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، بهار 1393، دوره 16، شماره 1، صفحه 133-142.
20. شهبازی، علی.، حسنی، علی‌محمد.، روحانی شهرکی، فرزاد.، بررسی خصوصیات کمی و کیفی نخاله‌های ساختمانی شهر گرگان و امکان‌سنجی اقتصادی بازیافت آنها، چهارمین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری، بهار 1395، دبیرخانه دایمی کنفرانس، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
21. Rimoldi, A., 2010. The Concrete Case. Workshop on the Management of C&D Waste in the EU [WWW Document]. URL. http://ec.europa.eu/environment/waste/construction_demolition.htm.
بررسی مقدار و ترکیب نخاله‌های ساختمانی کلانشهر کرج
سعیده بیگدلو1 ، قاسمعلی عمرانی2، سیدحسن موسوی3، علیرضا میرزا حسینی2، مظاهر معین‌الدینی4*
ایمیل نویسنده مسئول
Email: moeinaddini@ut.ac.ir
Study amount and composition of construction and demolition wastes in the Karaj city
Saeeideh Bigdelo1, Ghasemali Omrani2, Seyed Hassan Mousavi3, Alireza Mirzahoseini 2, Mazaher Moeinadini٭4.
1.Graduated master in environmental pollution and environmental expert at Karaj municipality. 2. Faculty member in department of environmental engineering, Science and Research Branch, Islamic Azad University. 3. Graduated master in environmental science and HSE expert at Karaj municipality. ٭4. Faculty member in department of environmental engineering, Sciences, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran (Corresponding Author). Email: moeinaddini@ut.ac.ir Tel: +98-26-32223044 Ext. 313
Abstract
In Karaj, the large volume of wastes was produced due to the high level of construction activities such as demolition of old buildings and the construction of new buildings. For these reasons, it is necessary to have management system for the construction and demolition wastes (CDW) with environmental protection perspective. Therefore, the main purpose of this research was study amount and composition of CDW in Karaj municipality zones (10 zones) in 2017 with the financial support of Karaj Municipality. In the first step, the amount of CDW was investigated by Karaj waste management organization's statistics. The results show that the Karaj construction sector produces 5973 tons (2186410 tons/years) of CDW every day, which is around 3% of the total amount of total waste generated according to country. Also, the share of per capita construction is 1220 (tons/years) and the maximum CDW generation rate was in the November and December and minimum was in March and April. In the second step, the composition of CDW was determined using by field observations from the disposal sites. The average composition of CDW shows that up to 80% of the waste is soil, sand, stone, asphalt and concrete parts, building materials (such as brick, block, plaster, pottery, mosaic, etc.
Keywords: Quantity, Composition, Construction and Demolition Wastes (CDW), Karaj, waste management.
Keywords: 3-5 word
|
کلانشهر‌کرج، به علت حجم بالای فعالیت‌های عمرانی و ساختمانی همچون تخریب ساختمانهای قدیمی، احداث ساختمانهای جدید و بهسازی معابر شهری روزانه با حجم بسیار بالایی از نخاله‌های ساختمانی روبرواست که این امر ضرورت داشتن سیستم مدیریت پسماند با دیدگاه حفظ محیط‌زیست را دوچندان می‌کند. از این رو این مطالعه با هدف بررسی مقدار و ترکیب نخاله‌های ساختمانی مناطق 10 گانه کلانشهر کرج در سال 1396 و با حمایت مالی شهرداری کرج به انجام رسید. در گام نخست مقدار کمی نخاله ساختمانی با استفاده از آمار و اطلاعات سازمان مدیریت پسماند بررسی گردید. نتایج نشان داد که به طور متوسط روزانه 5973 تن (سالانه 2186410 تن) نخاله ساختمانی در کرج تولید می‌شود که حدود 3 درصد از حجم کل نخاله ساختمانی کل کشور را شامل می‌شود. طبق نتایج به دست آمده سهم سرانه تولید نخاله ساختمانی در شهر کرج برابر 1220 کیلوگرم برای هر نفر در سال می‌باشد و همچنین بیشترین مقدار تولید نخاله به ترتیب در ماه‌های آذر و دی و کمترین مقدار آن به ترتیب در ماه‌های فروردین و اردیبهشت مشاهده می‌شود. در گام دوم ترکیبات تشکیل دهنده نخاله‌های ساختمانی با استفاده از مشاهدات میدانی از محلهای دپو و دفن با روش تخمین چشمی شناسایی شد. نتایج نشان داد که حدود 80 درصد حجم این نخاله‌ها را مواد حاصل از عملیات خاکی (خاک، ماسه، سنگ و...)، آسفالت و قطعات بتن و مصالح بنایی (آجر، بلوک، گچ، سفال، کاشی، موزائیک و ...) تشکیل می‌دهند.
واژگان كليدي: کمیت، ترکیب، نخاله ساختمانی، کرج، مدیریت پسماند.
[1] - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد آلودگی محیط‌زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران و کارشناس بهداشت‌محیط شهرداری کرج.
[2] - عضو هیئت علمی گروه مهندسی محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران.
[3] - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد ارزیابی محیط‌زیست و کارشناس بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE) شهرداری کرج.
4- عضو هیئت علمی گروه محیط‌زیست، دانشکده منابع‌طبیعی، پردیس کشاورزی و منابع‌طبیعی دانشگاه تهران (نویسنده مسئول). تلفن: 02632223044 (داخلی 313)
1- مقدمه
حجم روزافزون مواد و زباله‌های شهری به ویژه نخاله‌های حاصل از تخریب ساختمانها و بافت‌های فرسوده شهری، مشکلات فراوانی را در شهرهای بزرگ به وجود آورده است. نخاله‌های ساختمانی از جمله مشکلاتی است که اگر امروز چاره‌ای برای آنها اندیشیده نشود در آینده‌ای نه چندان دور تبدیل به یک بحران خواهد شد (اشترزاده، 1392). عبارت نخاله ساختمانی شامل زائدات و پسماندهای ناشی از فعالیت‌های ساخت و ساز، تعمیر و نگهداری، و تخریب ساختمانها و تاسیسات می‌باشد (Martosa et al., 2018). نخاله ساختمانی شامل پسماندهای حاصل از ساخت و ساز، تخریب اماکن، ساختمانهای فرسوده، گودبرداری، خاکبرداری، تعمیر و نوسازی، آسفالت معابر، حفاری‌های مربوط به تأسیسات شهری و به‌طور کلی هر گونه پسماند حاصل از فعالیت عمرانی و ساختمانی مشتمل بر خاک و مخلوط حاصل از خاکبرداری، شیشه، بتن، ملات، گچ، خاک، کاشی، سرامیك، ماسه، سیمان، قیرگونی، سنگ، آجر، موزاییك، تیرچه سقفی، شیروانی، چوب و سایر پسماندهای مشابه اطلاق می‌گردد (شكوهيان و نجفيان رضوي، 1390). حجم روز افزون نخاله‌هاي حاصل از تخريب ساختمانها و بافت‌هاي فرسوده شهري، مشکلات فراواني را در شهرهاي بزرگ به وجود آورده است که اغلب برنامه مدونی برای مدیریت این پسماندها در کلانشهرها وجود ندارد (اشترزاده، 1392).
صنعت ساختمان و فعالیت‌های عمرانی حجم عظیمی از مواد و مصالح را مصرف کرده و در مقابل مقدار زیادی ضایعات ساختمانی را تولید می‌کند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد ميانگين عمر ساختمانها در كشورهاي جهان حدود 40 سال است. عمر ساختمانها در ايران 30 سال برآورد شده است و با توجه به اينكه حدود 25 درصد بافت شهري در كشورهاي جهان فرسوده هستند، احداث ساختمان‌هاي جديد مقدار زيادي نخاله‌هاي ساختماني توليد خواهد كرد (رجبي‌نژاد و فلاح، 1389). در هلند 1 تا 10 درصد از کل مواد و مصالح خریداری شده برای ساخت و ساز به ضایعات تبدیل می‌شوند این در حالی است که این میزان در برزیل به 20 تا 30 درصد می‌رسد. تولید نخاله‌های ساخت و تخریب در ایران به خصوص در مقایسه با کشورهای توسعه یافته، بسیار بیشتر از دیگر کشورهاست. در ایران نیز درصد وزنی نخاله‌های ساختمانی در زباله‌های دفن شده بیش از 65 درصد برآورد شده است. این امر بیانگر بالا بودن سرانه تولید نخاله‌های ساختمانی در کشورهای در حال توسعه همچون ایران نسبت به سایر کشورهای توسعه یافته است (مرتهب و کاوسیان.، 1388). نسبت اجزای تشکیل دهنده نخاله‌های ساختمانی نیز در کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه با یکدیگر متفاوت می‌باشد. در کشورهای توسعه یافته نخاله‌های ساختمانی به ترتیب بیشتر از موادی همچون بتن، آسفالت، لوح‌های سفالی، چوب، میلگرد، پلاستیک، مصالح بسته‌بندی، پانل‌های گچی و شیشه تشکیل شده است (مرتهب و کاوسیان.، 1388). سالانه بیش از 840 تن نخاله ساختمانی در اروپا تولید می‌شود که موادی همچون بتن، سرامیک، انواع سنگ‌ها، آسفالت و موزائیک حدود 85 درصد ترکیب وزنی این نخاله‌ها را شامل می‌شود. اگرچه ترکیبات نخاله ساختمانی می‌تواند بسته به منشا متفاوت باشد و مقدار زیادی از چوب، تخته و گچ را نیز در برگیرد (Martosa et al., 2018). بعد از بتن و مخلوط آسفالت موادی همچون آجر، کاشی، چوب، شیشه، پلاستیک، مخلوط‌های فلزی، مواد عایق، مصالح ساختمانی مبتنی بر گچ مهمترین ترکیبات نخاله ساختمانی در اروپا را تشکیل می‌دهند (Butera et al., 2014). اتحادیه اروپا پیش‌بینی کرده است که تا سال 2020 می‌بایست بیش از 70 درصد این نخاله‌های ساختمانی بازیافت و مجدد به چرخه مصرف بازگردد و 30 درصد باقیمانده با رعایت اصول بهداشتی و محیط‌زیستی دفن گردد. این درحالی است که در حال حاضر در کشورهایی همچون هلند، آلمان و دانمارک حدود 80 درصد نخاله ساختمانی بازیافت می‌شود (Arm et al., 2014).
روزانه حدود 200 تا 250 هزار تن (70 تا 90 میلیون تن سالانه) نخاله ساختمانی در کشور تولید می‌شود که در حال حاضر این مقدار پسماند ساختمانی توليدي پنج برابر پسماند شهری است (پاست و همکاران، 1396). ترکیب و درصد مواد تشکیل دهنده نخاله‌های ساختمانی در مناطق مختلف کشور تابع نوع و نحوه زندگی، نوع صنعت ساختمان، ترکیب و بافت جمعیتی و نیز فراوانی منابع قرضه است. طی سالیان گذشته مطالعات مختلفی با هدف شناسایی میزان و ترکیب پسماندهای ساختمانی، مدیریت و مکانیابی محل دفن آنها در کشور صورت پذیرفت که مطالعه قانعی اردکانی و همکاران، 1396؛ پاست و همکاران، 1396؛ اشرفی و همکاران، 1395؛ مرتضوی و اجل لوئیان، ۱۳۹۴؛ ساکی، 1393؛ اشترزاده، 1392؛ رضائیان فیروزآبادی و همکاران، 1392؛ تقی‌زاده و همکاران، 1392؛ توکلی و همکاران، 1391؛ حسنیان و همکاران، 1391؛ بیگم موسوي و حافظي مقدس، 1390؛ رجبي‌نژاد و فلاح، 1389؛ عموئی و همکاران، 1387 از جمله مهمترین این موارد به شمار می‌روند. نتایج حاصل از این بررسی‌ها نشان می‌دهد که تركيب اصلي نخاله‌های ساختمانی درکشور اغلب شامل چوب و الوار، بتن، آجر، آسفالت پياده‌روها و بامها، آهن‌آلات، خاك، سنگ، گچ، لوله و شيشه بوده و عمده زايدات ساختماني بازيابي شده نیز شامل، آهن‌آلات، آجر، چوب، آسفالت و خاك مي‌باشد. طبق تحقيقات انجام شده، بيشترين درصد توليد نخاله‌های ساختماني در کشور در فصل تابستان و تير ماه، كمترين درصد توليد آن در فصل زمستان و در دی ماه می‌باشد (جعفری منصوریان و همکاران، 1393).
استان البرز و به ویژه کلانشهر کرج به‌واسطه سیل مهاجرت‌ها و نیاز به مسکن سال‌ها است که به کارگاه ساختمانی تبدیل‌شده است و هر ساله با روند کاهشی سطح باغات و جایگزینی آنها با ساختمانهای سر به فلک کشیده به لحاظ سرانه مصرف مصالح ساختمانی و به تبع آن تولید نخاله‌های ساختمانی در رتبه نخست کشور قرار دارد. عوامل بسیاری از قبیل وضعیت اقتصادی مردم، فصول مختلف سال، مناطق مختلف شهری، افزایش جمعیت، رشد و توسعه شهر و…. . همچنین خاکبرداری، تخریب و نوسازی، تعمیرات، حفاری بر روند تولید نخاله‌های ساختمانی در کلانشهر کرج تاثیرگذار می‌باشند. در بعضی مناطق شهر به علت وضعیت مناسب اقتصادی مردم، ساخت و ساز رونق بیشتری دارد و در بعضی فصول به دلیل وضعیت مناسب‌تر آب و هوایی ساخت و ساز بیشتری انجام شود که بر روند تولید نخاله‌های ساختمانی تأثیر می‌گذارند. پسماندهای ساختمانی در کلانشهر کرج را بطور کلی می‌توان در دو گروه 1) پسماندهای حاصل از تخريب و نوسازي ساختمانها 2) پسماندهای حاصل از فعاليت‌هاي عمراني شهري طبقه‌بندی نمود (سازمان پسماند شهرداری کرج، 1395).
روزانه 10 هزار تن (سالانه 65/3 میلیون تن) نخاله ساختمانی در کلانشهر کرج تولید می‌شود که متاسفانه هیچ گونه برنامه‌ای برای بازیافت این حجم از نخاله‌ها پیش‌بینی نشده است و بطور مستقیم در مراکز دفع حصار (تا سال 1394)، مرکز دفن حلقه‌دره و بطور غیرمجاز پیرامون شهر دفع می‌گردد (اداره کل محیط‌زیست استان البرز، 1396). امروزه بیش از 1600 هکتار بافت فرسوده در البرز وجود دارد که با این میزان بافت فرسوده بحث نخاله‌های ساختمانی تا ۱۵ سال آینده از جدی‌تری چالش‌های محیط‌زیستی شهر کرج به شمار می‌رود. پسماندهای ساختمانی و عمرانی اگر چه خطرات كمتری نسبت به مواد زائد جامد شهری برای سلامت بشر و محیط‌زیست دارند ولی دفع بی‌رویه و مدیریت ناصحیح این پسماندها پس از دفع، میزان خطر این پسماندها را تشدید می‌كند (شكوهيان و نجفيان رضوي، 1390، بيگم موسوي و حافظی مقدس، 1390). از این رو نخستین گام در مدیریت نخاله‌های ساختمانی را می‌توان شناخت کمیت و ترکیبات تشکیل دهنده نخاله‌های ساختمانی در کلانشهر کرج دانست که در این مطالعه سعی شده است تا با توجه به نیاز شهرداری کرج در مدیریت و ساماندهی نخاله‌های ساختمانی اقدام به شناسایی ترکیبات نخاله‌ها گردد.
2- مواد و روش كار
2-1- محدوده مطالعاتی
محدوده مطالعاتی این پژوهش مناطق 10 گانه کلانشهر کرج با جمعیتی بالغ بر296,792,1 نفر می‌باشد (شکل شماره 1). کرج یکی از شهرهای کوهپایه‌ای ایران می‌باشد که در دامنه رشته کوه‌های البرز و در موقعیت طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۰ دقیقه و ۳۰ ثانیه خاوری و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۸ دقیقه و ۴۵ ثانیه شمالی، در ارتفاع ۱۲۹۷ متر از سطح دریا، در فاصله ۴۸ کیلومتری غرب شمالی تهران واقع شده است (سالنامه آماری البرز، 1396).
شکل 1- محدوده مطالعاتی
2-2- روش مطالعه
این تحقیق از نوع توصیفی- کاربردی و از نظر گردآوري داده‌ها از نوع تحقيقات پيمايشي است که در شهر کرج در سال 1396 انجام گرفت. در این بررسی جهت بررسی کمیت نخاله‌های ساختمانی تولید شده، از اطلاعات و آمار سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرج طی سالیان گذشته بهره گرفته شد. همچنین شناخت ترکیب نخاله‌های ساختمانی طی بازدیدهای میدانی از محلهای دپوی موقت نخاله‌های ساختمانی درحاشیه ساختمانها و معابر درون شهری در تابستان و پائیز 1396 (شکل‌های 2 و 3)، بازدید از محلهای دپوی غیرمجاز نخاله ساختمانی در حاشیه جاده‌های بیرون شهری در تابستان 1396 (شکل‌های 4 و 5) و بازدید از مرکز دفن حلقه‌دره در پائیز 1396 (شکل‌های 6 و 7) صورت پذیرفت.
شکل 2 و 3- دپوی موقت نخاله‌های ساختمانی در داخل شهر کرج
شکل 4 و 5- نخاله ساختمانی تخلیه شده در جاده‌های بیرون شهری
شکل 6 و 7- نخاله‌های ساختمانی تخلیه شده در مرکز دفن حلقه‌دره
3- يافته‌ها
3-1- بررسی کمیت نخاله‌های ساختمانی
نخاله ساختمانی و عمرانی تولیدی در کلانشهر کرج و شهرهای اقماری آن (از قبیل محمدشهر، ماهدشت، کمالشهر، مشکین شهر، گرمدره و حتی شهرک‌های صنعتی پیرامونی) تا پایان سال 1393 در دو منطقه حصار و حلقه دره و از سال 1394 تاکنون تنها در مرکز دفن زباله حلقه‌دره و یا بصورت غیرمجاز در حاشیه جاده‌های برون شهری تخلیه می‌گردد که متاسفانه آمار و اطلاعات دقیق و قابل استنادی از میزان نخاله تولیدی و تخلیه شده در این مراکز طی سالیان گذشته در دسترس نمی‌باشد. با این وجود، مطابق آمار دریافتی از سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرج، میزان نخاله تخلیه شده در مرکز دفن حلقه‌دره در سال 1396 در جدول شماره 1 ارائه شده است.
جدول 1- میزان نخاله تخلیه شده در مرکز دفن حلقه‌دره در سال 1396 – بر حسب تن
ماه | مقدار (تن) |
| ماه | مقدار (تن) |
فروردین | 22280 |
| مهر | 50350 |
اردیبهشت | 25310 |
| آبان | 160290 |
خرداد | 25760 |
| آذر | 555780 |
تیر | 43710 |
| دی | 496360 |
مرداد | 38070 |
| بهمن | 410870 |
شهریور | 40350 |
| اسفند | 317280 |
جمع کل: 2186410 | مقدار نخاله تخلیه شده روزانه: 8/5973 | |||
ماخذ: سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرج
مطابق جدول 1، در مجموع مقدار 2186410 تن نخاله ساختمانی در سال 1396 به مرکز دفن حلقه‌دره تخلیه شده است. از این رو مطابق رابطه 1، می‌توان نتیجه گرفت که بطور میانگین روزانه به مقدار 8/5973 تن نخاله ساختمانی به مرکز دفن حلقه‌دره تخلیه شده است. با توجه به این که روزانه حدود 1100 تن زباله خانگی از سطح شهر کرج جمع‌آوری و دفن می‌گردد، نتایج به دست آمده بیانگر این واقعیت است که نرخ تولید نخاله ساختمانی در شهر کرج 4/5 برابر پسماندهای خانگی می‌باشد. لازم به ذکر است تقریبا نیمی از نخاله ساختمانی تولیدی در کلانشهر کرج بصورت غیرقانونی در پیرامون شهر کرج از جمله ملک‌آباد، کوره‌های آجرپزی محدوده ملک‌آباد، حسین‌آباد، باغستان، ابتدای جاده آتشگاه و .... تخلیه می‌گردد که متاسفانه آمار دقیقی از مقدار آن در دسترس نمی‌باشد. از این رو مقدار نخاله ساختمانی تولید شده در کلانشهر کرج به مراتب بیشتر از مقدار تخلیه شده در مرکز حلقه‌دره می‌باشد. همچنین مطابق رابطه شماره 2، نرخ سرانه تولید نخاله ساختمانی به ازاي هر نفر برای سال 1396 برابر 1220 کیلوگرم (22/1 تن) به دست آمد. از سوی دیگر نتایج جدول 1 نشان می‌دهد که بیشترین مقدار تولید نخاله در سال 1396 به ترتیب در ماه‌های آذر و دی و کمترین مقدار آن در به ترتیب در ماه‌های فروردین و اردیبهشت مشاهده می‌شود.
رابطه 1:
رابطه 2:
3-2- بررسی ترکیبات نخاله‌های ساختمانی
ترکیب و درصد مواد تشکیل دهنده نخاله‌های ساختمانی در کلانشهر کرج تابع نوع و نحوه زندگی، نوع صنعت ساختمان، ترکیب و بافت جمعیتی و نیز فراوانی منابع قرضه است. در این مرحله با بازدید میدانی از محلهای دپوی موقت نخاله‌های ساختمانی در محل تولید (معابر درون شهر) و محلهای دفع مجاز (مرکز دفن حلقه‌دره) و غیرمجاز (حاشیه جاده‌های بیرون شهر)، ترکیبات نخاله‌های ساختمانی تولید شده در شهر کرج مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج این بررسی نشان داد که بطور کلی بخش اعظم نخاله‌های ساختمانی شهر کرج از موادی تشکیل شده است که در احداث ساختمان بکار می‌روند. این نخاله‌ها در اثر فعالیت‌های ساختمان‌سازی و یا تخریب آنها و دیگر سازه‌ها، فعالیت‌های راهسازی تولید می‌شوند. تركيب اصلي این نخاله‌های ساختمانی در محل تولید اغلب شامل مواد حاصل از عملیات خاکی (خاک، ماسه، سنگ و...)، آسفالت و قطعات بتن (خیابان و سنگ فرش)، مصالح بنایی (آجر، بلوک، گچ، سفال، کاشی، موزائیک و ...)، پوشش‌ها و روکش‌ها (ورق شیروانی، آزبست و ...)، فلزات (آهن‌آلات، آلومینیوم، لوله و اتصالات، سیم برق، میخ و ....)، زایدات الکتریکی (لوازم برقی خراب، لامپ و ...)، ظروف مواد شیمیایی خطرناک (ظروف رنگ و ترکیبات رنگی، روغن‌ها و گریس، چسب و رزین، مواد نگهدارنده چوب و نئوپان، قوطی‌های اسپری و ...)، مواد کاغذی (مقوا، کاغذ و پوشال، کیسه‌های کاغذی سیمان و ...)، پلاستیک و ظروف پلاستیکی، چوب و الوار، شيشه و مواد متفرقه (اثاثیه منزل، قالی و موکت، لاستیک، درزگیرها و ...) می‌باشد که بخش اعظم این مواد از قبیل آهن‌آلات (فلزات)، چوب و الوار، آجر، زایدات الکتریکی، مواد کاغذی، مواد پلاستیکی و شيشه یا توسط سازندگان (صاحبان ملک تخریبی) و یا توسط افراد دوره گرد جهت استفاده مجدد یا فروش به مراکز بازیافتی جداسازی می‌شوند. باقیمانده نخاله‌های ساختمانی که اغلب شامل تکه‌های بتن، آجرهای شکسته، مواد زاید خطرناک، قطعات آسفالت، موزائیک‌های شکسته، خاك، سنگ، گچ و مواد زایدی که به ظاهرغیرقابل استفاده و غیربازیافتی می‌باشند به محل دفع منتقل می‌شوند. ضمن اینکه اندک مواد بازیافتی موجود در این نخاله‌های ساختمانی حتی پس از انتقال به محل دفع و یا دپو در حاشیه جاده‌ها مجدد توسط افراد دوره گرد جداسازی می‌شوند. از این رو ترکیبات و وزن نخاله‌های ساختمانی شهر کرج در محل تولید و در محل دفع آنها با هم متفاوت بوده و از ترکیب یکسان برخوردار نمی‌باشند. در جدول شماره 2 ترکیبات نخاله‌های ساختمانی شهر کرج و درصد حجمی آنها ارائه شده است. همچنین در شکل شماره 8 ترکیبات نخاله‌های ساختمانی و درصد حجمی آنها در محل تولید و در مرکز دفن حلقه دره و در شکل شماره 9 تغییرات درصد حجمی نخاله‌های ساختمانی شهر کرج در محل تولید و در محل دفع نشان داده شده است.
جدول 2: ترکیبات نخاله‌های ساختمانی شهر کرج و درصد حجمی آنها (ماخذ: برآورد میدانی نگارنده)
مواد تشکیل دهنده | درصد حجمی | |
در محل تولید | در محل دفع | |
خاک، ماسه، سنگ | 30 | 40 |
مصالح بنایی (گچ، آجر، بلوک، کاشی و ...) | 20 | 25 |
آسفالت، بتن، قیر و گونی | 15 | 20 |
فلزات (لوله و اتصالات، سیم برق، میخ و ....) | 10 | 2 |
مواد کاغذی (پاکت سیمان و ....) | 5 | 1 |
پلاستیک و ظروف پلاستیکی | 5 | 2 |
چوب و الوار و تخته | 5 | 2 |
شيشه | 5 | 2 |
مواد متفرقه ( قالی و موکت، لاستیک و ...) | 3 | 1 |
زایدات الکتریکی | 2 | 5 |
مجموع | 100 | 100 |
الف)
ب)
شکل 8- ترکیبات نخاله‌های ساختمانی و درصد حجمی آنها الف) در محل تولید، ب) در مرکز دفن حلقه‌دره
(ماخذ: مشاهدات میدانی نگارنده)
شکل 9- تغییرات درصد حجمی نخاله‌های ساختمانی شهر کرج در محل تولید و در محل دفع
4- بحث
امروزه مهمترین چالش پیش روی مدیریت نخاله‌های ساختمانی در شهر کرج نبود آمار و اطلاعات دقیق و قابل استناد از مقدار و ترکیب نخاله‌های ساختمانی تولیدی است. از این رو در این مطالعه سعی شد تا با بررسی اسناد موجود و بازدیدهای میدانی، مقدار (کمیت) و ترکیب نخاله‌های ساختمانی تولید شده در شهر کرج مورد بررسی قرار گیرد. نتایج حاصله از این مطالعه نیز نشان داد که بطور متوسط روزانه 9/5 هزار تن نخاله ساختمانی در شهر کرج تولید می‌شود که با در نظر گرفتن حجم نخاله تخلیه شده غیرقانونی در پیرامون شهر این مقدار به دو برابر نیز خواهد رسید. مطابق مطالعه پاست و همکارانش در سال 1396، روزانه 200 هزار تن نخاله ساختمانی در کشور تولید می‌شود که نخاله‌های تولیدی در شهر کرج تقریبا 3 درصد از کل نخاله‌های تولیدی در کشور را شامل می‌شود. همچنین نرخ سرانه تولید نخاله ساختمانی بطور میانگین طی سال‌های مورد بررسی برای شهر کرج برابر 1220 کیلوگرم در سال می‌باشد که این مقدار با نرخ سرانه شهر تهران و شهرهای اقماری آن یکسان و از نرخ سرانه تولید نخاله ساختمانی کشور در سال 1396 که حدود 1111 کیلوگرم1 در سال می‌باشد، بیشتر است. همچنین طبق نتایج Lauritzen وHahn نرخ سرانه تولید نخاله ساختمانی برای كشورهاي پيشرفته بین 1000 – 500 کیلوگرم به ازاي هر نفر در سال می‌باشد (جعفری منصوریان و همکاران، 1393)، که نتایج به دست آمده نشان دهنده بالاتر بودن (حدود 22 درصد) سرانه تولید نخاله ساختمانی در شهر کرج در مقایسه با كشورهاي توسعه يافته از جمله آمريكا، انگليس، هلند، آلمان می‌باشد.
بررسی ترکیبات (کیفیت) نخاله‌های ساختمانی تولید شده در شهر کرج ضمن بازدیدهای میدانی از مرکز دفن حلقه‌دره، بازدید از محلهای دپوی غیرمجاز نخاله ساختمانی در حاشیه جاده‌های بیرون شهری و بازدید از محلهای دپوی موقت نخاله ساختمانی در معابر درون شهری نشان داد که مواد حاصل از عملیات خاکی (خاک، ماسه، سنگ و...)، آسفالت و قطعات بتن (خیابان و سنگفرش)، مصالح بنایی (آجر، بلوک، گچ، سفال، کاشی، موزائیک و ...) به ترتیب بیشترین مقدار حجمی و زایدات الکتریکی، مواد کاغذی (مقوا، کاغذ و پوشال، کیسه‌های کاغذی سیمان و ...)، پلاستیک و ظروف پلاستیکی، چوب و الوار کمترین مقدار حجمی نخاله‌های ساختمانی را شامل می‌شوند. مطالعه مرتضوی و اجل لوئیان در سال ۱۳۹۴ نیز نشان داد که بیشترین حجم نخاله‌های ساختمانی در شهر فولاد شهر را مخلوط شن و ماسه و سیمان، آجر، بتن و خاک و آسفالت تشکیل می‌دهد. نتایج آنالیز کمی شهبازی و همکاران در سال 1395 بر روی نخاله‌های ساختمانی شهر گرگان نیز نشان داد که بیشترین درصد ترکیب نخاله در محل دفن هزارپیچ را خاک با 5/33 % و کمترین آن را چوب با 1% تشکیل می‌دهد و در محل دفع توسکستان نیز بیش از 90 درصد نخاله تخلیه شده را خاک تشکیل داده است. همچنین نتایج مطالعه قانعی اردکانی و همکاران در سال 1396 بر روی پسماندهای ساختمانی شهر یزد نیز نشان داد که مخلوط خاک و نخاله (آجر، موزائیک، تکه‌های بتن و ...) بیشترین درصد فراوانی پسماندهای ساختمانی در محلهای دفع این پسماندها در شهر یزد را تشکیل می‌دهند. همچنین مطالعه مارتوسا2 و همکارانش در سال 2018 در اروپا نشان داد که بتن مهمترین و فراوانترین درصد وزنی و حجمی ترکیب نخاله‌های ساختمانی در اروپا را تشکیل می‌دهد بطوری که نرخ تولید بتن در روند تخریب ساختمانها و تاسیسات حدود 840 کیلوگرم در هر متر مربع برآورد می‌شود. حتی این مقدار برای ساختمانهای چوبی نیز حدود 300 کیلوگرم در هر متر مربع می‌باشد. ریمولدی3 طی مطالعه‌ای در سال 2010 معتقد است که بسته به نوع سازه‌هایی که تخریب می‌شوند، بتن 40 تا 85 درصد ترکیب وزنی نخاله ساختمانی تولیدی در اروپا را شامل می‌شود. از سوی دیگر نسبت اجزای تشکیل دهنده نخاله‌های ساختمانی در کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه با یکدیگر متفاوت می‌باشد. به عنوان مثال در ایالات متحده نخاله‌های ساختمانی 26 درصد وزن کلی زباله‌های دفع شده را تشکیل می‌دهند. این مقدار در آلمان بین 20 تا 29 درصد، در هلند 19 درصد، در فنلاند 13 تا 15 درصد، در هنگ کنگ در حدود 65 درصد، در کانادا حدود 35 درصد و در انگلستان بیش از 50 درصد گزارش شده است. در ایران نیز درصد وزنی نخاله‌های ساختمانی در زباله‌های دفن شده بیش از 65 درصد برآورد شده است (مرتهب و کاوسیان.، 1388).
5- نتیجه‌گیری و پیشنهادات
در حال حاضر مدیریت نخاله‌های ساختمانی شهر کرج به دلایل گوناگون بسیار ضعیف عمل کرده و کمیّت و کیفیّت پسماندهای ساختمانی شناخته شده نیست، تحقیق حاضر با مطالعه و بررسی جوانب موضوع به بررسی کمیت و کیفیت (ترکیبات) نخاله‌های ساختمانی تولیدی در شهر کرج پرداخته است. در این بررسی مشخص شد که فعالیت‌های ساختمان‌سازی، تخریب بناهای فرسوده و فعالیت‌های راهسازی از مهمترین منابع تولید کننده نخاله در شهر کرج به شمار می‌روند. در بر گرفتن بیش از دو سوم (67 درصد) حجم نخاله‌های مورد بررسی توسط خاک، ماسه، مصالح ساختمانی، آسفالت و قطعات بتنی تائید کننده این مدعاست. بر اساس بررسی صورت گرفته مشخص شد که حجم تولید نخاله‌های ساختمانی در شهر کرج بسیار زیاد (سرانه 1220 کیلوگرم در سال) است و عدم ثبت آماری دقیق نخاله‌های تخلیه شده و تخلیه بیش از نیمی از نخاله‌های تولیدی در مناطق غیرمجاز، برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌ای جامع برای مدیریت ضایعات ساختمانی را مشکل می‌سازد. از این رو برای مدیریت اصولی و دفن بهداشتی نخاله‌های ساختمانی شهر کرج توسط سازمان مدیریت پسماند، پیشنهادات ذیل توصیه می‌شود تا این امید وجود داشته باشد که کرج نیز در آینده‌ای نه چندان دور با ساماندهی وضعیت نخاله‌ها بتواند فارغ از معضلات پسماندهای شهری، سیمایی زیبا را برخود نمایان سازد.
o سیاست کاهش تولید نخاله ساختمانی در شهر کرج مد نظر قرار گیرد. این سیاست را می‌توان با اخذ ماليات از توليد كنندگان نخاله، جریمه تخريب ساختمان‌هاي نوساز، برنامه‌ريزي افزايش طول عمر سازه‌هاي ساخته شده، آموزش سازندگان در جهت مصرف بهینه مصالح ساختمانی و همچنین مصرف نخاله‌های ساختمانی در فرایند ساخت و ساز، مورد توجه قرار داد.
o قانونگذاران برای سازندگان، قوانین و مقررات مناسب وضع کند و بر اجرای این مقررات کنترل داشته باشد.
o شناسایی ترکیب و اجزای نخاله‌های ساختمانی به تفکیک مناطق 10 گانه شهرداری کرج مورد توجه قرار گیرد.
o سرمایه‌گذاری‌های لازم جهت مکانیابی و استقرار کارگاه‌های بازیافت نخاله‌های ساختمانی در پیرامون شهر کرج از سوی سازمان مدیریت پسماند صورت پذیرد.
o محلهای دپوی غیرمجاز نخاله ساختمانی در شهر کرج شناسایی و از تخلیه نخاله در این مکانها جلوگیری شده و جرایم و مجازات‌هایی برای مسببین این امر در نظر گرفته شود.
o راهکارها و تمهیدات لازم از سوی سازمان مدیریت پسماند برای بازیافت در محل نخاله‌های ساختمانی فراهم گردد تا نخاله‌های بازیافت شده در محل مجدد بعنوان مصالح در فرایند ساخت و ساز مورد استفاده قرار گیرند.
6- تشكر و قدرداني
این مقاله مستخرج از پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد با عنوان "بررسی کمی و کیفی نخاله‌های ساختمانی و مکانیابی محل دفن آنها با استفاده از روش‌های AHP و TOPSIS در محیط GIS (مطالعه موردی کلانشهر کرج)" می‌باشد که توسط مرکز پژوهش و مطالعات راهبردی شورای اسلامی شهر کرج و شهرداری کرج مورد حمایت مالی قرار گرفت. از این رو نویسندگان این مقاله برخود لازم می‌دانند تا از سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرج و مسئولان مستقر در مرکز دفن پسماند حلقه‌دره به خاطر فراهم نمودن امکان بازدید از این محل و در اختیار قرار دادن آمار و اطلاعات لازم که منجر به ارتقاء کیفی این پژوهش گردید، سپاسگزاری نمایند.
7- مراجع
1. اشترزاده، رضا.، مدیریت ضایعات مصالح ساختمانی در شهر یزد، شانزدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران- تابستان 1392.، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
2. Martosa, J.L.G., Stylesb, D., Schoenbergerd, H., Zeschmar-Lahl, B., 2018., Construction and demolition waste best management practice in Europe, Resources, Conservation & Recycling 136, 166–178.
3. شكوهيان، محمد.، نجفيان رضوي، علي.، مديريت و راهكارهاي كاهش آلودگي‌هاي زيست محیطی ضايعات ساختماني و بازيافت آنها، ششمين كنگره ملي مهندسي عمران، بهار 1390، دانشگاه سمنان، سمنان، ايران.
4. رجبي‌نژاد، مهدي.، فلاح، احمدعلي.، دلایل تولید ضایعات ساختمانی و راههای مدیریت و ساماندهی ضایعات، کنفرانس بین المللی مهندسی عمران، معماری و توسعه پایدار شهری، تابستان 1389، دانشگاه آزاد تبریز، تبریز، ایران.
5. مرتهب، محمد مهدی.، کاوسیان، امیر احسان.، تولید و سازماندهی ضایعات ساختمانی در کشورهای در حال توسعه (مطالعه موردی کلانشهر تهران)، مجله علمی و پژوهشی شریف، زمستان 1388، شماره 51، ص 22-25.
6. Butera, S., Christensen, T.H., Astrup, T.F., 2014. Composition and leaching of construction and demolition waste: inorganic elements and organic compounds. J. Hazard. Mater. 276, 302–311.
7. Arm, M., Wik, O., Engelsen, C.J., Erlandsson, M., Sundqvist, J.-O., Oberender, A., Hjelmar, O., Wahlström, M., 2014. ENCORT-CDW – Evaluation of the European Recovery Target for Construction and Demolition Waste. Nordisk Ministerrådhttp:// dx.doi.org/10.6027/NA2014-916.
8. پاست، ویدا.، یغمائیان، کامیار.، نبی‌زاده نودهی، رامین.، دهقانی، محمدهادی.، مومنی، منصور.، نادری، مازیار.،.، انتخاب بهترين روش مديريتي دفع نخاله‌هاي ساختماني شهر تهران با ديدگاه توسعه پايدار براساس تکنیک تحلیل سلسله مراتبی، مجله سلامت و محيط‌زیست، پائیز 1396، دوره دهم، شماره دوم، ص 270-259.
9. قانعی اردکانی، جواد.، کشفی، سیدابوالفضل.، بررسی مدیریت نخاله ساختمانی شهر یزد، دومين همايش ملي معماري پايدار، شهرسازي و توسعه محيط‌زيست، تابستان 1396، تهران، ایران.
10. اشرفی، سیدحسین.، قلیان، سعید.، دستنبوی، سعید.، فرهنگ، سیدمهیار.، ساماندهی ضایعات ساختمانی رویکردی نوین در توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر شاهرود)، سومین کنفرانس بین المللی مهندسی عمران، معماری و توسعه شهری، بهار 1395، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
11. مرتضوی، سیدعلی.، اجل لوئیان، رسول.، بررسی آزمایشگاهی نخاله‌های ساختمانی و استفاده مجدد از آنها در راهسازی (مطالعه موردی: شهر فولادشهر)، نخستین کنفرانس سراسری معماری و مهندسی عمران، بهار ۱۳۹۴، پردیس بین‌الملل توسعه ایده هزاره، تهران، ایران.
12. ساکی، محمد.، مطالعه و بررسي روشهاي مديريت بازيافت و بهره‌برداري از نخاله‌هاي ساختماني، همايش ملي مهندسي عمران، معماري و مديريت پايدار شهري، تابستان 1393، گرگان، ایران.
13. رضائیان فیروزآبادی، محمدحسین.، فلاح، احمدعلی.، عابدینی، حمیدرضا.، مدیریت دورریزهای ساختمانی در شرایط عادی، اولین همایش ملی مصالح ساختمان و تکنولوژی‌های نوین در صنعت ساختمان، زمستان 1392، دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد، یزد، ایران.
14. تقی‌زاده، سیدعلی.، سلمان ماهینی، عبدالرسول.، خیرخواه زرکش، میرمسعود.، مکانیابی چند معیاری محل دفن مواد زاید ساختمانی با استفاده از رویکرد ترکیبی تحلیل سلسله مراتبی فازی. مطالعه موردی شهر گرگان، مجله آمایش جغرافیایی فضا، زمستان 1392، سال سوم، شماره دهم، ص 139-122.
15. توکلی، نادیا.، خادم پیر، مریم.، جمالی، حمید.، بررسی میزان نخاله‌های ساختمانی تولید شده در شهر بندرعباس، دومین همایش ملی سلامت، محیط‌زیست و توسعه پایدار، زمستان ۱۳۹۱، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، بندرعباس، ایران.
16. حسنیان، حامد؛ حسین وحیدی و سجاد کریمی، انتخاب بهترین راهکار مدیریتی دفع نخاله‌های ساختمانی شهر تهران با دیدگاه توسعه پایدار براساس روشAHP، ششمین همایش ملی و اولین همایش بین المللی مدیریت پسماند، بهار ۱۳۹۱، مشهد، ایران.
17. بیگم موسوي، زهرا.، حافظي مقدس، ناصر.، ساماندهي زيست‌محيطي نخاله‌هاي ساختماني شاهرود، هفتمين كنفرانس زمين شناسي مهندسي و محيط‌زيست ايران، تابستان1390، دانشگاه صنعتي شاهرود، شاهرود، ایران.
18. عموئی، عبدالایمان.، اصغرنیا، حسینعلی.، خدادادی، علی.، ویژگی‌های کمی و کیفی پسماندهای جامد روستایی شهرستان بابل ( 1386)، مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل، تابستان 1387، دوره دهم، ص 80-74.
19. جعفری منصوریان، حسین، رجبی‌زاده، احمد.، دولتشاهی، شیدوش.، ارزیابی وضعیت مدیریت مواد زاید ساختمانی: (مطالعه موردی شهر کرمان در سال 1387)، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، بهار 1393، دوره 16، شماره 1، صفحه 133-142.
20. شهبازی، علی.، حسنی، علی‌محمد.، روحانی شهرکی، فرزاد.، بررسی خصوصیات کمی و کیفی نخاله‌های ساختمانی شهر گرگان و امکان‌سنجی اقتصادی بازیافت آنها، چهارمین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری، بهار 1395، دبیرخانه دایمی کنفرانس، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
21. Rimoldi, A., 2010. The Concrete Case. Workshop on the Management of C&D Waste in the EU [WWW Document]. URL. http://ec.europa.eu/environment/waste/construction_demolition.htm.
|
[1] - این مقدار مطابق نتایج پاست و همکاران در سال 1396، با فرض تولید 90 میلیون تن نخاله و در نظر گرفتن 81 میلیون نفر کل جمعیت ایران در سال 1396، به دست آمده است.
[2] . Martosa
[3] . Rimoldi
