جايگاه مديريت منابع انساني در تجاري‌سازي نتايج تحقيقات در دانشگاه‌ها
الموضوعات :طهمورث حسنقلی پور 1 , سید مهدی شریفی 2
1 -
2 -
الکلمات المفتاحية: تجاري‌سازي نتايج تحقيق, مديريت منابع انساني, توسعه نوآوري, تيم توسعه تحقيق در دانشگاه,
ملخص المقالة :
يكي از سياست‌هاي جدي دولت در غالب برنامه‌هاي توسعه موضوع خودگرداني دانشگاه‌ها از محل فروش تحقيقات به مراكز صنعتي و نوآوري است. در مقاله تهيه شده با هدف جلب توجه به اهميت تجاري‌سازي نتايج تحقيق، ابتدا مراحل تجاري‌سازي درون دانشگاه مورد بررسي قرار گرفته است و سپس جايگاه كليدي مديريت منابع انساني در اثربخشي فرايند تجاري‌سازي با مرور بر ادبيات رايج در اين حوزه تبيين شده است
گزارش ملي آموزش عالي ايران، انتشارات مؤسسه پژوهش و برنامه‌ريزي آموزش عالي، 1384.
2. فكور، بهمن، شرايطزمينه ساز براي پيشبرد تجاري‌سازي نتايج تحقيقات در بخش دانشگاهي، رهيافت، شماره 40،1386.
3. دانايي فرد، حسن، اقتصاد دانش محور وحفظ تماميت نهادي دانشگاه، فصلنامه پژوهش و برنامه ريزي در آموزش عالي، سال دهم، شماره سوم،1386.
4. بلوريان، محمد، بازاريابي ومديريت بازار، موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني،1376.
5. برقي، عيسي و پيدايي ميرمهرداد، مديريت منابع انساني در شرايط جهاني، تدبير، شماره 196،1387.
6. قديريان، عباسعلي و غلامرضا اصيلي، نقش و جايگاه موجود دولت، دانشگاه و صنعت وترسيم وضع مطلوب براي توسعه ملي، مجموعه
مقالات هفتمين كنگره سراسري همكاري‌هاي دولت، دانشگاه و صنعت
براي توسعه ملي، آذر،1382.
7. دهنويه، رضا و حميداسماعيل زاده و بيتامسگرپور، تجاري‌سازي نتايج تحقيق، مجموعه مقالات همايش ارتباط صنعت و دانشگاه،1383.
8. محمدي، محمدرضاو حميد اسماعيل زاده و حسين ابراهيمي پور، مديريت مالكيت فكري در ارتباط دانشگاه و صنعت، مجموعه مقالات همايش ارتباط صنعت و دانشگاه، 1383.
9.Site of Bogazici University : Bogazici University case study: Improving University Link with the Private Sector.
URL: http://www.boun .edu.tr /research/reporter/cremen.html
10. Web Site of Turkish council of higher Eduacation
URL.http://www.yok.gov.tr/webeng/history.html.
11.Association of universities and Colleges of Canada. commercialization of university Research. through
www. aucc . ca. 2001.
12.Turner, john. commercialization of inventions and research RESULTS: managing Technical and commercial Developments to optimize outcomes.Wipo Regional seminar on support services For inventors,and Research RESULTS, 1998.
جايگاه مديريت منابع انساني
در تجاري‌سازي نتايج تحقيقات در دانشگاه‌ها
طهمورث حسنقلي پور* سيد مهدي شريفي**
* دانشيار، دانشكده مديريت، دانشگاه تهران
** دانشجوي دكتري، دانشكده مديريت منابع انساني، دانشگاه تهران
M.sharifee58@Gmail.com thyasory@ut.ac.ir
چكيده: يكي از سياست‌هاي جدي دولت در غالب برنامه‌هاي توسعه موضوع خودگرداني دانشگاه‌ها از محل فروش تحقيقات به مراكز صنعتي و نوآوري است. در مقاله تهيه شده با هدف جلب توجه به اهميت تجاري‌سازي نتايج تحقيق، ابتدا مراحل تجاري‌سازي درون دانشگاه مورد بررسي قرار گرفته است و سپس جايگاه كليدي مديريت منابع انساني در اثربخشي فرايند تجاري‌سازي با مرور بر ادبيات رايج در اين حوزه تبيين شده است.
كليد واژه: تجاري‌سازي نتايج تحقيق، مديريت منابع انساني، توسعه نوآوري، تيم توسعه تحقيق در دانشگاه.
مقدمه
يكي از سياست‌ها و اقدامات اجرايي بخش آموزش عالي در برنامه چهارم توسعه تصويب و ابلاغ آيين‌نامه نحوه مشاركت پژوهشگران در سود حاصل از فروش نتايج پژوهش مي‌باشد (گزارش ملي آموزش عالي،1384). سياست‌ها و برنامه‌ريزي‌هاي كلان آموزش عالي در تدوين برنامه پنجم توسعه نيز حكايت از وظيفه قطعي نهادهاي آموزشي در جهت بهره‌گيري از نتايج تحقيقات بخش دانشگاهي و تجاري‌سازي آنها دارد (سخنان وزير علوم در جمع رؤساي دانشگاه‌ها، آذر 1387).
اكنون كه تجاري‌سازي نتايج تحقيقات دانشگاهي به گفتماني حاكم در آموزش عالي كشور تبديل شده است انتظار مي‌رود در روند اين مأموريت، دانشگاه‌ها كارامدترين شيوه‌ها در تقويت و توانمند سازي نظام ملي نوآوري تحقيقات را از يكسو و كاهش موانع پيش روي دانشگاه‌ها در زمينه تجاري‌سازي را از سوي ديگر فراهم نمايند تا بر اساس درك منطقي از اهميت استراتژيك فروش تحقيقات بر پايه پتانسيل‌هاي علمي قابل توجه در دانشگاه‌ها، عملاً كشور با شتاب بيشتري در مسير توسعه علمي و فناوري حركت كند.
مديريت منابع انساني (شامل جذب، آموزش، به‌كارگيري و نگهداشت نيروي كار مستعد به منظور تحقق هدف‌ها)1، در دانشگاه‌ها مي‌تواند به‌عنوان سازماني كوچك در اثربخشي تجاري‌سازي بسيار مؤثر واقع شود و در عين اعتبار بخشي به دانشگاه تأكيد سياست‌ها بر تبديل يافته‌هاي علمي به نوآوري‌هاي تجاري را به طرز شگفت‌آوري تسهيل و سرعت بخشد.
تجاري‌سازي در آموزش عالي
تجاري‌سازي فرايندي است كه طي آن ايده، نتيجه يا توليدات حاصل از بخش دانشگاهي به محصولات، خدمات و فرايندهاي قابل عرضه در بازار تبديل مي‌شود كه از طريق آن يافته‌هاي حاصل از تحقيق به بازار عرضه مي‌شوند و ايده‌ها يا يافته‌هاي جديد به محصولات و خدمات جديد يا تكنولوژي‌هاي فروختني در سراسر جهان، توسعه مي‌يابند1.2به عبارت ديگر تجاري‌سازي تحقيقات مجموعه تلاش‌هايي است كه به منظور فروش دستاوردهاي دانشگاهي با هدف كسب سود و ارتباط هرچه بيشتر آموزش و پژوهش با اهداف اقتصادي و اجتماعي انجام مي‌گيرد2.3
مسلماً ورود آموزش عالي به عرصه تجارت و بازاريابي محصولات خود و توجه به نيازمندي‌هاي بازار و معيارهاي مشتريان، در بطن خود حاصل برخي فرصت‌ها و پيامدهاي مثبت است(گزارش ملي آموزش عالي،1384). پيامدهايي كه در حداقل بهره‌وري، كمك به خودگرداني دانشگاه و در آرماني‌ترين انتظار، افزايش استانداردهاي زندگي(ايمني و امنيت)، كيفيت زندگي، توليد ثروت، و رشد اقتصادي را در پي خواهد داشت .
فرايند تجاري‌سازي تحقيقات
اساس فرايند تجاري‌سازي مشاركت بخش دانشگاهي و بخش صنعت، در تبديل نتايج تحقيقات به نوآوري است. اگرچه در گامي حساس‌تر و در جهت نظريه‌پردازي براي يك حيات اجتماعي و فرهنگي، دانشكده‌هاي علوم انساني نيز مي‌توانند به جايگاه اصلي خويش در راهبري توده‌ها در ارتباط مؤثر با مراكز تحقيقاتي علوم انساني براي تجاري‌سازي دست يابند، اما به‌دليل سكون نظريه‌پردازي در اين حوزه، تجاري‌سازي نيز عملا مفهومي راكد است. در تجاري‌سازي تحقيقات علوم فني و تجربي كه كانون توجه اين مقاله است دانشگاه عموماً با مسئله انتقال تكنولوژي مواجه است. منظور از انتقال تكنولوژي انتقال يك ايده، روش، شيء، مهارت، دانش فني، دارايي فكري، كشف، و يا اختراع ناشي از پژوهش علمي اجرا شده در بخش دانشگاهي، به يك محيط صنعتي است كه در آن ممكن است به توسعه يا بهبود محصولات يا فرايندها منجر شود4، اما اين کار نيازمند مراحل مختلف و متفاوتي است.
مراحل اوليه تجاري‌سازي تحقيق در دانشگاه
شواهد زياد از سراسر دنيا نشان مي‌دهد که هرچند تعداد زيادي از تحقيقات از نظر تکنيکي موفق بوده‌اند اما درصد اندکي از آنها در زمينه تجاري‌سازي به موفقيت دست يافته‌اند. در صورتي‌که موفقيت در عرصه تجاري‌سازي تحقيقات با فوايد ايجاد شده توسط تحقيق شامل گره‌گشايي از مشکلات جامعه، دانش افزايي، بازگشت سرمايه و سود‌دهي براي مجريان تحقيق، اندازه‌گيري شوند تقريباً يک درصد آنها جزو گروه موفق به حساب خواهند آمد
((Turner ,1998.
بنابراين در فرايند تجاري‌سازي تحقيق از ابتدا بايد پروژه‌هايي انتخاب شود که نه تنها از نظر فني بلکه از منظر تجاري نيز بيشترين پتانسيل را داشته باشد. بنابراين باتوجه به هزينه‌ها و زمان مورد نياز براي تجاري‌سازي تحقيق، ارزيابي دقيق پتانسيل تجاري يک پروژه قبل از اختصاص دادن وقت و منابع به آن، امري ضروري است.
براي عرضه تحقيقات با ارزش كيفي بالا كه انتظار مي‌رود مؤسسات تجاري آن را خريداري و به نوآوري تبديل کنند تيم تحقيق شامل عناصر علمي تحقيق نقش کليدي دارند. توان محققان به منظور همكاري با يكديگر در راستاي دستيابي به اهداف در زمان تعيين شده به عنوان يكي از الزامات بايد بررسي دقيق شود.
براي اينكه تحقيق جهت فروش مناسب باشد بايد مكانيسمي دقيق براي جذب دانشجو (که يکي از عناصر اصلي تحقيق به شمار مي‌رود) به دانشگاه طراحي شود. (جهان امروز رقابت بر سر جذب استعدادهاست). در حال حاضر عمومي‌ترين نحوه ارزيابي كيفيت علمي تحقيق شاخص نرخ ارجاعات براي مقالات تحقيقي منتشر شده از نتايج تحقيق است كه اگر چه شاخص كاملي نيست ولي در دسترس‌ترين شاخصي است كه به‌طور بين‌المللي داده‌هاي مقايسه‌اي را براي سنجش كيفيت تحقيقات فراهم مي‌سازد. تيم تحقيق هسته مركزي تحقيق است كه بخشي از سرمايه انساني مهم دانشگاه شمرده مي‌شود. مديريت منابع انساني با اتكا به قوانين پذيرش علمي (آزمون كتبي و مصاحبه علمي) در اين بخش براي جذب عناصر علمي در دانشگاه فعال است.
دومين و يکي از حساس‌ترين و پيچيده‌ترين مراحل تجاري‌سازي تحقيق در دانشگاه‌ها، تشکيل تيم توسعه تحقيق است که زمينه جذب دستاورد تحقيق و عرضه آن در بازار را تا مراحل نهايي پيگيري مي‌کند و وظيفه آن پشتيباني از تيم تحقيق است.
بر اساس يك قانون طلايي اگر تيم تحقيق مجبور است از بين دو گزينۀ، پروژه بزرگ با تيم توسعه تحقيق متوسط و يا پروژه متوسط با تيم توسعه تحقيق بزرگ يكي را انتخاب كند، بهترين انتخاب پروژه متوسط با تيم توسعه تحقيق بزرگ است (Turner,1998).
تيم توسعه تحقيق در درون دانشگاه در حقيقت حلقه‌هاي واسط تيم تحقيق با خريداران نتايج تحقيق‌اند كه در مقوله‌هايي نظير قوانين مالي و تجاري، مديريت مالكيت فكري، بازاريابي و به‌طور مشخص مجموعه عواملي كه در جهت افزودن به ارزش تحقيق و موفقيت آن در تجاري‌شدن نقش مهمي ايفا مي‌كنند فعاليت دارند. اين تيم در مجموعه مديريت مالي دانشگاه قرار مي‌گيرد.
ايجاد تيم تحقيق و تيم‌هاي توسعه تحقيق از وظايف مهم مديريت منابع انساني است.
كاركردهاي مديريت منابع انساني
يكي از تعاريف متداول از فرايند مديريت منابع انساني عبارت است از:
جريان قابل تشخيص از رويدادهاي به هم وابسته در راه رسيدن به هدف. در اين تعريف دو ويژگي مشخص وجود دارد: اول اينكه فرايند حاكي از حركت و پويايي در طول زمان براي رسيدن
به هدف است و دوم اينكه به فعل و انفعالات و تعامل بين رويدادها و اقدامات مرتبط به هم اشاره دارد.
فرايند عمليات و اقدامات در سيستم مديريت منابع انساني در چهار زير مجموعه به اين گونه تقسيم‌بندي مي‌شود:
1. نظام جذب، تأمين و تعديل منابع انساني
2. نظام پرورش و آموزش و يا به تعبير كلي بهسازي منابع انساني
3. نظام به كار‌گيري و استفاده مؤثر از منابع انساني
نقش مديريت منابع انساني در تجاري‌سازي تحقيقات
به واسطه تغييرات دنياي تجارت، نقش واحد منابع انساني نيز بايد تغيير كند. زماني واحدهاي منابع انساني به عنوان عوامل مكانيكي در نظر گرفته مي‌شدند كه سازمان‌ها را در زمينه‌هاي استخدام، اخراج و احتمالاً آموزش كاركنان ياري مي‌رساندند. يعني واحد منابع انساني يك الزام اداري يا شايد اندكي فراتر از اين مقوله تلقي مي‌شد. در حال حاضر از واحد منابع انساني انتظار مي‌رود كه ارزشي را به سازمان بيفزايد نه اينكه فقط هزينه‌اي را براي سازمان ايجاد كنند. براين اساس بدون براورد نيروي انساني لازم و برنامه‌ريزي دقيق براي تأمين آن نيل به اهداف تجاري‌سازي امكان‌پذير نخواهد بود. در نخستين مرحله، تعيين موجودي نيروي انساني با تهيه فهرستي از تخصص‌ها، مهارتها و تجربه‌هاي كاري براي چگونگي گسترش عمليات مورد بررسي قرار مي‌گيرد. فعاليت مديريت منابع انساني در شناسايي و جذب مهارتها و توانايي‌هاي علمي به عاملي اطمينان‌بخش براي خريداران تحقيق بدل خواهد شد.
فرهنگ سازماني علم براي توليد و نوآوري به مثابه آهنرباي مديريت منابع انساني بايد عمل كند تا حتي فرايند ياد‌دهي- يادگيري تحت تأثير فعاليت‌هاي تجاري دانشگاه قرار گيرد. تيم تحقيق برخواسته از چنين نگرشي به نوآوري مي‌انديشد؛ چرا كه پتانسيل اقتصادي يافته‌هاي علمي و تكنولوژيك تنها وقتي تحقق مي‌يابند كه اين يافته‌ها به‌طور مؤثري به نوآوري تبديل شوند و با برخورداري از پايه تحقيقاتي قوي (تحقيقات پيشگام) بازارهاي جديدي را براي محصولات جديدي كه قبلاً وجود نداشته‌اند ايجاد كرد.
مديريت منابع انساني موفق : تيم توسعه تحقيق كارامد
به‌طور كلي عوامل عمده و كليدي كه تيم توسعه تحقيق براي تجاري‌سازي به آنها نيازمند است، عبارتند از:
جذب اعتبار اوليه تحقيق براي تيم تحقيق
در مراحل مختلف فرايند تحقيق دسترسي نداشتن به منابع مالي اوليه كه در ادبيات نوآوري به عنوان سرمايه‌گذاري بذري از آن ياد مي‌شود5، اصل تجاري‌سازي را با چالش مواجه مي‌سازد و سبب مي‌شود بسياري از ايده‌ها كه از ظرفيت مناسب تجاري‌سازي برخوردار هستند نتوانند مرحله فروش تحقيق را تجربه كنند. كمبود منابع مالي در اين مرحله به نام دره مرگ شناخته مي‌شود.
تيم توسعه تحقيق كه در سايۀ گذر از فيلتر دشوار جذب مديرت منابع انساني دانشگاه در طراز مهندسي توسعه تحقيق، زمينه‌ساز به انجام رساندن فعاليت تيم تحقيق است براي كسب منابع اوليه مالي يا همان سرمايه‌گذاري بذري از شيوه‌هاي زير استفاده مي‌كند:
1. بسترسازي براي فروش آموزش مداوم حرفه‌اي و گسترش فروش خدمات تخصصي فني از طريق مدرسان دانشگاه به خارج از دانشگاه6.
2. تلاش مداوم براي تبيين ضرورت‌هاي تحقيق تيم تحقيق براي خارج از دانشگاه جهت كسب اعتبارات مالي و وام از طريق بنگاه‌هاي دولتي و صندوق‌هاي حمايت از محققين (همگرايي، همكاري و تعامل مشترك با سازمان‌هاي مؤثر اعطاي تسهيلات مالي براي سرمايه‌گذاري بذري تيم تحقيق از سوي تيم توسعه تحقيق در حقيقت آماده‌سازي مناسب براي خريداران تحقيق شمرده مي‌شود كه مفهوم دقيقي از يك شبكه تكنولوژيك اقتصادي را ارائه مي‌كند).
3. توجه به حقوق مالكيت فكري كه هدف آن احترام به حقوق اخلاقي (معنوي) و مادي تيم تحقيق است. پيگيري اين حقوق از سوي تيم توسعه تحقيق ضمن ايجاد آسودگي رواني براي تيم تحقيق براي خلق آثار تحقيق پربازده‌تر از طريق پيگيري حق امتياز انحصاري و مالكيت معنوي، در صورتي‌كه پيشبرد يك روش تحقيقي منجر به كسب درآمد حق امتياز و حق اختراع براي تيم تحقيق شود، در حقيقت با هدف آن محترم شمردن اثر تيم تحقيق و حمايت از آن صورت مي‌گيرد؛ كه با تعلق گرفتن حق اختراع و نوآوري در موضوع تحقيق مي‌توان درآمد قابل توجهي را از اعطاي ليسانس به نوآوري‌هاي تيم تحقيق به منابع مالي افزود، تا در سرمايه‌گذاري‌هاي بذري آتي دانشگاه از آن استفاده گردد.
در آمريكا درآمد دانشگاه‌ها از طريق اعطاي ليسانس سه برابر درآمدي است كه از طريق تحقيقات حمايت شده توسط شركت به‌دست مي‌آيد. اگرچه بدون داشتن قوانين و مقررات روشن در مورد مالكيت دارايي‌هاي فكري حاصل شده از تحقيق نمي‌توان سخني از حقوق مالكيت فكري به ميان آورد، اما نبايد فراموش كرد كه در صورت مناسب بودن زمينه‌هاي وضعيت ثبت و حفاظت از دارايي‌هاي فكري كليد طلايي كسب چنين درآمدي در اختيار تيم توسعه تحقيق در دانشگاه است كه پيگيري چنين حقوقي را بر عهده دارد. برخي از دانشگاه‌ها توانسته‌اند سياست‌ها، ساختارها، و رويه‌هايي را براي تجاري كردن مالكيت فكري ايجاد كنند تا از اين طريق بتوانند با وضع قوانيني در مورد مالكيت فكري و توزيع درآمد ناشي از تجاري كردن نتايج تحقيق، در آمد قابل توجهي را كسب نمايند. به عنوان نمونه‌اي ديگر دانشگاه ملي خودمختار مكزيك قوانيني براي مديريت مالكيت فكري در دانشگاه وضع كرده است؛ به گونه‌اي كه مالكيت تمام نتايج به‌دست آمده از فعاليت‌هاي پژوهشي دانشگاه متعلق به دانشگاه بوده و دانشگاه مسئول پركردن تقاضانامه گرفتن حق اختراع است.
اما نتايج تحقيق هر چه قدر هم ارزشمند باشد به خودي خود به فناوري تبديل و وارد فرايند تجارت نمي‌شود و بايد از مسير بازاريابي عبور کنند.
بازاريابي
شناخت، لازمه هر حركت عاقلانه و اصولي است. شناخت بازار تلاشي نظام‌مند است براي گردآوري، ثبت و ضبط اطلاعات مربوط به همه اجزاي تشكيل‌دهنده نظام بازار مانند خريداران بالقوه و بالفعل، فروشندگان بالقوه و بالفعل، واسطه‌هاي گوناگون، رقبا، محصولات و خدمات موجود و مورد نياز، سازمان‌هاي تسهيلاتي و خدماتي و سرانجام همه عواملي كه برنظام بازار تأثير دارند مانند قوانين و مقررات و مصوبات دولتي، عوامل سياسي، اجتماعي، اقتصادي، تكتولوژيك، بومي و اقليمي.
از سال 1990 که استفاده از شيوه‌ها و فنون بازاریابی مورد توجه قرار گرفت، بررسی‌های عمیقی درباره دلایل ناموفق بودن بسياری از شرکت‌ها صورت گرفت که نتايج حکايت از ناتوانی در بهره‌گيری از شيوه‌ها و فنون بازاریابی داشت.
تيم توسعه تحقيق كه با گسترش ستادي در مديريت مالي بررسي پتانسيل بازار (موقعيت، حجم، ارزش بازار، رقيبان و شركاي احتمالي) و نيز آهنگ رشد بازار را با توجه به عامل زمان مورد سنجش قرار مي‌دهد در مقوله ارزيابي بازار براي تدقيق در فروش نتايج تحقيق ارائه شده از سوي تيم توسعه تحقيق به دنبال اطلاعات زير است:
1. تفاوت‌هاي توليدات يا فرايندهاي جديد با آنچه فعلاً موجود است.
2. موقعيت بازارها
3. ارزش دلاري بازارهاي اختصاصي
4. حجم بازار جهت فروش جهاني (حجم فروش و رشد فروش سالانه)
5. محصولات رقيب
6. مؤسسات و محققان رقيب
7. شركاي بالقوه
موفقيت تيم توسعه تحقيق در تجاري‌سازي نتايج تحقيق و نفوذ در بازار به چند عامل بستگي دارد :
1. شناخت صحيح از مديريت محصول، بازار و بازاريابي
2. رويكرد سيستماتيك به تعريف و حل مشكلات بازاريابي
3. آگاهي و شناخت ابزارهاي كليدي و تكنيك‌هاي لازم براي بازاريابي مؤثر
همچنين براي شناخت وضعيت بازار تيم توسعه تحقيق بايستي از طريق رايزني‌هاي متقابل تنگاتنگ با تيم تحقيق گرايش حقيقی بازار (سنجش سليقه مصرف‌کنندگان واقعي) را با بررسی روزانه نيازها و تقاضاها به اطلاع تيم تحقيق برساند.
زمانی که تيم توسعه تحقيق گرايشی را در بازار کشف مي‌کند بايد تجزيه و تحليل کاملي از آن به عمل آورد و برای جمع‌بندی به تيم تحقيق به پرسش‌هاي زير پاسخ دهد: اين گرايش چه مدت است در بازار رواج دارد؟ آيا به تازگی ايجاد شده؟ اندازه بازار آن چقدر است؟ منتقدان امروز تجاری‌سازی تحقيق، اينگونه مشاوره‌های تيم توسعه تحقيق به تيم تحقيق را آغاز مغايرت كاركرد دانشگاه با رويکرد دانش‌افزايی که اصالت محقق به آن وابسته است می‌دانند و نگران از دست رفتن هويت تحقيق معتقدند. تجاري‌سازي در آموزش عالي، بر ساختار هنجاري علم تأثير دارد. جاكوب فعاليت‌هاي تجاري دانشگاه را تهديدي براي اقتدار علم مي‌داند و معتقد است: تجاري‌سازي، فرهنگ تحقيق را دستخوش تغيير مي‌نمايد7. براساس اين ديدگاه تجاري‌سازي نتايج تحقيق استانداردهاي اخلاقي تحقيق را تضعيف نموده و اعتماد عمومي به نتايج آن را كاهش مي‌دهد8.
در مواردي هم كه صنعت به عنوان مشاركت كننده (نه خريدار) در تجاري‌سازي تحقيق دانشگاهي عمل كرده، انتظار مي‌رود اين بخش در توانايي طولاني‌تر در حضور در بازار خريداران خوب را به دانشگاه معرفي كند و در مقابل دانشگاه دارايي‌هاي فكري خود را براي صنعت آسان‌تر فراهم كند.
نقش مديريت منابع انسانی در پويايي حلقه دوم تجاری‌سازی نتايج تحقيق
چنانچه اشاره شد تيم توسعه تحقيق نقش حلقه واسط ميان تيم تحقيق با خريداران نتايج تحقيق را ايفا مي‌کند و در حقيقت توسعه روابط دانشگاه با بخش توليد (خريدار تحقيق) به ميزان زيادی بستگی به کارکنانی دارد که در نظام مدیریت مالی دانشگاه برقراری روابط سودمند و دراز‌مدت را با مراکز تجاری تعقيب مي‌کنند. کم‌توجهی به نوع گزينش حلقه دوم تجاری‌سازی تأثيرات نامطلوبی بر روند تجاری‌سازی خواهد داشت؛ چرا که با ورود حلقه اول (تيم تحقيق) به حوزه مديريت مالی و تلاش برای به‌دست‌گرفتن نقش اين حوزه ساختار نوآوری و در حقيقت فاز تحقيقات با کثرت مشاغل مواجه و ضمن آسيب به خط‌‌‌‌‌مشی بازاريابی فرايند فاز نوآوری را مختل مي‌کند. اين در حالی است که بسياری از دانشگاه‌ها برای جلوگيری از چنين آسيبی تيم توسعه تحقيق را تشويق به داشتن پست‌های اجرایی فعال در داخل و خارج دانشگاه نمی‌کنند تا مبادا از پتانسيل حلقه دوم کاسته و بر تجاری‌سازی اثر منفی بگذارد.
تئوري‌های انگيزش در مديريت ضامن تجاری‌سازی مطلوب
مديريت مالی با جذب نيروی متخصص در تکميل وظايف حلقه دوم تجاری‌سازی بايد آموزش سيستماتيک نظير آموزش مداوم حرفه‌ای تيم توسعه تحقيق را اولويت قراردهد. آموزش شناخت تقاضاهاي پنهان، که به صورت يك آرزو يا آرمان وجود دارد و هيچ دانشگاه يا مؤسسه تحقيقاتي چاره‌اي براي آن نينديشيده است از جمله مهمترين ضرورت‌هاي آموزش در كنار ده‌ها نياز آموزشي ديگر براي تيم توسعه تحقيق است.
اما امروزه نظريه‌پردازان مديريت9، رضايت كاركنان براي آموزش ضمن خدمت در عين بي‌اعتنايي به سلسله نيازهاي روحي و مالي را مانعي براي به سرانجام رساندن مطلوب كار مي‌دانند. مسئله‌اي كه در موضوع اين مقاله يعني غفلت از خواسته‌هاي انگيزشي تيم تحقيق و همچنين تيم توسعه تحقيق در دانشگاه، نيز انتظار از تجاري‌سازي را با چالش مواجه مي‌كند. وفادار نگه داشتن تيم توسعه تحقيق به وظايف و مسئوليت‌هاي اصلي خود توجه ويژه به تئوري‌هاي انگيزش را جدي‌تر از قبل نشان مي‌دهد.
پاداش‌هاي مالي
پاداش‌هاي مالي شامل مكانيسم‌هايي نظير سهمي از درآمد حاصل از مالكيت فكري، و بخشي از مازاد بر درآمد فروش تحقيق مي‌تواند به عنوان مكمل حقوق انگيزه تيم توسعه تحقيق در دانشگاه را افزايش دهد.
ارتقا
تصميم‌گيري درباره استخدام دائم يا موقت تيم توسعه تحقيق كه اغلب از كاركنان دانشگاه هستند به موضوع ارتقا باز مي‌گردد؛ چرا كه چنانچه در فعاليت‌هاي تيم توسعه تحقيق ذكر شد تلاش براي فروش تحقيق وقت‌گير است و پاداش حرفه‌اي به همراه ندارد، بنابراين توجه به جايگاه ارتقا يك ضرورت است. به‌طور مثال در دانشگاه هند غربي (BITS) كه از جمله دانشگاه‌هايي است كه در زمينه تغيير معيارهاي ارتقاي فعاليت داشته است، مديريت دانشگاه دريافت كه افزايش و ارتقاي كيفيت تجاري‌سازي نتايج تحقيق نياز به برنامه‌هاي خاصي از جمله دادن پاداش و تصميم گيري در زمينه ارتقاي كاركنان است. اين تصميم‌گيري توسط كميته‌اي شامل رئيس دانشگاه، معاونين و يك عضو خارج از دانشگاه انجام مي‌گيرد.
از آنجايي‌كه در حال حاضر سيستم پاداش‌دهي و تشويق تيم تحقيق شامل مكانيزم‌هايي نظير سهيم‌كردن تيم تحقيق در درآمدهاي ناشي از تجاري‌سازي نتايج تحقيق و همچنين مكانيزم‌هاي ديگر در ارزيابي شغلي محققان (ترفيع سالانه، ارتقاي رتبه و كسب امتياز علمي) در دانشگاه‌ها به صورت قوانيني
تثبيت شده در آمده است، در اين مقاله كمتر بر آن تأكيد شد ولي در اين زمينه نيز عوامل انگيزشي ديگري همچون فراهم ساختن فرصت‌هاي مطالعاتي در خارج از كشور و مطرح شدن نام تيم تحقيق در رسانه‌ها و سايت سازماني مي‌توانند در چارچوب تئوري‌هاي انگيزش براي تيم تحقيق نيز مفيد باشند.
جمع‌بندي
بدون ترديد تجاري‌سازي در آموزش عالي كه بر اساس آن دانشگاه‌ها به منظور كسب مقبوليت در قبال توصيه‌هاي دولت مبني بر اداره مالي خود و نيز درآمدزايي هرچه بيشتر عملاً علم را به عنوان يك خدمت يا محصول دانشگاهي وارد ادبيات بازاريابي كرده‌اند، بدون توجه به عوامل تأثيرگذار منابع انساني در جذب نيروي متخصص چه در پذيرش محققين و چه در پذيرش كاركنان دانشگاه كه نقش مهمي در فعاليت تيم توسعه تحقيق دارند، نمي‌تواند به اندازه تجاري‌سازي كه همان خريد تحقيق است مفيد واقع شود.
مديريت منابع انساني در دانشگاه براي كمك به تجاري‌سازي نتايج تحقيق نبايد به داشتن نهاد و ساختاري اجرايي در مديريت مالي براي فروش تحقيقات در غالب تيم توسعه تحقيق اكتفا كند، بلكه وظايفي از قبيل ارزيابي پتانسيل فروش نتايج تحقيق، مطالعه بازار و بازاريابي، ثبت و حفاظت از دارايي‌هاي فكري (ليسانس‌دهي)، و به‌طور مشخص عملکرد ويژه تيم توسعه تحقيق را كه به وظايفي در زمينه مهارت‌هاي مديريتي و حقوقي نيازمند است به بيرون از دانشگاه نيز واگذار كند؛ چرا كه جمع شدن همه اين مهارتها در مديريت مالي دانشگاه با توجه به مشكلات موجود در دانشگاه‌هاي ايران امكان‌پذير نمي‌باشد.
منابع
1. گزارش ملي آموزش عالي ايران، انتشارات مؤسسه پژوهش و برنامه‌ريزي آموزش عالي، 1384.
2. فكور، بهمن، شرايطزمينه ساز براي پيشبرد تجاري‌سازي نتايج تحقيقات در بخش دانشگاهي، رهيافت، شماره 40،1386.
3. دانايي فرد، حسن، اقتصاد دانش محور وحفظ تماميت نهادي دانشگاه، فصلنامه پژوهش و برنامه ريزي در آموزش عالي، سال دهم، شماره سوم،1386.
4. بلوريان، محمد، بازاريابي ومديريت بازار، موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني،1376.
5. برقي، عيسي و پيدايي ميرمهرداد، مديريت منابع انساني در شرايط جهاني، تدبير، شماره 196،1387.
6. قديريان، عباسعلي و غلامرضا اصيلي، نقش و جايگاه موجود دولت، دانشگاه و صنعت وترسيم وضع مطلوب براي توسعه ملي، مجموعه
مقالات هفتمين كنگره سراسري همكاري‌هاي دولت، دانشگاه و صنعت
براي توسعه ملي، آذر،1382.
7. دهنويه، رضا و حميداسماعيل زاده و بيتامسگرپور، تجاري‌سازي نتايج تحقيق، مجموعه مقالات همايش ارتباط صنعت و دانشگاه،1383.
8. محمدي، محمدرضاو حميد اسماعيل زاده و حسين ابراهيمي پور، مديريت مالكيت فكري در ارتباط دانشگاه و صنعت، مجموعه مقالات همايش ارتباط صنعت و دانشگاه، 1383.
9.Site of Bogazici University : Bogazici University case study: Improving University Link with the Private Sector.
URL: http://www.boun .edu.tr /research/reporter/cremen.html
10. Web Site of Turkish council of higher Eduacation
URL.http://www.yok.gov.tr/webeng/history.html.
11.Association of universities and Colleges of Canada. commercialization of university Research. through
12.Turner, john. commercialization of inventions and research RESULTS: managing Technical and commercial Developments to optimize outcomes.Wipo Regional seminar on support services For inventors,and Research RESULTS, 1998.
[1] 1. Verheul 200, 44
[2] 1. فكور، 1388
[3] 2. مير و اوانز، 2005: 224
[4] 1. G.Ktepe.2005
[5] 1. Gitelman ,2005
[6] 2. دانشگاه بوگزايشي تركيه كه يك دانشگاه پيشرفته است و همچنين مدرسه عالي تكنولوژي كزابلانكا در مراكش توانسته است درآمد قابل ملاحظه اي از اين طريق كسب نمايد.
[7] . Jacob 2003:133
[8] . Giegger ,2004:392
1. [9] مايو،1927- مك گريگور،1950 – پورترولاولر،1968.
