تأثیر شبکههای اجتماعی آنلاین بر عملکرد نوآوری کسبوکارهای خانگی: نقش میانجی ظرفیت نوآوری
الموضوعات :
مرتضی اکبری
1
,
پیمان دولتشاه
2
,
مژگان دانش
3
1 -
2 - دانشگاه کاشان ،ایران
3 - دانشگاه کاشان ،ایران
الکلمات المفتاحية: شبکه‌ی اجتماعی آنلاین, ظرفیت نوآوری, عملکرد نوآوری, کسب وکارهای خانگی,
ملخص المقالة :
امروزه فعالیت در شبکههای اجتماعی آنلاین به امری فراگیر تبدیل شده است و این ابزارهای جدید پتانسیل بالایی برای جذب اطلاعات مربوط به کسبوکار و نیازهای مشتریان از طریق هوش جمعی دارند که استفاده از این اطلاعات میتواند محرّکی برای ایجاد محصولات و فرآیندهای نوآورانه در کسبوکارها باشد. همچنین وجود ظرفیت نوآوری بالا در کسبوکارها میتواند تسهیل‌کنندهی فرآیند بهبود عملکرد نوآوری باشد. لذا در این پژوهش سعی شده است تأثیر استفاده از شبکههای اجتماعی آنلاین بر بهبود عملکرد نوآوری کسبوکارهای خانگی مستقر در استان اصفهان بررسی گردیده و مشخص شود که ظرفیت نوآوری این کسبوکارها چگونه بر این رابطه تأثیرگذار میباشد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و بر حسب روش، توصیفی از نوع تحلیلی- پیمایشی است. موردمطالعه 220 کسبوکار خانگی مستقر در استان اصفهان هستند، که با روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدهاند. ابزار جمعآوری دادهها پرسشنامه بوده است. برای تحلیل دادهها از روش مدلسازی معادلات ساختاری استفاده شده است. نتایج نشان داد که سطوح بالاتر استفاده از شبکههای اجتماعی آنلاین میتواند احتمال بهبود عملکرد نوآوری را افزایش دهد. همچنین ظرفیت نوآوری میتواند محرّکی برای استفاده از شبکههای اجتماعی آنلاین و در نتیجه بهبود عملکرد نوآوری کسبوکارهای خانگی باشد.
آراستی، محمدرضا.، کرمی پور، آزیتا.، و قریشی، بابک. (1388). شناسایی عوامل موثر بر ظرفیت نوآوری بنگاه¬های اقتصادی: مطالعه موردی شرکت¬های اتوماسیون صنعتی ایران. فصل نامه علوم مدیریت ایران، شماره 15، صفحات 30-1.
امیری، مقصود.، انتظاری، علی.، و مرتجی، نجمه سادات. (1395). الگوی رفتار اشتراک دانش متخصصین ایرانی در شبکه های اجتماعی تخصصی: شناسایی شاخص ها. مجله تعامل انسان و اطلاعات، شماره3، صفحات 81-67.
انصاری، رضا.، جعفری بنه عیسی، زهرا.، و کرمپور، علی. (1395). الگوی ساختاری ظرفیت جذب دانش و نوآوری در شرکت های دانش بنیان. فصلنامة نوآوری و ارزش آفرینی، دوره پنجم، شمارۀ 9، صفحات.63-82.
رستگار، عباسعلی، دهقانی سلطانی، مهدی.، و فارسی زاده، حسین.(1395). تأثیر سرمایه اجتماعی خریدار / فروشنده بر عملکرد نوآوری با بکارگیری توسعه دانش مشتری و تعهد به نوآوری. فصلنامة نوآوری و ارزش آفرینی، دوره پنجم، شمارۀ 9، صفحات.63-82.
گلابی، امیرمحمد.، خداداد حسینی، سید حمید.، رضوانی، مهران.، و یداللهی، جهانگیر. (1390). مفهوم پردازی نقش فرد کارآفرین در بازاریابی کسب و کارهای خانگی محور. مدیریت بازاریابی، شماره11، صفحات 84-63.
مرادی، محمود.، ولی¬پور، محمدعلی.، یاکیده، کیخسرو.، صفر دوست، عاطیه.، و عبداللهیان، فرزانه(1392). بررسی نقش ظرفیت جذب دانش بر عملکرد نوآورانه سازمان ها )مطالعه موردی: شرکت های داروسازی و شرکت های بیمه حاضر در بورس اوراق بهادار تهران). چشم انداز مدیریت بازرگانی، شماره 13، صفحات 102-79.
محمدی حسینی، احمد، امین بیدختی، علی اکبر.، و جمشیدی، لاله. (1393). بررسی نقش یادگیری سازمانی در افزایش عملکرد نوآوری. فصلنامه نوآوری و ارزش آفرینی، دوره 2، شماره چهارم، صفحات. 84-95
Audretsch, D. B., Kuratko, D. F., & Link, A. N. (2016). Dynamic entrepreneurship and technology-based innovation. Journal of Evolutionary Economics, 26, 603–620.
Brown, M. (2003). An analysis of online marketing in the sport industry. User activity, communication objectives, and perceived benefits, Sport Marketing Quarterly, 12)1(, 48–55.
Barclay, D. Higgins, C. & Thompson, R. (1995). The Partial least Squares (PLS) approach to casual modeling: personal computer adoption and use as an illustration. Technology studies, 2(2), 285-309.
Burgelman, R.A. (1994). Fading memories: a process theory of strategic business exit in dynamic environments. Administrative Science Quarterly, 39(1), 24-56.
Cantner, U., Joel, K. & Schmidt, T. (2009). The use of knowledge management by German innovators. Journal of Knowledge Management, 13(4), 187–203.
Chiang, C. & Jang, S.C. (2006). The effects of perceived price and brand image on value and purchase intention: leisure travelers’ attitudes toward online hotel booking”, Journal of Hospitality & Leisure Marketing, 15(3), 49-69.
Chin, W. W. (1998). The Partial Least Squares approach to structural equation modeling. In: G. A. Marcoulides (Ed.), Modern Methods for Business Research (pp. 295-358). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Chesbrough, H. W. (2011). Open services innovation–rethinking your business to grow and compete in a new era. Boston: Harvard Business School.
Culnan, M. J., Patrick, J. M., & Zubillaga, J. J. (2010). How large U.S. company can use Twitter and other social media to gain business value. MIS Quarterly Executive, 9(4), 243–259.
Damanpour, F. (1991). Organizational innovation: A meta-analysis of effects of determinants and moderators. Academy of Management Journal, 34(3), 555–590. Dholakia, U. M., & Durham, E. (2010). One cafe´ chain’s Facebook experiment. Harvard Business Review, 88(33), 26.
Green, M. R. (2016). The impact of social networks in the development of a personal sports brand, Sport, Business and Management: An International Journal, 6(3), 274 – 294.
Gronroos, C. & Ravald, A. (2011). Service as business logic: implications for value creation and marketing. Journal of Service Management, 22(1), 5-22.
Gurău, C. (2008). Integrated online marketing communication: implementation and management. Journal of communication management, 12(2), 169-184.
Hazlett, S.A., McAdam, R. & Gallagher, S. (2005). Theory building in knowledge management: in search of paradigms. Journal of Management Inquiry, 14(1),31-42.
Hine, D.C., Parker, R. & Ireland, D. (2010). The knowledge exchange intermediary as service provider: a discussion and an Australian case. Service Industries Journal, 30 (5), 713-729.
Huang, J. W., & Li, Y. H. (2009). The mediating effect of knowledge management on social interaction and innovation performance. International Journal of Manpower, 30(3), 285-301.
Hung, R. Y. Y., Lien, B. Y. H., Yang, B., Wu, C. M., & Kuo, Y. M. (2011). Impact of TQM and organizational learning on innovation performance in the high-tech industry. International business review, 20(2), 213-225.
Henseler, J. Ringle, C. M. & Sinkovics, R. R. (2009). The use of partial least squares path modeling in international marketing, in Rudolf R. Sinkovics, Pervez N. Ghauri (ed.) New Challenges to International Marketing (Advances in International Marketing, 20, 227–319.
Hanna, R., Rohm, A., & Crittenden, V. L. (2011). We’re all connected: The power of the social media ecosystem. Business Horizons, 54, 265–273.
Hine, D. C., Parker, R., & Ireland, D. (2010). The knowledge exchange intermediary as service provider: A discussion and an Australian case. Service Industries Journal, 30(5), 713–729.
Hair, J. F. Black, B. Babin, B. J. Anderson, R. E. & Tatham, R. L. (2010). Multivariate data analysis: A global perspective. Upper Saddle River: Pearson Education.
Iacobucci, D., & Duhachek, A. (2003). Mediation analysis – round table acr. Presentation at the round table of the ACR Conference, Toronto.
Jimenez, J. D., & Valle, S. R. (2011). Innovation, organizational learning, and performance. Journal of Business Research, 64(4), 408-417.
Kaplan, A. & Haenlein, M. (2010). Users of the world, unite! The challenges and opportunities of social media. Business Horizons,53(1), 59-68.
Keen, A. (2007), The coult of the amateur. how today’s internet is killing our culture, Double Day, New York, NY. Koc, T., & Ceylan, C. (2007). Factors Impacting the Innovative Capacity in Large Scale Companies. Technovation, 27, 105–114.
Levy, M. (2009). Web 2.0 implications on knowledge management. Journal of Knowledge Management, 13(1), 120-134.
Lykova, A. & Atras, A. (2013). Driving the Markets in the 21st Century: How to Enhance Proactive Market Orientation Using Social Media, Degree project in Global Marketing, Lund University.
Moser, M. R. (1984). Achievement recognition in a research and development unit. Engineering Management International, 3, 49–55.
Mustak, M., Jaakkola, E. & Halinen, A. (2013). Customer participation and value creation: a systematic review and research implications. Managing Service Quality, 23(4), 341-359.
Michaelidou, N., Siamagka, N. T., & Christodoulides, G. (2011). Usage, barriers and measurement of social media marketing: An exploratory investigation of small and medium B2B brands. Industrial Marketing Management, 40(7), 1153-1159.
Olson, E. M., Walker, O. C., & Rueker, R. W. (1995). Organizing for effective new product development: The moderating role of product innovativeness. Journal of Marketing, 59, 48–62.
Panahi, S., Watson, J. & Partridge, H. (2013). Towards tacit knowledge sharing over social web tools. Journal of Knowledge Management, 17( 3), 379- 397.
Palacios-Marques, D., Merigo, J. M., & Soto-Acosta, P. (2015). Online social networks as an enabler of innovation in organizations. Management Decision, 53(9), 1906-1920.
Palacios-Marques, D., Popa, S., & Pilar Alguacil Mari, M. (2016). The effect of online social networks and competency-based management on innovation capability. Journal of Knowledge Management, 20(3), 499-511.
Pereira Correia, p. A., García Medina., & González Romo, Z. F. (2014). The importance of Facebook as an online social networking tool for companies. International Journal of Accounting & Information Management, 22(4), 295-320.
Pechlaner, H. & Bachinger, M. (2010). Knowledge networks of innovative businesses: an explorative study in the region of Ingolstadt. Service Industries Journal, 10(10), 1737-1756.
Prajogo, D. I., & Ahmed, P. K. (2006). Relationships between Innovation Stimulus, Innovation Capacity, and Innovation Performance. R&D Management, 36(5), 499-515.
Rittera, T. & Gemünden, H.G. (2004). The impact of a company’s business strategy on its technological competence, network competence and innovation success. Journal of Business Research, 57(5), 548-556.
Rogers, E. M. (1995). Diffusion of innovations (4th edition). New York: The Free Press.
Sigala, M. & Chalkiti, K. (2007). Improving performance through tacit knowledge externalization and utilization: preliminary findings from Greek hotels. International Journal of Productivity & Performance Management, 56(5-6), 456-483.
Scuotto, V., Del Giudice, M., & Carayannis, E. G. (2017). The effect of social networking sites and absorptive capacity on SMES’innovation performance. The Journal of Technology Transfer, 42(2), 409-424.
Soto-Acosta, P., Popa, S., & Palacios-Marques, D. (2015). E-business, organizational innovation and firm performance in manufacturing SMEs: an empirical study in Spain. Technological and Economic Development of Economy, 22(6), 885-904.
Zhang, J., Hoenig, S., Benedetto, A., Lancioni, R.A. & Phatak, A. (2009). What contributes to the enhanced use of customer, competition and technology knowledge for product innovation performance?: A survey of multinational industrial companies’ subsidiaries operating in China. Industrial Marketing Management, 38(2), 207–218.
مقدمه
امروزه با شروع انقلاب اطلاعاتی، رویکرد جدیدی در رشد و توسعه‌ی کسب وکارهای خانگی پدیدار شده است (گلابی و همکاران، 1390). پیشرفت در اینترنت و تکنولوژی تغییرات زیادی در بازار و بازاریابی به ارمغان آورده است و این فن‌آوری‌های جدید زمینه را برای اتصال و تعامل بین افراد ایجاد کرده است و ناشی از سه نیروی بنیادین: کامپیوتر و تلفن همراه، شبکههای کم‌هزینه‌ی اتصال به اینترنت و برنامههای کاربردی است (پرریا کوریا و همکاران1، 2014). پژوهشها نشان داده است نوآوری به عنوان یکی از عوامل اصلی حفظ مزیت رقابتی و موفقیت بلندمدت سازمان در بازارهای رقابتی محسوب میشود. دلیل این امر آن است، سازمانهایی که نوآور هستند، سریع تر و بهتر از سازمانهای غیر نوآور قادر خواهند بود به چالشهای محیطی پاسخ دهند که این به نوبه خود عملکرد سازمان را بهبود میدهد (جیمینز و والز2، 2011). نیچسون3 (2010) بیان میکند که هدف اصلی بازاریابی در کسب و کارهای خانگی، شناسایی نیازهای بالقوه مشتریان هدف و سپس برقراری ارتباط و تعامل دوجانبه با آنها جهت تأمین نیازهایشان میباشد، لذا کسب وکارهای خانگی همواره در حال پایش مستمر محیط بازار، جمعآوری اطلاعات در خصوص مشتریان و ایجاد تعامل با آنها بوده و با استفاده‌ی بهینه از اطلاعات جمعآوری شده درصدد ایجاد نوآوری و کسب موفقیت است. و از آنجا که حضور شبکههای اجتماعی آنلاین در جامعه در حال افزایش بوده و در حال تبدیل‌شدن به یک منبع اطلاعاتی قوی، که به شدت تحت تأثیر مشتریان بالقوه است، بستر را برای این مهم فراهم کرده است (مارگوس و همکاران4، 2015). در واقع، پژوهشها نشان میدهد هر چه گرایش شرکت به یادگیری بیشتر باشد، توانایی آن در کنکاش محیط بیرونی برای آگاهی از الگوهای فناورانه‌ی جدید که درنهایت منجر به نوآوری میشود بیشتر خواهد شد (هوآنگ و همکاران5، 2011). نیچسون (2010) نیز در همین جهت بیان میکند که مالکین کسب و کارهای خانگی در تلاشاند که از طریق جست‌وجو در اینترنت، تعامل دوجانبه با مشتریان، مطالعه و مشاهده‌ی تبلیغات رسانهای و پایش مستمر وب‌سایتهای رقبا، اطلاعات مورد نیاز خود را در مورد رقبا، کالاها و محصولات جدید و فرصتهای نوظهور در بازار به دست آورند. از سوی دیگر، نتایج حاصل از پژوهشهای مختلف نشان میدهد شرکتهایی که به صورت ویژه، به موضوع نوآوری توجه میکنند، سهم بازار و سود خود را به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش میدهند (مرادی و همکاران، 1392). بسیاری از صاحب‌نظران، نوآوری و ایجاد تمایز را به عنوان یک ضرورت انکارناپذیر برای کسب و کارها معرفی کردهاند و بهبود عملکرد نوآوری را مستلزم برقراری ارتباطات اثر بخش با مشتریان میدانند (واستر و همکاران6، 2013). درواقع، شبکههای اجتماعی آنلاین میتوانند زمینه را برای تعامل با مشتریان جهت شناسایی نیازهای آنها و در نتیجه ایجاد نوآوری و بهبود عملکرد نوآوری فراهم کنند. عملکرد نوآوری اغلب با بررسی تعداد دستاوردهای آشکار، گزارشهای ثبت شده و پروژه‌های جدید که سازمان در روال کاری خود برعهده میگیرد، تعیین میشود و همچنین مقایسه کیفیت و کارکرد محصولات جدید و فرایندهای نو با رقبا و شهرت و وجهه در بازار نیز ازجمله عوامل تعیین‌کننده عملکرد نوآورانه هستند (هوآنگ و همکاران، 2011).
اوریلی7 (2005) شبکههای اجتماعی آنلاین را به عنوان یک انقلاب در کسب و کارها میداند و آن را ابزاری برای استفاده از هوش جمعی دانسته که هدف آن بهبود در نوآوری و عملکرد نوآورانه است. مطالعات متعددی اثر مدیریت دانش بر عملکرد نوآوری شرکتها را بررسی کردهاند (ژانگ و همکاران8، 2009: سوتو-آکوستا9، 2015). لذا، یکی از منابع اطلاعاتی که میتواند محرّکی در جهت ارتقای مدیریت دانش و در نتیجه بهبود عملکرد نوآوری کسب و کارها باشد، شبکه‌ی اجتماعی آنلاین هستند (مارکوس و همکاران، 2015). با بررسی ادبیات موضوع میتوان به نقشی مهم که عملکرد نوآوری در کسب مزیت رقابتی برای کسب و کارهای خانگی ایفا میکند، توجه داشت و به بررسی تأثیری که شبکههای اجتماعی آنلاین میتوانند بر ارتقای این عملکرد نوآوری داشته باشند، تمرکز کرد. از آنجا که در هیچ یک از مطالعات داخلی و حتی خارجی به بررسی روابط میان متغیرهای پژوهش حاضر در قالب یک مدل کلی و بررسی اثرات آنها بر یکدیگر، توجه نشده است. لذا جهت پوشش شکاف تحقیقاتی که در این زمینه وجود دارد، مسئله‌ی اصلی تحقیق اینگونه مطرح میشود که، استفاده از شبکههای اجتماعی آنلاین بر بهبود عملکرد نوآوری کسب و کارهای خانگی مستقر در استان اصفهان چه تاثیری دارد؟ ظرفیت نوآوری این کسب و کارها چگونه بر این رابطه تأثیرگذار میباشد؟
ادبیات نظری تحقیق
شبکه‌ی اجتماعی آنلاین
امروزه شبکههای اجتماعی آنلاین تبدیل به جایگاه هزاران گروه از افرادی شده که تمایل برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات، گفت‌وگوی دو طرفه در خصوص علایق و یا تجارت خود با یکدیگر دارند (امیری و همکاران، 1395). در واقع، شبکههای اجتماعی آنلاین به یک رسانه برای تعاملات اجتماعی بین افراد از طریق برنامههای کاربردی مختلف تبدیل شده است(براون10، 2003). پژوهشها نشان میدهد، استفاده کاربران از چند پلتفرم شبکههای اجتماعی در حال افزایش است و حدود 52 درصد از افراد آنلاین، از دو یا بیشتر از دو برنامهی مربوط به شبکههای اجتماعی استفاده میکنند، لذا همین مشارکت فعال در این حوزه میتواند یک ابزار قدرتمند، شفاف، غیرسلسله‌مراتبی، در قالب پلتفرمهای مختلف، به‌صورت باز و تعاملی و در زمان واقعی ایجاد‌کننده‌ی یک تغییر مثبت در تعاملات مصرف‌کنندها با شرکتها باشند(گرین11، 2016)، پرریا کوریا و همکاران(2014) معتقدند توسعه‌ی اینترنت و شبکههای اجتماعی آنلاین تحولی در ارتباطات بازاریابی ایجاد کرده است، چرا که درگذشته کاربران به صورت یکجانبه (وب1) توانایی ارتباط با شرکتها و برندها را داشتند، ولیکن امروزه یک فضای دو‌طرفه (وب2) ایجاد شده است که اجازه میدهد تا مردم نظر خود را بیان کرده و با شرکتها و برندها ارتباط داشته باشند، انجمنها، وبلاگها، یوتیوب، فیسبوک، اینستاگرام و دیگر شبکههای اجتماعی تنها یک مثال از این قلمرو جدید میباشند.
یکی از قابلیتهای شبکههای اجتماعی آنلاین فراهم آوردن فضایی برای تمامی افراد و شرکتها جهت به اشتراک گذاشتن ایدههای جدید است، در واقع، یکی از اهداف شبکههای اجتماعی آنلاین را میتوان تولید محتوای مشارکتی در نظر گرفت (امیری و همکاران، 1395). با استفاده از همین قابلیت، بسیاری از مصرفکنندگان و شرکتهای عصر جدید در حال استفاده از پلتفرمهای مختلف برای ایجاد، تغییر و به اشتراکگذاری محتوا هستند (گرین12، 2016). پژوهشها نشان میدهد که شرکتها میتوانند از قابلیتهای شبکههای اجتماعی آنلاین برای توسعه محصول جدید، ارتباطات بازاریابی، به روز کردن اطلاعات تخصصی، آشنایی با افراد مرتبط با فعالیت شرکت، ایجاد روابط مستقیم با مشتریان، شناسایی فرصتهای جدید، بهبود ارزش ویژه برند، توزیع محتوا و جمعآوری بازخورد از مشتریان بهره کیرند (میچایلیدو و همکاران13، 2011). لذا استفاده مناسب و بجا از این قابلیتها، میتواند محرکی جهت بهبود عملکرد نوآوری در شرکتها باشد(پرریا کوریا و همکاران، 2014)
از سوی دیگر برخی از پژوهشگران رویکردی انتقادی به مفهوم اینترنت و شبکههای اجتماعی آنلاین دارند و معتقدند زمانی که کاربران محتویاتی را معرفی و انتشار میدهند، مقدار زیادی از دادهها تولید میشود که در خیلی از مواقع این دادهها مورد بررسی قرار نمی‌گیرند، در واقع هوش انسان در برخورد با اطلاعات بسیار زیاد دچار مشکل شده و در نتیجه این دادهها نمیتوانند مدیریت شوند و ارزش خود را از دست میدهند (مارکوس و همکاران، 2015). کین14(2007) نیز نظری انتقادی دارد و معتقد است، زمانی که کاربران مطالب و محتوای بیشتری تولید میکنند، میتواند ناشی از عدم وجود کیفیت محتوا باشد. با این حال اهمیت شبکههای اجتماعی آنلاین و تأثیری که می تواند بر نوع روابط مصرف کنندگان با شرکتها و عملکرد آنها داشته باشد، بر کسی پوشیده نیست.
حال، با توجه به اهمیت شبکههای اجتماعی آنلاین و تداوم استفاده کاربران از آن و همچنین تاثیری که میتواند بر انواع کسبوکارها بخصوص کسبوکارهای خانگی داشته باشد، فقدان پژوهشی در این زمینه در کشور، نمایان است. لذا از آنجا که استفاده از انواع برنامههای شبکه اجتماعی در هر کشور متفاوت است و به عوامل زیادی از جمله مسائل فرهنگی/اجتماعی بستگی دارد، در این پژوهش نیز سعی شده است بر آن دسته از ابزارهای شبکه اجتماعی تمرکز شود که دارای مصادیق استفاده در کشور باشند. برای شناسایی ابزارهای پرکاربرد در کشور، با بررسی پژوهشهای داخلی که در زمینه شبکههای اجتماعی آنلاین صورت گرفته، استفاده از وب سایتها، وبلاگها، یوتیوب، فیسبوک، اینستاگرام و تلگرام (کریمی علویجه و همکاران، 1395: مرادی و همکاران، 1393: سلطانی فر و همکاران، 1392: امیری و همکاران، 1395: اکبری و همکاران، 1393) مدنظر قرار گرفته شده است.
ظرفیت نوآوری
ظرفیت نوآوري، ظرفیت بالقوه بنگاه براي انجام فعالیتهاي نوآورانه است که میتواند به معرفی و عرضه محصولات و خدمات جدید، رویه‌ها و فرایندهاي نو و یا ایدههاي جدید در رابطه با سازمان منجر شود (کوک و سایلان15، 2007). ظرفیت نوآوري شرط لازم جهت تحقق نوآوري در یک بنگاه اقتصادي است و به عبارتی بدون برخورداري از سطحی از ظرفیت نوآوري، انجام نوآوري (اعم از نوآوري در محصول/خدمت و یا نوآوري در فرایند) امکان‌پذیر نخواهد بود (آراستی و همکاران، 1388).کوک و همکاران (2007) بیان میکنند عوامل فراوانی وجود دارد که فعالیتهای نوآورانه در بنگاه را شکل داده یا تحت تأثیر قرار میدهند. به عبارت دیگر وجود خروجیهایی مانند نوآوری محصول یا فرآیند به معنی توان سازمان در نوآوري است، ولی عدم وجود آنها ممکن است به معنی عدم وجود ظرفیت لازم براي نوآوري نباشد و عدم موفقیت بنگاه در نوآوري را باید در عواملی مانند در دسترس نبودن منابع مورد نیاز یا آماده نبودن بستر لازم براي تجاريسازي نوآوري جستجو کرد. پراژگو و احمد16 (2006) نیز در تحقیقات خود ظرفیت نوآوري را عامل واسطی میدانند که عوامل محرك و انگیزههاي نوآورانه را به خروجیهایی مثل نوآوري در محصول و فرایند تبدیل میکند.
عملکرد نوآوری
نوآوری، «یک محصول، فرایند، سیستم و یا دستگاهی است که برای یک فرد، گروهی از افراد، شرکت، صنعت و یا جامعه، به عنوان یک چیز جدید و نو تلقی میشود» و در سه حوزه‌ی وسیع میتواند رخ دهد: محصولات، فرایندها، و سازمانها(روگرس17، 1991، ص11). بطور کلی، نوآوری مجموعهای از دانش، ایده، روشها و مهارتهایی است که میتواند به عنوان ویژگی منحصر به فرد در شیوههای تولید و رقابتی شرکت باشد(اندرسون و همکاران18، 2008).
تحقیقات زیادی در خصوص عملکرد نوآوری و ابعاد آن صورت گرفته است(هوآنگ و همکاران، 2011: دامانپور19، 1991). عملکرد نوآوری معمولا از طریق اندازه گیری نوآوری در محصول و فرآیند و با استفاده از شاخصهای کمّی و کیفی تعیین میشود که شاخصهای اندازهگیری کمّی برای عملکرد نوآوری، معمولا تعداد اختراعات (پتنت) ثبت شده و پروژه‌های جدید میباشد و شاخصهای کیفی عملکرد نوآوری شامل کیفیت و عملکرد محصولات و فرایندهای جدید در مقایسه با رقبا معرفی شده است(اولسون و همکاران20، 1995). در ادامه پژوهشهایی که در خصوص عملکرد نوآوری و ابعاد آن صورت پذیرفته، ارائه شده است.
جدول1. ابعاد عملکرد نوآوری
نویسنده | ابعاد عملکرد نوآوری |
وو، 1998 | نوآوری محصول/ خدمات، نوآوری فرآیند، نوآوری سازمانی، نوآوری استراتژی |
پراجاگو، پاور و سوهال ، 2004؛ موزر، 1984؛ اولسون و همکاران، 1995 | نوآوری محصول، نوآوری فرآیند |
هونگ و همکاران، 2009 | نوآوری اجرایی و نوآوری های فنی |
پراژگو و احمد، 2006 | نوآوری محصول، نوآوری فرآیند |
هونگ و همکاران، 2011 | نوآوری محصول/ خدمات، نوآوری فرآیند، نوآوری سازمانی |
تعریف عملکرد در کارهای پژوهشی میتواند تأثیر بسیاری در نتایج حاصله داشته باشد و همواره این امکان وجود دارد که یک متغیر در یک پژوهش تأثیر مثبت اما در پژوهش دیگر تأثیر منفی داشته باشد(مورفی و همکاران21، 1996). لذا جهت انتخاب مناسب‌ترین ابعاد عملکرد نوآوری در کسب و کارهای خانگی، با توجه به مدلهای مختلف ارائه شده در پژوهشهای گذشته، جهت انتخاب مدل مناسب در این پژوهش، از دو استاد در حوزه کارآفرینی و مدیریت نظر گرفته شد. بدین گونه که با ارائۀ انواع مدلهای عملکرد نوآوری و ابعاد آنها به اساتید مربوطه، از آنها خواسته شد تا مدلی که مناسب کسب و کارهای خانگی بوده و دارای مصدایق کاربردی در آنها باشد را انتخاب کنند. در نهایت با صلاحدید این اساتید، نوآوری محصول و فرآیند به عنوان مدل نهایی انتخاب شد. از دیگر دلایل انتخاب این مدل، تازگی و جدید بودن این مدل میباشد(هوآنگ و همکاران، 2011). در ادامه به بررسی این دو بعد پرداخته میشود.
نوآری محصول: نوآوري محصول شامل تولید و یا معرفی کالاها و محصولات جدید به بازار است که مهمترین پشتوانه آن، داشتن ایدههاي نو و جدید است که کالاها و فرایندهاي جدید را تولید و از آن برای بهرهوري و کارایی بیشتر سازمان استفاده میشود (انصاری و همکاران، 1394). هاریگان (2013) بیان میکند که نوآوری محصول، ابداع چیزی کاملاً نو و جدید نیست، بلکه در اغلب موارد با ترکیبی از مواد اولیه، ایدهها و مولفه های مورد استفاده بر اساس بازخوردی که گرفته میشود به قابلیتهای محصول افزوده میشود(رستگار و همکاران، 1395). همچنین اسکندری و همکاران(1390) بیان میکند که، نوآوری محصول به معنای " معرفی یک محصول یا خدمت است که از لحاظ خصوصیات یا کاربردهای آگاهانهاش ، جدید یا همراه بهبود قابل توجه باشد". این نوآوری شامل بهبودهای قابل توجه در مشخصات فنی، اجزاء و مواد تشکیل دهنده، نرم افزارهای پیوسته به آن، راحتی کاربرری آن و یا دیگر خصوصیات کارکردی آن است.
نوآوری فرایند: نوآوری فرآیند ابزاری را در جهت حفظ و بهبود کیفیت و صرفه جویی هزینهها فراهم میکند و دربرگیرنده اتخاذ روشهای جدید یا بهبود یافته تولید، توزیع یا تحویل خدمت است، در واقع منظور از نوآوری فرآیند این است که تا چه میزان سازمان تکنولوژی های جدید را به کار میگیرد و روشهای جدید انجام کار را مورد آزمایش قرار میدهد (محمدی حسینی و همکاران،1393).
نوآوری فرآیند، پیادهسازی یک روش تولید یا تحویل جدید(یا بهبود قابل توجه) است. که در این تعریف، روشهای تولید شامل شگردها، تجهیزات و نرمافزارهای مورد استفاده برای تولید کالا یا خدمات هستند. و روشهای تحویل بیشتر در مورد پشتیبانی شرکت و در بردارنده تجهیزات و نرم افزارهایی است که مرتبط با تخصیص موجودیها در درون شرکت یا تحویل محصولات میباشد(اسکندری و همکاران، 1390). ریچاشتین و سالتر(2006) گونههای نوآوری فرآیند را شامل: معرفی ماشین آلات و تجهیزات جدید، تغییرات در فرآیندهای تولید، استفاده از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات، اقدامات جدید مدیریتی معرفی کرده است.
کسب و کارهای خانگی
کسب و کارهای خانگی قدمت تاریخی طولانی دارند، ولی با این حال تعریف واحدی برای آن وجود ندارد. ماسون22 (2008) به نقل از گلابی و همکاران (1390) کسب و کارهای خانگی را اینگونه تعریف می کند: «هر واحد کسب و کاري که در فرایندهایی چون فروش محصولات/ خدمات به بازار فعالیت دارد و توسط یک فرد مستقل با همراهی یا در غیاب تعدادي نیروي کار اداره میشود و مدیر/ مالک از منزل مسکونی یا محل سکونت خود جهت اداره‌ی امور و اعمال فرایندهاي کاري استفاده می‌نماید». تامپسونت و همکاران(2009) نیز بیان می کنند، کسب و کارهای خانگی شامل کسب و کارهایی می شوند که محل اصلی استقرار آن ها منزل مسکونی بوده و حداقل یک نفر بصورت تمام وقت در آن مشغول است. کسب و کارهای خانگی به عنوان کوچک‌ترین نوع کسب و کار شناخته شدهاند و میزان فروش و حجم معادلات در این کسب و کارها معمولا پایین است، با این حال نقش مهمی در رشد اقتصاد محلی و ملی دارند(مدرسی و همکاران23، 2016).
ماسون (2008) بیان میکند که در حدود 92 درصد از کسب و کارهای خانگی، فعالیت خود را با کمتر از 10 نیروی کار اداره میکنند. در این پژوهش نیز منظور از کسب و کارهای خانگی، آن دسته از کسب و کارها میباشد که محل اصلی آنها محل سکونت مدیر مالک/ کارآفرین بوده و تعداد نیروی کار آنها کمتر از 10 نفر میباشد.
چارچوب مفهومی تحقیق و توسعه فرضیهها
شبکههای اجتماعی آنلاین و ظرفیت نوآوری
ظرفیت نوآوری، توانایی و تمایل شرکت، برای خدمترسانی و رفع نیاز مشتریان از طریق ایجاد نوآوری میباشد (موستاک و همکاران24، 2013). در واقع، شرکتهایی که ظرفیت نوآوری بالایی دارند همواره به دنبال درک نیازهای مشتریان بوده و در تلاشند که با ارائه محصول/خدمات نوآورانه این نیازها را مرتفع سازند(برگمن و همکاران25، 2006: کاپلان و هاینلن، 2010). چنانچه یک مدیر/مالک کسبوکار بخواهد توانایی و ظرفیت نوآوری شرکتش را جهت رفع نیازهای بروز مشتریان بهبود دهد، میبایست بر روی دانش و مهارتهایی که ممکن است به انجام بهتر و ماهرانهتر وظایف منجر شود و باعث افزایش قابلیت شرکت برای رفع نیازهای مشتریان از طریق نوآوری شود، تمرکز کند. بر همین اساس، یکی از راهکارهای کسب این دانش میتواند شبکههای اجتماعی آنلاین باشد(مارکوس و همکاران، 2015). شبکههای اجتماعی آنلاین به شرکتها اجازه میدهند که به جمعآوری، ثبت، تجزیه و تحلیل و در نهایت استفاده از اطلاعات بدست آمده و دریافت بازخورد مناسب از مشتریان، برای بهبود ظرفیت نوآوری، دست پیدا کنند(گوراو، 2008).
توسعه‌ی شبکههای تعاملی و برنامههای تشویقی برای مشتری به منظور جذب دانش جدید از آنها، امری ضروری است(سیگالا و چالکیتی، 2007). در واقع، دانش جریانی است که با پویایی شبکههای اجتماعی آنلاین بسیار مرتبط است(پچلانر و باچینگر26، 2010). در همین راستا، واینبرگر (2007) تأکید میکند که «دانش در ذهن ما نیست بلکه از اندیشهها و افکار اجتماعی و عمومی پدید میآید، چرا که گفت‌وگو و دانش اجتماعی هرگز به پایان نمی‌رسد». بر همین اساس، شبکههای اجتماعی آنلاین اجازه میدهند تا شرکتها خود را با هزینه‌ی کم و سطوح بالاتری از بهرهوری نسبت به شیوهای ارتباطی سنتی، از طریق ارتباط با مصرف‌کننده‌ی نهایی، درگیر جریان دانش کند(کاپلان و هاینلین، 2010). و این دانش به دست آمده میتواند منجر به بهبود ظرفیت نوآوری شرکتها شود(راوی چندرن27، 2017).
برخی از پژوهشگران معتقدندکه تنها مزیتهای رقابتی پایدار خواهند بود که دانش سازمانی را ایجاد کنند(هازلت و همکاران28، 2005؛ هاین و همکاران29، 2010). جرا که همین خلق دانش سازمانی است که به عنوان منبع کلیدی برای ایجاد ارزش و نوآوری شناخته شده است(سیگالا و چالکیتی، 2007). لذا، بررسی نقش شبکههای اجتماعی آنلاین در ایجاد دانش سازمانی از اهمیت خاصی برخوردار است. شبکههای اجتماعی آنلاین اجازه دانستن، درک و شناخت ترجیحات مشتری را میدهندکه این امر میتواند بهرهوری را افزایش داده و تواناییها و ظرفیتهای کارکنان را بهبود بخشد، تا آنجا که بتوانند نیازهای مشتریان را به خوبی بشناسند و در جهت رفع آن دست به نوآوری بزنند(راوالد و گرونروس30، 2011؛ چیانگ و جانگ31، 2006).
لیکووا و اتراس32 (2013) معتقدند، از آنجا که دانش به دست آمده از مشتریان میتواند برای بهبود فرآیندها و یا برای ایجاد محصولات جدید مفید واقع شود، لذا شبکههای اجتماعی آنلاین میتوانند تأثیر مثبتی بر ظرفیت نوآوری داشته باشند. از سوی دیگر، سونگ هیون و همکاران(2014) بیان میکنند، شرط لازم برای استفاده از دانش کسب شده از شبکههای اجتماعی آنلاین، وجود مکانیزمهایی است که اطلاعات را فیلتر و دانش را خلق کند، چرا که شبکه های اجتماعی آنلاین حجم بالایی از عقاید و نظرات متفاوت را شامل میشود که ممکن است برای شرکت مفید نباشد. با رعایت کردن این شرط، شرکتها میتوانند به واسطه ظرفیت نوآوری خود، محصولات جدید را توسعه داده و محصولات موجود را بهبود بخشند.
کارکانن و همکاران33 (2010) در پژوهش خود بیان کردهاند که شبکههای اجتماعی آنلاین قادر هستند به طور قابل توجهی استفاده از دانش و نوآوری توزیع شده در داخل و خارج از مرز شرکت را افزایش داده و درنتیجه موجب بهبود ظرفیت نوآوری شوند. محققانی همچون جارجنسن و آلهویی34 (2010) نیز در پژوهش خود دریافتند که، توانایی شرکت در استفاده از شبکه های اجتماعی آنلاین عامل اصلی ظرفیت نوآوری درکسب وکار است، چرا که یک کسب و کار کوچک به اندازه کافی منابع برای نوآوری ندارد. بنابراین نیاز به تعاملات و جذب دانش از سایرین را دارد.
لذا با توجه به مفاهیم فوق، فرضیه اول پژوهش بصورت زیر تدوین میگردد:
فرضیه 1: استفاده از شبکههای اجتماعی آنلاین بر ظرفیت نوآوری کسب و کارهای خانگی تأثیر مثبت و معناداری دارد.
ظرفیت نوآوری و عملکرد نوآوری
هارلی و هالت (1998) ظرفیت نوآوری را به عنوان توانایی سازمان در تطبیق و بکارگیری موفق ایدهها، فرایندها و محصولات جدید تعریف کرده است. از سوی دیگر، عملکرد نوآوری یک شرکت به قابلیتهای آن شرکت در کسب دانش مشتریان، و اینکه چگونه این دانش برای ایجاد محصولات و فرآیندهای جدید استفاده میشود، بستگی دارد(شیک و گوپالانی35، 2010). تید و همکاران36(2005) معتقدند که ظرفیتهای نوآوری میتواند بر عملکرد نوآوری شرکت تأثیرگذار باشد. در واقع، این نوع از تواناییها و ظرفیتها میتواند بعنوان مهمترین مکمل در جهت بهبود عملکرد نوآوری شرکت بوده و در نتیجه محرک مزیت رقابتی شرکت باشد (مارکوس و همکاران، 2015). مالدونادو و همکاران37 (2019) در پژوهش خود به این نتیجه رسیدهاند که قابلیتها و ظرفیتهای نوآوری تاثیر مثبتی بر عملکرد نوآوری سازمان دارد. سانیلا و همکاران38 (2014) نیز در تحقیقی بیان کردند، شرکتهایی که با عوامل محرک ظرفیت نوآوری بیشتر درگیر هستند، به ویژه از طریق بهرهبرداری فعالانه از دانش خارجی، بیشتر احتمال دارد که در سطح بالاتری از توانایی و ظرفیت نوآوری قرار گیرند که به نوبه خود تاثیر مثبتی بر عملکرد نوآوری آنها دارد. در پژوهشی که توسط پراژگو و احمد (2006) نیز انجام پذیرفت، مشخص شد که ظرفیت نوآوری میتواند بطور واسطه تأثیر مثبتی بر عملکرد نوآوری شرکت داشته باشد. لذا با توجه به مبانی نظری گفته شده، فرضیه دوم پژوهش بصورت زیر تدوین میگردد.
فرضیه 2: ظرفیت نوآوری بر عملکرد نوآوری کسب و کارهای خانگی تأثیر مثبت و معناداری دارد.
شبکههای اجتماعی آنلاین و عملکرد نوآوری
با توجه به دیدگاه کارآفرینانهی شرکتهای امروزی، داشتن یک رویهی پویا جهت بهره برداری از فرصت ها با استفاده از دانش خارجی و ترکیب آن با دانش داخلی به منظور معرفی نوآوری، در اولویت کار آنها قرار گرفته است(آدراتچ و همکاران39، 2016). در کنار استفاده فشرده از دانش، وچود اکوسیستم دیجیتال به یک مزیت در روند ایجاد نوآوری توسط شرکتها تبدیل شده است(دلاکیا و همکاران40، 2010). در واقع وجود یک اکوسیستم دیجیتال توسط شبکه های اجتماعی آنلاین، راه را برای اجرای استراتژیهای نوآوری شرکتها هموار کرده است، چرا که شبکههای اجتماعی آنلاین یک محیط مناسب برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات، همکاری، تصمیم گیری در خصوص منافع مشترک و ایجاد ارتباطات هستند و زمینه ساز بروز نوآوری در شرکتها میباشند(اسکوتو و همکاران41، 2017). کاپلاین و هاینلین42(2010) بیان میکنند که شبکههای اجتماعی آنلاین به عنوان یک فضای سایبری جدید هستند که کاربران محتوای آن را تولید میکنند، در واقع شرکتها صفحات نام تجاری خود در شبکههای اجتماعی را در قالب کمپینهایی ایجاد میکنند که در آن میتوان ارتباطات تعاملی بین شرکتها و مصرفکنندگان را بوسیلهی ارتباط گرفتن و اظهار نظر کردن در پستهای مربوط به برند توسعه دهند. به عنوان مثال: برخی شرکتها صفحات فیسبوک و توییتر را برای ایجاد ارتباطات رو در رو با کاربران جهت شخصیسازی خدمات، افزایش وفاداری و شهرت برند ایجاد میکنند(هانا و همکاران43، 2011: کلنن و همکاران44، 2010). از این روشبکه های اجتماعی آنلاین، بخشی از یک اکوسیستم سازمانی هستند که جريان گستردهای از دانش را ایجاد کرده و باعث خلق ايدهها، محصولات و خدمات نوآورانه در شرکتها میشود(هاین و همکاران45، 2010). چسبراگ46(2011) نیز اشاره میکند که شرکتها، نوآوری را بر اساس محتویات تولید شده توسط کاربران توسعه میدهند، از این رو شبکههای اجتماعی آنلاین بر عملکرد نوآوری تأثیر مثبتی میتواند داشته باشد، زیرا دانش کسب شده از کاربران میتواند برای بهبود روند یا تولید محصولات و خدمات جدید مورد استفاده قرار گیرد. لانید و همکاران47 (2018) نیز در پژوهش خود دریافته اند که استفاده از شبکه های اجتماعی ابزاری برای نوآوری در کسبوکارها به عنوان یک رویکرد خدمت محور در نظر گرفته شده است. لذا با توجه به مبانی نظری گفته شده، فرضیه سوم پژوهش بصورت زیر تدوین شده است.
فرضیه 3: استفاده از شبکههای اجتماعی آنلاین برعملکرد نوآوری کسب و کارهای خانگی تأثیر مثبت و معناداری دارد..
فرضیه 4: ظرفیت نوآوری نقش میانجی در تاثیر استفاده از شبکههای اجتماعی آنلاین بر عملکرد نوآوری کسب و کارهای خانگی دارد.
بر این اساس از آنجایی که مدل مفهومی یک ابزار تحلیلی است که به کمک آن متغیرهای تحقیق و روابط میان آنها مشخص میشود، لذا برای تحقق هدف تحقیق یعنی بررسی چگونگی تأثیر شبکههای اجتماعی آنلاین بر عملکرد نوآوری با میانجیگری ظرفیتهای نوآوری، با توجه به مبانی نظری از الگوی زیر استفاده شده است.
[1] A.Pereira Correia et al
[2] Jimenez & valls
[3] Nichson
[4] Marques et al
[5] Hung et al
[6] vaster et al
[7] O´reilly
[8] Zhang et al
[9] Soto-Acosta
[10] Brown
[11] Green
[12] Green
[13] Michaelidou et al
[14] Keen
[15] Koc & Ceylan
[16] Prajogo & Ahmed
[17] Rogers
[18] Andersson et al
[19] Damanpour
[20] Olson et al
[21] Murphy et al
[22] Mason
[23] Modarresi et al
[24] Mustak et al
[25] Berghman et al
[26] Pechlaner & Bachinger
[27] Ravichandran
[28] Hazlett,et al
[29] Hine,et al
[30] Ravald & Gronroos
[31] Chiang & Jang
[32] Lykova & Atras
[33] Kärkkäinen et al
[34] Jørgensen& Ulhøi
[35] Shick & Gopalani
[36] Tidd et al
[37] Maldonado
[38] Saunila et al
[39] Audretsch et al
[40] Dholakia et al
[41] Scuotto et al
[42] Kaplan & Haenlein
[43] Hanna et al
[44] Culnan et al
[45] Hine et al
[46] Chesbrough
[47] Ioanid et al
نمودار1. چارچوب مفهومی پژوهش
روش شناسی
این تحقیق به لحاظ هدف، کاربردي و بر حسب روش، توصيفی از نوع تحلیلی- پیمایشی است. جامعه نمونه این تحقیق را صاحبان کسب و کارهای خانگی مستقر در استان اصفهان تشكيل داده‌اند و دلیل این انتخاب فراوانی این نوع از کسب و کارها در استان اصفهان، اهمیتشان در اقتصاد بومی و داشتن مصادیق استفاده از شبکههای اجتماعی آنلاین میباشد. ازآنجا که آمار دقیقی از تعداد کسب و کارهای خانگی در دسترس نیست، جامعه نامعلوم است، لذا با توجه به اینکه در تحلیلهای عاملی نسبت تعداد نمونه به گویههای (سوالات) پژوهش نباید از 5 کمتر باشد (قاسمی، 1391)، در این پژوهش نیز به ازای هر گویه (سوال) 10 پاسخ‌دهنده در نظر گرفته شد و از آنجا که تعداد سوالات پرسشنامه 22 بود، با حضور در بازارهای محلی، با استفاده از نمونه‌گیری در دسترس، 250 کسب و کار به عنوان نمونه در نظر گرفته شد. در نهایت با جمعآوری پرسشنامهها، تجزیه و تحلیل روی 220 پرسشنامه انجام پذیرفت(ضریب پاسخ 88/0).
ابزار گردآوری دادهها در این تحقیق از چهار بخش تشكيل شده و شامل بخش اطلاعات فردی، پرسشنامه شبکههای اجتماعی آنلاین، پرسشنامه ظرفیت نوآوری و پرسشنامه عملکرد نوآوری می باشد. لازم بذکر است، جهت بومی سازی پرسشنامهها، پس از ترجمه آنها، توسط اساتید خبره بررسی و پس از اعمال اصلاحات لازم، تایید گردید. سایر اطلاعات در جدول (2) آورده شده است.
جدول2. منابع و تعداد سوالات پرسشنامه پژوهش
پرسشنامه | تعداد سوالات | آلفای کرونباخ | منبع |
شبکههای اجتماعی آنلاین | 6 | 0.718 | مارگویس و همکاران، 2015 |
ظرفیت نوآوری | 6 | 0.730 | مارگویس و همکاران، 2015 |
عملکرد نوآوری | 10 | 0.916 | یوآن هونگ و همکاران، 2011 |
علاوه بر تأیید پرسشنامهها از سوی اساتید خبره، برای ارزیابی پایایی پرسشنامه و اطمینان از هماهنگی درونی ابزار اندازهگیری تحقیق نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقادیر آن در جدول شماره 2 آمده است. باید خاطر نشان کرد که حداقل مقدار قابل قبول برای آلفای کرونباخ 0.7 میباشد(هایر و همکاران1، 2011). لذا پژوهش حاضر از این لحاظ دارای پایایی میباشد.
در این پژوهش از روش مدلیابی معادلات ساختاری با رویکرد مبتنی بر حداقل مربعات جزئی و نرم‌افزار Smart PLS 2 جهت آزمودن فرضیههای تحقیق و برازندگی مدل استفاده شده است. ضمن اینکه بر اساس ساختار مدلیابی مسیر حداقل مربعات جزئی، باید روایی هر بخش از مدل (مدل اندازهگیری، مدل ساختاری و مدل کلی) مورد تأیید قرار گیرد که در قسمتهای زیر به تفکیک به آنها اشاره شده است.
برازش مدل با استفاده از معیارهای پایایی، روایی همگرا و روایی واگرا بررسی شد. برای بررسی میزان پایایی از دو معیار آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی استفاده گردید (آلفای کرونباخ در بخش قبل مورد تأیید قرار گرفت). باید خاطر نشان کرد مقدار این دو معیار میبایست بزرگتر یا مساوی با 0.7 باشد تا پایایی در مورد آن مدل اندازه گیری قابل قبول باشد. همچنین، روایی پرسشنامه نیز توسط دو معیار روایی همگرا و روایی واگرا بررسی شد. برای ارزیابی روایی همگرا از معیار میانگین واریانس استخراج شده (AVE) استفاده شد که مقدار قابل قبول برای آن میبایست بزرگتر یا مساوی 0.5 باشد. نتایج این معیارها برای متغییرها و ابعاد آنها مطابق جدول (3) میباشد.
تمامی مقادیر بارهای عاملی از 0.4 بیشتر بوده و همچنین پایایی ترکیبی سازه های پژوهش از 0.7 بیشتر است. مقدار AVE نیز برای سازه ها بزرگتر از 0.5 بدست آمده است، و این مطلب مؤید این است که پایایی و روایی همگرای مدل پژوهش در حد قابل قبول میباشد. برای تحلیل روایی واگرا از مقادیر مشترک سازهها جذر گرفته و اعداد به دست آمده را با مقدار همبستگی سازهها مقایسه میکنیم که این مقدار باید از مقدار همبستگی سازهها بیشتر باشد(بارسلی و همکاران2، 1995).
جدول3. ماتریس سنجش روایی واگرا
سازهها | شبکه‌یاجتماعی آنلاین | ظرفیت نوآوری | عملکرد نوآوری |
شبکه اجتماعی آنلاین | 0.740 |
|
|
ظرفیت نوآوری | 0.730 | 0.751 |
|
عملکرد نوآوری | 0.735 | 0.737 | 0.833 |
ریشه دوم مقادیر روایی همگرا در قطر اصلی ماتریس نشان داده شده است. با توجه به ماتریس فوق، مقدار جذر میانگین واریانس به اشتراک گذاشته شده تمامی متغیرهای مرتبه اول از مقدار همبستگی میان آنها بیشتر است که این امر حاکی از قابل قبول بودن روایی واگرای سازهها و برازش خوب مدلهای اندازهگیری است.
برازش مدل ساختاری
اساسیترین شاخص برازش مدل ساختاری، ضرایب مسیر و معناداری آن میباشد. خروجیها و نتایج برازش مدل ساختاری در قالب نمودار (2) آمده است. لازم به ذکر است، برای بررسي معنادار بودن روابط بايد به مقادير (T-Value) توجه کرده و مقدار استاندارد بالای قدر مطلق 1.96 معنادار بودن رابطه را می‌رساند.
[1] Hair et al
[2] Barclay et al
جدول4. بار عاملی، پایایی ترکیبی و میانگین واریانس استخراج شده
سازههای تحقیق | بار عاملی | پایایی ترکیبی | میانگین واریانس استخراج شده |
شبکه‌ی اجتماعی آنلاین | _ | 0.804 | 0.549 |
شرکت ما از اینترنت برای بهبود دانش و مدیریت آن استفاده میکند. | 0.591 | _ | _ |
کارکنان شرکت از شبکههای اجتماعی آنلاین از قبیل: تلگرام، فیسبوک، اینستاگرام و ... برای برقراری ارتباط با مشتریان استفاده میکند. | 0.738 | _ | _ |
کارکنان توسط سایت یا صفحات شبکههای اجتماعی مشکلات و مسائل مربوط به شرکت را کاهش داده و ایدههای مرتبط با اهداف شرکت را شناسایی و توسعه میدهد. | 0.580 | _ | _ |
سایت یا صفحات شبکه اجتماعی شرکت به کاربران اجازه میدهد که نظرات خود و یا مشکلات مربوط به شرکت را بیان کرده و محتوا را بصورت دوجانبه تبادل کنند. | 0.697 | _ | _ |
کارکنان شرکت همواره میدانند که چگونه از طریق محتوایی که از شبکههای اجتماعی آنلاین کسب میکنند، فرآیندها را بهبود بخشند. | 0.611 | _ | _ |
کارکنان پیشنهاداتی که از طرف مشتریان در شبکههای اجتماعی آنلاین گفته میشود را در فعالیتهای شرکت لحاظ میکنند. | 0.730 | _ | _ |
ظرفیت نوآوری | _ | 0.814 | 0.565 |
شرکت ما بطور مداوم در تلاش برای یافتن ایده های جدید است. | 0.720 | _ | _ |
شرکت ما در جستجوی راههای جدید برای انجام کارها است. | 0.625 | _ | _ |
شرکت ما در روشهای خود برای اجرای عملیات خلاق است. | 0.676 | _ | _ |
شرکت ما تلاش میکند اولین شرکتی باشد که با محصولات و خدمات جدید وارد بازار میشود. | 0.500 | _ | _ |
معرفی محصولات جدید توسط شرکت ما در ۵ سال اخیر افزایش یافته است. | 0.711 | _ | _ |
شرکت ما در ارائه محصولات و فرآیندهای جدید ریسک پذیر است. | 0.658 | _ | _ |
عملکرد نوآوری | _ | 0.933 | 0.695 |
واحد تحقیق و توسعه در این شرکت نسبت به رقبا سریعتر عمل میکند. | 0.651 | _ | _ |
روند بهبود تولید سریعتر از رقباست. | 0.825 | _ | _ |
سرعت نوآوری در خدمات جدید سریعتر از رقباست. | 0.654 | _ | _ |
واحد تحقیق و توسعه مهارتهای نوآوری تولیداتش را به طور مداوم بهبود میدهد. | 0.540 | _ | _ |
شرکت در مقایسه با رقبا، سفارشهای بیشتری را دریافت میکند. | 0.940 | _ | _ |
شرکت در مقایسه با رقبا، محصولات جدیدتری را به مشتریان ارائه میدهد. | 0.941 | _ | _ |
شرکت به طور مداوم از فناوریهای نوین برای بهبود کیفیت و سرعت محصولات و خدمات به مشتریان استفاده میکند. | 0.911 | _ | _ |
ساختار سازمانی این شرکت انعطاف‌پذیرتر از رقباست. | 0.696 | _ | _ |
در طول سه سال گذشته، مزیت نسبی شرکت به طور قابل توجهی بهبود یافته است. | 0.470 | _ | _ |
در طول سه سال گذشته، سوددهی شرکت نسبت به گذشته بهبود یافته است. | 0.888 | _ | _ |
نمودار2. آزمون معناداری مدل پژوهش
نتایج معناداری مدل پژوهش در جدول5 آورده شده است:
جدول5. روابط معناداری متغیرهای پژوهش
متغیرها | آماره t | نتیجه |
شبکه‌ی اجتماعی آنلاین ←ظرفیت نوآوری | 23.294 | تأیید |
ظرفیت نوآوری← عملکرد نوآوری | 4.776 | تأیید |
شبکه‌ی اجتماعی آنلاین← عملکرد نوآوری | 5.073 | تأیید |
ضریب تعیین، معیار دیگری است که نشان میدهد سازههای درونزا در مدل تحقیق به چه میزان قدرت پیشبینی کنندگی را دارند. ضریب تعیین معیاری است که برای متصل کردن بخش اندازهگیری و بخش ساختاری مدلسازی معادلات ساختاری به کار می‌رود و نشان‌دهنده تأثیری است که هر متغیر برونزا بر متغیر درونزا می‌گذارد.
جدول6. اثرات بر متغیر درونزا و مقادیر کیفیت مدل ساختاری
| ضریب تعیین | اثر مستقیم | مقدار معیار سنجش (I-SSE/SSO) |
ظرفیت نوآوری | 0.533 | _ | 0.275 |
شبکه‌ی اجتماعی آنلاین ←ظرفیت نوآوری |
| 0.513 | _ |
عملکرد نوآوری | 0.635 | _ | 0.379 |
شبکه‌ی اجتماعی آنلاین ←عملکرد نوآوری | _ | 0.504 | _ |
ظرفیت نوآوری← عملکرد نوآوری | _ | 0.765 | _ |
سه مقدار 0.19 ، 0.33 و 0.67 به عنوان مقدار ملاک برای مقادیر ضعیف، متوسط و قوی معرفی شده است(چین، 1998). همچنین، معیار ارتباط پیشبین یا شاخص کیفیت مدل ساختاری (Q2) قدرت پیشبینی مدل را مشخص میکند. هِنسلر و همکارانش1(2009) مقادیر ملاک برای این معیار را 0.02 ، 0.15 و 0.35 معرفی کرده که به ترتیب ضعیف، متوسط و قوی میباشد و بیان میکند مقادیر بالای صفر نشان دهنده قدرت پیشبینی مناسبی بوده، پس مدل ساختاری از کیفیت مناسبی برخوردار است.
سنجش مدل کلی
علاوه بر معیارهای مذکور جهت سنجش مدل اندازهگیری و مدل ساختاری که در بالا به آنها اشاره شد از شاخصی به اسم نیکویی برازش ، معرفی شده توسط تننهاوس و همکاران (2004) برای سنجش کلی مدل استفاده میکنیم. این معیار هر دو مدل اندازهگیری و ساختاری را مدنظر قرار میدهد. در واقع، توسط این معیار محقق میتواند پس از بررسی برازش بخش اندازهگیری و بخش ساختاری مدل کلی پژوهش خود، برازش بخش کلی را نیز کنترل نماید. فورنل و لارکر (1981) سه مقدار 0.01 ، 0.25 و 0.36 را به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای آن معرفی نمودهاند. .
رابطه 1 :
=
با توجه به مقادیر معیار برای سنجش مدل کلی، عدد به دست آمده (397/0) نشان از برازش کلی قوی برای مدل پژوهش دارد.
آزمون فرضیههای تحقیق
پس از بررسی برازش مدلهای اندازهگیری، ساختاری و مدل کلی محقق اجازه مییابد که به بررسی و آزمودن فرضیههای پژوهش خود بپردازد. بنابراین، اثرات متغیرهای شبکه‌ی اجتماعی آنلاین، ظرفیت نوآوری و عملکرد نوآوری با استفاده از روش معادلات ساختاری در دو حالت اعداد معناداری برای بررسی فرضیهها و تخمین استاندارد برای بررسی شدت تأثیر متغیرها بر هم بررسی و نتایج در جدول 7 درج شده است.
[1] Henseler et al
جدول7. نتایج مدل ساختاری
مسیر ساختاری | اعداد معناداری | ضریب مسیر | نتیجه |
اثرات مستقیم | |||
فرضیه1. شبکه‌ی اجتماعی آنلاین ←ظرفیت نوآوری | 18.215 | 0.513 | تأیید |
فرضیه2. ظرفیت نوآوری← عملکرد نوآوری | 27.100 | 0.765 | تأیید |
فرضیه3. شبکه‌ی اجتماعی آنلاین← عملکرد نوآوری | 14.102 | 0.504 | تأیید |
اثرات غیر مستقیم | |||
فرضیه4. شبکه‌ی اجتماعی آنلاین ←ظرفیت نوآوری← عملکرد نوآوری | 8.54 | 0.392 | تأیید میانجی |
اثرات کل | |||
شبکه‌ی اجتماعی آنلاین← عملکرد نوآوری | _ |
| _ |
در بررسی فرضیه اول مشخص شد که شبکههای اجتماعی آنلاین بر ظرفیت نوآوری کسب و کارهای خانگی تأثیر مثبتی به میزان 3/51 درصد داشته است. این مطلب بیانگر این است که استفاده از شبکههای اجتماعی آنلاین توسط کارکنان یا صاحبان کسب وکارهای نمونه باعث بهبود ظرفیت نوآوری در این کسب و کارها می شود.
درخصوص فرضیه دوم نیز باید خاطر نشان کرد که ظرفیت نوآوری 5/76 درصد از تغییرات عملکرد نوآوری را بطور مستقیم تبیین میکند. لذا میتوان نتیجه گرفت که وجود ظرفیت نوآوری در کسب و کارهای نمونه باعث بهبود عملکرد نوآوری در آنها میگردد.
نتایج فرضیه سوم نشان میدهد که شبکههای اجتماعی آنلاین بصورت مستقیم به میزان 4/50 درصد از تغییرات عملکرد نوآوری را تبیین میکند. در واقع استفاده از شبکه های اجتماعی آنلاین می تواند منجر به بهبود عملکرد نواوری در این کسب و کارها شود.
در نهایت در خصوص فرضیه چهارم، نقش میانجی ظرفیت نوآوری مورد بررسی قرار گرفت. از آنجا که ضریب مسیر برای این فرضیه 392/0 بدست امد، لذا ظرفیت نوآوری نقش میانجیگری در رابطه بین شبکههای اجتماعی آنلاین و عملکرد نواوری داشته است. نتایج نهایی ارزیابی مدل در شکل زیر آورده شده است.
علاوه بر مطالب ارائه شده، برای تعیین شدت اثر غیر مستقیم از طریق متغیر میانجی از آمارهای به نام VAF استفاده میشود (لاکوبوسی و دوهاچک1، 2003).. که مقداری بین0 و 1 را اختیار میکند. هر چه این مقدار به 1 نزدیکتر باشد، نشان از قویتر بودن تأثیر متغیر میانجی دارد. در واقع، این مقدار نسبت اثر غیر مستقیم بر اثر کل را میسنجد.
[1] Iacobucci & Duhachek
نمودار3. مدل نهایی پژوهش
رابطه2.
0.438= VAF=
این بدان معنی است که 8/43 درصد از اثر کلِ شبکه‌ی اجتماعی آنلاین بر عملکرد نوآوری از طریق غیر مستقیم، توسط متغیر ظرفیت نوآوری تبیین میشود. که مؤید نقش میانجی ظرفیت نوآوری در رابطه بین متغیرهای مستقل اصلی و متغیر وابسته اصلی است.
نتیجه گیری و پیشنهادها
در این پژوهش که با رویکرد مدلیابی انجام پذیرفت، سعی شد تأثیر شبکه اجتماعی آنلاین بر عملکرد نوآوری کسب و کارهای خانگی با میانجیگری ظرفیت نوآوری بررسی شود.
نتایج فرضیه اول نشان میدهد که استفاده از شبکه‌ی اجتماعی آنلاین بر ظرفیت نوآوری کسب و کارهای خانگی به میزان 3/51 درصد تأثیر مثبت و معناداری داشته است. در همین راستا، سیگالا و همکاران (2012) بیان میکنند شبکههای اجتماعی آنلاین می توانند سازمان را در هدف قرار دادن بازارهای جدید و کشف فرصتهایی جهت جذب بخش جدیدی از مشتریان، که نیازهای منحصر به فردی در سراسر فرایند خرید دارند، یاری رساند. همچنین مارگویس و همکاران (2015) نیز معتقدند ظرفیت نوآوری میتواند از طریق استفاده استراتژیک از شبکههای اجتماعی آنلاین به روشهای مختلفی بهبود یابد. این بدان معناست که اطلاعات بدست آمده از طریق تعامل با افراد فعال در شبکههای اجتماعی، باعث ایجاد یا بهبود آمادگی و ظرفیت شرکت برای نوآوری میشود. در واقع مدیر/مالک یک کسب و کار خانگی زمانی دارای ظرفیت نوآوری می شود که دانش مورد نیاز برای نوآوری را داشته باشد. نتایج این فرضیه با پژوهش مارگویس و همکاران (2015) همخوانی دارد.
در خصوص فرضیه دوم مشخص شد که ظرفیت نوآوری به میزان 76.5 درصد بر عملکرد نوآوری کسب و کارهای خانگی تأثیر مثبت و معناداری دارد. همراستا با نتایج این فرضیه، مارگویس و همکاران (2015) بیان میکنند، از آنجا که شرکتها مجبور به طراحی محصولات جدید با توجه به نیاز مشتری میباشند، لذا شبکههای اجتماعی آنلاین ابزاری برای به دست آوردن اطلاعات کسب و کار و استفاده از آن بعنوان اهرمی برای نوآوری در شرکت هستند تا بتوانند بواسطهی ظرفیت نوآوری کسب شده از این طریق، به توسعه محصول یا فرآیندهای جدید بپردازند. در واقع مدیر/مالکان شرکتهای نمونه با توجه به میزان ظرفیت نوآوری شرکت، به دنبال بهبود عملکرد نوآوری هستند. نتایج این فرضیه با پژوهش پراژگو و احمد (2006) همخوانی دارد. لیکوآ و آتراس(2013) نیز این رابطه را تأیید میکنند.
نهایتا، در خصوص فرضیه سوم و چهارم، نتایج بدین گونه بود که شبکه‌ی اجتماعی آنلاین بصورت مستقیم و غیرمستقیم (با میانجیگری ظرفیت نوآوری) بر عملکرد نوآوری کسب و کارهای خانگی به ترتیب به میزان 50.4 و 39.2 درصد تأثیر مثبت و معناداری دارد. شبکههای اجتماعی آنلاین مجموعهای از فرصتها و چالشها را برای صاحبان کسب و کارها ایجاد میکند. البته هر چند دنبال کنندههای این صفحات مجازی بصورت غیرمتمرکز بوده و جامعه مورد نظر را بخوبی مورد هدف قرار نمیدهد ولی با این حال شرکتها امکان دستهبندی اطلاعات مختلف را دارند. لذا ایجاد ارتباطات مناسب با مشتریان نیازمند توجه به ویژگی های هر دسته از مخاطبان است و برای بهبود این رابطه میبایست محتوای تولید شده برای هر دسته از مخاطبان دارای شفافیت و اعتماد بوده و ابزار مناسب برای آن بکار گرفته شود (گوراو1، 2008). پاناهی و همکاران2(2013) بیان می کنند، چنانچه شرکتها از دانش ضمنی که بواسطه استفاده از شبکه‌ی اجتماعی آنلاین بدست آورده اند در جهت نوآوری استفاده کنند، خیلی سریعتر و راحتتر از رقبا میتوانند به فکر ارائه محصولات جدید و یا بهبود محصولات موجود باشند و در نتیجه به راحتی مزیت رقابتی بدست خواهند آورد، زیرا رقبا خیلی سخت میتوانند دانش ضمنی را تکرار کنند. در واقع پژوهشها نشان میدهد استفاده موثر از رسانههای اجتماعی میتواند یک منبع مزیت رقابتی برای سازمان درنظر گرفته شود. مشتریان از رسانه های اجتماعی برای تحلیل محصولات، خدمات و نام تجاری به طور مستقل از حضور شرکت استفاده میکنند، لذا شرکت ها باید مشارکت خود را در شبکه های اجتماعی ارتقا دهند، که این می تواند یک تأثیر بزرگ مالی در کسب و کار آنها ایجاد کند(ا.پرریا کوریا و همکاران، 2014). سوتو آکوستا و همکاران(2015) نیز معتقدند، میتوان از فناوریهای اینترنتی برای به اشتراکگذاری تجربههای فردی و نوآوری استفاده کرد که این خود احتمال استفاده از دانش بدست آمده جهت ایجاد محصولات/ خدمات جدید و یا فرآیندهای جدید را افزایش میدهد.
در راستای نتایج بدست آمده، به مالکین کسب و کارهای خانگی پیشنهادات زیر داده میشود:
- استفاده از ابزارهای مختلف شبکه‌ی اجتماعی آنلاین جهت کسب دانش و استفاده از دانش بدست آمده جهت بهبود ظرفیت نوآوری.
- استفاده از پیشنهادات و ایدههای کاربران شبکههای اجتماعی آنلاین جهت بهبود محصولات و یا خدمات کسب و کار خانگی.
- اختصاص زمان برای فعالیت در شبکههای اجتماعی آنلاین جهت ارتباط با مشتری و شناسایی نیازها و خواستههای بالقوه آنها.
- ایجاد بستری جهت تسهیم دانش بدست آمده از شبکه اجتماعی آنلاین بین افراد مشغول در کسب و کار خانگی
- استفاده از شبکههای اجتماعی آنلاین جهت شناسایی محصولات و بازارهای جدید زودتر از رقبا.
- کسب و کارهای خانگی میبایست با ایجاد صفحات شبکههای اجتماعی زمینه را برای تیادل اطلاعات با مشتریان فراهم کرده و آنها را در فرآیند بهبود محصولات و خدمات سهیم کنند.
- مالکین کسب و کارهای خانگی می بایست با مدیریت دانش حاصل از تعاملات در شبکههای مجازی، پتانسیل نواوری در کسب و کارشان را افزایش داده و به دنبال فرصتی برای بهبود فرآیندها یا ارائه محصولات نوآورانه باشند.
- همچنین کسب و کارهای خانگی می توانند با استفاده از صفحات شبکه های اجتماعی خود محصولات نوآرانه ارائه شده را معرفی کرده و بازخوردهای مناسبی را دریافت کند.
منابع
آراستی، محمدرضا.، کرمی پور، آزیتا.، و قریشی، بابک. (1388). شناسایی عوامل موثر بر ظرفیت نوآوری بنگاههای اقتصادی: مطالعه موردی شرکتهای اتوماسیون صنعتی ایران. فصل نامه علوم مدیریت ایران، شماره 15، صفحات 30-1.
امیری، مقصود.، انتظاری، علی.، و مرتجی، نجمه سادات. (1395). الگوی رفتار اشتراک دانش متخصصین ایرانی در شبکه های اجتماعی تخصصی: شناسایی شاخص ها. مجله تعامل انسان و اطلاعات، شماره3، صفحات 81-67.
انصاری، رضا.، جعفری بنه عیسی، زهرا.، و کرمپور، علی. (1395). الگوی ساختاری ظرفیت جذب دانش و نوآوری در شرکت های دانش بنیان. فصلنامة نوآوری و ارزش آفرینی، دوره پنجم، شمارۀ 9، صفحات.63-82.
رستگار، عباسعلی، دهقانی سلطانی، مهدی.، و فارسی زاده، حسین.(1395). تأثیر سرمایه اجتماعی خریدار / فروشنده بر عملکرد نوآوری با بکارگیری توسعه دانش مشتری و تعهد به نوآوری. فصلنامة نوآوری و ارزش آفرینی، دوره پنجم، شمارۀ 9، صفحات.63-82.
گلابی، امیرمحمد.، خداداد حسینی، سید حمید.، رضوانی، مهران.، و یداللهی، جهانگیر. (1390). مفهوم پردازی نقش فرد کارآفرین در بازاریابی کسب و کارهای خانگی محور. مدیریت بازاریابی، شماره11، صفحات 84-63.
مرادی، محمود.، ولیپور، محمدعلی.، یاکیده، کیخسرو.، صفر دوست، عاطیه.، و عبداللهیان، فرزانه(1392). بررسی نقش ظرفیت جذب دانش بر عملکرد نوآورانه سازمان ها )مطالعه موردی: شرکت های داروسازی و شرکت های بیمه حاضر در بورس اوراق بهادار تهران). چشم انداز مدیریت بازرگانی، شماره 13، صفحات 102-79.
محمدی حسینی، احمد، امین بیدختی، علی اکبر.، و جمشیدی، لاله. (1393). بررسی نقش یادگیری سازمانی در افزایش عملکرد نوآوری. فصلنامه نوآوری و ارزش آفرینی، دوره 2، شماره چهارم، صفحات. 84-95
Audretsch, D. B., Kuratko, D. F., & Link, A. N. (2016). Dynamic entrepreneurship and technology-based innovation. Journal of Evolutionary Economics, 26, 603–620.
Brown, M. (2003). An analysis of online marketing in the sport industry. User activity, communication objectives, and perceived benefits, Sport Marketing Quarterly, 12)1(, 48–55.
Barclay, D. Higgins, C. & Thompson, R. (1995). The Partial least Squares (PLS) approach to casual modeling: personal computer adoption and use as an illustration. Technology studies, 2(2), 285-309.
Burgelman, R.A. (1994). Fading memories: a process theory of strategic business exit in dynamic environments. Administrative Science Quarterly, 39(1), 24-56.
Cantner, U., Joel, K. & Schmidt, T. (2009). The use of knowledge management by German innovators. Journal of Knowledge Management, 13(4), 187–203.
Chiang, C. & Jang, S.C. (2006). The effects of perceived price and brand image on value and purchase intention: leisure travelers’ attitudes toward online hotel booking”, Journal of Hospitality & Leisure Marketing, 15(3), 49-69.
Chin, W. W. (1998). The Partial Least Squares approach to structural equation modeling. In: G. A. Marcoulides (Ed.), Modern Methods for Business Research (pp. 295-358). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Chesbrough, H. W. (2011). Open services innovation–rethinking your business to grow and compete in a new era. Boston: Harvard Business School.
Culnan, M. J., Patrick, J. M., & Zubillaga, J. J. (2010). How large U.S. company can use Twitter and other social media to gain business value. MIS Quarterly Executive, 9(4), 243–259.
Damanpour, F. (1991). Organizational innovation: A meta-analysis of effects of determinants and moderators. Academy of Management Journal, 34(3), 555–590.
Dholakia, U. M., & Durham, E. (2010). One cafe´ chain’s Facebook experiment. Harvard Business Review, 88(33), 26.
Green, M. R. (2016). The impact of social networks in the development of a personal sports brand, Sport, Business and Management: An International Journal, 6(3), 274 – 294.
Gronroos, C. & Ravald, A. (2011). Service as business logic: implications for value creation and marketing. Journal of Service Management, 22(1), 5-22.
Gurău, C. (2008). Integrated online marketing communication: implementation and management. Journal of communication management, 12(2), 169-184.
Hazlett, S.A., McAdam, R. & Gallagher, S. (2005). Theory building in knowledge management: in search of paradigms. Journal of Management Inquiry, 14(1),31-42.
Hine, D.C., Parker, R. & Ireland, D. (2010). The knowledge exchange intermediary as service provider: a discussion and an Australian case. Service Industries Journal, 30 (5), 713-729.
Huang, J. W., & Li, Y. H. (2009). The mediating effect of knowledge management on social interaction and innovation performance. International Journal of Manpower, 30(3), 285-301.
Hung, R. Y. Y., Lien, B. Y. H., Yang, B., Wu, C. M., & Kuo, Y. M. (2011). Impact of TQM and organizational learning on innovation performance in the high-tech industry. International business review, 20(2), 213-225.
Henseler, J. Ringle, C. M. & Sinkovics, R. R. (2009). The use of partial least squares path modeling in international marketing, in Rudolf R. Sinkovics, Pervez N. Ghauri (ed.) New Challenges to International Marketing (Advances in International Marketing, 20, 227–319.
Hanna, R., Rohm, A., & Crittenden, V. L. (2011). We’re all connected: The power of the social media ecosystem. Business Horizons, 54, 265–273.
Hine, D. C., Parker, R., & Ireland, D. (2010). The knowledge exchange intermediary as service provider: A discussion and an Australian case. Service Industries Journal, 30(5), 713–729.
Hair, J. F. Black, B. Babin, B. J. Anderson, R. E. & Tatham, R. L. (2010). Multivariate data analysis: A global perspective. Upper Saddle River: Pearson Education.
Iacobucci, D., & Duhachek, A. (2003). Mediation analysis – round table acr. Presentation at the round table of the ACR Conference, Toronto.
Jimenez, J. D., & Valle, S. R. (2011). Innovation, organizational learning, and performance. Journal of Business Research, 64(4), 408-417.
Kaplan, A. & Haenlein, M. (2010). Users of the world, unite! The challenges and opportunities of social media. Business Horizons,53(1), 59-68.
Keen, A. (2007), The coult of the amateur. how today’s internet is killing our culture, Double Day, New York, NY.
Koc, T., & Ceylan, C. (2007). Factors Impacting the Innovative Capacity in Large Scale Companies. Technovation, 27, 105–114.
Levy, M. (2009). Web 2.0 implications on knowledge management. Journal of Knowledge Management, 13(1), 120-134.
Lykova, A. & Atras, A. (2013). Driving the Markets in the 21st Century: How to Enhance Proactive Market Orientation Using Social Media, Degree project in Global Marketing, Lund University.
Moser, M. R. (1984). Achievement recognition in a research and development unit. Engineering Management International, 3, 49–55.
Mustak, M., Jaakkola, E. & Halinen, A. (2013). Customer participation and value creation: a systematic review and research implications. Managing Service Quality, 23(4), 341-359.
Michaelidou, N., Siamagka, N. T., & Christodoulides, G. (2011). Usage, barriers and measurement of social media marketing: An exploratory investigation of small and medium B2B brands. Industrial Marketing Management, 40(7), 1153-1159.
Olson, E. M., Walker, O. C., & Rueker, R. W. (1995). Organizing for effective new product development: The moderating role of product innovativeness. Journal of Marketing, 59, 48–62.
Panahi, S., Watson, J. & Partridge, H. (2013). Towards tacit knowledge sharing over social web tools. Journal of Knowledge Management, 17( 3), 379- 397.
Palacios-Marques, D., Merigo, J. M., & Soto-Acosta, P. (2015). Online social networks as an enabler of innovation in organizations. Management Decision, 53(9), 1906-1920.
Palacios-Marques, D., Popa, S., & Pilar Alguacil Mari, M. (2016). The effect of online social networks and competency-based management on innovation capability. Journal of Knowledge Management, 20(3), 499-511.
Pereira Correia, p. A., García Medina., & González Romo, Z. F. (2014). The importance of Facebook as an online social networking tool for companies. International Journal of Accounting & Information Management, 22(4), 295-320.
Pechlaner, H. & Bachinger, M. (2010). Knowledge networks of innovative businesses: an explorative study in the region of Ingolstadt. Service Industries Journal, 10(10), 1737-1756.
Prajogo, D. I., & Ahmed, P. K. (2006). Relationships between Innovation Stimulus, Innovation Capacity, and Innovation Performance. R&D Management, 36(5), 499-515.
Rittera, T. & Gemünden, H.G. (2004). The impact of a company’s business strategy on its technological competence, network competence and innovation success. Journal of Business Research, 57(5), 548-556.
Rogers, E. M. (1995). Diffusion of innovations (4th edition). New York: The Free Press.
Sigala, M. & Chalkiti, K. (2007). Improving performance through tacit knowledge externalization and utilization: preliminary findings from Greek hotels. International Journal of Productivity & Performance Management, 56(5-6), 456-483.
Scuotto, V., Del Giudice, M., & Carayannis, E. G. (2017). The effect of social networking sites and absorptive capacity on SMES’innovation performance. The Journal of Technology Transfer, 42(2), 409-424.
Soto-Acosta, P., Popa, S., & Palacios-Marques, D. (2015). E-business, organizational innovation and firm performance in manufacturing SMEs: an empirical study in Spain. Technological and Economic Development of Economy, 22(6), 885-904.
Zhang, J., Hoenig, S., Benedetto, A., Lancioni, R.A. & Phatak, A. (2009). What contributes to the enhanced use of customer, competition and technology knowledge for product innovation performance?: A survey of multinational industrial companies’ subsidiaries operating in China. Industrial Marketing Management, 38(2), 207–218.
[1] Gurău
[2] Panahi et al
