زمینه های اجتماعی و فرهنگی پیدایش بهائیت
الموضوعات : Islamic theologyامیر رضا خلیلی 1 , مصطفی جعفرطیاری دهاقانی 2 , محمد انصاری دوگاهه 3 , علی خلجی 4
1 - دانشجوی دکتری، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
2 - استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
3 - استادیار دانشگاه اهل بیت(ع)، قم، ایران.
4 - استاد مدعو دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
الکلمات المفتاحية: شیخیه, شیخ احمد احسایی , علی محمد باب, حسینعلی نوری, صوفیه نعمت اللهی.,
ملخص المقالة :
فرقه بهائیت با ادعای ارائه دیانتی جدید از قرن سیزدهم با فراز و نشیب های زیادی تاکنون به حیات خود ادامه داده است. پرسش این مقاله درباره چگونگی پیدایش بهائیت است. هدف این مقاله نشان دادن بسترهای اجتماعی و فکری آن است. یافته های پژوهش نشان می دهد پیدایش بهائیت در مقطع زمانی مشخص و با نگاه فرایندی باید تحلیل شود به همین منظور ابتدا بستر اجتماعی بررسی شد و مشخص گردید آن زمان جامعه تحت تأثیر استبداد شدید و ظلم حاکم بود و مردم هم گرفتار باورهای خرافی، بی سوادی و عقب ماندگی و خسته از جنگ های ایران روس بودند. بستر دوم تأسیسی بود که با واسطه بابیه بر روی افکار شیخیه استوار شد و مرحله سوم تثبیت بود که افکار صوفیه و حمایت آنها نقش مهمی در نضج و شکل گیری بهائیت داشت. ماهیت این مقاله توصیفی تحلیلی و روش گردآوری این مقاله کتابخانه ای است.
آملی، سیدحیدر.( ۱۳۶۷ش). المقدمات من کتاب نص النصوص، تحقیق هانری کربن و عثمان یحیی، چاپ دوم تهران: توس.
آخوند زاده، فتحعلي.( 1351). مقالات، گردآورنده: باقر مؤمني، تهران: آوا
آدمیت، فریدون.( بیتا). افکار اجتماعی و سیاسی، تهران: آگاه.
ابن عربی، محی الدین.(1423). فتوحات مکیه، بیروت: موسسه آل البیت لأحیاء التراث.
احسایی، احمد.( بی تا). شرح زیارت جامعه کبیره، به اهتمام ابوالقاسم کرمانی، کرمان: بی نا.
.افراسیابی، بهرام.( 1382). تاریخ جامع بهائیت، تهران : نشر مهرفام
امانت، عباس، وهمن، فریدون.(2016). از طهران تا عکا، بابیان و بهائیان در اسناد دوره قاجار،آمریکا: نشر آشکار
بابن، هوسه.(1363). سفرنامه جنوب ايران، ترجمه محمدحسنخان اعتمادالسلطنه و تصحيح ميرهاشم محدث، تهران: دنياي كتاب.
باخزری،یحیی.(1345).اوراد الاحباب و فصول الاداب،ابوالمفاخر، گردآورنده: ایرج افشار،تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بحرانی، علی.( 1407). انوار البدرین، به کوشش محمدعلی طبسی، قم: کتابخانه مرعشی نجفی.
بروگش، دكترهينريش.(1367). سفر به دربار سلطان صاحبقران، ترجمه مهندس كُردبچه. تهران: انتشارات اطلاعات.
بقلی شیرازی، شیخ روزبهان.(1385). شرح شطحیات، مصحح هنری کوبن، ترجمهی محمدعلی امیرمعزی، تهران: انتشارات طهوری.
جامی، عبدالرحمن بن احمد.(بی تا). نفحات الانس، هند: مطبعه لیسی.
جیمز موریه.(1386). سفرنامه جیمز موریه ، مترجم ابوالقاسم سری، تهران: انتشارات توس.
حاج سياح.(1363). سفرنامه حاج سياح به فرنگ. به اهتمام علي دهباشي. تهران: نشر ناشر.
دیولافوا.( ۱۳۳۲). سفرنامه دیولافوا، مترجم فره وشی، تهران: خیام.
رشتی، سید کاظم.( 1424). الحجه البالغه، به اشراف، عبدالله احقاقی، کویت: مکتبه العذرا.
ريشارد، جان.(1363). بيست سال در ايران، ترجمه علي پيرنيا. تهران: نشر نوين.
زارع، رحمان.(1390).بسترهای پیدایش بهائیت در ایران،قم: دانشگاه قم.
زاهد زاهدانی، سید سعید.( ۱۳۸۸ش ). بهائیت در ایران، چاپ چهارم، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی،
زرندی، نبیل.(1343).مطالع الانوار، محقق عبدالحمید اشراق خاوری، تهران: مطبعه امری.
زرین کوب،عبدالحسین.( 1387).دنباله جستجو،درتصوف ایران، چاپ هفتم،تهران: امیرکبیر.
سبحانی، جعفر.(1376). منشور عقاید امامیه، قم: انتشارات موسسه امام صادق(ع).
سرجان ملکم.( 1380 ). تاریخ کامل ایران، مترجم: میرزا اسماعیل حیرت، جلد دوم، تهران: نشر افسون.
شعبانی،رضا.(1380). مبانی تاریخ اجتماعی ایران،تهران: انتشارات قومس.
شمس اردکانی، محمدرضا؛ عظیمی، رقیه سادات؛ قاسملو، فرید.(1389). روند تحول پزشکی نوین ایران، از دارالفنون تا تأسیس دانشگاه تهران، تهران: چوگان.
شمیم، علی اصغر.(1375). ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: افکار.
طاهر، ریاض.(بی تا). فهرست تصانیف الشیخ احمد الاحسائی، کربلا: مکتبة الحائری العامة.
طباطبایی سیدمحمدحسین.( ۱۴۱۷ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ظهیر الدوله، علی خان.(1326). تاریخ بی دروغ در وقایع کشته شدن ناصرالدین شاه قاجار با نقد نورالدین چهاردهی، تهران: انتشارات اشراق.
عین القضات، عبدالله بن محمد.(1362). نامههای عین القضاة، مصحح: عفیف عسیری، علی نقی منزوی، تهران: نشرمنوچهری.
فرمانیان، مهدی.(1389). آشنایی با فرق تشیع، چاپ دوم قم: نشر مرکز مدیریت حوزه علمیه.
فشاهی، محمد رضا.( 1360). تکوین سرمایه داری در ایران ، تهران : گوتنبرگ.
فوران، جان.( 1380). مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعى ایران، ترجمه احمد تدین، تهران، خدمات فرهنگى رسا
قاسمی پویا، اقبال.(1377). مدارس جدید در دوره قاجاریه، بانیان و پیشروان، تهران: مرکز نشر دانشگاهى.
قیصری، داود.( 1381ش ). رسائل قیصری، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، چاپ دوم، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
كاساكوفسكي.(1344).خاطرات كلنل كاسا كوفسكي. ترجمه ي عباسقلي جلي. تهران:كتابهاي سيمرغ.
گلابی، سیاوش.( 1369). توسعه منابع انسانی ایران،جامعه شناسی توسعه ایران، تهران: فردوس.
گنابادی، سلطان محمد.(1408). بیان السعاده فی مقامات العباده، بیروت: نشر موسسه الاعلمی للمطبوعات.
گنابادی، ملا علی.(1351). صالحیه، چاپ دوم، تهران: انتشارات حقیقت.
لاهيجي، شمس الدین محمد.( 1371 ). مفاتيح الاعجاز،تهران: سعدي.
محمد حسینی، نصرت الله.(1995). حضرت باب، کانادا: موسسه معارف بهایی.
مدرسی چهاردهی، مرتضی.(1345). شیخیگری بابیگری، تهران: نشر فروغی.
مشکور، محمدجواد.(1372) فرهنگ فرق اسلامی، چاپ دوم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
مولوی، جلال الدین محمد.( 1375ش). مثنوی معنوی، رینولد آلین نیکلسون، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
مومن، موژان.(1385). عرفان و جامعه بهائی، ترجمه حوریوش رحمانی، سایت نگاه، https://negah.org/100 .
نجفی، سید محمدباقر.( ۱۳۸۳ش ). بهائیان، چاپ اول، تهران: نشر مشعر.
نیکلسون.(1363). تاریخ تصوف، به نقل از ارمغان خانقاه، محمد تقی رهبر، تهران: نشر توفان.
همایون كاتوزیان، محمدعلی.(1380). تضاد دولت و ملت، نظریهی تاریخ و سیاست در ایران، ترجمهی علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
واتسن، رابرت گرانت .(1348). تاریخ ایران، ترجمه وحید مازندرانی، تهران: انتشارات سخن.
وبر، ماكس .(1374). اقتصاد و جامعه ، ترجمه منوچهري ، ترابي نژاد ، عمادزاده ، تهران : مولي.
یيت، كلنل چارلز ادوارد. (1365). سفرنامه خراسان و سيستان. ترجمه: قدرت االله روشني زعفرانلو و مهرداد رهبري، تهران: انتشارات يزدان.
فلاحتی، حمید، (1389) تحلیل عقاید شیخیه در بستر سازی بابیت و بهائیت، مجله معرفت کلامی، سال اول، شماره دوم.
کثیری، مسعود.( 1396). تاثیر باورهای طبی مغولان در طب عامیانه دوره قاجار، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره نهم، شماره 4، ص33.
مقدسی، علیرضا، شیبانی فر، محمد شهاب.(1387). جایگاه رویکرد و تفکر سیستمی در مدیریت، ماهنامه صنعت و کارآفرینی انجمن مدیران صنایع استان خراسان، شماره .26 صفحه 17.
Daniels, Porter, Educational theories, cultures and learning: A critical perspective
