تحلیل تطبیقی تعدد و تکرار جرم در فقه امامیه و حقوق کیفری ایران
الموضوعات : فقه و حقوق اسلامیابوالفضل عاشری 1 , نیما نوروزی 2
1 - درس خارج فقه و اصول، حوزه علمیه قم، قم، ایران
2 - گروه فقه و حقوق، دانشکده علوم و معارف، جامعه المصطفی العالمیه و سطوح عالیه قم، حوزه علمیه قم، قم شریف، ایران
الکلمات المفتاحية: تعدد جرم, تکرار جرم, فقه امامیه, حقوق کیفری ایران, تشدید مجازات, سیاست جنایی,
ملخص المقالة :
تعدد و تکرار جرم از مهمترین نهادهای کیفری هستند که نقش اساسی در تشدید مجازات و سیاست جنایی ایفا میکنند. پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، به بررسی این دو مفهوم در فقه امامیه و حقوق کیفری ایران میپردازد. در فقه امامیه، تعدد جرم عموماً با قاعده «جمع مجازاتها» توجیه میشود و تکرار جرم بهویژه در جرایم حدی، با تشدید تدریجی و در نهایت مجازات اعدام در مرتبه چهارم همراه است. مبانی این دیدگاه در آیات قرآن کریم مانند «ولا تزر وازرة وزر أخرى» و روایات متعدد از ائمه معصومین(ع) ریشه دارد. در حقوق ایران نیز قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ قواعد مشخصی را پیشبینی کرده است؛ ماده ۱۳۱ و ۱۳۴ در خصوص تعدد جرم و ماده ۱۳۶ و ۱۳۷ در باب تکرار جرم. با این حال، تفاوتهایی میان دو نظام وجود دارد؛ از جمله تعیین سقف افزایش مجازات در تعدد و محدود شدن قلمرو تکرار به جرایم تعزیری درجه یک تا شش. یافتههای تحقیق نشان میدهد که فقه امامیه از انسجام نظری بیشتری برخوردار است، در حالی که حقوق ایران به دلیل ترکیب مبانی فقهی با سیاست جنایی مدرن، انعطافپذیرتر و متناسبتر با شرایط اجتماعی امروز عمل میکند. در نهایت، پیشنهاد میشود که قانونگذار با اصلاح مقررات موجود، شفافیت بیشتری در مرزهای تعدد و تکرار ایجاد کرده و همزمان عدالت کیفری و کارآمدی اجتماعی را ارتقا بخشد.
