واکاوی مسئله «چندگانگی» در آراء فلسفی و کلامی نصیرالدین طوسی
الموضوعات : Islamic theologyمحمد کرمی نیا 1 , رضا برنجکار 2 , محمد رنجبرحسینی 3
1 - دانشجوی دکتری کلام امامیه، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران
2 - استاد، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
3 - استادیار، گروه کلام امامیه، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران
الکلمات المفتاحية: چندگانگی, خواجه نصیرالدین طوسی, فلسفه, کلام, تبدل رأی, تقیه, اقتضای علم.,
ملخص المقالة :
در چشمانداز علوم فلسفه و کلام، نصیرالدین طوسی یکی از اندیشمندان دوگانه پنداشته میشود. وی در پارهای از مباحث و موضوعات دانشی، دو عقیدهی مختلف از خود بروز داده که یکی بر اساس اصول فکری متکلمان و دیگری بر مسلک فیلسوفان میباشد. این أمر ممکن است در مرتبه اول ابهام و تردید ایجاد کند؛ زیرا این گمانه به نظر میرسد که نصیرالدین نظرات چندگانهای را ارائه داده است. در این مقاله ابتدا به طور مختصر به برخی نظرات چندگانه نصیرالدین پرداخته میشود که نوعی ناهمگونی را نشان دهد. سپس در تحلیل این نظرات، شش فرض مطرح میشود که به قائلین و حامیان هر یک از آنها پرداخته خواهد شد. در ادامه هر یک از این فروض به دقت بررسی شده تا مشخص شود کدام قویتر است. در پایان، دیدگاه برگزیده ارائه خواهد شد. این مقاله با بررسی دیدگاههای نصیرالدین و توجه به جایگاه اجتماعی و علمی او، و ادوار زندگی و تعاملات او، نشان میدهد که رأی واقعی او مبانی کلام امامیه است، و دیدگاه های فلسفی به اقتضای علم فلسفه در آثار فلسفی نصیرالدین آورده شده است. همچنین وی آثار فلسفی و دیدگاه های فلسفیِ مقابل با کلام امامیه را به دلیل شرایط زندگی و حضور در قلاع اسماعیلی، و از روی تقیه به رشته تحریر در آورده است. فرضیه «تبدل رأی» در این تحقیق به طور کلی ردّ میشود.
