اختلال حافظه فعال در دیابت نوع ۲: مروری بر عصب‌شناختی و پاتوفیزیولوژیک
الموضوعات :امیررضا مجیدی 1 , صغری ابراهیمی قوام 2 , احسان رضایت 3
1 - دانشگاه علامه طباطبایی
2 - دانشگاه علامه طباطبایی
3 - گروه علوم شناختی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی ، دانشگاه تهران
الکلمات المفتاحية: دیابت نوع ۲, حافظه فعال, مقاومت به انسولین, التهاب عصبی, شناخت,
ملخص المقالة :
چکیده: دیابت نوع ۲ (T2DM) فراتر از یک اختلال متابولیک ساده، با مجموعه‌ای از تغییرات عصبی و شناختی همراه است که می‌تواند بر کارکردهای اجرایی از جمله حافظه فعال اثرگذار باشد. هدف این مطالعه، تبیین جامع مکانیسم‌های پاتوفیزیولوژیک و بررسی شواهد رفتاری و تصویربرداری عصبی مرتبط با اختلال حافظه فعال در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ است. با تحلیل مطالعات منتشر شده طی دو دهه اخیر، داده‌های حاصل از آزمون‌های شناختی (مانند n-back و استروپ)، و روش‌هـای تصویربرداری عصبی (مانند fMRI و MEG) مورد بررسی قرار گرفت. شواهد رفتاری نشان می‌دهند که بیماران دیابتی در وظایف مرتبط با حافظه فعال عملکرد ضعیف‌تری نسبت به افراد سالم دارند، و این افت با عوامل متعددی نظیر سن، مدت بیماری، و سطح هموگلوبین گلیکوزیله‌شده (HbA1c) مرتبط است. از منظر نوروبیولوژیکی، مقاومت به انسولین مرکزی، التهاب عصبی، استرس اکسیداتیو، کاهش واکنش‌پذیری عروقی مغز، و اختلال در انتقال‌دهنده‌های عصبی از جمله عوامل کلیدی در این آسیب‌ها هستند. داده‌های fMRI و MEG نیز از اختلال در فعالیت و اتصال‌پذیری شبکه‌های حافظه فعال (به‌ویژه ACC، DLPFC و هیپوکامپ) حمایت می‌کنند. شناخت ساز و کارهای عصبی مؤثر در افت حافظه فعال می‌تواند به شناسایی زودهنگام بیماران در معرض خطر و طراحی مداخلات بالینی هدفمند برای پیشگیری از زوال شناختی کمک کند.
خانلرزاده، فائزه؛ عسگری، کریم؛ و امینی، مسعود (1394). بررسی کارکردهای عصب‌روان‌شناختی در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، (8)58، 459-465.
شفیعی کندجانی، علیرضا؛، هوشیارقراملکی، جلیل؛ غفاری، نگین؛ و برزگردوغانی، حبیبه (1401). مقایسه حافظه و عملکرد اجرایی بیماران مبتلا به دیابت نوع دو با افراد عادی. مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز، (1)44. 14-7.
نظری بدیع، مرضیه؛ عسگری، کریم؛ امینی، مسعود؛ و عابدی، احمد (1390). بررسی عملکردهای شناختی بیماران دیابتی نوع دو در مقایسه با بیماران پیش دیابتی. تازه‌های علوم شناختی، (3)13. 33-40.
Backeström, A., Papadopoulos, K., Eriksson, S., Olsson, T., Andersson, M., Blennow, K., Zetterberg, H., Nyberg, L., & Rolandsson, O. (2021). Acute hyperglycaemia leads to altered frontal lobe brain activity and reduced working memory in type 2 diabetes. PLoS One, 16(3), e0247753.
Bhagoji, S. B., Mirje, M., Patil, M., & Biradar, M. (2014). Working & short term memory status in type 2 diabetes mellitus. International Journal of Recent Trends in Science And Technology, 4(1). 85-88.
Braganza, D. C., Flores, E., Crew, L. A., Wirt, R. A., Ortiz, A. A., McNeela, A. M., Kinney, J. W., & Hyman, J. M. (2021). Diabetes mellitus affects working memory. Spectra Undergraduate Research Journal, 1(2), 3.
Chen, Y., Liu, Z., Zhang, J., Xu, K., Zhang, S., Wei, D., & Zhang, Z. (2014). Altered brain activation patterns under different working memory loads in patients with type 2 diabetes. Diabetes Care, 37(12), 3157-3163.
Dervan, R. (2014). Effect of duration of type 2 diabetes on short term and working memory. Medicine, International Journal of Medical and Pharmaceutical Sciences, 5(11), 24-27.
Embury, C. M., Lord, G. H., Drincic, A. T., Desouza, C. V., & Wilson, T. W. (2023). Glycemic control level alters working memory neural dynamics in adults with type 2 diabetes. Cerebral Cortex, 33(13), 8333-8341.
He, X. S., Wang, Z. X., Zhu, Y. Z., Wang, N., Hu, X., Zhang, D. R., Zhu, D. F., & Zhou, J. N. (2015). Hyperactivation of working memory-related brain circuits in newly diagnosed middle-aged type 2 diabetics. Acta Diabetol, 52(1), 133-142.
Huang, R.-R., Jia, B.-H., Xie, L., Ma, S.-H., Yin, J.-J., Sun, Z.-B., Le, H.-B., Xu, W.-C., Huang, J.-Z., & Luo, D.-X. (2016). Spatial working memory impairment in primary onset middle‐age type 2 diabetes mellitus: An ethology and BOLD‐fMRI study. Journal Magn Reson Imaging, 43(1), 75-87.
Ivnik, R. J., Malec, J. F., Tangalos, E. G., Petersen, R. C., Kokmen, E., & Kurland, L. T. (1990). The Auditory-Verbal Learning Test (AVLT): norms for ages 55 years and older. A Journal of Consulting and Clinical Psychology, 2(3), 304-312.
Kane, M. J., Conway, A. R. A., Miura, T. K., & Colflesh, G. J. H. (2007). Working memory, attention control, and the N-back task: a question of construct validity. Journal Expection Psychological Learn Memory Cognition, 33(3), 615-622.
Long, D. L., & Prat, C. S. (2002). Working memory and Stroop interference: An individual differences investigation. Memory Cognition, 30, 294-301.
Meneses, A. (2015). Serotonin, neural markers, and memory. Front Pharmacol, 6, 143.
Mythri, G., Babu, G. M., & Manjunath, M. L. (2017). Impact of type 2 diabetes mellitus on short term and working memory. Natlnal Journal Physiology Pharm Pharmacol, 7(10), 1095.
Oliel, Y., Ravona-Springer, R., Harel, M., Azuri, J., Botvin Moshe, C., Tanne, D., Haratz, S., Bendlin, B. B., Schnaider Beeri, M., & Livny, A. (2025). The role of cerebrovascular reactivity on brain activation during a working memory task in type 2 diabetes. Alzheimer's Dement Diagnosis Assession Disorder Monit, 17(1), e70045.
Ryan, C. M., Freed, M. I., Rood, J. A., Cobitz, A. R., Waterhouse, B. R., & Strachan, M. W. (2006). Improving metabolic control leads to better working memory in adults with type 2 diabetes. Diabetes Care, 29(2), 345-351.
Sadanand, S., Balachandar, R., & Bharath, S. (2016). Memory and executive functions in persons with type 2 diabetes: a meta‐analysis. Diabetes Metab Research Reveiw, 32(2), 132-142.
Sánchez-Cubillo, I., Periáñez, J. A., Adrover-Roig, D., Rodríguez-Sánchez, J. M., Ríos-Lago, M., Tirapu, J. E. E. A., & Barceló, F. (2009). Construct validity of the Trail Making Test: role of task-switching, working memory, inhibition/interference control, and visuomotor abilities. Journal International Neuropsychology Society, 15(3), 438-450.
Sola, T., Sola, F.-M., & Jehkonen, M. (2024). The effects of type 2 diabetes on cognitive performance: a review of reviews. International Journal Behavior Medicine, 1-15.
Talarowska, M., Florkowski, A., Zboralski, K., Orzechowska, A., & Gałecki, P. (2011). Visual and spatial working memory in a group of patients with type 1 and 2 diabetes. Diabet Dośw Klin, 11, 24-28.
Zhang, Y., Lu, S., Liu, C., Zhang, H., Zhou, X., Ni, C., Qin, W., & Zhang, Q. (2016). Altered brain activation and functional connectivity in working memory related networks in patients with type 2 diabetes: an ICA-based analysis. Scientific Reports, 6(1), 23767.
