رابطه رويکردهاي طراحي شغل (رویکردهای مکانیکی و انگیزشی) با نگرشهای شغلی در مجموعه‌اي از مشاغل
الموضوعات :
هاجر براتی
1
,
حمیدرضا عریضی
2
1 - دانشگاه اصفهان
2 - دانشگاه اصفهان
الکلمات المفتاحية: کلیدواژه‌ها: تعهد سازماني, درگیری در کار, رضايت شغلي, رويکرد انگيزشي طراحی شغل, رويکرد مکانيکي طراحی شغل,
ملخص المقالة :
چکیده: مطالعات اخير اهميت تفاوت بين انواع مختلف طراحي کار برمبناي انگيزش و نگرشهای شغلی را مشخص کرده‌اند. به همین دلیل این پژوهش با هدف بررسی رابطه رويکردهاي طراحي شغل (رویکردهای مکانیکی و انگیزشی) با نگرشهای شغلی (رضايت شغلي، درگیری در کار و تعهد سازماني) در مجموعه‌اي از مشاغل انجام شد. شرکت‌کنندگان در تحقيق حاضر متصديان 125 شغل عملیاتی و کارشناسی (40 شغل از مجموع مشاغل شرکت اتومبيل‌سازي سايپا، 40 شغل از مجموع مشاغل صنايع فولاد، 20 شغل از صنايع نظامي، 25 شغل از مجموع مشاغل شرکت ملي گاز و نفت) بودند که هر شغل توسط سه مشاهده‌گر آموزش ديده مورد مشاهده قرار گرفت. ابزار مورد استفاده مشاهده‌گران، پرسشنامه طراحي شغل چند روشي (MJDQ) بود که توسط کمپیون و تایر (1985) تدوین گردیده است. شاخص توصيف شغل (JDI)، مقياس تعهد سازماني و مقیاس درگیری در کار نیز توسط شرکت‌کنندگان پاسخ داده شد. يافته‌هاي تحقيق نشان دادند که رويکرد انگيزشي با متغيرهاي ملاک (رضايت شغلي، درگیری در کار و تعهد سازماني) همبستگي مثبت دارد، رويکرد مکانيکي با متغيرهاي ملاک همبستگي منفي دارد و رويکرد انگيزشي همبستگي منفي با رويکرد مکانيکي دارد. هرچند رابطه مجموعه رويكردهاي طراحي شغل با نگرشهاي شغلي معنی‌دار است اما جهتگيري آن براي رويكرد مكانيكي منفي و برای رویکرد انگیزشی مثبت است و نشان مي‌دهد كه دو رويكرد داراي جهتگيري متفاوت‌اند. براين مبنا استفاده از مزاياي طراحي مكانيكي بايد با طراحي انگيزشي درهم تنيده شود تا رضایت، تعهد و درگیری شغلی كاركنان كاهش نيايد.
ارشدی، نسرین و شکرکن، حسین (1369). رابطه فشار روانی ناشی از تعارض و ابهام نقش با عملکرد و خشنودی شغلی مدیران و کارآموزان. (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد روان‌شناسی صنعتی و سازمانی). دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز.
براتی، هاجر (1398). درآمدی بر انگیزش شغلی، (ویرایش دوم)، اصفهان: دستخط.
پاغوش، عطاالله؛ زارعی، اقبال؛ زینلی‌پور، حسین؛ و دمی‌زاده، حسن (1396). تأثیر تعارض کار ـ خانواده بر فرسودگیِ شغلی با میانجی‌گری کیفیت زندگی و رضایت شغلی در کارکنان شرکت پالایش گاز سرخون و قشم. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 17(3)،59-72.
چهاردولی، سمیه؛ معتمدزاده، مجید؛ حمیدی، یدالله؛ گلمحمدی، رستم؛ و سلطانیان، علیرضا (۱۳۹۳). بررسی ارتباط طراحی شغل، عملکرد و رضایت شغلی در کارکنان بانک. مجله بهداشت و ایمنی کار، ۴(۳)، ۷۵-۸۴.
راث‌ول، ویلیام (1393). برنامه‌ریزی جانشین پروری اثربخش. ترجمه سیدرضا سیدجوادین. تهران: نگاه دانش.
شاکری، ایمان، موسوی، زهره، نوری، ابوالقاسم، و عریضی، حمیدرضا. (1398). روایی سنجی ارزیابی 360 درجه از طریق کانون ارزیابی در شرکت ملی گاز ایران. مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی (مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت)، 11(41)، 243-262.
عریضی، حمیدرضا. (۱۳۸۲). طراحی مشاغل شرکت اتومبیل سازی سایپا. سازمان گسترش نوسازی صنایع ایران. معاونت پژوهشی دانشگاه اصفهان.
عریضی، حمیدرضا. (۱۳۸3). طراحی مشاغل شرکت ملی گاز ایران. شرکت ملی گاز ایران. معاونت پژوهشی دانشگاه اصفهان.
عریضی، حمیدرضا. (۱۳۸4). طراحی مشاغل شرکت پالایش و پخش فراورده های نفت. شرکت پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران. معاونت پژوهشی دانشگاه اصفهان.
عريضي، حميدرضا؛ صباحي، پرويز (1388). رابطه طراحي شغل با تعهد عملكرد سازماني با توجه به نقش تعديل انگيزش پيشرفت. مجله روان‌شناسي، 13، 238-225.
کرلینجر، فردریک نیکلز و پدهاوزر، الازار (1398). رگرسیون چند متغیری در پژوهش رفتاری (با اضافات و تجدید نظر)، ترجمه حسن سرایی. تهران: سمت. سال انتشار اثر به زبان اصلی، 1973.
ﻛﺎﻇﻤﻲ، ﻣﻠﻴﺤﻪ ﺳﺎدات؛، و ﻋﺮﻳﻀﻲ، حمیدرضا (1390). رابطه تعهد سازمانی با نظام ارزشی کارکنان. مشاوره شغلی و سازمانی، 5(7)، 54 -75.
گال،مردیت؛ بورگ، والتر؛ و گال، جوس (1395). روشهاي تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان شناسی. (ترجمه علیرضا کیامنش، زهره خسروی، حمیدرضا عریضی، احمدرضا نصر، محمدجعفر پاک‌سرشت، محمد خیر، خسرو باقری، محمود ابوالقاسمی، و منیجه شهنی‌ییلاق). تهران: سمت. سال انتشار اثر به زبان اصلی، 1983.
معافی مدنی، سید مهدی؛ و تیمورزاده، ولی (1394). رابطه هوش هیجانی با درگیری شغلی در مدیریت آینده. آینده‌پژوهی مدیریت، (4)23 (پیاپی 97)، 65-74.
میرسعیدی، مهرک؛ گروسی، امیر؛ و اشرفی، آزاده (1398). تأثیر طراحی شغل بر فلات‌زدگی شغلی کارکنان معاونت امور استان‌های سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. مجله توانمندسازی سرمایه انسانی، 2(3)، 197-210.
Ali, N., & Zia-ur-Rehman, M. (2014). Impact of job design on employee performance, mediating role of job satisfaction: A study of FMCG's sector in Pakistan. International Journal of Business and Management, 9(2), 70-79.
Al-Jabari, B., & Ghazzawi, I. (2019). Organizational Commitment: A Review of the Conceptual and Empirical Literature and a Research Agenda. International Leadership Journal, 11(1), 78-130.
Balfour, D. L., & Wechsler, B. (1996). Organizational commitment: Antecedents and outcomes in public organizations. Public Productivity & Management Review, 29, 256-277.
Bargsted, M., Ramírez-Vielma, R., & Yeves, J. (2019). Professional self-efficacy and job satisfaction: The mediator role of work design. Revista de Psicología del Trabajo y de las Organizaciones, 35(3), 157-163.
Bogićević-Milikić, B., & Čučković, M. (2019). How to increase job satisfaction and organisational commitment in the ICT sector through job design. Economic Annals, 64(222), 81-116.
Campion, M. A., & Berger, C. J. (1990). Conceptual integration and empirical test of job design and compensation relationship. Personnel Psychology, 43, 525-553.
Campion, M. A., & Mc Clelland, C. L. (1991). interdisciplinary examination of the costs and benefits of enlarged jobs: A job design quasi-experiment. Journal of Applied Psychology, 76, 186-198.
Campion, M. A., & Mc Clelland, C. L. (1993). Follow-up and extension of the interdisciplinary costs and benefits of enlarged jobs. Journal of Applied Psychology, 78, 339-351.
Campion, M. A., & Thayer, P. W. (1985). Development and field evaluation of an interdisciplinary measure of job design. Journal of Applied Psychology, 70(1), 29.
Daniels, K., Gedikli, C., Watson, D., Semkina, A., & Vaughn, O. (2017). Job design, employment practices and well-being: A systematic review of intervention studies. Ergonomics, 60(9), 1177-1196.
De Cuyper, N., Mauno, S., Kinnunen, U., De Witte, H., Mäkikangas, A., & Nätti, J. (2010). Autonomy and workload in relation to temporary and permanent workers’ job involvement: A test in Belgium and Finland. Journal of Personnel Psychology, 9(1), 40-49.
Ebrahim, Z. B., Zakaria, K. N., Sauid, M. K., Mustakim, N. A., & Mokhtar, N. (2019). Impact of job design and motivation on employees in public sector, Putrajaya. Gading Journal for the Social Sciences, 22(1), 21-28.
Fan, X., & Konold, T. R. (2018). Canonical Correlation Analysis, In the Reviewer’s Guide to Quantitative Methods in the Social Sciences, 2nd Edition. New York: Routledge.
Graen, G., & Cashman, J. (1975). A role-making model of leadership in formal organizations: A development approach. In J. G. Hunt & L. L. Lawson (Eds.), Leadership frontiers. Kent, Ohio: Kent State Univ. Press, 1975.
Graen, G., & Ginsburgh, S. (1977). Job resignation as a function of role orientation and leader acceptance: A longitudinal investigation of organizational assimilation. Organizational Behavior and Human Performance, 19, 1-17.
Graen, G., Novak, M. A., & Sommerkamp, P. (1982). The effects of leader-member exchange and job design on productivity and satisfaction: Testing a dual attachment model. Organizational Behavior and Human Performance, 30(1), 109-131.
Graen, G., Orris, D., & Johnson, T. (1973). Role assimilation processes in a complex organization. Journal of Vocational Behavior, 1973, 3, 395-420.
Grant, A. M., Fried, Y., & Juillerat, T. (2011). Work matters: Job design in classic and contemporary perspectives. In S. Zedeck (Ed.), APA handbook of industrial and organizational psychology. Washington DC: American Psychological Association.
Hackman, J. R., & Oldham, G. R. (1976). Motivation through the design of work: References 603 Test of a theory. Organizational Behavior and Human Performance, 16, 250-279.
Hassan, S. (2014). Sources of professional employees’ job involvement: An empirical assessment in a government agency. Review of Public Personnel Administration, 34(4), 356-378.
Herzberg, F. (1968, January/February). One more time: How do you motivate employees? Harvard Business Review, 46(1), 53-62.
Inuwa, M. (2016). Job satisfaction and employee performance: An empirical approach. The Millennium University Journal, 1(1), 90-103.
Jewell, D. O., Jewell, S. F., & Kaufman, B. E. (2022). Designing and implementing high-performance work systems: Insights from consulting practice for academic researchers. Human Resource Management Review, 32(1), 100749.
Jex, S. M., & Britt, T. W. (2015). Organizational Psychology. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc., Hoboken.
Judge, T. A., Zhang, S. C., & Glerum, D. R. (2020). Job satisfaction. In essentials of job attitudes and other workplace psychological constructs, 1st Edition. New York: Routledge.
Kanungo, R. N. (1982). Measurement of job and work involvement. Journal of Applied Psychology, 67(3), 341-349.
Keena, L. D., Lambert, E. G., Haynes, S. H., May, D., & Buckner, Z. (2020). Examining the relationship between job characteristics and job satisfaction among Southern prison staff. Corrections, 5(2), 109-129.
Khan, Y., Ali, D. N., & Ali, H. (2016). Job Design and Simultaneous Reciprocal Influence between Job Commitment and Satisfaction. Discourse, 2(02), 21-29.
Lambert, E. & Paoline, E. (2012). Exploring potential antecedents of job involvement: An exploratory study among jail staff. Criminal Justice and Behavior, 39(3), 264-286.
Liu, G. (2017). Job design, training effect and job satisfaction: evidence from work placement at audit firms. In: 17th Annual Conference of the Asian Academic Accounting Association (2016 FourA Conference), 20-22 November 2016, Kuching, Sarawak.
Mirzaei-Alavijeh, M., & Jalilian, F. (2023). Organizational Commitment in Kermanshah University of Medical Sciences Faculty Members. Educational Research in Medical Sciences, 12(1), 1-5.
Morgeson, F. P., & Campion, M. A. (1997). Social and cognitive sources of potential inaccuracy in job analysis. Journal of Applied Psychology, 82(5), 627.
Oldham, G. R., & Fried, Y. (2016). Job design research and theory: Past, present and future. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 136, 20-35.
Orji, M. G., Samson, R., Boman, S. A., & Odey, J. (2017). Assessing the Impact of Employee Work Design on Performance and Profit Optimization of Nigerian Commercial Banks. International Journal of Economic Behavior and Organization, 5(1), 8-14.
Parker, S. K., Morgeson, F. P., & Johns, G. (2017). One hundred years of work design research: Looking back and looking forward. Journal of Applied Psychology, 102(3), 403.
Peiró, J. M., Bayona, J. A., Caballer, A., & Di Fabio, A. (2020). Importance of work characteristics affects job performance: The mediating role of individual dispositions on the work design-performance relationships. Personality and Individual Differences, 157, 109808.
Pratt, B. (2021). Designing Work to Cultivate Mindfulness: An Attention-Based Approach to Work Design (Doctoral dissertation, Purdue University).
Probst, H., & Griffiths, S. (2009). Job satisfaction of therapy radiographers in the UK: Results of a phase I qualitative study. Radiography, 15(2), 146-157.
Raharjo, K., Nurjannah, N., Solimun, S., & Fernandes, A. A. R. (2018). The influence of organizational culture and job design on job commitment and human resource performance. Journal of Organizational Change Management, 31(7), 1346-1367.
Salessi, S., & Omar, A. (2019). Job involvement in current research: update and state of the art. Papeles Del Psicologo, 40(1), 46-56.
Sanchez, J. I., & Levine, E. L. (2013). Work analysis for assessment. In K. F. Geisinger, B. A. Bracken, J. F. Carlson, J.-I. C. Hansen, N. R. Kuncel, S. P. Reise, & M. C. Rodriguez (Eds.), APA handbook of testing and assessment in psychology, Vol. 1. Test theory and testing and assessment in industrial and organizational psychology (pp. 397-415). American Psychological Association.
Santos, A., Chambel, M. J., & Castanheira, F. (2016). Relational job characteristics and nurses’ affective organizational commitment: The mediating role of work engagement. Journal of Advanced Nursing, 72(2), 294-305.
Sathyanarayan, D. K., & Lavanya, D. B. L. (2018). Effect of Organizational Commitment, Motivation, Attitude towards Work on Job Satisfaction, Job Performance and Turnover Intention‖-VUCA Perspective. Journal of Management, 5(4), 445-457.
Smith, P. C., Kendall, L. M., & Hulin, C. L. (1969). The measurement of satisfaction in work and retirement: A strategy for the study of attitudes. Skokie, IL: Rand-McNally.
Tamhir, L., Sujanto, B., & Karnati, N. (2019). The Effect of Job Design and Quality of Work Life toward Affective Commitment of Teachers. International Journal of Mechanical Engineering and Technology, 10(3), 1535-1542.
Tasios, T., & Giannouli, V. (2017). Job descriptive index (JDI): Reliability and validity study in Greece. Archives of Assessment Psychology, 7(1), 61-91.
Thompson, B. (1984). Canonical Correlation Analysis. New York: SAGE Publications, Inc.
Varshney, D. (2020). Employees’ job involvement and satisfaction in a learning organization: A study in India's manufacturing sector. Global Business and Organizational Excellence, 39(2), 51-61.
Wood, S., Van Veldhoven, M., Croon, M., & de Menezes, L. M. (2012). Enriched job design, high involvement management and organizational performance: The mediating roles of job satisfaction and well-being. Human Relations, 65(4), 419-445.
پژوهشهای روان‌شناختی، 1404 Psychological Research, 2025
دوره 25، شماره 1 Vol. 25, No. 1
رابطه رويکردهاي طراحي شغل (رویکردهای مکانیکی و انگیزشی) با نگرشهای شغلی در مجموعه‌اي از مشاغل
Relation of Job Design Approaches (Motivational and Mechanistic Models) with Job Satisfaction, Job Involve-ment and Organizational Commitment in a Set of Jobs
دکتر هاجر براتی احمدآبادی | Hajar Barati Ahmadabadi, Ph.D. * |
دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | Isfahan University, Isfahan, Iran |
محمد عریضی | Mohammad Oreyzi, M.A. |
شرکت ترام چاپ سپاهان، اصفهان، ایران | Sepahan Teram Chap Company, Isfahan, Iran |
دکتر حمیدرضا عریضی | Hamidreza Oreyzi, Ph.D. |
دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | Isfahan University, Isfahan, Iran |
چکیده: مطالعات اخير اهميت تفاوت بين انواع مختلف طراحي کار برمبناي انگيزش و نگرشهای شغلی را مشخص کرده‌اند. به همین دلیل این پژوهش با هدف بررسی رابطه رويکردهاي طراحي شغل (رویکردهای مکانیکی و انگیزشی) با نگرشهای شغلی (رضايت شغلي، درگیری در کار و تعهد سازماني) در مجموعه‌اي از مشاغل انجام شد. شرکت‌کنندگان در تحقيق حاضر متصديان 125 شغل عملیاتی و کارشناسی (40 شغل از مجموع مشاغل شرکت اتومبيل‌سازي سايپا، 40 شغل از مجموع مشاغل صنايع فولاد، 20 شغل از صنايع نظامي، 25 شغل از مجموع مشاغل شرکت ملي گاز و نفت) بودند که هر شغل توسط سه مشاهده‌گر آموزش ديده مورد مشاهده قرار گرفت. ابزار مورد استفاده مشاهده‌گران، پرسشنامه طراحي شغل چند روشي (MJDQ) بود که توسط کمپیون و تایر (1985) تدوین گردیده است. شاخص توصيف شغل (JDI)، مقياس تعهد سازماني و مقیاس درگیری در کار نیز توسط شرکت‌کنندگان پاسخ داده شد. يافته‌هاي تحقيق نشان دادند که رويکرد انگيزشي با متغيرهاي ملاک (رضايت شغلي، درگیری در کار و تعهد سازماني) همبستگي مثبت دارد، رويکرد مکانيکي با متغيرهاي ملاک همبستگي منفي دارد و رويکرد انگيزشي همبستگي منفي با رويکرد مکانيکي دارد. هرچند رابطه مجموعه رويكردهاي طراحي شغل با نگرشهاي شغلي معنی‌دار است اما جهتگيري آن براي رويكرد مكانيكي منفي و برای رویکرد انگیزشی مثبت است و نشان مي‌دهد كه دو رويكرد داراي جهتگيري متفاوت‌اند. براين مبنا استفاده از مزاياي طراحي مكانيكي بايد با طراحي انگيزشي درهم تنيده شود تا رضایت، تعهد و درگیری شغلی كاركنان كاهش نيايد.
Abstract: Recent studies have highlighted the importance of differences between different types of job design based on motivation and job attitudes. For this reason, this research was conducted to investigate the relation of job de-sign approaches (Motivational and Mechanictic Models) with job satisfaction, job involvement, and organizational commitment in a set of jobs. Participants of this research were staff of 125 operational and expert jobs (40 jobs of Saipa Automobile Company, 40 jobs of Steel Industries, 20 jobs of Military Industries, 25 jobs of Oil and Gas National Company) that each job was observed by three educated observers. The instrument used by observers was the Multiple Job Design Questionnaire (MJDQ). Research findings showed that the motivational approach has a positive correlation with criteria variables (job satisfaction, job involvement, and organizational commitment), the mechanistic approach has a negative correlation with criteria variables and the motivational approach has a negative correlation with the mechanistic approach. Although the relation between job design approaches and job attitudes is significant, the direction is negative for mechanistic approach and positive for motivational approach, and it shows that two approaches have different orientations. For this reason, using the advantages of mechanical design should be intertwined with motivational design so that the satisfaction, commitment and job involvement of employees do not decrease.
کلیدواژه‌ها: تعهد سازماني؛ درگیری در کار؛ رضايت شغلي؛ رويکرد انگيزشي طراحی شغل؛ رويکرد مکانيکي طراحی شغل
Keywords: Job Satisfaction; Job Involvement; Organizational Commitment; Job Design Motivational Approach; Job Design Mechanistic Approach
صفحات: 134-108
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
105 105
