واکاوی اجماع از دریچه فرق تشیع (مطالعه اندیشه‌های ابوطالب هارونی، قاضی نعمان و شیخ طوسی)
الموضوعات : Islamic theologyمحمد غفوری نژاد 1 , دانیال بصیر 2 , سمیه نعمتی 3
1 - عضو هیئت علمی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
2 - دانشجوی دکتری فرق تشیع، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
3 - دانشجوی دکتری فرق تشیع، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
«اِجماع» یکی از منابع اجتهاد در فقه و به معنای اتفاق نظری است که در اثبات حکم شرعی مؤثر است. علماى شیعه اجماع را دلیل مستقلى در مقابل کتاب و سنّت نمی‌دانند؛ بلکه اجماع را تنها از این جهت که کاشف از نظر معصوم است، حجّت می‌دانند. این مقوله یکی از منابع فقه به شمار آمده و مورد توجه فریقین قرار گرفته است. البته آن¬چه مسلم است، این است که در دوران حیات پیامبر(ص) احکام الهی از طریق آن حضرت دریافت می¬شد؛ یا در آیات قرآن بدان تصریح شده بود یا شخص پیامبر(ص) با قول یا عمل یا تقریر، آن را تبیین می¬کردند که اصطلاحاً به آن «سنت» می¬گویند. بنابراین هیچ نیازی به اجتهاد و تلاش علمی برای فهمیدن حکم شرعی وجود نداشت؛ جز این¬که از شخص پیامبر(ص) بشنوند. در این مقاله ضمن بررسی مفهوم¬شناسی، به اقسام اجماع و احکام آن پرداخته و سپس این مسئله را از دریچه اندیشه‌ای و نه فقهی در فرق تشیع و به¬خصوص بررسی منظومه فکری ابوطالب هارونی از عالمان زیدی، قاضی نعمان از اندیشمندان اسماعیلی و شیخ طوسی از علمای برجسته تشیع مورد واکاوی قرار می¬دهد. این نوشتار از این جهت نو و بدیع به شمار می‌رود که تاکنون مقاله‌ای یا نوشتاری به بررسی اجماع به عنوان یکی از منابع ادله اربعه از منظر سه عالم تشیع در امامیه، زیدیه و اسماعیلیه نپرداخته و از سوی دیگر سعی شده است که سیر زمانی و زیست هر سه عالم تقریبا در یک زمان باشد.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 222-203
واکاوی اجماع از دریچه فرق تشیع
(مطالعه اندیشه‌های ابوطالب هارونی، قاضی نعمان و شیخ طوسی)
محمد غفوری‌نژاد 1
دانیال بصیر 2
سمیه نعمتی 3
|
«اِجماع» یکی از منابع اجتهاد در فقه و به معنای اتفاق نظری است که در اثبات حکم شرعی مؤثر است. علماى شیعه اجماع را دلیل مستقلى در مقابل کتاب و سنّت نمی‌دانند؛ بلکه اجماع را تنها از این جهت که کاشف از نظر معصوم است، حجّت می‌دانند. این مقوله یکی از منابع فقه به شمار آمده و مورد توجه فریقین قرار گرفته است. البته آنچه مسلم است، این است که در دوران حیات پیامبر(ص) احکام الهی از طریق آن حضرت دریافت میشد؛ یا در آیات قرآن بدان تصریح شده بود یا شخص پیامبر(ص) با قول یا عمل یا تقریر، آن را تبیین میکردند که اصطلاحاً به آن «سنت» میگویند. بنابراین هیچ نیازی به اجتهاد و تلاش علمی برای فهمیدن حکم شرعی وجود نداشت؛ جز اینکه از شخص پیامبر(ص) بشنوند. در این مقاله ضمن بررسی مفهومشناسی، به اقسام اجماع و احکام آن پرداخته و سپس این مسئله را از دریچه اندیشه‌ای و نه فقهی در فرق تشیع و بهخصوص بررسی منظومه فکری ابوطالب هارونی از عالمان زیدی، قاضی نعمان از اندیشمندان اسماعیلی و شیخ طوسی از علمای برجسته تشیع مورد واکاوی قرار میدهد. این نوشتار از این جهت نو و بدیع به شمار می‌رود که تاکنون مقاله‌ای یا نوشتاری به بررسی اجماع به عنوان یکی از منابع ادله اربعه از منظر سه عالم تشیع در امامیه، زیدیه و اسماعیلیه نپرداخته و از سوی دیگر سعی شده است که سیر زمانی و زیست هر سه عالم تقریبا در یک زمان باشد.
واژگان کلیدی
[1] . عضو هیئت علمی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.
Email: ghafoori@urd.ac.ir
[2] . دانشجوی دکتری فرق تشیع، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: danial.basir.1365@gmail.com
[3] . دانشجوی دکتری فرق تشیع، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.
Email: nemati0936@gmaih.com
تاریخ دریافت: 29/3/1403 پذیرش نهایی: 26/6/1403
