واحدهای زمانی در چرخش زمین به دور خود از نظر ابوریحان بیرونی و فخرالدین رازی و تأثیر آنها بر عصر جدید
الموضوعات :صالح نبی حمدامین 1 , عزیز جوانپور هروی 2 , حسین نوروزی تیمورلویی 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز
2 - دانشیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
3 - استادیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
الکلمات المفتاحية: واحد زمانی, چرخش زمین, فخر رازی, ابوریحان بیرونی, عصر جدید,
ملخص المقالة :
مسلمانان در تکامل و پیشرفت نجوم و زمان و واحدهای آن، نقش بسزایی داشته¬اند. پژوهش حاضر با توجه به همین نقش مسلمانان و خاصه فیلسوفان در علم زمان امروزی، به بررسی دیدگاه فیلسوفان مسلمان، ابوریحان بیرونی و فخر رازی در رابطه با واحدهای زمانی و چرخش زمین و از آن ره، تاثیرشان بر عصر جدید پرداخته است. پژوهش به¬حسب هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت، کیفی و به¬لحاظ روش، توصیفی¬ـ¬تحلیلی می¬باشد. یافته¬ها حاکی از آنست که بیرونی و رازی بر شکل زمین کروی، اتفاق¬نظر دارند و دلیل توزیع درجات طول جغرافیایی به 360 درجه را چرخش زمین به دور خود به¬صورت دایره¬ای می¬دانند. آنها معتقدند خداوند متعال حرکت دایره¬ای را برای حفظ اجرام آسمانی در کهکشان¬، و حرکت خطی را برای جلوگیری از تداخل کهکشان¬ها تعیین کرده است. سیاره زمین، دارای دو سرعت ثابت و متغیر است که سرعت گردش زمین به¬دور خورشید (بیضوی) متغیر، و سرعت چرخش زمین حول محور خود ثابت است و به¬¬دلیل ثبات، انسان حرکت زمین به دور خود را احساس نمی¬کند. شب از نظر بیرونی و رازی، بر روز مقدم است؛ به این معنا که آغاز روز جدید با غروب خورشید شروع می¬شود تا غروب روز بعد از آن (سیستم غروب آفتاب). همچنین معتقدند قرآن کریم بر تعیین تعداد دقایق در شب و روز (1440دقیقه)، مقدم است. آنها، دایره¬های عرض جغرافیایی را بین شمال و جنوب و خطوط طول جغرافیایی را بین شرق و غرب تقسیم کرده¬اند. در نهایت، بیرونی و رازی چندین قرن قبل از دانشمند انگلیسی اسحاق نیوتن در ذکر جاذبه زمین نوشته¬اند.
ابن اکفانی، محمد بن ابراهیم (1990)، إرشاد القاصد إلى أسنى المقاصد في أنواع العلوم، مصحح: عبدالرحمن، احمد حلمی، دارالفکر العربي – قاهره.
ابن تيمية (2008)، مجموع فتاوى شيخ الإسلام أحمد بن تيمية، قسم: اوقاف، الناشر: مجمع الملك فهد لطباعة المصحف الشريف، ص18990.
ابن حزم، علی بن احمد (1416ه.ق، 1996م)، الفصل في الملل و الأهواء و النحل، تصحیح: عمیره، عبد الرحمن، دار الجلیل - بیروت – لبنان.
ابن كثير، عماد الدين، أبو الفداء إسماعيل ابن عمر القرشي الدمشقي(1404ه)، تفسير القُرآن العظيم، تحقيق: سامي بن محمد السَّلامة، الرياض، المملكة العربية السعودية، دار طيبة، 1420ه-1999م، ط2.
ابن کثیر (2009)، تفسير القرآن العظيم تفسير، قسم: تفسير القرآن الكريم، الناشر: دار ابن حزم.
أحمد فاروق أحمد حسن الدسوقي الفقي (2013)، كشف حقائق قرآنية جديدة تُنبيء عن كروية الأرض وحركتها في القرآن الكريم ، نسخة الإلكترونية فقط.
أسامة أحمد ملحم (2020)، وحدات القياس : نشأتها وتطورها وتعريبها واستخداماتها ومتطلباتها القانونية وقواعد كتابتها، الطبعة: الثالثة، أبوظبي : مجلس أبوظبي للجودة والمطابقة.
اشرف صالح محمد سيد (2008)، الآثار الباقية عن البيروني، قسم: التاریخ.
آية الدسوقي، عباس حلمي الدسوقي (2018)، ماهية الزمان بين فلسفة أرسطو و فيزياء نيوتن، باحثة ماجستیر في الفلسفة الیونانیة ، كلية الآداب، جامعة الإسكندرية، دوره4، شماره 1، 239-286. DOI: 10.21608/philos.2019.121747
البیرونی (2014)، البيروني تحقيق ما للهند من مقولة مقبولة في العقل أو مردودة، قسم: البیرونی، الناشر: العربیه.
البيروني: أبو الريحان محمد بن أحمد(1923م - 440ه): الأثار الباقية عن القرون الخالية، المقدمة، نشره المستشرق سخاو.
جان بيار فردي (2009)، كتاب تاريخ علم الفلك القديم والكلاسيكي، ترجمة: ريما بركة، دار النشر: المنظمة العربية للترجمة.
الجرجانی، علي بن محمد السيد الشريف (2010)، معجم التعريفات، قسم: المعاجم و القواميس، الناشر: دار الفضيلة.
حسن بن¬محمد باصرة(1428ه/ 2007م)، الأستدلال بالنجوم ،السعودية، الرياض، مطابع مدينة الملك عبدالعزيز للعلوم والتقنية.
حمدامین، صالح نبی (1403)، درجات زینت آسمان بین قرآن کریم و علم اخترشناسی، فصلنامه پژوهشهای اعتقادی کلامی، سال چهاردهم، شماره 53، 259-291.
الراغب الأصفهاني (1404ق)، المفردات في غريب القرآن، الموضوع: علوم القرآن، الموضوعات الفرعية: المفردات، المجلد الأول، الطبعة الثانية، الناشر:دفتر نشر الكتاب.
زغلول النجار (2017)، سر الليل والنهار في القرآن الكريم، المجلد1، مؤسسة بداية للنشر و التوزيع، مصر.
سامي محمد صالح الدلال (2009)، المؤتمر العالمي الثامن للإعجاز العلمي في القرآن والسنه، الأقسام: علم التجويد.
سعد جرجیس سعید (2016)، الليل في القرآن الكريم (دراسة جمالية)، الناشر: صفحات للدراسات والنشر.
السيد الحاج محمد بن عبدالوهاب ابن عبد الرزاق الاندلسي اصلا الفاسي المراكشي (2011)، ايضاح القول الحق في مقدار انحطاط الشمس وقت طلوع الفجر وغروب الشفق، (د. ت)(د.ط).
السَّيد سلامة السقّا (1414ه، 1994م)، الزمن نظرة علمية و إسلامية، بيروت، لبنان، دار النهضة الإسلامية، ط1.
صدر الدين الشيرازي (2014)، الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة دار إحياء التراث العربي، المجلد 9، قسم: الرّياضات العقليّة.
عبدالواسع بن يحيى الواسعي(1429ه-2008م)، كتاب كنز الثقات في علم الأوقات، مكتبة الإرشاد _صنعاء، ط1.
عرفان محمد عمور (2004)، المواسم وحساب الزمن عند العرب قيل الإسلام، قسم: أحكام الجهاد فى الإسلام، العربیه.
علي حسن موسى (1998)، التوقيت و التقويم، الناشر: دار الفكر المعاصر.
عمر محمد فؤاد (2017)، أبو الرُبّ: الهلال بين الرؤية والحساب، جميع الحقوق محفوظة، نسخة إلكترونية دون فواصل omr-mhmd.yolasite.com.
فاروق عبداللطيف¬سليمان(2006)، النظام¬العالمي لوحدات¬القياس، دارالعلوم للنشروالتوزيع- قاهرة، مكتبة طريق العلم.
فخر رازی (1387)، المباحث المشرقية في علم الإلهيات و الطبیعیات، ناشر: بیدار، قم.
فخر رازی (1407ق-1987م)، المطالب العالية من العلم الإلهي، چاپ اول، دار الکتاب العربي، بیروت – لبنان.
فخر رازی (1981)، التفسير الكبير أو مفاتيح الغيب، المجلد 4، قسم: تفسير الأحلام، دارالفکر.
فخر رازی (2011)، التفسير الكبير، المجلد 14، قسم: تفسير الأحلام، شرکة صحافى نوین.
فخر رازی (2011)، التفسير الكبير، المجلد 14، قسم: تفسير الأحلام، شرکة صحافى نوین.
فخر رازی (2016)، التفسير الكبير، المجلد 19، قسم: الفلسفة الإسلامية، شرکة صحافى نوین.
الفراء، محمد محمود محدين، طه عثمان الفراء، مدخل إلى علم الجغرافيا والبيئة، ط1.
القلقشندي، أبو العباس أحمد (2006)، صبح الأعشى في كتابة الإنشا ط دار الكتب، قسم: معاني اللغة العربية، دار الكتب المصرية.
مجمع اللغة العربية (1998)، المعجم الوجيز، قسم: المعاجم والقواميس، الناشر: مجمع اللغة العربية.
محمد بن أحمد البيروني (2002)، القانون المسعودي، الاصلاح: عبد الكريم سامي الجندي، علم الفلك الإسلامي و علم الفلك—الرياضيات و الفلك-- أعمال ما قبل سنة ١٨٠٠.
محمد شوكت عودة(2010م)، اشكالات فلكية وفقهية، بحث مقدم في مؤتمر الإمارات الفلكي الثاني، أبو ظبي الإمارات، 30 آيار / مايو 01/ حزيران يونيو.
محمد علي التهانَوي (1996)، موسوعة كشّاف اصطلاحات الفنون و العلوم، تقديم و إشراف و مراجعة: رفيق العجَم، بيروت، لبنان، مكتبة لبنان، ط1، ج1.
نبهان، یحیی محمد (2012)، معجم المصطلحات التأريخ، قسم التاریخ، دار يافا للنشر والتوزيع، 1-305.
Fiqih Cholidi, Muhammad. (2022). COSMOLogy In Islam, Constructing Islamization Of Nature Science. Jurnal Al-Dustur, Department of Constitutional Law, Postgraduate Program of IAIN Bone, Vol. 5.1.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 89-65
واحدهای زمانی در چرخش زمین به دور خود از نظر ابوریحان بیرونی و فخرالدین رازی و تأثیر آنها بر عصر جدید
صالح نبی حمدامین 1
عزیز جوانپور هروی 2
حسین نوروزی تیمورلویی 3
|
مسلمانان در تکامل و پیشرفت نجوم و زمان و واحدهای آن، نقش بسزایی داشتهاند. پژوهش حاضر با توجه به همین نقش مسلمانان و خاصه فیلسوفان در علم زمان امروزی، به بررسی دیدگاه فیلسوفان مسلمان، ابوریحان بیرونی و فخر رازی در رابطه با واحدهای زمانی و چرخش زمین و از آن ره، تاثیرشان بر عصر جدید پرداخته است. پژوهش بهحسب هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت، کیفی و بهلحاظ روش، توصیفیـتحلیلی میباشد. یافتهها حاکی از آنست که بیرونی و رازی بر شکل زمین کروی، اتفاقنظر دارند و دلیل توزیع درجات طول جغرافیایی به 360 درجه را چرخش زمین به دور خود بهصورت دایرهای میدانند. آنها معتقدند خداوند متعال حرکت دایرهای را برای حفظ اجرام آسمانی در کهکشان، و حرکت خطی را برای جلوگیری از تداخل کهکشانها تعیین کرده است. سیاره زمین، دارای دو سرعت ثابت و متغیر است که سرعت گردش زمین بهدور خورشید (بیضوی) متغیر، و سرعت چرخش زمین حول محور خود ثابت است و بهدلیل ثبات، انسان حرکت زمین به دور خود را احساس نمیکند. شب از نظر بیرونی و رازی، بر روز مقدم است؛ به این معنا که آغاز روز جدید با غروب خورشید شروع میشود تا غروب روز بعد از آن (سیستم غروب آفتاب). همچنین معتقدند قرآن کریم بر تعیین تعداد دقایق در شب و روز (1440دقیقه)، مقدم است. آنها، دایرههای عرض جغرافیایی را بین شمال و جنوب و خطوط طول جغرافیایی را بین شرق و غرب تقسیم کردهاند. در نهایت، بیرونی و رازی چندین قرن قبل از دانشمند انگلیسی اسحاق نیوتن در ذکر جاذبه زمین نوشتهاند.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی دکتری، گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
Email: Salih_wasani@yahoo.com
[2] . دانشیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: a.javanpor@iaut.ac.ir
[3] . استادیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
Email: Dr.norozi.tab@gmail.com
تاریخ دریافت: 20/12/1402 پذیرش نهایی: 26/3/1403
