رابطه شخصیت فعال و جو عاطفی خانواده با بهزیستی روان‌شناختی دانشجویان: نقش میانجی خود‌تنظیمی رفتاری

ملخص المقالة :

هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش شخصیت فعال و جو عاطفی خانواده در بهزیستی روان‌شناختی دانشجویان با میانجی‌گری خودتنظیمی رفتاری بود. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان کارشناسی دانشگاه شیراز بود که از میان آن‌ها، ۳۰۰ نفر به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده شامل مقیاس شخصیت فعال (باتمن و کرانت، ۱۹۹۳)، پرسشنامه جو عاطفی خانواده (هیل‌برن، ۱۹۶۴)، فرم کوتاه خودتنظیمی رفتاری (میلر و براون، ۱۹۹۹) و مقیاس بهزیستی روان‌شناختی (ریف، ۱۹۸۹) بود. داده‌ها با استفاده از مدل‌یابی معادلات ساختاری و آزمون بوت‌استرپ و با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای SPSS-24 و AMOS-24 تحلیل شدند. نتایج نشان داد که اثر مستقیم شخصیت فعال و جو عاطفی خانواده بر بهزیستی روان‌شناختی، و همچنین اثر آن‌ها بر خودتنظیمی رفتاری معنی‌دار است. افزون بر این، مسیرهای غیرمستقیم این دو متغیر بر بهزیستی روان‌شناختی از طریق خودتنظیمی رفتاری نیز از نظر آماری معنی‌دار بودند. یافته‌های این پژوهش بر اهمیت نقش عوامل فردی و خانوادگی در ارتقای بهزیستی روان‌شناختی دانشجویان تأکید دارد. بر این اساس، تقویت ویژگی‌های شخصیتی همچون شخصیت فعال و بهبود فضای عاطفی خانواده می‌تواند از طریق افزایش مهارت خودتنظیمی، زمینه‌ساز ارتقای سلامت روانی در دانشجویان باشد.

المصادر:


اربابی، فائزه، سراوانی، شهرزاد، زینلی‌پور، مژگان، و هاشمی‌سنجانی، امیر. (۱۴۰۱). اثربخشی ذهن‌آگاهی مبتنی بر شناخت‌درمانی بر بهزیستی روان‌شناختی، کیفیت زندگی و تاب‌آوری در زوجین با تعارضات زناشویی. مجله روان‌شناسی، ۲۶(۲)، ۱۴۰–۱۴۹.
جعفری هرندی، رضا، و رجایی موسوی، سیده فاطمه. (۱۳۹۸). پیش‌بینی بلوغ عاطفی بر اساس جو عاطفی خانواده و میزان مذهبی بودن والدین در دانش‌آموزان دختر. مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 1۶(34)، ۱–۲۶.
فاتحی، امیرعباس، فولادچنگ، فخرالسادات، و عابدی. (۱۳۹۶). نقش واسطه‌گری خود‌تنظیمی رفتاری در رابطه بین ابعاد کارکرد خانواده و ابراز وجود. فصلنامه علمی روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 8(۲)، ۴۹–۷۰.
فولادچنگ، محبوبه، و زارع، معصومه. (۱۴۰۰). نقش واسطه‌گری فرایندهای خودتنظیمی رفتاری در رابطه بین ادراک شایستگی و کنش‌وری نوجوانان. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 13(1)، ۳۷–۶۱.
قربانی، رقیه، و فولادچنگ، محبوبه. (۱۳۹۴). ارتباط خودتنظیمی و تسلط جمعی با بهزیستی روان‌شناختی. فصلنامه علمی پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 2(8)، ۳۱–۴۲.
حیاوی، غزاله، مرادی، مومنی، و خدامراد، ارشدی. (۱۴۰۰). اثر سرمایه روان‌شناختی بر عملکرد شغلی و بهزیستی روان‌شناختی: نقش میانجی رشد روان‌شناختی در کار. مطالعات روان‌شناسی صنعتی و سازمانی، 8(1)، ۲۷–۴۸.
زینی حسنوند، ناهید، و گلابی، مها. (۱۴۰۴). سلامت اجتماعی و اضطراب اجتماعی دانشجویان دختر: نقش جو عاطفی خانواده. مجله روان‌شناسی، ۲۸(۴)، ۴۶۶–۴۷۵.
عطایی، صالح‌صدق‌پور، دکتر بهرام، اسدزاده دهرائی، دکتر حسن، سعادتی شامیر، و دکتر ابوطالب. (۱۴۰۰). رابطه خودتنظیمی با تاب‌آوری تحصیلی با میانجی‌گری انگیزش خودمختار. روان‌شناسی، ۲5(98)، ۱۷۰–۱۸۹.
محمدی، بهنام. (۱۳۹۵). بررسی رابطه بین شخصیت پویا و حمایت سرپرست با عملکرد شغلی با میانجی‌گری رفتارهای پویا در کارکنان پالایشگاه گاز بید بلند. مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی، 7(۲7)، ۱۶۳–۱۸۱.

Al-Smadi, M. O., Banat, S. M., & Sarhan, W. Y. (2024). Family climate and its relationship to psychological resilience among counseling students in Jordan. International Journal of Adolescence and Youth, 29(1), 2331819.‏
Amholt, T. T., Dammeyer, J., Carter, R., & Niclasen, J. (2020). Psychological well-being and academic achievement among school-aged children: A systematic review. Child Indicators Research, 13, 1523–1548.‏
Anglim, J., Horwood, S., Smillie, L. D., Marrero, R. J., & Wood, J. K. (2020). Predicting psychological and subjective well-being from personality: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 146(4), 279.‏
Atherton, O. E., Willroth, E. C., Graham, E. K., Luo, J., Mroczek, D. K., & Lewis‐Thames, M. W. (2024). Rural–urban differences in personality traits and well‐being in adulthood. Journal of Personality, 92(1), 73–87.‏
Barbayannis, G., Bandari, M., Zheng, X., Baquerizo, H., Pecor, K. W., & Ming, X. (2022). Academic stress and mental well-being in college students: Correlations, affected groups, and COVID-19. Frontiers in Psychology, 13, 886344.‏
Bateman, T. S., & Crant, J. M. (1993). The proactive component of organizational behavior: A measure and correlates. Journal of Organizational Behavior, 14(2), 103–118.‏
Brief, A. P., Butcher, A. H., George, J. M., & Link, K. E. (1993). Integrating bottom-up and top-down theories of subjective well-being: the case of health. Journal of Personality and Social Psychology, 64(4), 646.‏
Buzogány, A., & Pülzl, H. (2024). Top-down and bottom-up implementation. In Handbook of Public Policy Implementation (pp. 116–126). Edward Elgar Publishing
Carr, A., Cullen, K., Keeney, C., Canning, C., Mooney, O., Chinseallaigh, E., & O’Dowd, A. (2021). Effectiveness of positive psychology interventions: a systematic review and meta-analysis. The Journal of Positive Psychology, 16(6), 749-769.‏
Chaudhry, S., Tandon, A., Shinde, S., & Bhattacharya, A. (2024). Student psychological well-being in higher education: The role of internal team environment, institutional, friends and family support and academic engagement. PLOS ONE, 19(1), e0297508.‏
Davis, S. K., & Hadwin, A. F. (2021). Exploring Differences in Psychological Well-Being and Self-Regulated Learning in University Student Success. Frontline Learning Research, 9(1), 30-43.‏
Devlin, B. L., Ellis, A., Zehner, T. M., Duncan, R. J., Elicker, J., Purpura, D. J., & Schmitt, S. A. (2024). Contributions of preschool behavioral self-regulation and social skills to growth in different domains of early math knowledge. Journal of Experimental Child Psychology, 241, 105867.‏
Enfael, N., Omidvar, B., & Zarenejad, M. (2021). Predicting borderline personality traits based on childhood trauma and family emotional atmosphere in drug addicts. Pajouhan Sci J, 19(3), 1-11.‏
Freeman, H. D., Brosnan, S. F., Hopper, L. M., Lambeth, S. P., Schapiro, S. J., & Gosling, S. D. (2013). Developing a comprehensive and comparative questionnaire for measuring personality in chimpanzees using a simultaneous top‐down/bottom‐up design. American journal of primatology, 75(10), 1042-1053.
Fan, L., & Cui, F. (2024). Mindfulness, self-efficacy, and self-regulation as predictors of psychological well-being in EFL learners. Frontiers in Psychology, 15, 1332002.
Fard, F. S., & Hajiarbabi, F. (2018). The relationship between family emotional climate with emotional self-regulation and resilience in university’s students.
Fennis, B. M. (2022). Self-control, self-regulation, and consumer wellbeing: a life history perspective. Current opinion in psychology, 46, 101344.
Fang, M., Pan, R., Ding, R., Hou, Z., & Wang, D. (2024). Effect of proactive personality on career adaptability of higher vocational college students: the mediating role of college experience. Frontiers in psychology, 15, 1333677.
Grether, T., Sowislo, J. F., & Wiese, B. S. (2018). Top-down or bottom-up? Prospective relations between general and domain-specific self-efficacy beliefs during a work-family transition. Personality and Individual Differences, 121, 131-139.
Heilbrun Jr, A. B. (1964). Parental model attributes, nurturant reinforcement, and consistency of behavior in adolescents. Child Development, 151-167.
Iloke, S. E., Joe-Akunne, C. O., Joe-Akunne, I. G., & Ezeh, L. N. (2021). Relationship between Proactive Personality Traits and Transformational Leadership Style among Workers: Moderating Role of Psychological Empowerment. International Journal of Current Science Research and Review, 4(09).
Isler, L., Liu, J. H., Sibley, C. G., & Fletcher, G. J. (2016). Self–regulation and personality profiles: Empirical development, longitudinal stability and predictive ability. European Journal of Personality, 30(3), 274-287.
Javdan, M. (2022). The effect of family emotional-psychological atmosphere on suicide attempt of adolescents referred to hospitals in Hormozgan Province. Journal of Family Relations Studies, 2(6), 38-46.
Kamali Tabrizi, P., Maleki Pirbazari, M., & SabzehAra Langaroudi, M. (2023). A Causal Model of the Family Emotional Climate and behavioral problems of Preschool Children with the Mediation of Social Support. Rooyesh-e-Ravanshenasi Journal (RRJ), 12(8), 171-180.
Kapetanovic, S., & Skoog, T. (2021). The role of the family’s emotional climate in the links between parent-adolescent communication and adolescent psychosocial functioning. Research on child and adolescent psychopathology, 49(2), 141-154.
Kline, R. B. (2011). 26 convergence of structural equation modeling and multilevel modeling. In The SAGE handbook of innovation in social research methods (pp. 562-589). SAGE Publications Ltd.
Loon, M., Otaye-Ebede, L., & Stewart, J. (2019). The paradox of employee psychological well-being practices: An integrative literature review and new directions for research. The International Journal of Human Resource Management, 30(1), 156-187.‏
McCormick, B. W., Guay, R. P., Colbert, A. E., & Stewart, G. L. (2019). Proactive personality and proactive behaviour: Perspectives on person–situation interactions. Journal of occupational and organizational psychology, 92(1), 30-51.‏
Miller, W. R., & Brown, J. M. (1991). Self-regulation as a conceptual basis for the prevention and treatment of addictive behaviours. Self-control and the addictive behaviours, 3-79.‏
Mitchell, M. S., Greenbaum, R. L., Vogel, R. M., Mawritz, M. B., & Keating, D. J. (2019). Can you handle the pressure? The effect of performance pressure on stress appraisals, self-regulation, and behavior. Academy of Management Journal, 62(2), 531-552.‏
Morales-Rodríguez, F. M., Espigares-López, I., Brown, T., & Pérez-Mármol, J. M. (2020). The relationship between psychological well-being and psychosocial factors in university students. International journal of environmental research and public health, 17(13), 4778.‏
Morosanova, V. I., Fomina, T. G., & Bondarenko, I. N. (2021). The dynamics of the interrelationships between conscious self-regulation, psychological well-being and school-related subjective well-being in adolescents: A three-year cross-lagged panel study. Psychology in Russia, 14(3), 34.‏
Ostic, D., Qalati, S. A., Barbosa, B., Shah, S. M. M., Galvan Vela, E., Herzallah, A. M., & Liu, F. (2021). Effects of social media use on psychological well-being: a mediated model. Frontiers in psychology, 12, 678766.‏
Phillips, T. M. (2012). The influence of family structure vs. family climate on adolescent well-being. Child and Adolescent Social Work Journal, 29, 103-110.‏
Porter, B., Oyanadel, C., Betancourt, I., Worrell, F. C., & Peñate, W. (2024). Effects of two online mindfulness-based interventions for early adolescents for attentional, emotional, and behavioral self-regulation. Pediatric Reports, 16(2), 254-270.‏
Rodríguez, S., González-Suárez, R., Vieites, T., Piñeiro, I., & Díaz-Freire, F. M. (2022). Self-regulation and students well-being: A systematic review 2010–2020. Sustainability, 14(4), 2346.‏
Ragusa, A., González-Bernal, J., Trigueros, R., Caggiano, V., Navarro, N., Minguez-Minguez, L. A., ... & Fernandez-Ortega, C. (2023). Effects of academic self-regulation on procrastination, academic stress and anxiety, resilience and academic performance in a sample of Spanish secondary school students. Frontiers in psychology, 14, 1073529.‏
Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of personality and social psychology, 57(6), 1069.‏
Ryff, C. D. (2013). Psychological well-being revisited: Advances in the science and practice of eudaimonia. Psychotherapy and psychosomatics, 83(1), 10-28.‏
Ryff, C. D., & Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of personality and social psychology, 69(4), 719.‏
Skrzynski, C. J., Bryan, A. D., & Hutchison, K. E. (2024). Mindfulness mechanisms in alcohol use: Comparing top-down and bottom-up processes. Psychology of Addictive Behaviors, 38(1), 92.‏
Su, W., Zhang, Y., Yin, Y., & Dong, X. (2024). The influence of teacher-student relationship on innovative behavior of graduate student: the role of proactive personality and creative self-efficacy. Thinking Skills and Creativity, 52, 101529.‏
Tran, M. A. Q., Vo-Thanh, T., Soliman, M., Ha, A. T., & Van Pham, M. (2024). Could mindfulness diminish mental health disorders? The serial mediating role of self-compassion and psychological well-being. Current Psychology, 43(15), 13909-13922.
Trotter, M. G., Obine, E. A., & Sharpe, B. T. (2023). Self-regulation, stress appraisal, and esport action performance. Frontiers in Psychology, 14, 1265778.
Van Dierendonck, D., & Lam, H. (2023). Interventions to enhance eudaemonic psychological well‐being: A meta‐analytic review with Ryff's Scales of Psychological Well‐being. Applied Psychology: Health and Well‐Being, 15(2), 594-610.
Waters, L., Algoe, S. B., Dutton, J., Emmons, R., Fredrickson, B. L., Heaphy, E., ... & Steger, M. (2022). Positive psychology in a pandemic: Buffering, bolstering, and building mental health. The Journal of Positive Psychology, 17(3), 303-323.
Wang, F., Guo, J., & Yang, G. (2023). Study on positive psychology from 1999 to 2021: A bibliometric analysis. Frontiers in Psychology, 14, 1101157.
Wikansari, R., Ausat, A. M. A., Gadzali, S. S., Suherlan, S., & Azzaakiyyah, H. K. (2023). Understanding the meaning of well-being in the perspective of psychological science: A literature review. Community Development Journal: Jurnal Pengabdian Masyarakat, 4(1), 702-707.
Xia, M., Fosco, G. M., & Feinberg, M. E. (2016). Examining reciprocal influences among family climate, school attachment, and academic self-regulation: Implications for school success. Journal of Family Psychology, 30(4), 442.
Zhao, B., & Zhang, Y. (2025). The impact of a personality trait rooted in Chinese confucian culture—Junzi personality—on loneliness and subjective well-being among Chinese individuals: The mediating role of self-reflection and self-control. BMC Psychology, 13(1), 1-11.