تحلیل انتقادی نظریۀ بطلان قیام در عصر غیبت (بررسی قرآنی - روایی)
الموضوعات :
1 - دانشیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه صدا و سیما، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: نظریۀ قیام, غیبت مهدی موعود, حقانیت قیام, بطلان قیام.,
ملخص المقالة :
هدف این تحقیق، پاسخی به این پرسش چالش برانگیزاست که" آیا قیام و انقلاب و تشکیل حاکمیت اسلامی در پیش از ظهور مهدی موعود، بر حق است یا بر باطل ؟"در پاسخ، پاره ای از مسلمانان با نقل روایاتی، هر گونه خیزش و انقلابی را پیش از موعود امم (ع) ناروا و محکوم به بطلان و شکست می دانند وبرخی چنین رویکرد و روایاتی را با اندیشه تعارض آنها با آموزه های اسلامی (آیات قرآنی، احادیث و نیز سنت معصومان)، ناصواب دیده و بر این باورند که به فرض صحت آن روایات، روی سخن با قیام هایی چون قیام زیدالنار، نفس زکیه و برادرش ابراهیم و نیز ابومسلم خراسانی و از این دست جنبش ها بوده که با انگیزه های قدرت طلبانه و خود خواهانه در آمیخته است. تجلیل از قیام هایی مانند قیام زید بن علی (ع) و یحیی بن زید (ع) و نیز جنبش حسین بن علی- شهید فخ - و ... در کلام همان امامان معصوم (ع)، گواه گویایی است بر تصدیق آن قیام ها و مبارزات حق طلبانه. مبنای بایسته بودن قیام و انقلاب در عصر غیبت عبارتند از باورهایی چون : 1- نگاه توحیدی در برابر شرک و کفر و نفاق 2- امر به معروف و نهی از منکر 3- اقامه قسط و عدل 4- عهد خدا با عالمان برای مبارزه با گرسنگی مظلومان و سیری ظالمان 5- سرمشق گرفتن از قیام عاشورا (عزت مداری و ذلت ستیزی) 6- جهاد دفاعی و رهایی بخش 7- پیش گویی نهضت هایی مقبول پیش از ظهور مهدی موعود در کلام پیامبر (ص) و امامان معصوم (علیهم السلام) این تحقیق به روش توصیفی و استدلالی کلامی - با بهره گیری از متون و آموزه های دینی- شکل گرفته و نتیجه اش ضرورت قیام و انقلاب پیش از قیام قائم (ع) است و این که رویکرد مخالف، مایه خفت و خواری و رکود و ایستایی و به تعطیلی کشاندن تعالیم بنیادی دین بوده و انتظار در آن دیدگاه هم انتظاری ویرانگر و عامل سرزندگی ستمگران و سرخوردگی و افسردگی و بی چارگی ستم دیدگان خواهد بود و از این رو با روح توحید و هدایت و نیز ارسال رسل و انزال کتب سازگاری ندارد.
قرآن کریم؛ ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران : انتشارات نیلوفر .
آمدی تمیمی، عبدالواحد، (1360) : « غررالحکم و دررالکلم :، عبدالواحد الآمد ی التمیمی، تحقیق : میرسید جلال الدین المحدث. جامعه طهران، الطبع الثالثه.
ابن بابویه القمی (الصدوق)، ابی جعفر محمد بن علی بن الحسین (بی تا) : «عیون اخبار الرضا »، تحقیق : السید جلال الدین المحدث، تهران : انجمن آثار ملی .
امام علی بن الحسین، (1363): «صحیفه سجادیه»، ترجمۀ جواد فاضل، تهران : انتشارات امیرکبیر .
امین عاملی، سید محسن (1421ق): « الاعیان الشیعه »، ج 6، بیروت :دارالتعارف للمطبوعات.
الحرانی، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن بن شعبه (1404 ق) : « تحف العقول عن آل الرسول »، تحقیق : علی اکبر الغفاری، قم : موسسة النشر الاسلامی.
الحر العاملی (1401ق) : « وسائل الشیعه »، ج 11 تهران : المکتبة الاسلامیه .
الحلی، رضی الدین علی بن موسی (سیدبن طاووس)، (1386) : « اقبال الاعمال » ،جلد دوم، قم : انتشارات سما ء قلم .
الحلی، رضی الدین علی بن موسی (سیدبن طاووس)، (1379) : « اللهوف علی قتلی الطفوف »، ترجمه سید احمد فهری زنجانی، تهران : انتشارات امیرکبیر.
خمینی، امام سید روح الله (1376) : « تبیان – آثار موضوعی »، دفتر پنجم، تهران : موسسه تنظیم و نشر آثارامام خمینی.
خمینی، امام سید روح الله (1372) : « صحیفه نور »، ج19، تهران : موسسه تنظیم و نشر آثارامام خمینی.
خوارزمی، اخطب (1948م) : « مقتل الحسین »، نجف : مطبعة الزهرا .
خیابانی تبریزی، حاج ملاعلی (1378): «وقایع الایام در احوال محرم الحرام»، تبریز: کتاب فروشی قرشی.
رضوی اردکانی، ابوفاضل (1361) : « شخصیت و قیام زید بن علی»، تهران: انتشارات علمی – فرهنگی .
رضوی اردکانی، سید ابوفاضل (1375): «ماهیت قیام شهید فخ»، قم : مرکز مطالعات و تحقیقات الاسلامی.
سعدی، شیخ مصلح الدین بن عبدالله، (1396) : «کلیات – گلستان » به اهتمام محمد علی فروغی، تهران : انتشارات امیر کبیر.
سید رضی، (1380) : «نهج البلاغه»، ترجمه محمد دشتی، قم : انتشارات مشهور .
سید رضی، (بی تا) : «نهج البلاغه – شرح شیخ محمد عبده، جز ثالث »، بیروت : دارالمعرفه.
شریعتی، علی (1350) : «انتظار مظهر اعتراض»، تهران: انتشارات حسینیه ارشاد.
صالحی نجف آبادی، نعمت الله (1361) : « شهید جاوید »، تهران : موسسه خدمات فرهنگی رسا.
طبری، محمد بن جریر (1403ق) : « تاریخ الامم و الملوک »، بیروت : موسسة الاعلمی .
القمی، الشیخ عباس (بی تا) : « سفینة البحار »، بیروت : موسسة الوفاء.
کمپانی، فضل الله (1352): حضرت صادق (ع)»، تهران : دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمد باقر (1403 ق) : «بحارالانوار»، ج 46 و 48و 60 و 67، بیروت داراحیاء التراث.
محمدی ری شهری، محمد (1380) : «میزان الحکمه»، ج1، ترجمۀ حمیدرضا شیخی، قم: انتشارات دارالحدیث.
معهد تحقیقات باقر العلوم (1373) : «موسوعة کلمات الامام الحسین»، قم : منطقة الاعلام الاسلامی .
مفید، محمد بن محمد بن النعمان : (بی تا): «الارشاد»، ج2، ترجمه و شرح حاج سید هاشم رسولی محلاتی، انتشارات علمیۀ الاسلامیه.
النوری، میرزا حسین (1407 ق): «مستدرک الوسائل»، قم: موسسة آل البیت.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 133 - 109
تحلیل انتقادی نظریۀ بطلان قیام در عصر غیبت
(بررسی قرآنی - روایی)
عزیزالله سالاری 1
|
هدف این تحقیق، پاسخی به این پرسش چالش برانگیزاست که" آیا قیام و انقلاب و تشکیل حاکمیت اسلامی در پیش از ظهور مهدی موعود، بر حق است یا بر باطل ؟"در پاسخ، پاره ای از مسلمانان با نقل روایاتی، هر گونه خیزش و انقلابی را پیش از موعود امم (ع) ناروا و محکوم به بطلان و شکست می دانند وبرخی چنین رویکرد و روایاتی را با اندیشه تعارض آنها با آموزه های اسلامی (آیات قرآنی، احادیث و نیز سنت معصومان)، ناصواب دیده و بر این باورند که به فرض صحت آن روایات، روی سخن با قیام هایی چون قیام زیدالنار، نفس زکیه و برادرش ابراهیم و نیز ابومسلم خراسانی و از این دست جنبش ها بوده که با انگیزه های قدرت طلبانه و خود خواهانه در آمیخته است. تجلیل از قیام هایی مانند قیام زید بن علی (ع) و یحیی بن زید (ع) و نیز جنبش حسین بن علی- شهید فخ - و ... در کلام همان امامان معصوم (ع)، گواه گویایی است بر تصدیق آن قیام ها و مبارزات حق طلبانه. مبنای بایسته بودن قیام و انقلاب در عصر غیبت عبارتند از باورهایی چون : 1- نگاه توحیدی در برابر شرک و کفر و نفاق 2- امر به معروف و نهی از منکر 3- اقامه قسط و عدل 4- عهد خدا با عالمان برای مبارزه با گرسنگی مظلومان و سیری ظالمان 5- سرمشق گرفتن از قیام عاشورا (عزت مداری و ذلت ستیزی) 6- جهاد دفاعی و رهایی بخش 7- پیش گویی نهضت هایی مقبول پیش از ظهور مهدی موعود در کلام پیامبر (ص) و امامان معصوم (علیهم السلام) این تحقیق به روش توصیفی و استدلالی کلامی - با بهره گیری از متون و آموزه های دینی- شکل گرفته و نتیجه اش ضرورت قیام و انقلاب پیش از قیام قائم (ع) است و این که رویکرد مخالف، مایه خفت و خواری و رکود و ایستایی و به تعطیلی کشاندن تعالیم بنیادی دین بوده و انتظار در آن دیدگاه هم انتظاری ویرانگر و عامل سرزندگی ستمگران و سرخوردگی و افسردگی و بی چارگی ستم دیدگان خواهد بود و از این رو با روح توحید و هدایت و نیز ارسال رسل و انزال کتب سازگاری ندارد.
واژگان کلیدی
[1] . دانشیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه صدا و سیما، تهران، ایران.
Email: salariazizollah@gmail.com
تاریخ دریافت: 11/4/1402 پذیرش نهایی: 16/7/1402
