واکاوی مفهوم «پسوخه» از عهدعتیق عبرانی تا سقراطیان
الموضوعات :
1 - استادیار گروه مطالعات علم و فناوری، دانشگاه امیرکبیر، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: پسوخه, عهد عتیق, هومر, فیزیولوگی, فیثاغوریان,
ملخص المقالة :
پسوخه یا نفس، از موضوعات فکری مهم نزد فیلسوفان یونانی، بویژه سقراط، افلاطون و ارسطوست و نزد آنهاست که مسئلۀ نفس بتدریج شاکله و صورتبندی فلسفی خود را پیدا میکند. اما ایده‌های فلسفی در خلأ نمیروید و فهم این فیلسوفان از مفهوم «پسوخه» یا «نفس» بسیار متأثر از اندیشه پیشینیان و یونان باستان است. مفهوم پسوخه پیش از آنکه در دستان سقراط قرار گیرد، تطوری تاریخی را در یونان تجربه کرده، از شاعرانی همچون هومر و ایده‌های دینیِ عهد عتیق گرفته تا فیزیولوگها؛ فلاسفۀ متأخر یونانی با انباشتی از ایده‌ها و تحولات آنها در مفهوم پسوخه، با آن مواجه شدند. جستار پیش رو درصدد است با تحلیل مواضع متعدد از فقرات عهد عتیق، تلقیهای هومر، و سپس دیدگاههای متفاوت فیزیولوگها و فیلسوفان پیش از سقراط، تطور مفهومی «پسوخه» را در این بازۀ تاریخی واکاوی نموده و سیر شکلگیری این ایده را تبیین نماید. در این مسیر، ناگزیر به بررسی خانواده‌یی از مفاهیمِ مرتبط با ایدۀ نفس، بویژه مفاهیمی همچون نوس میپردازیم و سعی داریم فهمی منسجم از مسیر تطوّر این ایده بدست دهیم.
ابن‌عر‌بی، محمد‌بن‌علی (1370) فصوص‌الحکم، تهران: الزهرا.
اروین، ترنس (1399) اندیشه در دورۀ میانه، ترجمۀ حسن فتحی، تهران: سمت.
استیس، والتر ترنس (1397) تاریخ انتقادی فلسفه یونان، ترجمۀ یوسف شاقول، قم: دانشگاه مفید.
تسلر، ادوارد (1401) کلیات تاریخ فلسفه یونان، ترجمۀ حسن فتحی، تهران: نشر حکمت.
خراسانی (شرف)، شرف‌الدین (1350) نخستین فیلسوفان یونان، تهران: علمی و فرهنگی.
شندلباخ، هربرت (1398) تاریخ و تبیین مفهوم خرد، ترجمۀ رحمان افشاری، تهران: مهراندیش.
فلاطوری، عبدالجواد (1394) دگرگونی بنیادی فلسفۀ یونان در برخورد با شیوۀ اندیشۀ اسلامی، ترجمۀ محمدباقر تلغری‌زاده، تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران.
قیصری، داود (1375) شرح فصوص‌الحکم، تهران: علمی و فرهنگی.
کاپلستون، فردریک چارلز (1388) تاریخ فلسفه، ج1، ترجمۀ جلال‌الدین مجتبوی، تهران: سروش و علمی و فرهنگی.
لیندبرگ، دیوید (1396) سرآغازهای علم در غرب، ترجمۀ فریدون دره‌بیدی، تهران: علمی و فرهنگی.
مجلسی، محمدباقر (1403ق) بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء
نوسبام، مارتا (1389) ارسطو، ترجمۀ عزت‌الله فودلادوند، تهران: طرح نو.
وکیلی، شروین (1399) افلاطون، واسازی یک افسانه، تهران: نشر ثالث.
هایدگر، مارتین (1401) پارمنیدس، ترجمۀ طالب جابری، تهران: سمت.
یگر، ورنر (1392) الهیات نخستین فیلسوفان یونان، ترجمه فریده فرنودفر، تهران: حکمت.
Aristotle. (2010). De Anima. trans. by M. Shiffman. Newburyport, MA: Focus Publishing.
Bauks, M. (2016). “Soul-Concepts” in Ancient Near Eastern Mythical Texts and Their Implications for the Primeval History. Vetus Testamentum, vol. 66, no. 2, pp. 181-193. doi:10.1163/15685330-12301251
Bremmer, J. (1983). The Early Greek Concept of the Soul. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Crombie, I. M. (2013). An Examination of Plato’s Doctrines. London: Routledge & Kegan Paul.
Eichrodt, W. (1967). Theology of the Old Testament. Vol. II. London: SCM Press.
Glasson, T. F. (1952). Heraclitus' Alleged Logos Doctrine. The Journal of Theological Studies, vol. 3, no. 2, pp. 231-238. doi: 10.1093/jts/III.2.231
Granger, H. (1996). Aristotle’s Idea of the Soul. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
Guthrie, W. K. C. (1962). A History of Greek Philosophy. vol. 2. Cambridge: Cambridge University Press.
Lind, R. E. (2001). Historical origins of the modern mind/body split. The Journal of Mind and Behavior, vol. 22, no. 1, pp. 23-40.
MacDonald, P. S. (2017). History of the Concept of Mind. vol. 1. London: Routledge.
Miller, E. L. (1981). The Logos of Heraclitus: Updating the Report. The Harvard Theological Review, vol. 74, no. 2, pp. 141–159.
Murphy, N. (2006). Bodies and Souls, or Spirited Bodies? Cambridge: Cambridge University Press.
Onians, R. B. (1951). The Origins of European Thought. (2nd ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
Snell, B. (1953). Homer’s View of Man. in The Discovery of the Mind. trans. by T. G. Rosenmeyer, Oxford: Blackwell, pp. 1-22.
Wolff, H. W. (1974). Anthropology of the Old Testament. London: SCM Press.
