جایگاه معماری مسکن در سبک زندگی اسلامی و مدرن
الموضوعات :رضا قدردان قراملکی 1 , فرزین حق پرست 2 , پریسا هاشم پور 3
1 - دانشجوی دکتری معماری اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران
2 - دانشیار معماری، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران
3 - دانشیار معماری، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران
الکلمات المفتاحية: اخلاق در معماری, سبک زندگی اسلامی, سبک زندگی مدرن, خانه ایرانی, معماری مسکن.,
ملخص المقالة :
مسکن به عنوان ظرف زندگی انسان، رابطه تنگاتنگی با اخلاق و سبک زندگی دارد؛ تامین بسیاری از نیازهای مادی و معنوی، جهت‌گیری سبک زندگی و ویژگی‌های اخلاقی، در خانه اتفاق می‌افتد. در خانه‌های سنتی جایگاه معماری در سبک زندگی مورد توجه دانش دینی و معماری قرار گرفته بود و معماری خانه، نشاندهنده سبک زندگی و ارزش‌های اخلاقی جامعه اسلامی بود. امروزه با توجه به هجوم سبک زندگی غربی، نیاز به بحث درباره چگونگی استفاده از انسان‌شناسی اسلامی در مولفه‌های عینی زندگی از جمله سبک زندگی و معماری بیش از پیش احساس می‌شود. در این مقاله بعد از مرور مفاهیم، به تعریف دو نگاه متفاوت به نقش معماری مسکن در سبک زندگی دینی و مدرن پرداخته شده است. سپس با مقایسه تطبیقی بین چهار مورد از خانه‌های دوره قاجار و پهلوی، این دو نگاه به صورت عینی و به عنوان موید مورد بررسی قرار گرفته اند. با ورود سبک زندگی مدرن به ایران، معماری اسلامی و ارزش‌های اخلاقی در مسکن رو به افول نهاده و جای خود را به معماری مدرن و سکولار داده و دیگر ارزش‌های اخلاقی که در سبک زندگی اسلامی و معماری خانه‌های سنتی اثرگذار بودند، مد نظر قرار نگرفتند. معماری خانه در دوره پهلوی تحت تاثیر سبک زندگی مدرن قرار گرفت و فضاهای خانه نه بر اساس ارزش‌های اخلاقی، بلكه بر اساس امكانات مالي و مصرف‌گرایی شكل ¬گرفته است؛ در حالی که فضاهای خانه سنتی، بر اساس مولفه‌های سبک زندگی اسلامی از جمله اخلاق، معماری می‌شدند و زندگی مومنانه را برای ساکنان تسهیل می‌کردند.
ابراهیم‌آبادی، حسین (1392)، رویکردی میان‌رشته‌ای به سبک زندگی با نگاهی به جامعه ایران، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دوره پنجم، شماره4 پاییز، صص 33-53.
الهی‌زاده، محمدحسن و راضیه سیروس (1393)، الگوی مسکن بر پایه سبک زندگی اسلامی، سبک زندگی دینی، سال اول، پیش‌شماره 1.
اینگلهارت، رونالد (1382)، تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، تهران: کویر.
بنت، اندی (1386) فرهنگ و زندگی روزمره، ترجمه: حسن چاوشیان و لیلا جوافشانی، تهران: اختران.
بهزاد، محمد و همکاران (1401)، چگونگی ترابط عرفان و سیاست در سبک زندگی قرآنی و سبک زندگی مدرن، انسان‌پژوهی دینی، سال نوزدهم، شماره 47، صص 223-243.
بهشتی، سید محمد (1395)، یادداشت فنی: خانه از آغاز پهلوی اول تا دهه چهل شمسی، مطالعات معماری ایران، شماره 10، پاییز و زمستان، صص 243-229.
جانی‌پور، بهروز (1379)، سیر تحول معماری مسکن تهران در دوران پهلوی، پایاننامه دکتری رشته معماری، استاد راهنما دکتر سید امیر منصوری، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
جوادی آملی، عبدالله (1391)، مفاتیح‌الحیاه، قم: اسرا.
جوادی آملی، عبدالله (2006)، حق و تکلیف در اسلام، قم: اسرا.
حجتی، سید محمدباقر (1360)، روان‌شناسی از دیدگاه غزالی و دانشمندان اسلامی، تهران: فرهنگ اسلامی.
خواجه¬نوری، بیژن و دیگران (۱۳۹۰)، سبک زندگی و مدیریت بدن، جامعه¬شناسی زنان، سال دوم، شماره ۴، صفحه ۲۱-۴۷.
زیمل، گئورگ (1372)، کلانشهر و حیات ذهنی، ترجمه یوسف اباذري، نامه علوم اجتماعی، شماره .3
شولتز، ک. ن (2005)، مفهوم سکونت به سوی معماری تمثیلی. ترجمه محمود یاراحمدی، تهران: آگه.
عجمین، محمد و ابوالقاسم بشیری و رحیم نارویی نصرتی (1396)، ارتباط معنا و سبک زندگی در گستره قرآن کریم و نقد دیدگاه ویکتور فرانکل، پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده، سال پنجم، شماره نهم، صص 29-9.
فرامرز قراملکی، احد (1390)، درآمدی بر اخلاق حرفه ای، تهران: سرآمد.
فروم، اریک (1370)، انسان برای خویشتن، ترجمه اکبر تبریزی، تهران: بهجت.
فیست، جس و گرگوری فیست (1395)، نظریه¬های شخصیت، ترجمه یحیی سید محمدی، تهران: نشر روان.
کاویانی، محمد (1388)، طرح نظریه سبک زندگی بر اساس دیدگاه اسلام و ساخت آزمون سبک زندگی اسلامی بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی آن، پایاننامه دکتری، اصفهان: دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه اصفهان.
کاویانی، محمد (۱۳۹۰)، کمی¬سازی و سنجش سبک زندگی اسلامی، روان¬شناسی دین، سال چهارم، شماره ۲، صفحه ۲۷-۴۱.
کمال مهریزی، مژگان و همکاران (1401)، تحلیل شخصیت بلبل در منظومه هنرستان عالی مرغان ریاضی یزدی بر اساس نظریه عشق اریک فروم، مطالعات زبان و ادبیات غنایی، سال دوازدهم، شماره 43، صص 96-82.
گیدنز، آنتونی (۱۳۸۵)، تجدد و تشخص (جامعه و هویت شخصی در عصر جدید)، ترجمه ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.
گیدنز، آنتونی (۱۳۸۸)، جامعه¬شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
مصباح یزدی، محمدتقی، 1391، فلسفه اخلاق، تهران: چاپ و نشر بین الملل.
معتقدی، فاطمه و همکاران (1400)، تأثیر تفاوتهای کالبدی خانه سنتی و خانه شرکتی آبادان بر سبک زندگی ساکنان، هویت شهر، شماره 48، صص 92-79.
مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مهدوی، شیرین (1392)، نگاهى به زندگى روزمره مردم ايران در اواخر عصر قاجار، ترجمه حسین احمدزاده نودیجه، پیام بهارستان، شماره 19، بهار، 132-114.
مهدی‌زاده، حمید (1397)، بازتبیین سبک زندگی در گستره روان‌شناسی جامعه¬شناسی و اسلام، تحقیقات بنیادین علوم انسانی، شماره پیاپی 13، صص 124-91.
وبلن، تورستین (1383)، نظریه طبقه مرفه، ترجمه فرهنگ ارشاد، نشر نی.
ونتلینگ، جیمز (2013)، طراحی مسکن بر پایه سبک زندگی، ترجمه حبیب قاسمی، مشهد: کتابکده کسری.
ﻳﻮﻧﮓ، ﻛﺎرل ﮔﻮﺳﺘﺎو (1395)، اﻧﺴﺎن و ﺳﻤﺒﻮلﻫﺎﻳﺶ، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤﻮد ﺳﻠﻄﺎﻧﻴﻪ، ﺗﻬﺮان: دﻳﺒﺎ.
Adler, A, (1956), the Individual Psychology of Alfred Adler, New York: Basic Books Inc.
Bourdieu P. Practical Reason: on the theory of action. California: Stanford University press;1998.
Clark, David (2003), the consumer society and postmodern city, Routledge.
Giddens A. Modernity and Self Identity: Self and Society in the Late Modern Age. California: Stanford University Press;1995.
Richman, joseph (2001), Humor and Creative Life Styles, AMERICAN JOURNAL OF PSYCHOTHERAPY, Vol. 55, No. 3, pp 420-428.
Schulz C N. The Concept of Dwelling: on the way to figurative architecture. New York: Electa;1984.
Westin A. Privacy and freedom. New York: Ballantine;1970
379 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 399- 379
جایگاه معماری مسکن در سبک زندگی اسلامی و مدرن
رضا قدردان قراملکی 1
فرزین حق‌پرست 2
پریسا هاشم‌پور 3
چکیده
مسکن به عنوان ظرف زندگی انسان، رابطه تنگاتنگی با اخلاق و سبک زندگی دارد؛ تامین بسیاری از نیازهای مادی و معنوی، جهت‌گیری سبک زندگی و ویژگی‌های اخلاقی، در خانه اتفاق می‌افتد. در خانه‌های سنتی جایگاه معماری در سبک زندگی مورد توجه دانش دینی و معماری قرار گرفته بود و معماری خانه، نشاندهنده سبک زندگی و ارزش‌های اخلاقی جامعه اسلامی بود. امروزه با توجه به هجوم سبک زندگی غربی، نیاز به بحث درباره چگونگی استفاده از انسان‌شناسی اسلامی در مولفه‌های عینی زندگی از جمله سبک زندگی و معماری بیش از پیش احساس می‌شود. در این مقاله بعد از مرور مفاهیم، به تعریف دو نگاه متفاوت به نقش معماری مسکن در سبک زندگی دینی و مدرن پرداخته شده است. سپس با مقایسه تطبیقی بین چهار مورد از خانه‌های دوره قاجار و پهلوی، این دو نگاه به صورت عینی و به عنوان موید مورد بررسی قرار گرفته اند. با ورود سبک زندگی مدرن به ایران، معماری اسلامی و ارزش‌های اخلاقی در مسکن رو به افول نهاده و جای خود را به معماری مدرن و سکولار داده و دیگر ارزش‌های اخلاقی که در سبک زندگی اسلامی و معماری خانه‌های سنتی اثرگذار بودند، مد نظر قرار نگرفتند. معماری خانه در دوره پهلوی تحت تاثیر سبک زندگی مدرن قرار گرفت و فضاهای خانه نه بر اساس ارزش‌های اخلاقی، بلكه بر اساس امكانات مالي و مصرف‌گرایی شكل گرفته است؛ در حالی که فضاهای خانه سنتی، بر اساس مولفه‌های سبک زندگی اسلامی از جمله اخلاق، معماری می‌شدند و زندگی مومنانه را برای ساکنان تسهیل می‌کردند.
واژگان کلیدی
اخلاق در معماری، سبک زندگی اسلامی، سبک زندگی مدرن، خانه ایرانی، معماری مسکن.
[1] . دانشجوی دکتری معماری اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: R.ghadrdan@tabriziau.ac.ir
[2] . دانشیار معماری، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران.
Email: F.haghparast@tabriziau.ac.ir
[3] . . دانشیار معماری، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران.
Email: P.hashempour@tabriziau.ac.ir
تاریخ دریافت: 22/1/1403 پذیرش نهایی: 19/4/1403
