بررسی بهزیستی اجتماعی و رابطه آن با نگرش نسبت به مصرف مواد در بین نوجوانان عادی، پرخطر و معتاد
الموضوعات :
1 - استادیار گروه جوانان و مناسبات نسلی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: سوءمصرف مواد, بهزیستی اجتماعی, سلامت اجتماعی, انسجام اجتماعی, شکوفایی اجتماعی, مشارکت اجتماعی, انطباق اجتماعی.,
ملخص المقالة :
این مقاله به بررسی رابطه بین بهزیستی اجتماعی با نگرش نوجوانان نسبت به مصرف مواد پرداخته است. پژوهش حاضر بر اساس روش و نحوه گردآوری اطلاعات، بر دو شیوه تحقیق اسنادی و پیمایشی استوار است. جامعه آماری تحقیق را سه گروه از نوجوانان عادی، پرخطر و سوءمصرف‌کننده (12-18 سال) شهر تهران تشکیل می‌دهد و مجموعاً 749 نفر با استفاده از نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای پاسخگوی پرسشنامه‌ها بودند. یافته‌ها حاکی از آن است که بهزیستی اجتماعی نوجوانان عادی، پرخطر و معتاد متفاوت است. از سوی دیگر نمودار خط برازش بیانگر آن است که هرچه بهزیستی اجتماعی افزایش می‌یابد، نگرش نسبت به مواد کمتر و به عبارت دیگر منفی‌تر می‌شود. و این دو متغیر نسبت به هم رابطه معکوسی دارند. تحلیل رگرسیونی بهزیستی اجتماعی بیانگر آن است که در بین نوجوانان عادی51 درصد از تفاوت نگرش نسبت به مصرف مواد و در بین نوجوانان پرخطر 58.1 درصد به دلیل تفاوت بهزیستی اجتماعی است. در بین نوجوانان پرخطر، شاخصی که بیشترین رابطه را با نگرش مثبت به مصرف مواد داشت، به‌ترتیب عبارتند بودند از همدلی اجتماعی، امید به آینده، اعتماد اجتماعی، حمایت اجتماعی، احساس ارزشمندی اجتماعی، دوستی و همبستگی و رضایت از محیط زندگی. هرچه این شاخص‌ها بالاتر روند، نگرش مثبت نسبت به مصرف مواد پایین‌تر می‌آید. درخصوص نوجوانان عادی، شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، رضایت از محیط زندگی، احساس ارزشمندی اجتماعی، امید به آینده، اعتماد اجتماعی، تعلق اجتماعی، دوستی و همبستگی و معنادار دانستن زندگی بیشترین رابطه را با نگرش نسبت به مواد داشتند.
آزرمی، پیمان (۱۳۸۹) رابطه هوش هیجانی و باورهای فراشناختی با رفتارهای پرخطر در نوجوانان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه خوارزمی تهران.
پناهی، محمدحسین (1389) نظریه‌های انقلاب: وقوع، فرایند و پیامدها، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
حبیبی، رحیم و حسین کارشکی و علی دشتگرد و عباس حیدري و علـی طلایی (1391) رواسـازي و تعیـین پایـایی پرسشنامۀ خودکارآمدي ترك اعتیاد برامسون، مجلۀ علمی پژوهشی حکیم، 15(1)، صص 53-59.
چلبی، مسعود (1383) بررسی تجربی نظام شخصیت در ایران، تهران، مؤسسه پژوهشی فرهنگ، هنر و ارتباطات.
مؤمنی، اسکندر (1401) نرخ شیوع اعتیاد در کشور، به نقل از از سایت: https://www.
isna.
ir/news/1401102718805/ نرخ-شیوع-اعتیاد-در-کشور رفیعی، حسن (1394) ساخت، رواسازی و هنجاریابی پرسشنامه سلامت اجتماعی در بزرگسالان شهر تهران، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
رمضاني‌زين‌آباد، مهدي (1385) تأثير دين و باورهاي ديني در سلامت رواني فرد و جامعه، پژوهش دینی، شماره چهاردهم، صص71-94.
زارع شاه‌آبادی، اکبر و محمد مبارکی و نائینی و الهه فردوسی‌زاده (1394) تحلیل رابطه بین نشاط اجتماعی و گرایش به اعتیاد در بین جوانان 18-30 ساله شهر یزد، دوفصلنامه پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، سال چهارم، شماره 6، بهار و تابستان، صص 145-174.
صرامی، حمیدرضا (1395) نماز و کاهش آسیب‌های اجتماعی، دومین اجلاس استانی نماز در گنبدکاووس، به نقل از سایت: https://news.
dchq.
ir/3/?p=35095 علایی خرایم، رقیه و پروین کدیور و شهرام محمدخانی و غلامرضا صرامی و سارا علایی خزایم (1390) میزان شیوع مصرف سیگار، قلیان، مشروبات الکی و موادمخدر و محرک در میان دانش‌آموزان دبیرستانی، فصلنامه اعتیادپژوهی سوءمصرف مواد، سال پنجم، شماره هجدهم.
کار، الان (1385) روانشناسی مثبت؛ علم شادمانی و نیرومندی‌های انسان، مترجم: حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی‌زند، تهران، سخن.
قدسی، احقر (1394) بررسی میزان شیوع مصرف موادمخدر و روان‌گردان‌ها در دانش‌آموزان دوره متوسطه دوم و هنرستان‌های استان‌های کشور، ستاد مبارزه با موادمخدر، دفتر تحقیقات و آموزش.
گیدنز، آنتونی (1377) پیامدهای مدرنیته، ترجمه محسن ثلاثی.
تهران، مرکز.
مازوچي، طاهره و طيبه‌سادات آراني و زينب عسكري (1391) شادي از منظر مكتب اسلام و روانشناسي، نشریه علمی- پژوهشی وزارت بهداشت، شماره اول، صص 121-141.
محمدخانی، شهرام (۱۳۸۴) ساخت و استانداردسازی پرسشنامة عوامل خطرساز و حفاظت‌کننده مصرف مواد به‌منظور شناسایی دانش‌آموزان در معرض خطر سوءمصرف مواد، دفتر مقابله با جرم و موادمخدر سازمان ملل متحد در ایران.
محمدی، غلامعلی (1401) ۴۵درصد از زندانیان مرتبط با مواد مخدر می‌باشند، به نقل از: https://dolat.
ir/detail/395517 مکارم شیرازی، ناصر (1386) زندگی در پرتو اخلاق، قم، سرور.
موسوی، مهری‌سادات (1397) ارزیابی نقش ابعاد اجتماعی بهزیستی ذهنی در پیشگیری مدرسه‌محور از سوءمصرف مواد، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد علامه طباطبایی.
موسوی، مهری‌سادات و علیرضا محسنی تبریزی (1396) طراحی و تدوین بسته پیشگیری از مصرف مواد در بین دانش‌آموزان متوسطه، ستاد مبارزه با موادمخدر.
مؤیدی، علی (1396) نرخ شیوع مصرف موادمخدر در کشور، به نقل از سایت: https://dolat. ir/detail/301188.
نریمانی، محمد و مجتبی رجب‌پور و عذرا احمدی، عذرا و حسن یاقوتی زرگر و رستم اوغلی (1395) بررسی میزان شیوع و عوامل مرتبط با سوءمصرف مواد در بین دانش‌آموزان متوسطه شهر سمنان، مجله روانشناسی مدرسه، دوره 5، شماره 4، صص 132-140.
Ahuvia, Aaron (2002) Individualism/ Collectivism and cultures of happiness: A theoretical conjecture on the Relationship Between consumption, culture and subjective well- Being at the National Level, Journal of happiness studies 3: PP. 23-36.
Bauman, Z. (2008) The art of life. John Wiley & Sons, Polity Press.
Bauman, Z. (2013) The art of life. John Wiley & Sons, Polity Press.
Bauman, Z, May, Tim (2001). Thinking Sociologically. John Wiley & Sons, Polity Press.
Bettcourt, B. A., and Dorr, N.(1997) Collective Self- Esteem as a Mediator of the Relationship Between Allocentrism and Subjective Well-Being. Personality and Social Psychology, Bulletin23:955-64.
Botvin, G. J., Schinke, S. P., Epstein, J. A., Diaz, T., & Botvin, E. M. (1995) Effectiveness of culturally focused and generic skills training approaches to alcohol and drug abuse prevention among minority adolescents: Two-year follow-up results. Psychology of addictive behaviors, 9(3), 183.
Bovier, P. A., Chamot, E., & Perneger, T. V. (2004) Perceived Stress, Internal Resources, and Social Support as Determinants of Mental Health Among Young Adults. Quality of Life Research, 13, 161-170.
Diener , E ; suh , E. M.(2000) Culture and subjective well – being , MIT press.
Cleveland, Michael J.; Feinberg, Mark E.; Greenberg, Mark T. (2009) Protective families in high-and low-risk environments: Implications for adolescent substance use, Journal of Youth and Adolescence, Volume 39, Number 2, Page 114.
Crawford, LA.& Novak, KB. (2002) Parental and peer influences on adolescent drinking: The relative impact of attachment and opportunity, Journal of Child & Adolescent Substance Abuse, 12, 1-26.
Diener, E. (2000) Subjective Well-being: The Science of Happiness and a Proposal for a National Index. American Psychologist, 55: 34-43.
Diener, E., Diener, M. (1995) Cross-Cultural Correlates of Life Satisfaction and Self-esteem. Journal of Personality and Social Psychology 68: 653-63.
Diener, ED. & Lucas, Richard E (2000) Explaining Differences in Levels of Happiness: Relative Standards, Need Fulfillment, Culture, and Evaluation Theory, Journal of Happiness Studies 1: PP. 41-78.
Inglehart, R., & Klingemann, H. (2000) Genes, culture, democracy, and happiness. In E. Diener & E. M. Suh (Eds.), Culture and subjective well-being (pp. 165-183). Cambridge, MA: MIT Press.
International Narcotics Control Strategy Report (INCSR) (2023) Volume I: Drug and Chemical Control, Bureau for International Narcotics and Law Enforcement Affairs, United States Department of State.
Jensen, J. (1998) Mapping Social Cohesion, The State of Canadian Research, Strategic Research and Analysis Directorate: Department of Canadian Heritage, Ottawa.
Kuendig, H., & Kuntsche, E. (2006) Family bondig and adolescent alcohol use: Moderating effect of living with excessive drinking parents. Alcohol and Alcoholism, 41, 464-47.
Keyes, Corey Lee (1998) Social Well-being, Social Psychology, Quarterly Vol. 61, N.2, pp 21-190.
King, L. A., and Napa, C.K. (1998) What Makes a Good Life? Journal of Personality and Social Psychology 75: 156-65.
Keyes, Corey Lee.M. (2004) social well-being in the united states. A Descriptive Epidemiology.
Lucas RE, Clark AE, Georgellis Y, Diener E. (2003) Reexamining adaptation and the set point model of happiness: Reactions to changes in marital status. Journal of Personality and Social Psychology;84(3), 527–539.
Lucas, R. E., Diener, E, & Suh, E. (1996) Discriminant validity of well- being measures. Journal of Personality and Social Psychology, 71: PP. 616-628.
Markus, H. R., & Kitayama, S. (1994) The cultural construction of self and emotion: Implications for social behavior. In P. Ekman & R. J. Davidson (Eds.), The nature of emotion: Fundamental questions (pp. 89–93). Oxford University Press.
Michalos, A. C. (1985) Multiple discrepancy theory.Social Indicator Research, 16, 347-413.
Piko, B.F.& Fitzpatrick, K.M. (2004) Substance use, religiosity, and other protective factors among Hungarian adolescents. Addictive behaviors, 29, 1095-1107.
Ryan, R. M., Sheldon, K. M., Kasser, T., and Deci, E.L.(1996) All Goals are not created Equal. In P.M. Gollwitzer and J.A. Bargh, eds., The Psychology of Action: Linking Cognition and Motivation to Behavior. New York: Guilford, pp.7-26.
Sarafino, E. P. (2002) Health psychology (4th ed.). New York: John Wiley & Sons, Inc.
Suh, E. M., Diener, E. (1999) Self and the Use of Emotion Information: Joining Culture, Personality, and Situational Influences. Manuscript Submitted for Publication.
Spoth RL, Kavanaugh KA, Dishion TJ. (2002) Family-centered preventive intervention science: Toward benefits to larger populations of children, youth, and families. Prevention Science; 3(3):145–152. doi: 10.1023/A:1019924615322.
Office on Drugs and Crime of United Nations (2024) UNODC World Drug Report 2024: Harms of world drug problem continue to mount amid expansions in drug use and markets, Vienna.
Vaskina.Yu.V.(2005) Results of Research of The Subjective Well-Being of Industry Workers of The SAMARA Region, In: Advances in Sociology Research, Volume2, Nova Science Publishers, pp.45-55.
Veenhoven, R. (2008) Sociological Theories of Subjective Well-being. In: Michael Eid & Randy Larsen (Eds). "The Science of Subjective Well-being: A tribute to Ed Diener", Guilford Publications, New York, pp. 44-61.
United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC). (2024) World Drug Report 2024. https://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/world-drug-report-2024.html.
Ateca-Amestoy, Victoria; Gerstenbluth, Mariana; Mussio, Irene Y Rossi, Máximo. How Do Cultural Activities Influence Happiness? Investigating The Relationship Between Self-Reported Well-Being And Leisure. Estud. Econ.(México, Df)[Online]. 2016, Vol. 31, N. 2, Pp. 217-234. Issn 0186-7202.
