نقش دگر اندیشانه شیخ محمد خالصی زاده در تکوین جریان سیاسی
الموضوعات :علیرضا مقدسی محمودجیق 1 , غلامحسین زرگری نژاد 2 , سینا فروزش 3
1 - دانشجوی دکتری تاریخ اسلام ،واحد علوم و تحقیقات تهران ،دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران ایران
2 - استاد،گروه تاریخ،واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران ، ایران
3 - دانشیار دانشکده:ادبیات، علوم انسانی و اجتماعی
الکلمات المفتاحية: واژگان کلیدی: نواندیشی سیاسی, شیخ محمد خالصی زاده, نقش, جریان دگر اندیشانه, اصلاح گری سیاس,
ملخص المقالة :
ازجمله عالمان دینی نوگرای مصلح دینی واجتماعی می توان شیخ محمد خالصی زاده را نام برد که این نوشتار درذکر اوست.وی تحت تاثیر فرهنگ و اندیشه های کم و بیش مدرن پس از مشروطه و به ویژه الهام گرفته از تغییرات اصلاحی و اجتماعی دوران رضاشاه پهلوی و پس از آن بود. اوبه طور پارادوکسیکال از یک سو با تغییرات و اصلاحات رضا شاهی مخالف بود وغالبا نیز با ابزار دین و حفظ حریم دیانت و شریعت به مقابله تجدد حکومت بر می خاست و از سوی دیگر مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر همان اصطلاحات مدرن(یا شبه مدرن) بود. خالصی زاده آغازگر راهی بود که با توسل به خلق آثاری نواندیشه گرایانه و پرداختن به مسائل مهمی چون خرافه زدایی از قرائت های رسمی روحانیون دوران خود، موقعیت زنان، آسیب شناسی دینی جامعه، علت شناسی انحطاط، عقب ماندگی ایرانیان، نسبت دین و تجدد، پیوند دین و خردورزی و دیگر رویکردهایی که به نوعی در مدار اصلاح گری دینی قرار می گرفت، در شمار نخستین مصلحان و متفکران جریان نواندیشی دینی معاصر قرار می گیرد. در این پژوهش به دنبال آن هستیم که چه شرایطی بر متفکرانی چون خالصی زاده مستولی بوده و یا چه مکانیسم ها و عناصری زمینه ساز این تحول فکری در اندیشه آنها شده است.
- احمدی، علی.(١٣٨٣). شیخ محمد خالصی زاده (روحانیت در مصاف با انگلیس)، تهران: مرکزاسناد انقلاب اسلامی.
- اصغری نژاد، محمد. (١٣٧٣). محمدمهدی خالصی خصم استعمار. قم: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
- الرهیمی، عبدالحلیم.(١٣٩٠). تاریخ جنبش های اسلامی در عراق ١٩٢٤ – ١٩٠٠. ترجمه جعفر دلشاد. قم: بوستان کتاب.
- بهار، محمد تقی. (١٣٢٣). تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران. جلد ١. تهران: امیر کبیر.
- پالمر، رابرت روز ول.(1389). تاریخ جهان نو. جلد 2. ترجمه ابولقاسم طاهری. تهران: امیر کبیر.
- حائری، عبدالهادی (١٣٦٠). تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق. تهران: امیرکبیر.
- خالصی زاده، محمد. (١٣٨٦). «مظالم انگلیس در بین النهرین، در رسائل سیاسی آیت اﷲ شیخ محمد خالصی زاده. ترجمه اسلام دباغ. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ........... (١٣٨٦). «نبرد مسلحانه مراجع با انگلیس؛ خاطرات میدانی آیت اﷲ شیخ محمد خالصی زاده». ترجمه عبدالحسین مدنی و سمیه گودرزی. فصلنامه مطالعات تاریخی. شماره نوزدهم. صص 71-10.
- ....... (١٣٢٣). کشف الاستار(پاسخ به کتابخانه اسرار هزار ساله). بی جا: محمد حسین محمدی اردهالی.
- ......... (١٣٤٤)، آیا اینان مسلمانند (وصیت نامه خالصی زاده). ترجمه حیدر علی قلمداران. بی جا: نشر حسنعلی حدادی.
- .......... (١٣٨٨). سردار اسلام شهید آیت اﷲ العظمی شیخ محمد مهدی خالصی. ترجمه امیر سلیمانی رحیمی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ............. (١٣٨١). «توحید کلمه، وحدت ملی، ایران اداره نمی شود مگر به اجرای قوانین اسلام». در چالش مدرنیسم و مذهب. سیر اندیشه های سیاسی- مذهبی در ایران نیمه اول قرن بیستم. مسعود کوهستانی نژاد. تهران: نشر نی.
- دباغ، اسلام. (١٣٩٠). مبارزات آیت اﷲ شیخ محمد خالصی زاده به روایت اسناد. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- لوئیس، برنارد (١٣٩١)، خاورمیانه؛ دو هزار سال تاریخ از ظهور مسیحیت تا امروز. ترجمه حسن کامشاد. تهران: نشر نی.
- مستوفی، عبدالله. (1384). شرح زندگانی من. جلد 3. تهران: انتشارات خیام.
