معنا درمانی مناسک دینی در مثنوی بر اساس نظریه ویکتور فرانکل
الموضوعات :
مجید براری بازارمحله
1
,
علي‌اكبر باقري‌خليلي
2
,
مسعود روحانی
3
,
سیاوش حق جو
4
1 - دانشجوی دکتری ادبیات فارسی (عرفانی)، دانشگاه مازندران، ساری، ایران
2 - استاد ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، ساری، ایران
3 - استاد ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، ساری، ایران
4 - دانشیار دانشگاه مازندران، ساری، ایران
الکلمات المفتاحية: معناداری, مثنوی مولانا, فرانکل, زندگی, مناسک دینی.,
ملخص المقالة :
مسائل و مشکلات بشر، کتمان ناشدنی هستند. در این گذر مکاتب و آرا و اندیشه¬های اندیشمندان و روان¬شناسان به یاری مشکلات انسان¬ها آمده¬اند. از جمله راه¬کارهای حل معضلات بشری، نظریه¬ی معنادرمانی یا لوگوتراپی از دکتر فرانکل است. وی باور دارد که کوشش فرد برای یافتن معنا در زندگانی مهم¬ترین نیروی محرکه وی است. مولوی شاعر و عارف فرهیخته نیز به گونه¬ای در مثنوی خویش از معنای زندگی و به تبع معنادرمانی جهت رفع رنج¬های انسانی می-گوید. این پژوهش بر آن است که معنادرمانی در مثنوی را از منظر مولانا و بر طبق نظر فرانکل مورد بررسی قرار دهد. در این گذر خواهیم دید که زندگی و درد و رنج و مرگی که در آن نهان است، پوچ و بی اساس نیستند بلکه با دریافت معنای آنان و الگو گرفتن از آن¬ها و مطابقت زندگی خویش با ناملایمت¬های طبیعی آن می¬توان به آرامش رسید. قابل ذکر است که عشق و وصول به پروردگار از راهکارهای معنادرمانی مولاناست "از یک سو و از سوی دیگر مناسک دینی و مفاهیم نمادین و ثانویه آن ها و کارکردهای احتماعی و روان شناختی آن از دیگر ساز و کارهایی است که او برای معنا بخشیدن به زندگی مورد تاکید قرار می دهد "و ویکتور فرانکل نیز خدامحوری و دوری از پوچی را مهمترین نسخه¬ی معنادرمانی می¬داند.
قرآن کریم
بختیاری نصرآبادی، حسنعلی و همکاران (1398)، «واکاوی تطبیقی جایگاه قناعت در مثنوی معنوی مولوی و بوستان سعدی با تأملی در دیدگاه مکتب معنادرمانی و ارائة الگویی از آن»، پژوهش¬نامة ادبیات تعلیمی، سال 11، شمارة 44، صص 1-26.
چیتیک، ویلیام (1382)، راه عرفانی عشق، تعالیم معنوی مولوی، ترجمة شهاب¬الدّین عباسی، تهران: پیکان.
حاج زین¬العابدین، فاطمه و همکاران (1400)، «تلفیق عرفان و معنادرمانی در مثنوی مولوی و انعکاس مفاهیم قرآنی در آن»، نامة الهیّات، سال 13، شمارة 57، صص 13-35.
حسن¬آبادی، حمیدرضا (1383)، شخصیت سالم از منظر فرانکل و معارف قرآنی، سروش اندیشه، شمارة 9، صص 2-29.
زمانی، کریم (1382)، میناگر عشق، تهران، نشر نی.
شیمل، آنماری (1374)، ابعاد عرفانی اسلام، ترجمة عبدالرحیم گواهی، تهران: علمی و فرهنگی.
فرانکل، ویکتور امیل (1375)، انسان در جستجوی معنی، ترجمة نهضت صالحیان و مهین میلانی، چ 49، تهران: درسا.
فرانکل، ویکتور امیل (1379)، پزشک و روح، ترجمة فرخ سیف بهزاد. چ 4، تهران: درسا.
فرانکل، ویکتور امیل (1387)، خاطرات ویکتور فرانکل، ترجمة مهرداد فیروزبخت، تهران: شناخت.
فرانکل ویکتور (1393) خدا در ناخودآگاه، ترجمه ابراهیم یزدی، چاپ سوم، تهران: موسسه فرهنگی رسا
فرانکل، ویکتور (1399)، میل به معنا، ترجمة کیومرث پارسای، چ 2، تهران: تمدّن علمی.
فرانکل، ویکتور (1401)، معنادرمانی، ترجمة مهین میلانی، چ 11، تهران، لیوسا.
کمپانی زارع، مهدی (1390)، حیات معنوی مولانا، تهران: نگاه معاصر.
محرمی، رامین(1387)، تفسیر عرفانی دعا در مثنوی، فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال 3.شماره های 8و9، تابستان 1387
محمدپور، احمدرضا (1384)، ویکتور امیل فرانکل بنیان¬گذار معنادرمانی فرادیدی برروان¬شناسی و روان¬درمانی وجودی، تهران: دانژه.
مولوی،جلال الدین محمد(1373)، مثنوی معنوی ،چاپ دوم، نشر طلوع.
مولوی، جلال¬الدین محمد (1389) مثنوی معنوی، دفتر اول و دوم، به اهتمام محمود نامنی و زهرا اسفندیاری، ج1، تهران: نامن.
مؤمن¬زاده، محمّدصادق (1378)، برداشت روان¬درمانی از مثنوی، چاپ اوّل، تهران: سروش
میرانی، ارسطو (1393)، «معنادرمانی دینی رنج در مثنوی معنوی و بهشت گمشده»، پژوهش¬نامة ادیان، سال 8، شمارة 15، صص 141-164.
ولف، سوزان (1387)، معنای زندگی، ترجمة محمدعلی عبدالهی، نقد و نظر، شمارة 23-90، صص 97-28.
هاشمی، جمال (1397)، پیغام سروش، تهران: شرکت سهامی انتشار.
یالوم، اروین.د (1390)، روان درمانی و اگزیستانسیال، ترجمة سپیده حبیب، تهران: نشر نی.
قربانی، هاشم (1388)، معنای زندگی از دیدگاه ویکتور فرانکل، تأمّلات فلسفی، سال 1، شمارة 3، صص 30-57.
نصر، سیدحسین(1388)، معرفت و معنویت، ترجمه انشاءالله رحمتی، چاپ چهارم، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
همایی، جلال الدین (1374)، منتخب اخلاق ناصری، چاپ ششم، تهران: موسسه نشر هما.
غرالی طوسی، ابوحامد امام محمد (1387)، کیمیای سعادت، جلد اول، چاپ چهاردهم، به کوشش حسین خدیوجم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
23 |
صفحات 56 – 23
معنا درمانی مناسک دینی در مثنوی
بر اساس نظریه ویکتور فرانکل
مجید براری بازارمحله 1
علی اکبر باقری خلیلی 2
مسعود روحانی 3
سیاوش حق جو 4
چکیده
مسائل و مشکلات بشر، کتمان ناشدنی هستند. در این گذر مکاتب و آرا و اندیشههای اندیشمندان و روانشناسان به یاری مشکلات انسانها آمدهاند. از جمله راهکارهای حل معضلات بشری، نظریهی معنادرمانی یا لوگوتراپی از دکتر فرانکل است. وی باور دارد که کوشش فرد برای یافتن معنا در زندگانی مهمترین نیروی محرکه وی است. مولوی شاعر و عارف فرهیخته نیز به گونهای در مثنوی خویش از معنای زندگی و به تبع معنادرمانی جهت رفع رنجهای انسانی میگوید. این پژوهش بر آن است که معنادرمانی در مثنوی را از منظر مولانا و بر طبق نظر فرانکل مورد بررسی قرار دهد. در این گذر خواهیم دید که زندگی و درد و رنج و مرگی که در آن نهان است، پوچ و بی اساس نیستند بلکه با دریافت معنای آنان و الگو گرفتن از آنها و مطابقت زندگی خویش با ناملایمتهای طبیعی آن میتوان به آرامش رسید. قابل ذکر است که عشق و وصول به پروردگار از راهکارهای معنادرمانی مولاناست "از یک سو و از سوی دیگر مناسک دینی و مفاهیم نمادین و ثانویه آن ها و کارکردهای احتماعی و روان شناختی آن از دیگر ساز و کارهایی است که او برای معنا بخشیدن به زندگی مورد تاکید قرار می دهد "و ویکتور فرانکل نیز خدامحوری و دوری از پوچی را مهمترین نسخهی معنادرمانی میداند.
واژگان کلیدی
معناداری، مثنوی مولانا، فرانکل، زندگی، مناسک دینی.
[1] . دانشجوی دکتری ادبیات فارسی (عرفانی)، دانشگاه مازندران، ساری، ایران.
Email: Majidbarari.99@gmail.com
[2] . استاد ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، ساری، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: aabagheri@umz.ac.ir
[3] . استاد ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، ساری، ایران.
Email: Ruhani46@yahoo.com
[4] . دانشیار دانشگاه مازندران، ساری، ایران.
Email: S.haghjoy@umz.ac.ir
تاریخ دریافت: 23/9/1402 پذیرش نهایی: 19/12/1402
