زمینه‌های تکوین سلفی‌گری و پیامدهای آن
الموضوعات : Islamic theology
محمد باقر احسانی
1
,
محمد کلهر
2
,
سینا فروزش
3
1 - دانشجوی دکتری گروه تاریخ اسلام،واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه تاریخ،واحد یادگار امام خمینی(ره)،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران
3 - دانشیار گروه تاریخ اسلام، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: سلفی گری, ابن تیمیه, محمد بن عبدالوهاب, نوسلفی گری.,
ملخص المقالة :
سلفی گری نوعی قرائت خاص از دین اسلام می باشد که برای فهم دین بر اساس تفسیر به قران، سنت و سیره مسلمانان صدر اسلام عمل می کنند . نتایج ویافته های این تحقیق نشان می دهد که ریشه سلفی گری تکفیری اززمان حیات پیامبر اکرم (ص)شکل گرفته است .تفکر این گروه سبب تحولات مهم سیاسی و فکری در تاریخ اسلام است. در حقیقت ظهور این گروه، نماد گرایش افراطی جهان اسلام در عرصه سیاست و اندیشه می باشد. فرقه ای که طی دو تا سه قرن با به کارگیری دیدگاههای افراطی خود کوشید تا جایی در حوزه سیاست به دست اورد، اما درست به دلیل همین افراط گرایی خود، نتوانست راه به جایی بیابد.ادامه این جریان چند قرن بعد، با تکیه بر آموزه هاى احمد بن حنبل شروع و روش تندی را اغاز کرد. بسیارى از مباحث اعتقادى سلفیان از مکتب او فاصله دارد. پس از احمد بن حنبل، یکى از پیروان او به نام ابن تیمیه، نگرش متفاوتى در امر دین به واسطه اموزه هاى او عرضه داشت که نقش بسیار و تاثیر عمیقی بر تفکر سلفیه داشت .هرچند ابن تیمیه نظریه پرداز پروژه تکفیر درجهان اسلام است، اما در روزگار او، دیدگاه تکفیرى وى از مرز نظریه جلوتر نرفت و در حوزه عمل، به حلال شمردن خون و مال مسلمانان نینجامید.
البوطی، محمد سعید رمضان(۱۳۷۵): سلفیه بدعت یا مذهب (نقدی بر مبانی وهابیت)، حسین صابری، چاپ اول، استان قدس رضوی، مشهد
ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم،(۱۴۰۶ق): منهاج السنة فی نقض کلام الشيعة القدریة، تحقیق محمد رشاد سالم، جامعة الإمام محمد بن سعود ، الطبعة الأولى، ج اول
ابن عبدربه، فتح الباری(بی تا): بشرح صحیح البخاری، المیمنیه، بی جا، ج 7
ابن فارس، احمد بن فارس(۱۴۰۴ق): معجم مقاییس اللغه، هارون، عبد السلام محمد، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، جلد دوم
ابن منظور، محمد بن مکرم(۱۴۱۴ق): لسان العرب، میر دامادى، جمال الدین، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع- دار صادر، بیروت
تهانوی، محمد بن علی فاروقی حنفی(۱۹۶۶م): موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون والعلوم، تحقیق علی دحروج، چاپ اول: مکتبة لبنان، بیروت . ج اول
الجوهری شافعی، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة، تحقیق: احمد عبد الغفور عطار، دار العلم للملایین، بیروت، الطبعة
قرضاوى، یوسف مصطفى(۱۴۲۷ق): دراسة فى فقه مقاصد الشریعة بین المقاصد الکلیة والنصوص الجزيیة، دار الشروق، قاهره
قشیری نیشابوری،مسلم بن حجاج (۱۴۱۲ق): صحیح مسلم، تحقیق محمد فواد عبدالباقى، چاپ اول: دارالحدیث، قاهره، ج هفتم
قطب،سید(۱۳۷۸): نشانه‌های راه، ترجمه سید محمود محمودی، تهران: انتشارات احسان.
گل محمدی، علی، محمد رشید رضا(۱۳۹۱): اندیشه سیاسی متفکران مسلمان ، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی. ج یازدهم
النعمانی،ابو عبیدالرحمن عبدالقوی محمد ظهیرالدین (۱۳۹۲): سَلَفومُدَّعیانسَلَفِیَّتْ، مرکز علمی قلعه کاشف، کابل، زمستان
خان‌محمدی یونس و جعفری سیدنادر(۱۳۹۵): مقایسه دیدگاه امام خمینی و رشید رضا در باب حکومت اسلامی و پیامدهای سیاسی آن، فصلنامه سیاست متعالیه، دوره چهارم، شماره دوازدهم.
سبحانی،جعفر(۱۳۹۰): سلف و سلفی‌گری ، ماهنامه درس هایی از مکتب اسلام، سال پنجاه و یکم شماره 10 ،پیاپی 671، دیماه
سید نژاد، سید باقر(۱۳۸۹): «سلفی‌گری در عراق و تأثیر آن بر جمهوری اسلامی ایران» فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 13، شماره اول.
سید نژاد، سید باقر(۱۳۹۰): «رویکردشناسی فلسفی و معرفتی جریان سلفی‌گری»،نشریه فلسفه دین، سال 8، شماره 11. پاییز وزمستان
عباسی، مجید و بیات، زهرا(۱۳۹۵): دیپلماسی دوگانه آمریکا در برابر جریان‌های بنیادگرای اسلامی از همسویی تا دشمنی، مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 304.
عدالت نژاد سعید و نظام‌الدینی سیدحسین(۱۳۹۰): «سلفیان تفکیری یا الجهادیون: خاستگاه و اندیشه‌ها»، فصلنامه تاریخ و تمدن اسلامی، شماره 13.
علیپور، جواد و دیگران(۱۳۹۶): تأثیر اندیشه‌های ابن تیمیه بر خطوط فکری و خط‌مشی گروه‌های سلفی- تکفیری، فصلنامه اندیشه سیاسی اسلام، شماره 12.
غفاری، هشتجین، زاهد و علیزاده سیلابی قدسی(۱۳۹۳): مؤلفه‌های فرهنگ سیاسی جریان سلفی تکفیری (مطالعه موردی داعش)، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، شماره 11.
نیاکوئی، سید امیر(۱۳۹۴): «بررسی عوامل گسترش جریانات تکفیری در خاورمیانه»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره 4، شماره.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 21 ـ ۷
زمینه‌های تکوین سلفی‌گری و پیامدهای آن
محمد باقر احسانی 1
محمد کلهر 2
سینا فروزش 3
|
سلفی گری نوعی قرائت خاص از دین اسلام می باشد که برای فهم دین بر اساس تفسیر به قران، سنت و سیره مسلمانان صدر اسلام عمل می کنند . نتایج ویافته های این تحقیق نشان می دهد که ریشه سلفی گری تکفیری اززمان حیات پیامبر اکرم (ص)شکل گرفته است .تفکر این گروه سبب تحولات مهم سیاسی و فکری در تاریخ اسلام است. در حقیقت ظهور این گروه، نماد گرایش افراطی جهان اسلام در عرصه سیاست و اندیشه می باشد. فرقه ای که طی دو تا سه قرن با به کارگیری دیدگاههای افراطی خود کوشید تا جایی در حوزه سیاست به دست اورد، اما درست به دلیل همین افراط گرایی خود، نتوانست راه به جایی بیابد.ادامه این جریان چند قرن بعد، با تکیه بر آموزه هاى احمد بن حنبل شروع و روش تندی را اغاز کرد. بسیارى از مباحث اعتقادى سلفیان از مکتب او فاصله دارد. پس از احمد بن حنبل، یکى از پیروان او به نام ابن تیمیه، نگرش متفاوتى در امر دین به واسطه اموزه هاى او عرضه داشت که نقش بسیار و تاثیر عمیقی بر تفکر سلفیه داشت .هرچند ابن تیمیه نظریه پرداز پروژه تکفیر درجهان اسلام است، اما در روزگار او، دیدگاه تکفیرى وى از مرز نظریه جلوتر نرفت و در حوزه عمل، به حلال شمردن خون و مال مسلمانان نینجامید.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی دکتری گروه تاریخ اسلام،واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: Araz.ehsani@gmail.com
[2] . استادیار گروه تاریخ،واحد یادگار امام خمینی(ره)،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران. (نویسنده مسئول)
Email: kalhor.mohammad72@gmail.com
[3] . دانشیار گروه تاریخ اسلام، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: Sinaforoozesh@gmail.com
تاریخ دریافت: 24/8/1402 پذیرش نهایی: 21/11/1402
