• الصفحة الرئيسية
  • تبیین عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری اجتماعی بافت¬های فرسوده در شهرهای ایرانی- اسلامی (مورد پژوهی: منطقه 12 تهران)

شارک

عنوان URL للمقالة


رقم المقالة : 1403082948628 زيارة : 26 الصفحة: 109 - 125

نوع المخطوط: المحکّمة

تبیین عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری اجتماعی بافت¬های فرسوده در شهرهای ایرانی- اسلامی (مورد پژوهی: منطقه 12 تهران)

الموضوعات :

سینا غیورانه 1 , حسین کلانتری خلیل آباد 2 , صبا جهانگیر 3

1 - دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، واحد آیت الله آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران
2 - استاد گروه شهرسازی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی، جهاددانشگاهی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه شهرسازی، واحد آیت الله آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران

تاريخ الإرسال : 22 الأحد , جمادى الأولى, 1446 تاريخ التأكيد : 24 الإثنين , صفر, 1447 تاريخ الإصدار : 15 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1447

الکلمات المفتاحية: زیست‌پذیری, زیست‌پذیری اجتماعی, تعلق مکانی, بافت فرسوده, منطقه 12 تهران,

ملخص المقالة :

امروزه، شهرها مکان اصلی کار و زندگی بخش عمدۀ بشر شده‌اند، به‌طوری که بیش از 50% از جمعیت 7 میلیارد نفری جهان در شهرها زندگی می‌کنند. از این رو، توجه به کیفیت زندگی، شرایط، امکانات و نیازهای ساکنان شهرها، مسئله‌ای حیاتی است. نظر به مشکلات متعدد شهرها، رویکردهای مختلفی برای ارتقاء و بهبود شرایط زندگی در آنها پیشنهاد و مطرح شده است که زیست‌پذیری شهری یکی از آنها است. امروزه زیست‌پذیری در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته به‌عنوان یک اصل راهنما در چارچوب گفت‌مان پایداری در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی شهری گسترش پیدا کرده است. پژوهش حاضر با هدف تبیین عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری اجتماعی بافت‌های فرسوده در شهرهای ایرانی- اسلامی تدوین شد. مطالعه حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش توصيفی است. جامعه آماری پژوهش را ساکنان منطقه 12 شهر تهران تشکیل می­داد، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 373 نفر برآورد گردید. روایی ابزار تحقیق با استفاده از مدل تحلیل عاملی تأییدی و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شده است. تجزیه ‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای SPSSو SMART PLS با روش آمار توصیفی و مدل‌سازی معادلات ساختاری انجام شد. یافته­ها نشان داد که مشارکت، امنیت اجتماعی، همبستگی و تعاملات اجتماعی و تعلق مکانی بر زیست‌پذیری اجتماعی تأثیر مثبت و معناداری دارد. از بین متغیرهایی مورد بررسی متغیر تعلق مکانی با ضریب مسیر 258/0 دارای بیشترین تأثیر بر زیست‌پذیری اجتماعی بود.

 

المصادر:

آسیابانی پور، الهام و علی پناهی و حسن احمد زاده (1400) سنجش و ارزیابی بعد عینی زیست‌پذیری شهری در مناطق دهگانۀ کلانشهر تبریز. پژوهشهای جغرافیای انسانی. 53 (2)، صص 545-565.
https: //doi.org/10.22059/jhgr.2020.286057.1007981.
احمدی، مصطفی و صدرالدین متولی و غلامرضا جانباز قبادی و سارا غلامی (1403) شناسایی عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری بافت‌های فرسوده (محدوده مورد‌ مطالعه: بافت فرسوده منطقه 1 شهر ساری)، نشریه جغرافیا، 11 (42)، صص 930-945.
https: //doi.org/10.22034/jgeoq.2023.213674.2265.
اکبری، نعمت اله و رومینا مویدفر و فرزانه میرزایی (1396) تحليل زيست‌پذيري در بافت فرسوده شهر اصفهان با تاکيد بر استراتژي توسعه شهري. فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، 6 (1)، صص 33-50.
https: //dor.isc.ac/dor/20.1001.1.23452870.1396.6.21.3.0.
بیرانوند، مسلم و حیدر جهانبخش (1401) افزایش زیست‌پذیری بافت‌های فرسوده شهری از طریق اعمال برنامه‌ های راهبردی مداخله گر بوم‌گرا، پژوهش موردی: شهر خرم آباد، نشریه پژوهش¬های بوم شناسی، 13 (3)، صص 1-22.
https: //doi.org/10.30473/grup.2021.46793.2371.
پیری، فاطمه و سعید ملکی و زهرا عابدی (1400) شناسایی عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری شهری با رویکرد مدل‌سازی ساختاری- تفسیریISM (نمونه موردی: شهر ایلام).. جغرافیا و توسعه ناحیه ای، 19 (1)، صص 53-87.
https: //doi.org/10.22067/jgrd.2021.48827.0.
پوراحمد، احمد و یعقوب ابدالی و سارا الله قلی پور (1399) تحلیل فضایی آثار حکمروایی مطلوب بر زیست‌پذیری شهری؛ مطالعة موردی: کانون‌های جرم‌خیز مناطق 11 و 12 شهر تهران. برنامه ریزی فضایی، 10 (2)، صص 83-104.
https: //dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22287485.1399.10.2.5.3.
حسنی میانرودی، نسیم (1402) رویکرد ادراک حسی محیط و میزان اثر گذاری آن در ایجاد حس تعلق، حس مکان و دل‌بستگی مکانی، کنفرانس ملی شهرسازی و معماری دانش بنیان. https: //sid.ir/paper/1082904/fa حکمت نیا، حسن و میرنجف موسوی و نوبخت سبحانی، و سینا سلمان زاده (1400) تأثیر آسیب های اجتماعی بر زیست‌پذیری در فضاهای شهری (مطالعه موردی: شاهین دژ). پژوهش های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 9 (1 )، صص 29-50.
https: //doi.org/10.22059/jurbangeo.2021.301572.1273.
حیدری، محمدتقی (1397). واکاوی تیپولوژیک رویکرد زیست‌پذیری در بافت‌های فرسوده شهری (مطالعة موردی: بافت فرسودة بخش مرکزی شهر زنجان).، مجله جغرافیای اجتماعی شهری، 5 (1)، صص 10- 25.
https: //dor.isc.ac/dor/20.1001.1.26457784.1397.5.1.6.8.
حسین¬زاده، رباب؛ صفرعلی¬زاده، اسماعیل؛ خبازی، حسین. (1400). سنجش زیست‌پذیری محلات شهری در راستای توسعه پایدار از دیدگاه شهروندان، موردمطالعه: محله شهر کهنه و شهرک سیدمرتضی-کاشمر. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 40 (10)، صص 120-133.
https: //dorl.net/dor/20.1001.1.20087845.1400.10.40.8.6.
خزاعی نژاد، فروغ، سلیمانی مهرنجانی، محمد، و زنگانه، احمد. (1397). ارزیابی زیست‌پذیری محله های منطقه 12 شهر تهران. جغرافیا و توسعه فضای شهری، 5 (1 (پیاپی 8) )، صص 45-70.
https: //dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25383531.1397.5.1.3.6.
زارع، الهام و آرش ثقفی اصل و مهسا فریدی ثانی (1400) تحلیل زیست‌پذیری در بخش مرکزی شهر تهران (مورد مطالعه: منطقه 12). مطالعات برنامه ریزی سکونت‌گاه‌های انسانی (چشم انداز جغرافیایی)، 16 (4)، صص 799-821.
https: //journals.iau.ir/article_676990.html.
زیاری، کرامت اله و احمد حاتمی و ابولحسن صفرپور (1400) ارزیابی ابعاد و مولفه های زیست‌پذیری در نواحی شهری با رویکرد توسعه پایدار ( نمونه موردی نواحی شهر خرم آباد. فصلنامه چشم انداز شهرهای آینده. ۲ (۲)، صص 33-50.
http: //jvfc.ir/article-1-100-fa.html.
زیاری، کرامت اله؛ حاتمی، احمد؛ مصباحی، سحر؛ عاشوری، حسن. (1398). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مولفه¬های زیست‌پذیری شهرهای کوچک در راستای توسعه پایدار نمونه موردی: بندر دیلم. فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، 9 (4)، صص 569-586.
https: //dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22286462.1398.9.4.7.7.
زین العابدین زاده، سمیه و بختیار عزت پناه وکریم حسین زاده دلیر (1402) ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر بر حس تعلق مکانی با رویکرد شهر شاد مطالعه موردی: کلان‌شهر ارومیه. مجله شهر پایدار, 6 (2)، صص 21-37.
https: //doi.org/10.22034/jsc.2023.375310.1672.
صالحی معوا، فاطمه و سیدمهدی خاتمی و احسان رنجبر (1401) تحلیل و مقایسه میزان رویدادمداری فضاهای عمومی شهری مورد مطالعه: منطقه 12 شهر تهران. باغ نظر، 19 (106 )، صص 85-98.
https: //doi.org/10.22034/bagh.2021.269717.4780.
کرباسی، امین و بهمن کارگر (1402) تبیین ابعاد اجتماعی زیست‌پذیری در سکونت‌گاه‌های غیررسمی (مطالعه موردی: محله کشتارگاه). نشریه جغرافیا و آینده پژوهی منطقه‌ای، 1 (2)، صص 17-32.
https: //doi.org/10.30466/grfs.2023.54897.1019.
مرادپور، نبی، و کرامت اله زیاری (1401) تحلیل فضایی-زمانی جرایم سرقت در منطقه 12 شهر تهران. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی)، 22 (65 )، صص 103-117.
http: //dx.doi.org/10.52547/jgs.22.65.103.
نوروزی، نسترن و علیرضا شیخ الاسلامی . محمد جلیلی (1402) زیست‌پذیری در شهر و پیراشهر مسجد سلیمان، نشریه توسعه فضاهای پیراشهری، 5 (1)، صص 203-216.
https: //doi.org/10.22034/jpusd.2023.354132.1224.
Altrock, U. (2022). Urban livability in socially disadvantaged neighborhoods: The experience of the German program “socially integrative city”. Frontiers of Architectural Research, 11 (5), 783-794. https: //doi.org/10.1016/j.foar.2021.12.006.
Aulia, D. N., & Marpaung, B. O. (2025). Assessment of Livability factors as an Adaptation of Settled Behavior to Improve Sustainable Housing. Future Cities and Environment, 11. https: //cspub-fce-submission.org/index.php/fce/article/view/54.
Badland, H., Villanueva, K., Alderton, A., Davern, M., & Goldfeld, S. (2019). An urban neighbourhood framework for realising progress towards the New Urban Agenda for equitable early childhood development. Children's geographies, 21 (6), 1087-1105. https: //doi.org/10.1016/j.habitatint.2021.102502.#3 Daviran, E. (2024). The Functional Effect of Public Spaces in the Stability of the Sense of Place Belonging the Case Study: Public Spaces in the Central Texture of Zanjan City. Sustainable city, 7 (1), 97-115. https: //doi.org/10.22034/jsc.2024.432435.1756.#3 Fu, X., Adejoke, A. B., Salaripour, A., Zali, N., & Reihani, Z. S. (2024). Does Urban Livability Lead to Place Attachment and Behavioural Intentions? Case Study: Isfahan City. Environment and Urbanization ASIA, 15 (1), 156-174. https: //doi.org/10.22059/jurbangeo.2024.276471.1063.
Jodder, P. K., Hossain, M. Z., & Thill, J. C. (2025). Urban Livability in a Rapidly Urbanizing Mid-Size City: Lessons for Planning in the Global South. Sustainability, 17 (4), 1504. https: //doi.org/10.3390/su17041504.
Kashef, M. (2023). Urban livability across disciplinary and professional boundaries. Frontiers of Architectural Research, 5 (2), 239–253. https: //doi.org/10.1016/j.foar.2016.03.003.#3.
Liang, X., Yaolin, L., Tianqi, Q. (2022). Livability Assessment of Urban Communities considering the Preferences of Different Age Groups, Complexity, 1 (4)., 1-15. https: //doi.org/10.1155/2020/8269274.
Long, Y., Wu, Y., Huang, L., Aleksejeva, J., Iossifova, D., Dong, N., & Gasparatos, A. (2024). Assessing urban livability in Shanghai through an open source data-driven approach. npj Urban Sustainability, 4 (1), 7. https: //www.nature.com/articles/s42949-024-00146-z.
Mouratidis, K., De Vos, J., Yiannakou, A., & Politis, I. (2023). Sustainable transport modes, travel satisfaction, and emotions: Evidence from car-dependent compact cities. Travel behaviour and society, 33, 100613. https: //doi.org/10.1016/j.tbs.2023.100613.
Newton, P. W. (2018). Liveable and sustainable? Socio-technical challenges for twenty-first-century cities. Journal of Urban Technology, 19 (1), 81-102. https: //doi.org/10.1016/j.futures.2018.05.010.
Tan, M., Zhao, H., Li, G., & Qu, J. (2020). Assessment of potentially toxic pollutants and urban livability in a typical resource-based city, China. Environmental Science and Pollution Research, 27 (15), 18640-18649. https: //doi.org/10.1007/s11356-020-08182-9.
Xiao, Y., Lan, G., Ou, Y., Zhang, L., & Xia, J. (2023). Impact of urbanization on the spatial and temporal evolution of the water system pattern: A study of the Wuhan metropolitan area in China. Ecological Indicators, 153, 110408. https: //doi.org/10.1016/j.ecolind.2023.110408.
Yang, C., Guo, W., Zhang, C., Cui, A., Li, X., Zhao, T., ... & Wu, G. (2022). Characteristics and trends of hillside urbanization in China from 2007 to 2017. Habitat International, 120, 102502. https: //doi.org/10.1016/j.habitatint.2021.102502.
Zhan, D., Kwan, M. P., Zhang, W., Fan, J., Yu, J., & Dang, Y. (2018). Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China. Cities, 79, 92-101. https: //doi.org/10.1016/j.cities.2018.02.025.
Zhu, Y., & Du, R. (2024). Evaluating the impact of urban landscape elements on the sense of security and local belonging-case study: Tongdejie, China. Frontiers in Environmental Science, 12, 1340394. https: //doi.org/10.1016/S0169-2024 (02)00232-3.
نص كامل:


 

 

 

فصلنامه علمي «مطالعات شهر ایرانی- اسلامی»

شماره پنجاه و هشتم، زمستان 1403: 32-1

تاريخ دريافت: 04/09/1403

تاريخ پذيرش: 27/05/1404

نوع مقاله: پژوهشی

 

تبیین عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری اجتماعی بافت­های فرسوده در شهرهای ایرانی- اسلامی

(مورد پژوهی: منطقه 12 تهران)

 

سینا غیورانه1

 حسین کلانتری خلیل‌آباد 2

صبا جهانگیر3

 

چکیده 

امروزه، شهرها مکان اصلی کار و زندگی بخش عمدۀ بشر شده‌اند، به‌طوری که بیش از 50% از جمعیت 7 میلیارد نفری جهان در شهرها زندگی می‌کنند. از این رو، توجه به کیفیت زندگی، شرایط، امکانات و نیازهای ساکنان شهرها، مسئله‌ای حیاتی است. نظر به مشکلات متعدد شهرها، رویکردهای مختلفی برای ارتقاء و بهبود شرایط زندگی در آنها پیشنهاد و مطرح شده است که زیست‌پذیری شهری یکی از آنها است. امروزه زیست‌پذیری در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته به‌عنوان یک اصل راهنما در چارچوب گفت‌مان پایداری در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی شهری گسترش پیدا کرده است. پژوهش حاضر با هدف تبیین عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری اجتماعی بافت‌های فرسوده در شهرهای ایرانی- اسلامی تدوین شد. مطالعه حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش توصيفی است. جامعه آماری پژوهش را ساکنان منطقه 12 شهر تهران تشکیل می­داد، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 373 نفر برآورد گردید. روایی ابزار تحقیق با استفاده از مدل تحلیل عاملی تأییدی و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شده است. تجزیه ‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای SPSSو SMART PLS با روش آمار توصیفی و مدل‌سازی معادلات ساختاری انجام شد. یافته­ها نشان داد که مشارکت، امنیت اجتماعی، همبستگی و تعاملات اجتماعی و تعلق مکانی بر زیست‌پذیری اجتماعی تأثیر مثبت و معناداری دارد. از بین متغیرهایی مورد بررسی متغیر تعلق مکانی با ضریب مسیر 258/0 دارای بیشترین تأثیر بر زیست‌پذیری اجتماعی بود.

 

واژگان کلیدی: زیست‌پذیری، زیست‌پذیری اجتماعی، تعلق مکانی، بافت فرسوده، منطقه 12 تهران

 

 

 

 

 

 

مقدمه

براساس گزارش شهرهای جهانی که توسط سازمان ملل متحد در سال 2020 انتشار یافته است شهرنشینی همچنان محرک رشد جهانی خواهد بود و زمینه­ای برای فقر، بیکاری، نابرابری و تغییرات آب و هوایی و سایر چالش­های جهانی که با آنها روبرو هستیم، خواهد بود ((Xiao et al, 2023: 145. نداشتن برنامه­ و عدم مدیریت صحیح و ظهور مشکلات اجتماعی اقتصادی و زیست‌محیطی در شهرهای امروزی منجر به کاهش استانداردهای زندگی و به تبع آن کاهش پایداری و افت زیست‌پذیری شهرها شده است که توجه به شاخص‌های زیست‌پذیری به‌عنوان شاه‌کلید حل بسیاری از مسائل و مشکلات شهری در سطر اول برنامه­ریزی­ها قرار داده است (کرباسی و کارگر، 1402: 19).

به‌طور کلی امروزه عدم توجه به برنامه‌ریزی و مدیریت شهری به نیازهای انسانی و اجتماعی، موانع مهمی را برای ارتقاء کیفیت زندگی و رضایت ساکنان ایجاد می­کند با توجه به درصد بالای فقر و تعداد زیاد جمعیت در سکونت‌گاه‌های شهری، کیفیت زندگی در این سکونت‌گاه‌ها به یک موضوع اساسی تبدیل شده است. این در حالی است که کیفیت زندگی به‌عنوان یکی از شاخص‌های اصلی توسعه پایدار شهری مورد توجه قرار گرفته است (حکمت­نیا و همکاران، 1400: 32).

در این راستا مفهوم زیست‌پذیری به‌عنوان رویکردی نوین در جهت بهبود وضعیت کیفیت زندگی در دستور کار برنامه­ریزان و مدیران شهری قرار گرفته است. این مفهوم نقش مهمی در برنامه‌ریزی و توسعه شهری داشته است با این‌حال این مفهوم سیال است و در موقعیت‌های مختلفی به‌کار رفته است (Kashef, 2023: 242). «احداث و ایجاد شهرهای زیست‌پذیر و قابل سکونت یکی از اهداف پایه­ای در راستای توسعه پایدار شهری است از این‌رو زیست‌پذیری شهری موضوعی است که در تمامی جنبه­های فرایند شهرنشینی باید مورد توجه قرار بگیرد (Mouratidis, 2020: 267)».

زیست‌پذیری شهری مناسب‌ترین زمینه برای مطالعه و بررسی وضعیت زیست و افزایش سرزندگی و شور و هیجان در محلات شهری است. چرا که محصول عملکرد مناسب و مطلوب سیستم‌های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، محیطی و مدیریتی شهر، سرانجام در زیست‌پذیری شهری خود را نشان می­دهد که تاکید آن بر مفاهیمی چون سرزندگی، حس تعلق به مکان، کیفیت زندگی و به‌طور کلی تاکید بر بعد انسانی است (Yang et al, 2022: 3).

یکی از جنبه­های حائز اهمیت که هم علت و هم معلول بسیاری از معضلات شهری بوده و به‌ویژه در دهه­های اخیر در مرکز توجهات زیست‌پذیری قرار گرفته است، موضوع زیست‌پذیری بافت‌های فرسوده شهری بوده است (وجود شهر کهن در دل شهر امروزین) (‌پور‌احمد و همکاران، ۱۳۹9: 8۳).

زیرا چنین بافت­هایی در بستر استمرار خود؛ زلزله‌ای خزنده و خاموش به حساب می‌آید و با شدت یافتن ضرب‌آهنگ تغییر فضایی- کالبدی شهرها؛ اغلب سبب افت منزلت‌های اجتماعی؛ نابه‌سامانی در سازمان فضایی- کالبدی، زوال اقتصادی و ناکارآمدی زیست محیطی آن گردیده است (احمدی و همکاران، 1403: 937).

در عین حال این هسته­های ارزشمند شهر، فضاها و مکان‌های همگانی برجسته‌ای هستند که سامان‌بخشی کیفیات محیطی آنها می‌تواند نماد سامان‌بخشی و سرزندگی تمامیت شهر یا هر نوع باهمستان دیگر باشد (بیرانوند و جهان­بخش، 1401: 3).

ایده زیست‌پذیری در مناطق فرسوده و مسئله دار شهری به دنبال حل مشکلات فرسودگی شهری از طریق به‌سازی مناطق محروم و در حال اضمحلال شهرها بوده و با طرح مباحث گسترده‌تری همچون ارتقاء کیفیت زندگی به‌خصوص برای کسانی که در محلات فقیر‌نشین و ناکارآمد شهری زندگی می‌کنند، سرو‌کار دارد (اکبری و همکاران، 1396: 12).

کلان‌شهر تهران از جمله شهرهاي تاریخی ایران محسوب می‌شود که وجود بافت‌هاي فرسوده در نواحی مرکزي و حاشیه‌اي شهر، سبب ناکارآمدي مراکز شهري و بروز مسائل عمده‌اي در نظام کالبدي- کارکردي آنها شده است. این شهر با پیشینه‌اي بسیار قدیمی و با جایگاهی بسیار مؤثر و استراتژیک (به‌عنوان پایتخت) در کشور داراي مرکز شهري قدیمی، فرسوده، تاریخی، قدرتمند، و داراي ماهیت و ارزش سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بسیار با اهمیتی است که تمام تحولات و تغییرات این مرکز مهم در کل شهر قابل احساس و نفوذ است. بخش مرکز شهر تهران از جمله منطقه 12 امروزه با مسائلی مانند آلودگی محیطی، کاهش منابع، عدم دست‌رسی مناسب به خدمات شهری، جرم، فقر، بدمسکنی و بافت‌های فرسوده مواجه‌اند که پیش از این افراد با آن روبه‌رو نبوده‌اند (مرادپور و زیاری، 1401: 110).

با این چالش‌های جدی، شاید راه‌کار مؤثر استفاده از ایده‌های زیست‌پذیری به‌ویژه در بافت‌های فرسوده در راستای ارتقای کیفیت سکونت برای این محدوده‌ها باشد. وجود مشکلاتی مانند، فرسودگی ساختمان‌ها، مشکلات ترافیکی، مشکلات اقتصادی، عدم دسترسی مناسب به خدمات شهری، آلودگی، پایین بودن امنیت اجتماعی و روانی و افزایش جمعیت در محدوده‌های فرسوده شهر تهران زیست‌پذیری این اجتماعات را روز به روز کاهش داده است. این‌گونه بافت‌ها مشکلات فراوانی را به‌وجود آورده و این دگرگونی عمل‌کردي باعث صدمه به پیشینۀ فرهنگی- اجتماعی و تاریخی محله‌ها شده و آنها را از جریان زندگی خارج و از پایداري و زیست‌پذیري دور کرده است (خزاعی نژاد و همکاران، 1397: 49).

منطقه 12 شهر تهران نیز از این قاعده مستثنی نبوده، به گونه‌ای که این منطقه از نیمه‌های قرن حاضر روند نزولی خود را آغاز کرده است. کاهش جمعیت در محله‌های هسته‌های آغازین شهر و حرکت جمعیت به سوی لایه‌های بیرونی‌تر از جمله مهم‌ترین چالش‌هایی است که با آن مواجه شده است. چنانکه جمعیت این منطقه از 343633 نفر در سال 1359 به 241831 نفر در سال 1395 کاهش یافته است که نرخ رشد منفی 14/1- درصدی را نشان می‌دهد. مشکلات ذکر شده از یک‌سو و تمایل به توسعه و سرمایه‌گذاری در حومه و لایه‌های بیرونی‌تر شهر به علل مختلف از جمله ارزانی قیمت زمین و مسکن، جاذبه‌های اکولوژیکی چون هوای پاک و سالم و... از سوی دیگر، باعث افت کیفیت زندگی، کاهش سرزندگی، افت زیست‌پذیری و کاهش رونق زندگی اجتماعی، زوال فیزیکی- کالبدی و کارکردی در این منطقه شده است (زارع و همکاران، 1400: 800).

شرایط مذکور محصول عوامل، نیروها و فرآیندهای کلان خارج از محدوده منطقه 12 و محله‌های آن و حتی خارج از شهر تهران همچون سیاست‌های کلی مدیریت شهری، نقش ملی پهنه‌ها و محورهای تجاری به‌ویژه بازار بزرگ تهران؛ و عوامل خرد؛ همچون شرایط و وضعیت درون محله‌های این منطقه (نظیر: مهاجرت، جرائم، بضاعت مالی اندک ساکنان، پایین بودن ارزش ملک، قدمت و کیفیت پایین و فرسودگی بناها، سکونت افراد و خانواده‌های با نژاد و آداب و رسوم مختلف و خارج کردن محله از یک‌دستی قبل و... است (صالحی و همکاران، 1401: 86). با توجه به موارد مطرح شده سؤالات آغازین پژوهش به شرح زیر است: چه عواملی بر زیست‌پذیری اجتماعی در بافت فرسوده منطقه 12 شهر تهران تأثیرگذار است؟

 

مبانی نظری و پیشینه تحقیق 

نوروزی و همکاران (1402) پژوهشی با عنوان «زیست‌پذیری در شهر و پیراشهر مسجد سلیمان» به این نتیجه رسیدند که از مجموع روابط 2970، حدود 55 رابطه بدون تأثیر؛ 1195 رابطه دارای تأثیرگذاری کم؛ 1169 رابطه دارای تأثیرگذاری متوسط و درنهایت 606 رابطه دارای تأثیرگذاری قوی و بالا بوده است. از سوی دیگر نتایج نشان می‌دهد که پایداری زیست‌پذیری در شهر مسجدسلیمان و فضای پیرامونی آن بسیار نامناسب است. آسیابانی پور و همکاران (1400) در پژوهشی با عنوان «سنجش و ارزیابی بعد عینی زیست‌‌پذیری شهری در مناطق ده‌گانه‌ کلان‌شهر تبریز» به این نتیجه رسیده­اند که به‌طور کلی زیست‌پذیری شهر تبریز از حد متوسط پایین‌تر بوده است که مناطق 5 و2 به‌ترتیب با میانگین رتبه‌ای10/71 و 33/69 زیست‌پذیرترین و منطقه‌ی 7 با میانگین رتبه‌ای10/10 در رتبة آخر زیست‌پذیری در بین مناطق ده‌گانه قرار گرفته است. همچنین، از نظر شاخص‌های خدمات و زیرساخت‌های شهری، محیط شهری، اقتصاد شهری، مدیریت شهری، تاریخ شهری، و اجتماع شهری به‌ترتیب مناطق 2، 6، 2، 5، 8، و 5 در اولویت اول رتبه‌بندی و همچنین با توجه به نتایج آزمون کروسکال والیس، در سطح معنا‌‌داری 99 درصد مشخص شد بین مناطق ده‌گانه‌ی شهر تبریز از لحاظ مطلوبیت شاخص‌های زیست‌پذیری تفاوت معنا‌داری وجود داشته است. حسین زاده و همکاران (1400) در پژوهشی با عنوان «سنجش زیست‌پذیری محلات شهری در راستای توسعه پایدار از دیدگاه شهروندان، موردمطالعه: محله شهر کهنه و شهرک سیدمرتضی-کاشمر» به این نتیجه رسیده­اند که بین پایگاه اجتماعی- اقتصادی شهروندان و زیست‌پذیری ارتباط مستقیمی وجود دارد. میزان رضایت از شاخص‌های کلی زیست‌پذیری در شهر کهنه پایین است و رضایت نسبی از شاخص اقتصادی در شهر کهنه با میانگین 43/2 وجود دارد که شاخص کلی زیست‌پذیری در شهرک سیدمرتضی (35/0) بالاتر از میانگین کمتر از میانگین متوسط است. پوراحمد و همکاران (1399) در پژوهشی با عنوان «تحلیل فضایی آثار حکم‌روایی مطلوب بر زیست‌پذیری شهری؛ مطالعه موردی: کانون‌های جرم‌خیز مناطق 11 و 12 شهر تهران» به این نتیجه رسیده­اند که وضعیت شاخص‌های حکم‌روایی خوب شهری و زیست‌پذیری در کانون‌های جرم‌خیز بخش مرکزی شهر تهران نامطلوب است. همچنین بین شاخص‌های حکم‌روایی خوب شهری و زیست‌پذیری شهری رابطه ضعیف تا متوسطی وجود دارد.آلتروک4 (2022) در پژوهشی با عنوان «زیست‌پذیری شهری در محله­های آسیب‌دیده اجتماعی: تجربه برنامه آلمانی شهر یک‌پارچه اجتماعی» به این نتیجه رسیده است که ارتقاء سیاست­های ارتقاء کالبدی نیازمند هم‌آهنگی و هم­پیوندی با سیاست­ها و برنامه­های اجتماعی است. که این امر نیازمند توانمندسازی ساکنان محله­های فقیر و آسیب‌دیده اجتماعی است. زاهو5 و همکاران (2022) پژوهشی با عنوان «آیا احداث راه­آهن شهری باعث بهبود زیست‌پذیری شهرها می­شود؟» شواهدی از شهرهای چین انجام داده­اند. نتایج این پژوهش نشان داده است که احداث قطارهای سریع السیر شهری ضمن این‌که زمینه را برای توسعه صنعتی شهرها فراهم می­نماید باعث رشد اقتصادی مناطق شده و این امر باعث جذب افراد متخصص شده است. شواهد حاصل از احداث قطارهای سریع السیر در مناطق شهری حاکی از آن است که زیست‌پذیری شهری 13 درصد افزایش داشته است. لیانگ6 و همکاران (2022) در پژوهشی با عنوان «پیاده‌مداری و زیست‌پذیری شهری: آیا جذابیت­های شهری باعث ارتقاء نشاط شهروندان می­شود؟» به این نتیجه رسیده­اند که پیاده‌مداری شهرها ضمن افزایش زمینه جذابیت شهری با تشویق بیشتر مردم به ورزش و فعالیت­های همگانی از جمله ورزش­های گروهی باعث ارتقاء زیست‌پذیری شهرها می­شود. بدلند7 و همکاران (۲۰۱۹) در پژوهشی به «بررسی زیست‌پذیری شهری: درس‌هایی از استرالیا برای کشف شاخص‌های اندازه‌گیری سلامت اجتماعی» پرداختند؛ نتایج بیان‌گر آن است که یازده حوزه کلی در ارتباط با سلامت اجتماعی و رفاه مشخص شد و ارتباط‌شان با سلامت و رفاه تأیید شد که عبارت‌اند از: جرم و امنیت، آموزش، شغل و درآمد، سلامت و خدمات اجتماعی، مسکن، تفریح و فرهنگ، غذای محلی و دیگر کالاها، محیط طبیعی، فضای باز عمومی، حمل‌و‌نقل و انسجام اجتماعی و دموکراسی محلی. نیوتن8 (۲۰۱۸) به ارزیابی زیست‌پذیری و پایداری چالش‌های تکنیکی- اجتماعی شهرهای قرن بیستم اقدام کرد؛ نتایج بیان‌گر آن است که بسیاری از زیرساخت‌های اصلی شهر، که باعث زیست‌پذیری شهرهای استرالیا شده است، از منابع ناپایدار تأمین می‌شود و به عبارتی، پایدار نیست.

در جمع­بندی پیشینه پژوهش می­توان به این مطلب اذعان داشت که پژوهشی به که بررسی تأثیر گذاری عوامل مورد بررسی در این پژوهش یعنی متغیرهای مشارکت، امنیت اجتماعی، همبستگی و تعاملات اجتماعی و تعلق مکانی بر زیست­پذیری اجتماعی در بافت‌های فرسوده شهرهای ایرانی و اسلامی پرداخته باشد، مشاهده نشد که این امر گویای نوآوری این پژوهش نسبت به پیشینه تحقیق است.

زیست‌پذیری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر کیفیت زندگی و جاذبه شهری در شهرهای مختلف مورد توجه روزافزون قرار گرفته است (Long et al, 2024: 34). اما با این‌حال هنوز تعریف واحدی برای آن وجود ندارد. زیست‌پذیری به دلیل ماهیت پیچیده و چند بعدی، آن از نظرگاه­های مختلف مورد تعریف قرار گرفته است به‌عنوان مثال زیست‌پذیری که معادل عبارت انگلیسی Livability است در فرهنگ لغت وبستر زیست‌پذیری به‌عنوان مناسب بودن برای انسان تعریف شده است رابرت کوان در فرهنگ شهرسازی واژه زیست‌‌پذیر را مناسب برای زندگی فراهم آوردنده­ی کیفیت زندگی خوب تعریف می­نماید (زیاری و همکاران، 1400: 34). به نظر هیلن9 (2006) مفهوم زیست­پذیری مانند چتری برای معانی مختلف است که هم به شاخص‌های اندازه‌گیری و هم به دیدگاه کسانی که آن را اندازه­گیری می‌کنند بستگی دارد. به گفته وی، بیشتر محققان موافقند که زیست‌پذیری از دیدگاه فرد به محیط اشاره دارد و همچنین شامل ارزیابی ذهنی از کیفیت مکان است (پیری و همکاران، 1400: 38). نیومن10 (1999) اظهار داشت که زیست‌پذیری یکی از نیازهای انسان برای آسایش اجتماعی، سلامتی و رفاه است و شامل رفاه فردی و اجتماعی است (Jodder, et al, 2025: 11). از نظر روت و فرانکلین (2014)11 نیز زیست‌پذیری از دو عنصر تشکیل شده است: محیط شهر و جمعیت. به‌طور کلی، این تعریف بر تعامل بین مردم و محیط تأکید دارد (ر.ک: (Liang, et al, 2022. عنصر اول یعنی جمعیت، نیازهای اساسی همچون خدمات، کالاها، سرپناه، انرژی، آب، غذا، بهداشت، امنیت، آموزش، سرگرمی، مشارکت اجتماعی و اقتصادی، خلاقیت و نیازهای دیگر دارد. در این دیدگاه، زیست‌پذیری از لنز نیازها و خواسته‎‌های ساکنان شهر قضاوت می‌شود. عنصر دیگر که محیط شهر است با ویژگی‌های فیزیکی و بیولوژیکی آن تعریف می­شود و به زیرساخت‌های تامین کننده کالا و خدمات که زندگی شهری به آن وابسته است؛ می­پردازد. مفهوم شهر زیست‌پذیر به معنای واقعی نیاز به این دو عنصر دارد که با یک‌دیگر هم‌آهنگ باشند (زیاری و همکاران، 1398: 571).

زیست­پذیری شهری می­تواند در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و کالبدی مورد بررسی قرار گیرد (نوروزی و همکاران، 1402). در بین این ابعاد، بعد اجتماعی زیست‌پذیری پیچیده­تر است و تعریف و عملیاتی کردن آن دشوار است و در نتیجه اندازه‌گیری آن از نظر نتایج سیاست زیست­پذیری دشوارتر است. جیکوبز12 (1961)، زیست‌پذیری اجتماعی شهر را مظهر تنوع ناشی از تعامل بین فعالیت‌های انسانی و فضای شهری می­دانست. (Zhan et al., 2018: 9). از نظر لندری13 شهر سرزنده و زیست‌پذیر به لحاظ اجتماعی می‌تواند به‌واسطه سطوح پایین محرومیت، پیوستگی اجتماعی قوی، ارتباطات خوب و پویایی میان لایه‌های اجتماعی، روحیه جمعی و غرور مدنی، دامنه وسیعی از شیوه‌های زندگی، روابط موزون و جامعه شهری با طراوت توصیف گردد (نوروزی و همکاران، 1402: 210). شهر زیست‌پذیر از نظر اجتماعی را شهری دانست که در آن تعاملات و معاشرت اجتماعی، احترام به ارزش‌ها و هنجارها، مشارکت واقعی مردم، آموزش و یادگیری اجتماعی، احساس امنیت و اعتماد به هم‌دیگر به شکل شایسته­ای وجود دارد. زیست‌پذیری اجتماعی تحت تأثیر عوامل گوناگونی قرار دارد از جمله این عوامل می­توان به امنیت، مشارکت، تعلق مکانی و تعامل اشاره کرد (ر.ک: زارع و همکاران، 1400).

حس تعلق مکان عاملی است که میان انسان و مکان ارتباط برقرار می‌کند و وحدت به‌وجود می­آورد در نتیجه مکان دارای سلسله مراتبی از بی‌تفاوتی نسبت به مکان تا فداکاری نسبت به مکان است (Daviran , 2024: 99). در مجموع حس مکان به معنای ادراک ذهنی مردم از محیط و احساسات کم و بیش آگاهانه آنها از محیط خود است که شخص را در ارتباطی درونی با محیط قرار می‌دهد به‌طوری که فهم و احساس فرد با زمینه معنایی محیط پیوند خورده و یک‌پارچه می­شود (حسنی، 1402: 54). این حس عاملی است که موجب تبدیل یک فضا به مکانی با خصوصیات حسی و رفتاری ویژه برای افراد خاص می­گردد. حس تعلق مکانی علاوه بر این‌که موجب احساس راحتی از یک محیط می‌شود، از مفاهیم فرهنگی مورد نظر مردم روابط اجتماعی و فرهنگی جامعه در یک مکان مشخص حمایت کرده و باعث یادآوری تجارب گذشته و دست‌یابی به هویت برای افراد می‌شود (زین العابدین زاده و همکاران، 26: 1402). حس مکان و یا تعلقاتی که شهروندان نسبت به جامعه دارند یک پتانسیل مؤثر و یک مقیاس پایداری برای زیست‌پذیری اجتماعی است چراکه با حفظ و ارتقاء این حس به‌عنوان یکی از عوامل پایداری محیط‌های زیستی و کالبدی می­توان پایداری انسانی و به تبع آن زیست‌پذیری اجتماعی را تقویت نمود (Fu et al, 2024: 159).

زیست‌پذیری هنگامی درسکونت‌گاه‌های فرسوده شهری تحقق پیدا می­کند که تغییراتی در شرایط زندگی از لحاظ فردی و اجتماعی ایجاد شود؛ زیرا ناحیه‌ای که به لحاظ زیست‌محیطی و اجتماعی در سطح پایداری قرار نداشته باشد از لحاظ زیست‌پذیری در رتبه پایینی قرار خواهد گرفت (Zhu et al, 2024: 55). بنابراین، برای دست‌یابی به زیست‌پذیری و پی‌آیند آن بهبود سکونت‌گاه‌های فرسوده مشارکت اجتماعی امری ضروری تلقی می­شود. مشارکت اجتماعی شرط موفقیت هر برنامه و ره‌یافت کلان ، اقتصادی اجتماعی و زیست‌محیطی به‌شمار می­رود که علت آن گستردگی و تنوع زمینه‌های مشارکت است که شامل انواع فعالیت‌های فردی یا اجتماعی تأثیرگذار بر تصمیم گیری‌های اجتماعی بوده که از سطح پایین تا سطوح بالاتر را در بر می‌گیرد (Aulia, D & Marpaung, 2025: 45). بر این مبنا مشارکت اجتماعی به معنی دخالت همه جانبه آنان در امور زیست‌محیطی اجتماعی و اقتصادی است که این امکان را برای آنان فراهم می سازد تا در فرآیند زیست‌پذیری نقش و مشارکت فعالی داشته باشند چراکه مشارکت اجتماعی نقش بنیادینی در بالا‌بردن سطح زیست‌پذیری در سکونت‌گاه‌ها دارد که بی‌گمان هدف بایسته همه برنامه­ریزی­ها در جهت بهبود و ارتقاء توسعه جامعه است.به سخن دیگر، یکی از بن‌مایه‌های بنیادین در زمینه ارتقاء محیط زیست مشارکت مثبت و سازگار ساکنین است (ر.ک: Tan et al, 2020).

امروزه امنیت از شاخصه­های کیفی زندگی در شهرها است. امنیت و آسایش همان حلقه گم شده‌ای است که مردمان را به محیطی آرام و پاک شهری می­کشاند تا در آرامش محیطی سرزنده و بیدار، نه فضایی مرده و بی‌روح دمی به‌آسایند. چرا که جیکوبز معتقد است نشانه‌های یک ناحیه شهری موفق آن است که فرد در خیابان‌های مملو از بیگانگان احساس امنیت فردی و اطمینان کند. او نباید خود‌به‌خود احساس کند که مورد تهدید قرار دارد امنیت یک معیار کیفی است که سبب ارتقاء کیفیت محیط و زیست‌پذیری فضای شهری می‌شود. به‌طوری که نبود امنیت در مکان‌های عمومی یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش جذابیت و عدم زیست‌پذیری فضاها محسوب می‌شود (حیدری، 1397: 12). متناسب با سؤال پژوهش و براساس مبانی و پیشینه ارائه شده، مدل مفهومی به صورت زیر است:

 

img0 

 

شکل1: مدل مفهومی پژوهش

 

متناسب با مدل مفهومی پژوهش فرضیه­های پژوهش به صورت زیر است:

امنیت اجتماعی بر زیست‌پذیری اجتماعی تأثیرگذار است.

مشارکت شهروندان بر زیست­پذیری اجتماعی تأثیرگذار است.

همبستگی و تعاملات اجتماعی بر زیست­پذیری اجتماعی تأثیرگذار است.

تعلق مکانی بر زیست­پذیری اجتماعی تأثیرگذار است.

 

روش پژوهش

پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، و از نظر روش توصیفی است. در راستای گردآوری داده­ها از روش اسنادی و میدانی استفاده شد. جامعه آماری پژوهش را شهروندان ساکن منطقه 12 تهران که تعداد آنها برابر با 241831 نفر است، تشکیل می­داد، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران برابر با 373 نفر برآورد گردید. روش نمونه‌گیری به صورت نمونه­گیری تصادفی ساده بود. برای گردآوری داده­های میدانی از پرسشنامه استفاده شد. پایایی پرسشنامه از طریق محاسبه آلفای کرونباخ و محاسبه ضریب پایایی ترکیبی (cr) سنجیده شد، مقدار آلفای کرونباخ و ضریب پایایی ترکیبی برای هر متغیر، بین صفر و یک می­باشد و چنانچه مقدار بدست آمده بالاتر از 7/0 باشد، پرسشنامه پایایی مناسبی دارد. نتایج حاصل از مقدار آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی، تایید کننده پایایی مناسب پرسشنامه مورد استفاده می­باشد. در این پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل داده­ها از مدل سازی معادلات ساختاری در محیط نرم افزار pls استفاده شده است.

 

معرفي محدوده موردمطالعه

محدوده منطقه ۱۲ با مساحت ۱۶۰۰ هکتار است و عمر ۷۳ درصد بافت منطقه ۱۲ بیش از ۲۰۰ سال است. ۴۳/۳ درصد محدوده منطقه از گستره‌ها و پهنه‌های شاخص تشکیل شده و در ۱۵/۵ درصد از طول لبه‌های شهری (سیمای خیابان هنوز بدنه‌های ارزشمند یافت می‌شود مجموع طول خیابان‌های اصلی منطقه نزدیک به ۵۸ کیلومتر است. به خیابان‌های تهران قدیم باید میدان‌ها و فضاهای شهری ممتاز را نیز افزود. منطقه ۱۲ از شمال به خیابان انقلاب دارای نقاط عطف میدان فردوسی, پیچ شمیران , لاله‌زار, پل‌چوبی, از غرب به خیابان حافظ و خیابان وحدت اسلامی با نقاط عطف میدان تاریخی حسن‌آباد (هشت‌گنبدان)، میدان وحدت اسلامی (میدان شاهپور)، چهارراه وحدت‌اسلامی (چهارراه شاهپور) و از جنوب به خیابان شوش با نقاط عطف خیابان جهان‌پهلوان‌تختی، یخچال و میدان‌غار و از شرق خیابان ۱۷‌شهریور (شهباز‌سابق) با نقاط عطف خیابان شهید‌کفایی‌امانی و خیابان خورشید, خیابان مجاهدین, زیرگذر امیرکبیر و اتوبان شهید‌محلاتی محدود می­شود.

 

img0 

شکل 2. محدوده موردمطالعه

 

یافته­های پژوهش

برای آزمون فرضیه­های این پژوهش از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم‌افزار SMART PLS استفاده ‌شده است. این نرم‌افزار، نسبت به‌وجود شرایطی مانند هم‌خطی متغیرهای مستقل، نرمال نبودن داده­ها و کوچک بودن حجم نمونه سازگار است. در این پژوهش، برازش مدل در مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم‌افزار SMART PLS در دو بخش انجام‌ شده است: 1) برازش مدل‌های اندازه‌گیری 2) برازش مدل کلی.

 

برازش مدل اندازه‌گیری

مدل اندازه‌گیری، مربوط به بخشی از مدل کلی می‌شود که دربرگیرنده یک متغیر به همراه سؤالات مربوط به آن است. براي بررسی برازش مدل‌های اندازه‌گیری، سه معیار پایایی، روایی هم‌گرا و روایی واگرا استفاده می‌شود.

 

پایایی و روایی هم‌گرا

پایایی شاخص، توسط سه معیار موردسنجش قرار می‌گیرد: 1) ضرایب بار عاملی 2) آلفاي کرونباخ و پایایی ترکیبی (CR)

ضرایب بارعاملی

بارهای عاملی از طریق محاسبه مقدار هم‌بستگی شاخص­های یک سازه با آن سازه محاسبه می­شوند که اگر این مقدار برابر و یا بیشتر از مقدار4/0 شود، مؤید این مطلب است که واریانس بین سازه و شاخص‌های آن، از واریانس خطای اندازه‌گیری آن سازه بیشتر بوده و پایایی در مورد آن مدل اندازه‌گیری قابل‌قبول است. بنابراین، مقدار ملاک برای مناسب بودن ضرایب بارهای عاملی 4/0 است؛ چنانچه پس از اجرای مدل، بار عاملی سؤالاتی کمتر از 4/0شد، آن سؤال حذف می‌شود تا بررسی سایر معیارها تحت تأثیر آن قرار نگیرد. مطابق شکل3، تمامی بارعاملی سؤالات بیشتر از 4/0 است از این‌رو حذف هیچ‌کدام لازم نیست و می­توان نتیجه گرفت که مدل، پایایی مناسبی دارد.

آلفای کرونباخ، روایی هم‌گرا و پایایی مرکب (ترکیبی)

پایایی ترکیبی بیان‌گر میزان هم‌بستگی سؤالات یک بعد به یک‌دیگر برای برازش کافی مدل­های اندازه‌گیری را مشخص می‌کند. هرگاه یک یا چند خصیصه از طریق دو یا چند روش اندازه‌گیری شوند هم‌بستگی بین این اندازه‌گیری‌ها دو شاخص مهم اعتبار را فراهم می‌سازد. اگر هم‌بستگی بین نمرات آزمون‌هایی که خصیصه‌ی واحدی را اندازه‌گیری می‌کند بالا باشد، پرسشنامه دارای اعتبار هم‌گرا است، وجود این هم‌بستگی برای اطمینان از این‌که آزمون آنچه را که باید سنجیده شود می‌سنجد، ضروری است. برای روایی هم‌گرا میانگین واریانس استخراج14 (AVE) و پایایی مرکب15 (CR) محاسبه می‌شود. باید روابط زیر برقرار باشد:

CR>0.7

AVE>0.5

به‌منظور محاسبه روايي هم‌گرا، از معیار AVE و ضریب پایایی ترکیبی از معیارCR استفاده شد. اگر AVE حداقل برابر با 5/0 باشد، بیان‌گر آن است که متغیرها از روایی هم‌گرای مناسبی برخوردارند. به این معنی که یک متغير پنهان قادر است بیش از نیمی از واریانس شاخص‌های خود را به‌طور متوسط توضيح دهد (غیاثوند، 45: 1397). با توجه به این‌که در این تحقیق شاخص میانگین واريانس استخراج‌شده (AVE) برای تمامی متغیرهای تحقیق بالای 5/0 است، لذا روایی هم‌گرای متغیرهای مدل تأييد می­شود. ضریب پایایی ترکیبی (CR) و ضریب آلفای کرونباخ، پایایی ابزار اندازه‌گیری را می‌سنجند. همان‌گونه که جدول (2) نشان می‌دهد، با توجه به این‌که مقدار ضریب پایایی ترکیبی (CR) و ضریب آلفای کرونباخ برای تمامی متغیرهای پژوهش بیشتر از 7/0 است، بنابراین پایایی سؤال‌های متغیرهای موجود در پرسشنامه در حد قابل‌پذیرش هستند.

 

جدول شماره2. نتایج روایی هم‌گرا ، پایایی مرکب و آلفای کرونباخ

متغیرهای پژوهش

میانگین واریانس استخراجی (AVE>0.5)

ضریب پایایی ترکیبی (CR>0.7)

ضریب آلفای کرونباخ (Alpha>0.7)

مشارکت

592/0

877/0

820/0

امنیت اجتماعی

543/0

852/0

783/0

هم‌بستگی و تعاملات اجتماعی

633/0

893/0

853/0

تعلق مکانی

572/0

867/0

805/0

زیست‌پذیری اجتماعی

500/0

833/0

756/0

با توجه به جدول فوق:

مقدار میانگین واریانس استخراج‌شده (AVE) بزرگ‌تر از 5/0 است بنابراین روایی هم‌گرا تأیید می‌شود.

مقدار پایایی مرکب (CR) در تمامی موارد از آستانه 7/0 بزرگ‌تر است بنابراین پایایی مرکب تأیید می­شود

مقدار آلفای کرونباخ در تمامی موارد از آستانه 7/0 بزرگ‌تر است بنابراین پایایی پرسشنامه تأیید می­شود.

روایی واگرا

برای بررسی روایی واگرا، از مقایسه میزان هم‌بستگی یک سازه با شاخص‌هایش در مقابل هم‌بستگی آن سازه با سایر سازه‌ها با استفاده از روش فورنل و لاکر بهره گرفته شد. روایی واگرا وقتی در سطح قابل‌قبول است که میزان AVE برای هر سازه بیشتر از واریانس اشتراکی بین آن سازه و سازه‌های دیگر (یعنی مربع مقدار ضرایب هم‌بستگی بین سازه‌ها) در مدل باشد. همان‌گونه که در جدول شماره (3) مشخص است، مقدار جذر AVE متغیرهای مکنون در پژوهش حاضر، از مقدار هم‌بستگی میان آن‌ها، بیشتر است. ازاین‌رو، می‌توان اظهار داشت که در پژوهش حاضر، سازه‌ها (متغیرهای مکنون) در مدل، تعامل بیشتری با شاخص‌های خود دارند تا با سازه‌های دیگر. به بیان دیگر، روایی واگرای مدل در حد مناسبی است.

 

جدول شماره3. نتایج روایی واگرا

زیست‌پذیری اجتماعی

تعلق مکانی

هم‌بستگی و تعاملات اجتماعی

امنیت اجتماعی

مشارکت

 

 

 

 

 

769/0

مشارکت

 

 

 

737/0

564/0

امنیت اجتماعی

 

 

796/0

655/0

416/0

هم‌بستگی و تعاملات اجتماعی

 

757/0

522/0

529/0

661/0

تعلق مکانی

707/0

654/0

682/0

521/0

576/0

زیست‌پذیری اجتماعی

 

برازش مدل ساختاری

مطابق با الگوریتم داده­ها در PLS بعد از برازش مدل­های اندازه‌گیری نوبت به برازش مدل ساختاری می­رسد. مدل ساختاری برخلاف مدل اندازه­گیری به سؤالات (متغیرهای آشکار) کاری ندارد و تنها متغیرهای پنهان و همراه با روابط میان آنها بررسی می­گردد.

معیار R2 و شاخص افزونگی (CV red) یا آزمون ارتباط پیش­بین یا img0: 

R2 معیاری است که برای متصل‌کردن بخش اندازه‌گیری و بخش ساختاری مدل‌سازی معادلات ساختاری به‌کار می­رود و نشان از تأثیری دارد که یک متغیر برون‌زا بر یک متغیر درون‌زا می­گذارد. هرچه مقدار R2 مربوط به سازه‌های درون‌زای مدل بیشتر باشد، نشان از برازش بهتر مدل است. چین16 (1998: 303) سه مقدار 19/0، 33/0 و 67/0 را به‌عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای برازش مدل معرفی کرده است مطابق با جدول زیر، مقدار R2 با توجه به سه مقدار ملاک، می­توان مناسب بودن برازش مدل ساختاری را تأیید ساخت. دومین شاخص برازش مدل ساختاری، شاخص Q2 است. این معیار که توسط گیسر17 (۱۹۷۵: 324) معرفی شد، قدرت پیش‌بینی مدل در سازه‌های درون‌زا را مشخص می‌کند. به اعتقاد آنها مدل‌هایی که دارای برازش ساختاری قابل‌قبول هستند، باید قابلیت پیش‌بینی متغیرهای درون‌زای مدل را داشته باشند. به این معنی است که اگر در یک مدل، روابط بین سازه‌ها به‌درستی تعریف‌شده باشند، سازه‌ها تأثیر کافی بر یک‌دیگر گذاشته و از این‌راه فرضیه‌ها به‌درستی تأیید شوند.هنسلر و همکاران18 (۲۰۰۹: 4) سه مقدار 15/0، 2/0 و 35/0 را به‌عنوان قدرت پیش‌بینی کم، متوسط و قوی تعیین نموده‌اند. مقادیر مربوط به شاخص Q2 متغیرها در جدول شماره (4) نمایش داده‌شده است. با عنایت به مقدار منعکس‌شده دارای قدرت پیش‌بینی قوی هستند، و می‌توان عنوان نمود که نتایج نشان‌دهنده برازش قوی مدل ساختاری پژوهش است.

 

جدول شماره4. مقادیر ضریب تعیین و مقادیرQ2

مقادیرR2

مقادیرQ2

 

491/0

385/0

زیست‌پذیری اجتماعی

 

برازش مدل کلی

برای بررسی برازش مدل کلی تنها یک معیار به نام GOF استفاده می­شود این معیار از طریق رابطه زیر محاسبه می­شود.

img0 

 

GOF=img0

Communalities نشانة ميانگين مقادير اشتراكي هر سازه است و R2 نيز مقدار ميانگين مقادير سازه­هاي درون­زاي مدل است. سه مقدار 10/0 ، 25/0 و 36/0 مقادير ضعيف، متوسط و قوي برای GOF هستند (Henseler et al., 2009: 5). با توجه به مقدار محاسبه‌شده برابر با 474/0 است و نشان‌دهنده برازش قوی مدل کلی پژوهش است.

 

آزمون فرضیه­ها

پس از بررسی برازش مدل اندازه­گیری، مدل ساختاری و مدل کلی، نوبت به بررسی و آزمون فرضیه­های تحقیق می­رسد. مدل اجراشده در محیط نرم‌افزار pls برای آزمون فرضیه­­ اصلی پژوهش به شرح شکل­های زیر ارائه‌شده است.

D:\New folder\New folder (2)\شهر اسلامی زارع\32.png 

 

شکل3. مدل ساختاری پژوهش در حالت معناداری 

D:\New folder\New folder (2)\شهر اسلامی زارع\assssss.png 

شکل4. مدل ساختاری در حالت ضریب استاندارد 

 

با عنایت به نتایج مندرج در شکل 3، در ارتباط با تأثیر مشارکت بر زیست‌پذیری اجتماعی، نتایج حاکی از آن است که مقدار آمارهT به‌دست‌‌آمده برابر با 134/2 است به‌گونه‌ای که این مقدار بزرگ‌تر از 96/1 است، و می­توان عنوان نمود که مشارکت مردم بر زیست‌پذیری اجتماعی تأثیر معناداری دارد. همچنین با توجه به شکل4، ضریب مسیر به‌دست‌آمده برابر با (158/ 0=β) است، ازآنجاکه ضریب مسیر به‌دست‌آمده مثبت است این تأثیر به‌صورت مستقیم است، پس می­توان عنوان نمود مشارکت مردم بر زیست‌پذیری اجتماعی تأثیر مثبت و معناداری دارد.

با عنایت به نتایج مندرج در شکل 3، در ارتباط با تأثیر امنیت اجتماعی بر زیست‌پذیری اجتماعی نتایج حاکی از آن است که مقدار آمارهT به‌دست‌آمده برابر با 607/2 است به‌گونه‌ای که این مقدار بزرگ‌تر از 96/1 است، و می­توان عنوان نمود که امنیت اجتماعی تأثیر معناداری بر زیست‌پذیری اجتماعی دارد. همچنین با توجه به شکل 4، ضریب مسیر به‌دست‌آمده برابر با (207/ 0=β) است، ازآنجاکه ضریب مسیر به‌دست‌آمده مثبت است این تأثیر به‌صورت مستقیم است، پس می­توان عنوان نمود امنیت اجتماعی تأثیر مثبت و معناداری بر زیست‌پذیری اجتماعی دارد.

با عنایت به نتایج مندرج در شکل 3، در ارتباط با تأثیر هم‌بستگی و تعاملات اجتماعی بر زیست‌پذیری اجتماعی نتایج حاکی از آن است که مقدار آمارهT به‌دست‌آمده برابر با 604/2 است به‌گونه‌ای که این مقدار بزرگ‌تر از 96/1 است، و می­توان عنوان نمود که هم‌بستگی و تعاملات اجتماعی بر زیست‌پذیری اجتماعی تأثیر معناداری دارد. همچنین با توجه به شکل 4، ضریب مسیر به‌دست‌آمده برابر با (216/ 0=β) است، ازآنجاکه ضریب مسیر به‌دست‌آمده مثبت است این تأثیر به‌صورت مستقیم است، پس می­توان عنوان نمود هم‌بستگی و تعاملات اجتماعی بر زیست‌پذیری اجتماعی تأثیر مثبت و معناداری دارد.

با عنایت به نتایج مندرج در شکل 3، در ارتباط با تأثیر تعلق مکانی بر زیست‌پذیری اجتماعی نتایج حاکی از آن است که مقدار آمارهT به‌دست‌آمده برابر با 602/4 است به‌گونه‌ای که این مقدار بزرگ‌تر از 96/1 است، و می­توان عنوان نمود که تعلق مکانی بر زیست‌پذیری اجتماعی تأثیر معناداری دارد. همچنین با توجه به شکل 4، ضریب مسیر به‌دست‌آمده برابر با (258/ 0=β) است، ازآنجاکه ضریب مسیر به‌دست‌آمده مثبت است این تأثیر به‌صورت مستقیم است، پس می­توان عنوان نمود تعلق مکانی بر زیست‌پذیری اجتماعی تأثیر مثبت و معناداری دارد.

 

نتیجه‌گیری 

مفهوم زیست‌پذیری و در این میان زیست‌پذیری اجتماعی یک مفهوم ساده است. زیست‌پذیری اجتماعی ارزیابی می­کند که کدام مکان‌ها در دنیا بهترین یا بدترین شرایط زندگی را فراهم می­کنند همین مقوله ارزیابی شرایط زندگی به زیرساخت‌های، شهری فرصت‌های شغلی شرایط زیست‌محیطی امکانات و خدمات بهداشتی امکانات فرهنگی و اجتماعی موجود در یک شهر اشاره می­کند که ارتقا و بهبود این امکانات و فرصت‌ها می­تواند در زیست‌پذیر بودن شهر برای ساکنان آن تأثیر به‌سزایی داشته باشد. زیست‌پذیری اجتماعی به نظام شهری اشاره می­کند که به رفاه، فیزیکی اجتماعی و روحی روانی و رشد شخصی همه ساکنان آن کمک می­کند با توجه به این که زیست‌پذیری یک گفت‌مان جدید در عرصه برنامه‌ریزی شهری است بنابراین تلاش در جهت شناساندن عوامل تأثیر‌گذار آن امری مهم و ضروری است. یافته­های حاصل از این پژوهش نشان داد که در ارتباط با تأثیر مشارکت بر زیست‌پذیری اجتماعی، نتایج حاکی از تایید آن بود مقدار ضریب مسیر به‌دست آمده برابر با (158/ 0=β)، با توجه به مقدار ضریب مسیر به‌دست آمده، میزان ضریب تأثیر در حد متوسط ارزیابی می­گردد. در تبیین نتایج این بخش می­توان عنوان نمود که موضوع مشارکت مردم و شهروندان در توسعه اقتصادی و اجتماعی شهرها که از چند دهه قبل در بررسی‌ها و برنامه‌ریزی­های توسعه شهری مورد توجه قرارگرفته است. از دیدگاه صاحب‌نظران مهم و تأثیرگذار است تجربه نشان داده است که مشارکت مردمی در شهرها باعث بهبود کارایی، تخصیص هزینه به سوی اولویت‌های اجتماعی و پروژه‌های زیربنایی می‌گردد و به تأمین ملزومات یک جامعه بر مبنای نیازها و ظرفیت‌های افراد آن جامعه منجر می­شود. بنابراین جامعه‌ای زیست‌پذیر خواهد بود که به نیازهای افراد آن جامعه اعتنا دارد و به خواسته­های آنها احترام می‌گذارد و از مشارکت شهروندان در امور شهر غافل نمی‌ماند.

در ارتباط با تأثیر امنیت اجتماعی بر زیست‌پذیری اجتماعی نتایج حاکی از تایید تأثیر امنیت اجتماعی بر ارتقای زیست‌پذیری اجتماعی بود مقدار ضریب مسیر به‌دست آمده برابر با 207/0 و با توجه به مقدار ضریب مسیر به‌دست آمده این تأثیر در حد متوسط ارزیابی می­گردد. در تبیین نتایج این بخش می­توان عنوان نمود که اگر بافت­های فرسوده به مرور دچار فرسودگی در مقیاس گسترده شده باشند بستری بدون امنیت و جرم‌زا خواهند بود. اگر رسیدگی به این مناطق به شیوه صحیح صورت نگیرد، به دلیل ضعف طراحی و حتی نورپردازی نامطلوب مشکلاتی را برای ساکنین به‌وجود خواهد آورد که ممکن است نهایتا منجر به ترک بافت شود به این جهت می­توان برای افزایش زیست‌پذیری در بعد ، امنیتی اقدام به تعریض معابر و احداث روشنایی مناسب برای آن نمود ایجاد کاربری‌هایی همچون احداث مکان‌های تفریحی مثل پارک که مستلزم مشارکت مردم برای انجام فعالیت است مانع خلوت بودن بافت شده و بر امنیت آن می­افزاید.

 در ارتباط با تأثیر هم‌بستگی و تعاملات اجتماعی بر زیست‌پذیری اجتماعی نتایج حاکی از آن است هم‌بستگی و تعاملات اجتماعی بر زیست‌پذیری اجتماعی تأثیر مثبت و معناداری دارد با توجه به مقدار ضریب مسیر که برابر با 216/0 است این تأثیر در حد متوسط ارزیابی می­شود. در ارتباط با تأثیر تعلق مکانی بر زیست‌پذیری اجتماعی نتایج حاکی تایید فرضیه بود و با توجه به مقدار ضریب مسیر به‌دست آمده این تأثیر در حد متوسط ارزیابی می‌گردد. حس تعلق به مکان سطح بالاتری از حس مکان است که به محیط‌های باکیفیت منجر می‌شود و انسان خود را جزئی از آن می‌داند و به آن احترام می‌گذارد تعلق مکانی به این معنا است که افراد خود را به کمک مکانی تعریف می‌کنند که در آن به دنیا آمده اند و رشد کرده اند. این ارتباط افراد را به گونه‌ای عمیق و ماندگار تحت تأثیر قرار می­دهد و خاطره مکان هویت و قدرت انسان را تقویت می­کند.

 با توجه به یافته‌های پژوهش پیشنهادهایی به شرح زیر ارائه می­گردد:

-گسترش فرصت‌های مختلف آموزشی برای فراگیری مهارت‌های مختلف زندگی، مهارت‌های شهروندی و... برای شهروندان

-بسترسازی پیشگیری از ناامنی اجتماعی که هم شامل اقدامات حفاظتی و هم اقدامات فرهنگی و آموزشی است.

-ايجاد حس صميميت و دوستي در بين همسايگان و هم‌محله­ای‌ها از طريق تقويت فعاليت‌هاي که حضور جمعي آنها را مي‌طلبد.

-توجه به مشارکت واقعی مردم در برنامه‌ریزی و مدیریت مخصوصا در سطح محله که هم می‌تواند موجب ایجاد هویت و تعلق محله‌ای شود و هم حس مسئولیت در قبال محله و شهر را به‌وجود آورد.


 

منابع

آسیابانی پور، الهام و علی پناهی و حسن احمد زاده (1400) سنجش و ارزیابی بعد عینی زیست‌پذیری شهری در مناطق دهگانۀ کلانشهر تبریز. پژوهشهای جغرافیای انسانی. 53 (2)، صص 545-565.

 https: //doi.org/10.22059/jhgr.2020.286057.1007981

احمدی، مصطفی و صدرالدین متولی و غلامرضا جانباز قبادی و سارا غلامی (1403) شناسایی عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری بافت‌های فرسوده (محدوده مورد‌ مطالعه: بافت فرسوده منطقه 1 شهر ساری)، نشریه جغرافیا، 11 (42)، صص 930-945.

 https: //doi.org/10.22034/jgeoq.2023.213674.2265

اکبری، نعمت اله و رومینا مویدفر و فرزانه میرزایی (1396) تحليل زيست‌پذيري در بافت فرسوده شهر اصفهان با تاکيد بر استراتژي توسعه شهري. فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، 6 (1)، صص 33-50.

https: //dor.isc.ac/dor/20.1001.1.23452870.1396.6.21.3.0

بیرانوند، مسلم و حیدر جهانبخش (1401) افزایش زیست‌پذیری بافت‌های فرسوده شهری از طریق اعمال برنامه‌ های راهبردی مداخله گر بوم‌گرا، پژوهش موردی: شهر خرم آباد، نشریه پژوهش­های بوم شناسی، 13 (3)، صص 1-22.

 https: //doi.org/10.30473/grup.2021.46793.2371

پیری، فاطمه و سعید ملکی و زهرا عابدی (1400) شناسایی عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری شهری با رویکرد مدل‌سازی ساختاری- تفسیریISM (نمونه موردی: شهر ایلام).. جغرافیا و توسعه ناحیه ای، 19 (1)، صص 53-87.

https: //doi.org/10.22067/jgrd.2021.48827.0

پوراحمد، احمد و یعقوب ابدالی و سارا الله قلی پور (1399) تحلیل فضایی آثار حکمروایی مطلوب بر زیست‌پذیری شهری؛ مطالعة موردی: کانون‌های جرم‌خیز مناطق 11 و 12 شهر تهران. برنامه ریزی فضایی، 10 (2)، صص 83-104.

 https: //dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22287485.1399.10.2.5.3

حسنی میانرودی، نسیم (1402) رویکرد ادراک حسی محیط و میزان اثر گذاری آن در ایجاد حس تعلق، حس مکان و دل‌بستگی مکانی، کنفرانس ملی شهرسازی و معماری دانش بنیان. https: //sid.ir/paper/1082904/fa

حکمت نیا، حسن و میرنجف موسوی و نوبخت سبحانی، و سینا سلمان زاده (1400) تأثیر آسیب های اجتماعی بر زیست‌پذیری در فضاهای شهری (مطالعه موردی: شاهین دژ). پژوهش های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 9 (1 )، صص 29-50.

 https: //doi.org/10.22059/jurbangeo.2021.301572.1273

حیدری، محمدتقی (1397). واکاوی تیپولوژیک رویکرد زیست‌پذیری در بافت‌های فرسوده شهری (مطالعة موردی: بافت فرسودة بخش مرکزی شهر زنجان).، مجله جغرافیای اجتماعی شهری، 5 (1)، صص 10- 25.

 https: //dor.isc.ac/dor/20.1001.1.26457784.1397.5.1.6.8

حسین­زاده، رباب؛ صفرعلی­زاده، اسماعیل؛ خبازی، حسین. (1400). سنجش زیست‌پذیری محلات شهری در راستای توسعه پایدار از دیدگاه شهروندان، موردمطالعه: محله شهر کهنه و شهرک سیدمرتضی-کاشمر. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 40 (10)، صص 120-133.

 https: //dorl.net/dor/20.1001.1.20087845.1400.10.40.8.6

خزاعی نژاد، فروغ، سلیمانی مهرنجانی، محمد، و زنگانه، احمد. (1397). ارزیابی زیست‌پذیری محله های منطقه 12 شهر تهران. جغرافیا و توسعه فضای شهری، 5 (1 (پیاپی 8) )، صص 45-70.

 https: //dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25383531.1397.5.1.3.6

زارع، الهام و آرش ثقفی اصل و مهسا فریدی ثانی (1400) تحلیل زیست‌پذیری در بخش مرکزی شهر تهران (مورد مطالعه: منطقه 12). مطالعات برنامه ریزی سکونت‌گاه‌های انسانی (چشم انداز جغرافیایی)، 16 (4)، صص 799-821.

 https: //journals.iau.ir/article_676990.html

زیاری، کرامت اله و احمد حاتمی و ابولحسن صفرپور (1400) ارزیابی ابعاد و مولفه های زیست‌پذیری در نواحی شهری با رویکرد توسعه پایدار ( نمونه موردی نواحی شهر خرم آباد. فصلنامه چشم انداز شهرهای آینده. ۲ (۲)، صص 33-50.

http: //jvfc.ir/article-1-100-fa.html

زیاری، کرامت اله؛ حاتمی، احمد؛ مصباحی، سحر؛ عاشوری، حسن. (1398). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مولفه­های زیست‌پذیری شهرهای کوچک در راستای توسعه پایدار نمونه موردی: بندر دیلم. فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، 9 (4)، صص 569-586.

 https: //dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22286462.1398.9.4.7.7

زین العابدین زاده، سمیه و بختیار عزت پناه وکریم حسین زاده دلیر (1402) ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر بر حس تعلق مکانی با رویکرد شهر شاد مطالعه موردی: کلان‌شهر ارومیه. مجله شهر پایدار, 6 (2)، صص 21-37.

 https: //doi.org/10.22034/jsc.2023.375310.1672

صالحی معوا، فاطمه و سیدمهدی خاتمی و احسان رنجبر (1401) تحلیل و مقایسه میزان رویدادمداری فضاهای عمومی شهری مورد مطالعه: منطقه 12 شهر تهران. باغ نظر، 19 (106 )، صص 85-98.

 https: //doi.org/10.22034/bagh.2021.269717.4780

کرباسی، امین و بهمن کارگر (1402) تبیین ابعاد اجتماعی زیست‌پذیری در سکونت‌گاه‌های غیررسمی (مطالعه موردی: محله کشتارگاه). نشریه جغرافیا و آینده پژوهی منطقه‌ای، 1 (2)، صص 17-32.

 https: //doi.org/10.30466/grfs.2023.54897.1019

مرادپور، نبی، و کرامت اله زیاری (1401) تحلیل فضایی-زمانی جرایم سرقت در منطقه 12 شهر تهران. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی)، 22 (65 )، صص 103-117.

 http: //dx.doi.org/10.52547/jgs.22.65.103

نوروزی، نسترن و علیرضا شیخ الاسلامی . محمد جلیلی (1402) زیست‌پذیری در شهر و پیراشهر مسجد سلیمان، نشریه توسعه فضاهای پیراشهری، 5 (1)، صص 203-216.

 https: //doi.org/10.22034/jpusd.2023.354132.1224

 

Altrock, U. (2022). Urban livability in socially disadvantaged neighborhoods: The experience of the German program “socially integrative city”. Frontiers of Architectural Research, 11 (5), 783-794. https: //doi.org/10.1016/j.foar.2021.12.006

Aulia, D. N., & Marpaung, B. O. (2025). Assessment of Livability factors as an Adaptation of Settled Behavior to Improve Sustainable Housing. Future Cities and Environment, 11. https: //cspub-fce-submission.org/index.php/fce/article/view/54

Badland, H., Villanueva, K., Alderton, A., Davern, M., & Goldfeld, S. (2019). An urban neighbourhood framework for realising progress towards the New Urban Agenda for equitable early childhood development. Children's geographies, 21 (6), 1087-1105. https: //doi.org/10.1016/j.habitatint.2021.102502

Daviran, E. (2024). The Functional Effect of Public Spaces in the Stability of the Sense of Place Belonging the Case Study: Public Spaces in the Central Texture of Zanjan City. Sustainable city, 7 (1), 97-115. https: //doi.org/10.22034/jsc.2024.432435.1756

Fu, X., Adejoke, A. B., Salaripour, A., Zali, N., & Reihani, Z. S. (2024). Does Urban Livability Lead to Place Attachment and Behavioural Intentions? Case Study: Isfahan City. Environment and Urbanization ASIA, 15 (1), 156-174. https: //doi.org/10.22059/jurbangeo.2024.276471.1063

Jodder, P. K., Hossain, M. Z., & Thill, J. C. (2025). Urban Livability in a Rapidly Urbanizing Mid-Size City: Lessons for Planning in the Global South. Sustainability, 17 (4), 1504. https: //doi.org/10.3390/su17041504

Kashef, M. (2023). Urban livability across disciplinary and professional boundaries. Frontiers of Architectural Research, 5 (2), 239–253. https: //doi.org/10.1016/j.foar.2016.03.003

Liang, X., Yaolin, L., Tianqi, Q. (2022). Livability Assessment of Urban Communities considering the Preferences of Different Age Groups, Complexity, 1 (4)., 1-15. https: //doi.org/10.1155/2020/8269274

Long, Y., Wu, Y., Huang, L., Aleksejeva, J., Iossifova, D., Dong, N., & Gasparatos, A. (2024). Assessing urban livability in Shanghai through an open source data-driven approach. npj Urban Sustainability, 4 (1), 7. https: //www.nature.com/articles/s42949-024-00146-z

Mouratidis, K., De Vos, J., Yiannakou, A., & Politis, I. (2023). Sustainable transport modes, travel satisfaction, and emotions: Evidence from car-dependent compact cities. Travel behaviour and society, 33, 100613. https: //doi.org/10.1016/j.tbs.2023.100613.

Newton, P. W. (2018). Liveable and sustainable? Socio-technical challenges for twenty-first-century cities. Journal of Urban Technology, 19 (1), 81-102. https: //doi.org/10.1016/j.futures.2018.05.010

Tan, M., Zhao, H., Li, G., & Qu, J. (2020). Assessment of potentially toxic pollutants and urban livability in a typical resource-based city, China. Environmental Science and Pollution Research, 27 (15), 18640-18649. https: //doi.org/10.1007/s11356-020-08182-9

Xiao, Y., Lan, G., Ou, Y., Zhang, L., & Xia, J. (2023). Impact of urbanization on the spatial and temporal evolution of the water system pattern: A study of the Wuhan metropolitan area in China. Ecological Indicators, 153, 110408. https: //doi.org/10.1016/j.ecolind.2023.110408

Yang, C., Guo, W., Zhang, C., Cui, A., Li, X., Zhao, T., ... & Wu, G. (2022). Characteristics and trends of hillside urbanization in China from 2007 to 2017. Habitat International, 120, 102502. https: //doi.org/10.1016/j.habitatint.2021.102502.

Zhan, D., Kwan, M. P., Zhang, W., Fan, J., Yu, J., & Dang, Y. (2018). Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China. Cities, 79, 92-101. https: //doi.org/10.1016/j.cities.2018.02.025

Zhu, Y., & Du, R. (2024). Evaluating the impact of urban landscape elements on the sense of security and local belonging-case study: Tongdejie, China. Frontiers in Environmental Science, 12, 1340394. https: //doi.org/10.1016/S0169-2024 (02)00232-3

 

 

 

 

 

[1]  * نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، واحد آیت الله آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران                 S.gh1375@yahoo.com

[2] ** استاد گروه شهرسازی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی، جهاددانشگاهی، تهران، ایران                 H_kalantari2005@yahoo.com 

[3] *** استادیار گروه شهرسازی، واحد آیت الله آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران                 saba.jahangir@yahoo.com

img0 

[4] . Altrock

[5] . Zhao

[6] . Liang

[7] . Badland

[8] . Newton

[9] . Heylen

[10] 6. Newman 

[11] 7. Ruth and Franklin

[12] 1. Jacobs

[13] 2. Landry

[14] . Average Variance Extracted (AVE)

[15] . Composite Reliability (CR)

[16] . Chin

[17] 2. Gieser

[18] 3. Henseler et al


رایمگ

يقوم نظام رایمگ بتنفيذ جميع عمليات الاستلام والتقييم والحكم والتحرير وتخطيط الصفحة والنشر الإلكتروني للمجلات العلمية.

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية

حقوق هذا الموقع الإلكتروني مملوكة لنظام Rimag Press Management. © 1438-1447

الصفحة الرئيسية| دخول| عنا| اتصل بنا|
[English] [فارسی] [en] [fa]