رقم المقالة : 1403081248457 زيارة : 601 الصفحة: 310 - 321

نوع المخطوط: المحکّمة

بررسی روابط علی حساسیت اضطرابی با علائم اختلال استرس حاد؛ نقش میانجی تکانشوری رفتاری

الموضوعات :

سجاد بشرپور ¹ , عارفه محمدنژاد دوین ² , نسیم زکی بخش ³

1 - گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
2 - گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
3 - گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

تاريخ الإرسال : 30 السبت , ربيع الثاني, 1446 تاريخ التأكيد : 09 الأحد , صفر, 1447 تاريخ الإصدار : 25 الأربعاء , ربيع الأول, 1447

الکلمات المفتاحية: حساسیت اضطرابی, استرس حاد, تکانشوری رفتاری.,

ملخص المقالة :

هدف از این پژوهش بررسی روابط علی حساسیت اضطرابی با علائم اختلال استرس حاد؛ نقش میانجی تکانشوری رفتاری بود. پژوهش حاضر همبستگی از نوع معادلات ساختاری بود. جامعه شامل کلیه دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی (13400 N=) بود که 244 نفر به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده پرسشنامه واکنش استرس حاد استنفورد راکاردنا، کلاسن و اسپیگل (1991) پرسشنامه حساسیت اضطرابی تیلور و کاکس (۱۹۹۸) و پرسشنامه تکانشگری رفتاری پاتون، استانفورد و بارت (1995) بود. برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزارهای SPSS23 و Lisrel8.8 استفاده شد.حساسیت اضطراب علاوه بر اثر مستقیم، به طور غیر مستقیم و از تکانشوری رفتاری نیز بر استرس حاد تاثیر میگذارند. با توجه به میزان به‌دست‌آمده برای آماره VAF مشاهده می‌شود که 36 درصد تأثیر حساسیت اضطراب بر استرس حاد از طریق تکانشوری رفتاری می‌تواند تبیین گردد. بررسیهای علمی و شناسایی ویژگیهای رواشناختی اثرگذار بر بروز علائم استرس حاد به درمانگران در دستیابی به اهداف درمانی و کاهش علائم این اختلال کمک بسیار شایانی دارد

المصادر:

بیرامی، منصور و پورفرج، عمران (1392). رابطه بین باورهای فراشناختی، خودکارآمدی، خوشبینی با اضطراب امتحان دانشجویان علوم پزشکی. مجله دانشگاه علوم پزشکی ایلام، 21(7)، 9-16. -fa.html -۱-۱۲۲۲ http://sjimu.medilam.ac.ir/article
جاوید، محبوبه؛ محمدی، نوراله و رحیمی، چنگیز (1391). ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی یازدهمین ویرایش مقیاس تکانش‌گری بارت. فصلنامه علمی روش ها و مدل های روان‌شناختی، 2(8)، 23-34. DOI: 20.1001.1.22285516.1391.2.8.2.1
جوادیان قمی، نرگس؛ شریفی، طیبه؛ مشهدی زاده، شهرام و احمدی، رضا (1403). اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر اجتناب تجربه‌ای و تکانش‌گری دانش‌آموزان دختر با دشواری در نظم‌جویی هیجانی. فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی،15(1)، 149-167. DOI: 10.22059/japr.2024.330421.643988
جهان‌‌بین، حامد؛ برجعلی، احمد و اسکندری، حسین (1396). اثربخشی درمان روایتی- سازه‌‌گرایانه به شیوه بازگشت به آینده برکاهش نشانه‌‌های اختلال فشار روانی حاد ناشی از وقوع تصادف منجر به اغما در همسر. مطالعات روان‌شناسی بالینی، 7(27)، 117-135. https://doi.org/10.22054/jcps.2017.7910
طاهرزاده، سجاد؛ عزیزپوریان، علی حسن و شاکه‌‌نیا، زینب (1401). رابطه بین حساسیت اضطرابی و باورهای فراشناختی با اضطراب امتحان در دانشجویان. مجله روان‌شناسی، 26(3)، 299-308. Doi: 10.22098/jsp.2019.793
عامری، نرجس و نجفی، محمود (1403). روابط ساختاری ناگویی هیجانی و گرایش به رفتارهای پرخطر در نوجوانان: نقش میانجی انعطاف‌‌پذیری روانشاختی. مجله رواشناسی، 28(2)، 142-151. http://www.iranapsy.ir/Article/45546/FullText
مشهدی، علی، قاسم پور، عبداله، اکبری، ابراهیم، ایل بیگی، رضا و حسن زاده، شهناز. (1392). نقش حساسیت اضطرابی و تنظیم هیجانی در پیش‌بینی اختلال اضطراب اجتماعی دانشجویان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 14(2)، 89-99. https://sanad.iau.ir/Journal/jsrp/Article/891703
میرزایی، جعفر؛ حاتمی، محمد و حسنی، جعفر (1402). اثربخشی درمان فراتشخیصی بر کارآمدی هیجان، واکنش‌‌های قلبی- عروقی، کیفیت خواب و انعطاف‌‌پذیری روان‌شناختی در آزادگان مبتلا به اختلال استرس پس‌از ضربه. مجله روان‌شناسی، 27(4)، 395-405. https://rimag.ir/en/Article/43658/FullText
هومن، حیدر (1384). مدل یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم افزار لیزرل. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌ها (سمت). https://samt.ac.ir/fa/book/649/
Cardena, E., Classen, C., & Spiegel, D. (1991). Stanford acute stress reaction questionnaire. Palo Alto, CA: Stanford University Medical School. DOI:10.1037/t07465-000
Cardeña, E., Koopman, C., Classen, C., Waelde, L. C., & Spiegel, D. (2000). Psychometric properties of the Stanford Acute Stress Reaction Questionnaire (SASRQ): A valid and reliable measure of acute stress. Journal of traumatic stress, 13, 719-734. https://doi.org/10.1023/A:1007822603186
Çörekçioğlu, S., Cesur, E., & Devrim Balaban, Ö. (2021). Relationship between impulsivity, comorbid anxiety and neurocognitive functions in bipolar disorder. International Journal of Psychiatry in Clinical Practice, 25(1), 62-72. https://doi.org/10.1080/13651501.2020.1833040
Crisp, Z. C., & Grant, J. E. (2024). Impulsivity across psychiatric disorders in young adults. Comprehensive Psychiatry, 130, 152449. https://doi.org/10.1016/j.comppsych.2023.152449
Demirkol, M. E., Tamam, L., Namlı, Z., Uğur, K., & Karaytuğ, M. O. (2020). The association between anxiety sensitivity, perceived stress and impulsive behaviors in bipolar disorder (tur). TURKISH JOURNAL CLINICAL PSYCHIATRY, 23(3), 302-312. DOI: 10.5505/kpd.2020.65882
Dewi, M. I., Tao, C. S., Dong, M., Hatton, B., Fournier, M. A., & Erb, S. (2023). Behavioral impulsivity moderates the relationship between acute stress and reward sensitivity. Personality and Individual Differences, 204, 112040. https://doi.org/10.1016/j.paid.2022.112040
Foa, E. B., Riggs, D. S., Dancu, C. V., & Rothbaum, B. O. (1993). Reliability and validity of a brief instrument for assessing post‐traumatic stress disorder. Journal of traumatic stress, 6(4), 459-473. https://doi.org/10.1002/jts.2490060405
Galbraith, M. K., DeWolfe, C. E., Bartel, S., Olthuis, J. V., Watt, M. C., & Stewart, S. H. (2022). Do anxiety sensitivity and impulsivity interact in predicting exercise involvement in emerging adult drinkers and cannabis users?. Cognitive Behavior Therapy, 51(3), 243-256. https://doi.org/10.1080/16506073.2021.1998211
Hasegawa, A., Somatori, K., Nishimura, H., Hattori, Y., & Kunisato, Y. (2021). Depression, rumination, and impulsive action: A latent variable approach to behavioral impulsivity. The Journal of Psychology, 155(8), 717-737. https://doi.org/10.1080/00223980.2021.1956871
Journault, A. A., Cernik, R., Charbonneau, S., Sauvageau, C., Giguère, C. É., Jamieson, J. P., & Lupien, S. J. (2024). Learning to embrace one’s stress: the selective effects of short videos on youth’s stress mindsets. Anxiety, Stress, & Coping, 37(1), 29-44. https://doi.org/10.1080/10615806.2023.2234309
Kaplan, D., Nesfield, M. W., Eldridge, P. S., Cuddy, W., Ansari, N., Siller, P., & Li, S. (2023). Acute stress in parents of patients admitted to the pediatric intensive care unit: A two-center cross-sectional observational study. Journal of intensive care medicine, 38(1), 11-20. https://doi.org/10.1177/08850666221100
Kim, H. J., Meeker, T. J., Tulloch, I. K., Mullins, J., Park, J. H., & Bae, S. H. (2022). Pandemic fatigue and anxiety sensitivity as associated factors with posttraumatic stress symptoms among university students in South Korea during the prolonged COVID-19 pandemic. International Journal of Public Health, 67, 1604552. https://doi.org/10.3389/ijph.2022.1604552
Patton, J. H., Stanford, M. S., & Barratt, E. S. (1995). Factor structure of the Barratt impulsiveness scale. Journal of clinical psychology, 51(6), 768-774. https://doi.org/10.1002/1097-4679(199511)51:6<768::AID-JCLP2270510607>3.0.CO;2-1
Raines, A. M., Primeaux, S. J., Ennis, C. R., Walton, J. L., Slaton, K. D., Vigil, J. O., & Franklin, C. L. (2022). Posttraumatic Stress disorder and pain in veterans: Indirect Association through anxiety sensitivity. Cognitive Therapy and Research, 46(1), 209-216. https://doi.org/10.1007/s10608-021-10230-8
Raio, C. M., Konova, A. B., & Otto, A. R. (2020). Trait impulsivity and acute stress interact to influence choice and decision speed during multi-stage decision-making. Scientific reports, 10(1), 7754. https://doi.org/10.1038/s41598-020-64540-0
Sanchez, E. O., & Bangasser, D. A. (2022). The effects of early life stress on impulsivity. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 104638. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2022.104638
Saulnier, K. G., Volarov, M., & Allan, N. P. (2022). Anxiety Sensitivity Social Concerns Predicts Electrodermal Activity during the Niacin Biological Challenge Paradigm. Psychiatry International, 3(4), 336-345. https://doi.org/10.3390/psychiatryint3040028
Taylor, S., & Cox, B. J. (1998). Anxiety sensitivity: multiple dimensions and hierarchic structure. Behaviour research and therapy, 36(1), 37-51. https://doi.org/10.1016/S0005-7967(97)00071-5
Uğur, K., Kartal, F., Mete, B., Tamam, L., & Demi̇rkol, M. E. (2021). The relationship between peritraumatic dissociation and anxiety level, perceived stress, anxiety sensitivity and coping with earthquake stress in post-earthquake acute stress disorder patients. Turk Psikiyatri Dergisi, 32(4), 253. https://doi.org/10.5080/u25892
Warren, A. M., Zolfaghari, K., Fresnedo, M., Bennett, M., Pogue, J., Waddimba, A., & Powers, M. B. (2021). Anxiety sensitivity, COVID-19 fear, and mental health: results from a United States population sample. Cognitive Behaviour Therapy, 50(3), 204-216. https://doi.org/10.1080/16506073.2021.1874505
Young, D. A., Neylan, T. C., Zhang, H., O'Donovan, A., & Inslicht, S. S. (2020). Impulsivity as a multifactorial construct and its relationship to PTSD severity and threat sensitivity. Psychiatry research, 293, 113468. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2020.113468
Zhou, L., Zhang, K., Guo, J., Liu, J., Wang, S., & Gong, J. (2024). The relationship between perceived stress, impulsivity, executive dysfunction and non-suicidal self-injury thoughts among Chinese college students: a gender difference study. Psychology research and behavior management, 1819-1830. doi/full/10.2147/PRBM.S452447#d1e285

نص كامل:

بررسی روابط علّی حساسیت اضطرابی با علائم اختلال استرس حاد؛ نقش میانجی تکانشگری رفتاری

Examining the Causal Relationship Between Anxiety Sensitivity and Symptoms of Acute stress Disorder; The mediating Role of Behavioral Impulsivity

سجاد بشرپور1

عارفه محمدنژاد دوین2

نسیم ذکی‌بخش2

Sajjad Basharpoor, PhD*

Arefe Mohamadnezhad-Devin, PhD Student

Nasim Zakibakhsh, PhD

چکیده

Abstract

هدف از این پژوهش تعیین روابط علّی حساسیت اضطرابی با علائم اختلال استرس حاد؛ نقش میانجی تکانشگری رفتاری بود. پژوهش حاضر همبستگی ازنوع معادلات ساختاری بود. جامعه شامل کلیه دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی (13400 N=) بود که 244 نفر به‌روش نمونه‌گیری هدف‌مند انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده پرسشنامه واکنش استرس حاد استنفورد راکاردنا، کلاسن و اسپیگل (1991)، پرسشنامه حساسیت اضطرابی تیلور و کاکس (۱۹۹۸) و مقیاس تکانش‌گری رفتاری پاتون، استانفورد و بارت (1995) بود. برای تجزیه و تحلیل داده‌‌ها از نرم‌افزارهای SPSS23 و Lisrel8.8 استفاده شد. یافته‌ها نشان داد که حساسیت اضطرابی و تکانشگری رفتاری بر استرس حاد اثر مستقیم مثبت و معنادار دارند. همچنین حساسیت اضطرابی علاوه‌بر اثر مستقیم، به‌طور غیر‌مستقیم با استفاده از آماره T-sobel و ازطریق تکانشگری رفتاری نیز بر استرس حاد تأثیر می‌‌گذارند. با توجه به‌ میزان به‌دست‌آمده برای آماره VAF مشاهده می‌شود که 36 درصد تأثیر حساسیت اضطراب بر استرس حاد ازطریق تکانشگری رفتاری می‌تواند تبیین گردد (01/0>P). بررسی‌‌های علمی و شناسایی ویژگی‌‌های روان‌شناختی اثرگذار بر بروز علائم استرس حاد به درمانگران در دستیابی به اهداف درمانی و کاهش علائم این اختلال کمک بسیار شایانی دارد.

واژه‌هاي کلیدي: حساسیت اضطرابی، استرس حاد، تکانشگری رفتاری، دانشجویان

The purpose of this research is to examining the causal relationship between Anxiety sensitivity and Symptoms of acute stress disorder; The mediating role was Behavioral impulsivity. The present study was a correlation of the type of structural equations. The population included all the students of University of Mohaghegh Ardabili (N=13400), 244 of whom were selected by purposive sampling. The tools used were the Stanford Acute Stress Response Questionnaire by Cardena, Classen & Spiegel (1991), the Anxiety Sensitivity Index by Taylor & Cox (1998), and the Behavioral Impulsivity Questionnaire by Patton, Stanford & Barratt (1995), SPSS23 and Lisrel8.8 software were used for data analysis. The findings indicated that anxiety sensitivity and behavioral impulsivity have a significant positive direct effect on acute stress. Additionally, anxiety sensitivity, in addition to its direct effect, also indirectly affects acute stress through behavioral impulsivity, as determined by the T-sobel statistic. According to the amount obtained for the VAF statistic, it can be seen that 36% of the effect of anxiety sensitivity on acute stress can be explained through behavioral impulsivity (P<0/01). Scientific investigations and identification of psychological characteristics affecting the occurrence of acute stress symptoms are of great help to therapists in achieving treatment goals and reducing the symptoms of this disorder.

Keywords: Anxiety sensitivity, Acute stress disorder, Behavioral impulsivity, Students

· مقدمه

تشخیص اختلال استرس حاد (acute stress disorder) برای اولین‌بار در ویرایش چهارم راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی معرفی شد. این اختلال به‌عنوان واکنش استرس آسیب‌زای نابهنجار شناخته می‌شود که در بازه زمانی ۳ تا ۳۰ روز پس‌از مواجهه با یک حادثه تروما ایجاد می‌شود. واکنش‌های ناشی از استرس حاد شامل علائم تجزیه‌ای نظیر تجربه مجدد، طغیان‌های خشم، افسردگی، کابوس‌های مربوط به حادثه، افکار مزاحم و ناراحت‌کننده، احساس بی‌قراری، واکنش‌پذیری افراطی، آشفتگی‌های رفتاری و خلقی و همچنین کاهش شدید عملکرد اجتماعی، شغلی و تحصیلی است. این اختلال ممکن است به‌عنوان یک پیش‌درآمد برای اختلال استرس پس‌از آسیب (PTSD) عمل کند (کاپلان و همکاران، ۲۰۲۳). تروما می‌تواند مشکلات متعددی در زمینه‌های هیجانی، شناختی و رفتاری برای افراد به‌وجود آورد که نیازمند توجه دقیق و مداخلات به‌موقع است تا از تشدید علائم و بروز اختلال‌های بعدی جلوگیری شود (میرزایی، حاتمی و حسنی، ۱۴۰۲).

حساسیت اضطرابیanxiety sensitivity) ) می‌تواند به‌عنوان عاملی پیش‌بین در شدت و تداوم علائم اختلال استرس حاد درنظر گرفته شود. این ویژگی به ترس بیش‌از حد و غیرطبیعی از احساسات مرتبط با اضطراب اشاره دارد و با علائمی همچون سرگیجه و نامنظمی ضربان قلب همراه است (کیم و همکاران، ۲۰۲۲). افرادی که حساسیت اضطرابی بالایی دارند، در مواجهه با یک رویداد آسیب‌زا، واکنش‌های شدیدی نشان می‌دهند و نشانه‌های جسمانی اضطراب را به‌عنوان نشانه‌ای از خطر قریب‌الوقوع درک می‌کنند. این درک نادرست می‌تواند چرخه‌ای از اضطراب و ترس را ایجاد کند که درنهایت منجر به افزایش شدت علائم استرس حاد، مانند تجربه مجدد حادثه، برانگیختگی بیش‌از حد و اجتناب از موقعیت‌های مرتبط با تروما می‌شود. افراد با حساسیت اضطرابی بالا بر این باورند که وضعیت آنها پیامدهای آسیب‌زای فیزیکی، روانی و اجتماعی گسترده‌ای دارد و تمایل دارند پیامدهای جسمانی، روان‌شناختی و اجتماعی وقایع اضطرابی را به‌عنوان مواردی خطرناک و آزاردهنده تفسیر کنند. این ویژگی نقش واسطه‌ای بین استرس، اضطراب و بیماری‌های جسمانی دارد و یکی از عوامل زمینه‌ساز بروز اختلال‌های اضطرابی و استرس محسوب می‌شود (وارن و همکاران، ۲۰۲۱؛ طاهرزاده و همکاران، ۱۴۰۱). در پژوهش‌هایی نیز نشان داده شده است که افرادی که رویدادهای استرس‌زای فیزیکی و اجتماعی را تجربه کرده‌اند، میزان حساسیت اضطرابی بیشتری نسبت به سایرین دارند (سائولنیر و همکاران، ۲۰۲۲) و در افراد مبتلا به اختلال‌های استرس، ترس از احساسات بدنی مرتبط با برانگیختگی ناشی از حساسیت اضطرابی افزایش می‌یابد (رینیز و همکاران، ۲۰۲۲).

از دیگر عواملی که اختلال استرس حاد و حساسیت اضطرابی با آن در ارتباط هستند، تکانشگری رفتاری است (گالبریت و همکاران، 2022). تکانشگری رفتاری (behavioral impulsivity)، که به‌معنای تمایل فرد به انجام اقدامات آنی و بدون درنظرگرفتن عواقب آنها است، می‌تواند با بروز یا شدت‌یابی اختلال استرس حاد ارتباط داشته باشد (ویلسون و همکارن، 2024). افرادی که رفتار تکانشی دارند معمولاً در مواجهه با رویدادهای استرس‌زا و آسیب‌زا واکنش‌های سریع و غیرقابل کنترل نشان می‌دهند، که این خود می‌تواند موجب تشدید علائم اضطراب، برانگیختگی و یادآوری مجدد حادثه در اختلال استرس حاد شود. به‌عبارت دیگر، این افراد ممکن است کمتر قادر به مدیریت احساسات و استرس خود باشند و درنتیجه، درمعرض خطر بیشتری برای تجربه اختلال استرس حاد قرار بگیرند (راجی و همکاران، 2025). افراد با تکانشگری رفتاری بالا، بدون پیش‌بینی دقیق اقدام به‌عمل می‌کنند و احساس فوریت شدیدی در رفتارهای خود دارند. این افراد معمولاً به‌عنوان افرادی کم‌تحمل، مضطرب و با پشتکار ضعیف شناخته می‌شوند (هاسگاوا و همکاران، ۲۰۲۱). همچنین افراد با حساسیت اضطرابی بالا ممکن است در موقعیت‌های استرس‌زا به‌سرعت و بدون ارزیابی دقیق وضعیت، به واکنش‌های تکانشی مانند اجتناب، مقابله‌های ناپایدار، یا رفتارهای ناپخته دست بزنند. این واکنش‌های تکانشی می‌توانند باعث شوند که افراد نتوانند به‌طور مؤثر با استرس خود مقابله کنند و به‌طور مداوم در دام اضطراب و تنش قرار گیرند. بنابراین، حساسیت اضطرابی می‌تواند زمینه‌ساز تکانشگری رفتاری شود و این دو عامل در کنار هم می‌توانند موجب تشدید مشکلات روان‌شناختی فرد شوند (دمیرکول و همکاران، 2020). پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بین استرس‌های زندگی و رفتارهای تکانشی رابطه دوسویه‌ای وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که استرس شدید باعث فعال‌شدن سیستم لیمبیک شده و این سیستم نیز به‌نوبه خود رفتارهای تکانشی را افزایش می‌دهد. همچنین، رفتارهای تکانشی می‌توانند اضطراب و ترس ناشی از تروما را تشدید کنند (سانچز و بانگاسر، ۲۰۲۲). دیوی و همکاران (۲۰۲۳)، دریافتند که معیارهای رفتاری تکانشگری ممکن است نسبت به عوامل موقعیتی که منجر به استرس شدید و واکنش‌های تکانشی می‌شوند، حساس باشند. این یافته نشان می‌دهد که استرس حاد می‌تواند تکانشگری رفتاری را افزایش دهد و بالعکس.

حساسیت اضطرابی به‌عنوان ترس از علائم اضطراب، می‌تواند نقش مهمی در شدت و تداوم استرس حاد در دانشجویان ایفا کند. این متغیر ازطریق تکانشگری رفتاری، که به تصمیم‌گیری‌های عجولانه و رفتارهای کنترل‌نشده در مواجهه با استرس اشاره دارد (کورگیوقول و همکاران، ۲۰۲۱)، بر واکنش‌های دانشجویان به موقعیت‌های تنش‌زا تأثیر می‌گذارد. دانشجویانی که حساسیت اضطرابی بالایی دارند، در شرایط استرس‌زا دچار برانگیختگی هیجانی بیشتری شده و اگر هم‌زمان تکانشگری بالایی داشته باشند، ممکن است با رفتارهای ناسازگارانه، مانند اجتناب از موقعیت‌‌های استرس‌‌زا یا واکنش‌های هیجانی نامناسب، مواجهه با عامل استرس را دشوارتر کنند (عامری و نجفی، ۱۴۰۳). این فرایند نه‌تنها شدت علائم استرس حاد را افزایش می‌دهد، بلکه می‌تواند بر عملکرد تحصیلی، تمرکز و تعاملات اجتماعی دانشجویان نیز تأثیر منفی بگذارد. بنابراین، توجه به این عوامل در مداخلات روان‌شناختی برای بهبود سلامت روان و عملکرد دانشجویان ضروری است.

دانشجویان به‌دلیل فشارهای تحصیلی، انتظارات اجتماعی و تغییرات زندگی، در معرض استرس‌های متعددی قرار دارند. این استرس‌ها می‌توانند از حجم زیاد تکالیف، امتحانات، مسائل مالی، دوری از خانواده و چالش‌های بین‌فردی ناشی شوند. علی‌رغم مطالعات متعدد انجام‌شده در این زمینه، شیوع این اختلال همچنان در حال افزایش است، که خود نشان‌دهنده نیاز به بررسی‌های عمیق‌تر و شناسایی عوامل پیشایند آن است. هنگامی که یک دانشجو با یک رویداد آسیب‌زا یا بسیار استرس‌زا مواجه می‌شود، ممکن است دچار اختلال استرس حاد شود که با علائمی مانند افکار مزاحم، برانگیختگی شدید، مشکلات خواب و اجتناب از موقعیت‌های مرتبط با استرس همراه است. دانشجویانی که حساسیت اضطرابی بالایی دارند، بیشتر در معرض این اختلال قرار می‌گیرند، زیرا اضطراب آنها نسبت به نشانه‌های استرس تشدید می‌شود. علاوه‌بر این، اگر فرد دارای تکانشگری رفتاری باشد، ممکن است در کنترل واکنش‌های هیجانی خود دچار مشکل شود و با رفتارهای تکانشی، شرایط را بدتر کند. بنابراین، درک نقش استرس و عوامل میانجی مانند حساسیت اضطرابی و تکانشگری، برای پیشگیری و مدیریت این اختلال در دانشجویان اهمیت زیادی دارد.

شکل 1. مدل مفهومی پژوهش

· روش

پژوهش حاضر براساس ماهیت و روش، یک پژوهش توصیفی- پیمایشی از نوع همبستگی و ازنظر هدف، کاربردی با کد اخلاق IR.UMA.REC.1402.047 ثبت‌شده در کارگروه کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه محقق اردبیلی است. جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی (13400N=) بود. برای بررسی مدل ساختاری که در آن 4-2 عامل شرکت دارند، پژوهشگر باید روی گردآوری حداقل 100 تا 200 مورد برنامه‌‌ریزی کند. کاربرد نمونه‌‌های کوچک‌تر می‌‌تواند موجب عدم حصول همگرایی و به‌‌دست‌آوردن نتایج نامناسب و یا دقت پایین برآورد پارامترها و به‌‌ویژه خطاهای استاندارد شود (هومن، 1384) به‌همین دلیل تعداد 244 نفر (با احتساب ریزش) از این دانشجویان به‌روش نمونه‌‌گیری هدف‌مند انتخاب در بازه زمانی مرداد الی اسفند 1402در این مطالعه شرکت کردند. معیارهای ورود نمونه به پژوهش شامل تمایل به شرکت در پژوهش، تجربه یک رویداد استرس‌زای شدید (در یک‌ماه اخیر (براساس ملاک‌های DSM-5 برای اختلال استرس حاد، نداشتن تشخیص قبلی اختلال‌های روان‌پزشکی شدید مانند اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی، نبود مصرف داروهای آرام‌بخش، ضدافسردگی یا مواد مخدر که می‌تواند بر متغیرهای مورد مطالعه تأثیر بگذارد. معیارهای خروج از پژوهش نیز شامل نبود تمایل همکاری و مخدوش‌بودن پرسشنامه بود. پیش‌از اجرای پژوهش تمامی اهداف مد نظر برای شرکت‌‌کنندگان توضیح داده شد و ذکر شد که در تمامی مراحل شرکت به‌صورت داوطلبانه بوده و تمام اطلاعات محرمانه خواهد بود، هیچ‌‌گونه اجباری برای شرکت و در هرمرحله‌‌ای که تمایل به ادامه همکاری نداشته باشند بدون محرومیت از هرگونه حمایت و امکانات دریافتی ازسوی دانشگاه می‌‌توانند از پژوهش خارج شوند. روش آماری مورد استفاده در این تحقیق شامل تعییین فراوانی و درصد و میانگین و انحراف معیار نمرات آزمودنی‌‌ها از ابزارهای آمار توصیفی برای آزمون مدل و فرضیه‌‌ها از مدل‌‌یابی معالات ساختاری با استفاده از نرم افزارهای SPSS23 و Lisrel8.8 استفاده شد.

· ابزار

الف) پرسشنامه واکنش استرس حاد (Stanford acute stress reaction questionnaire- SASRQ): این پرسشنامه توسط استنفورد کاردنا، کلاسن و اسپیگل (1991)، تهیه شده است. این پرسشنامه دارای 30 ماده بوده که نشانگان اختلال استرس حاد را بررسی می‌‌کند: نشانگان تجزیه‌‌ای (10 ماده)، تجربه مجدد (6 ماده)، اجتناب (6 ماده)، بیش‌‌انگیختگی (6ماده) و اختلال کارکردی (2 ماده). نمره‌‌دهی در طیف لیکرت 6 درجه‌‌ای (0= تجربه نشده است، 1= تجربه بسیار کم، 2= تجربه کم، 3= تجربه گاه‌‌گاهی، 4= تجربه اغلب و 5= تجربه زیاد) نمره 3 و بالاتر در هریک از سوالات خرده مقیاس نشان‌‌دهنده وجود اختلال استرس حاد در آنها است. محدوده نمره بین 0 تا 150 که نمرات بالاتر نشان‌‌دهنده این اختلال و شدت آن است. کاردنا و همکاران (2000)، همسانی درونی این پرسشنامه را 96/0 محاسبه کردند. جهان‌‌بین و همکاران (1396)، نیز در ایران همسانی درونی پرسشنامه را 80/0 تا 95/0 بیان داشتند و فوا و همکاران (1993)، روایی هم‌زمان این پرسشنامه با مقیاس نشانگان استرس پس‌از سانحه را 61/0 محاسبه کردند. پایایی این ابزار در پژوهش حاضر 93/0 محاسبه شد.

ب) پرسشنامه حساسیت اضطرابی (anxiety sensitivity questionnaire- ASQ): این پرسشنامه توسط تیلور و کاکس (۱۹۹۸)، طراحی و اعتباریابی شده است. این مقیاس شامل ۳۰ ماده بسته- ‌پاسخ است که براساس طیف پنج‌درجه‌ای لیکرت (خیلی‌کم (1)، کم (2)، تا اندازه‌ای (3)، زیاد (4) و خیلی زیاد(5)) تنظیم شده است. این مقیاس 4 عامل را ارزیابی می‌کند: ترس از نشانه‌های تنفسی، ترس از واکنش‌های اضطرابی قابل مشاهده در جمع، ترس از نشانه‌های قلبی عروقی و ترس از نبود مهار شناختی. نمرات ۳۰-۶۰ نشان‌دهنده حساسیت اضطرابی ضعیف، نمرات ۶۰-۱۲۰ حساسیت اضطرابی متوسط و نمرات بالاتر از ۱۲۰ حساسیت اضطرابی بالا است. ضریب همسانی درونی براساس آلفای کرونباخ به‌ترتیب ۹۱/۰، ۸۶/۰ و ۸۸/۰ گزارش شده است. همچنین، ضریب همبستگی بین شاخص تجدیدنظر شده حساسیت اضطرابی و شاخص حساسیت اضطرابی اولیه ۹۴/۰ بوده است. میزان همبستگی عوامل با یکدیگر نیز در بازه ۲۸/۰ تا ۴۰/۰ و بار عامل کلی در بازه ۶۶/۰ تا ۹۹/۰ گزارش شده است (تیلور و کاکس، ۱۹۹۸).اعتبار این پرسشنامه در نمونه ایرانی براساس سه روش همسانی درونی، بازآزمایی و تنصیف محاسبه گشته است و برای کل مقیاس به‌ترتیب ضرایب اعتبار 93/0، 95/0 و 97/0 ذکر شد و همبستگی بین خرده‌مقیاس‌‌ها نیز بین 40/0 الی 68/0 بیان شد (بیرامی و پورفرج، 1392). پایایی مقیاس ذکر شده در پژوهش مشهدی و همکاران (1392)، با روش آلفای کرونباخ 87/0 گزارش شد. روایی و پایایی این ابزار در پژوهش حاضر 89/0 محاسبه شد.

ج) مقیاس تکانشگری رفتاری (impulsiveness scale- IS): این مقیاس توسط پاتون، استانفورد و بارت (1995)، تهیه شده است. مقیاس تکانش‌گری شامل ۳۰ ماده است که در مقیاس لیکرت 4 گزینه‌ای نمره‌گذاری می‌شود: از "هرگز" با نمره ۱ تا "همیشه" با نمره ۴. این مقیاس شامل سه عامل اصلی است که عبارتند از: الف) نبود برنامه‌ریزی (شامل ماده‌های ۱، ۵، ۷، ۹، ۱۰، ۱۲، ۱۷، ۱۹ و ۲۵)، ب) تکانش‌گری رفتاری (شامل ماده‌های ۲، ۳، ۸، ۱۱، ۱۳، ۱۴، ۱۶، ۱۸، ۲۰، ۲۱، ۲۲ و ۲۴)، ج) تکانش‌گری شناختی (شامل ماده‌های ۴، ۶، ۱۵ و ۲۳). پاتون و همکاران (1995)، در پژوهش خود ضریب همسانی درونی این پرسشنامه را 77/۰ گزارش کردند. جاوید و همکاران (1391)، در پژوهشی روایی مقیاس تکانش‌گری رفتاری را 73/۰ و روایی کل مقیاس را 77/۰ بیان کردند. روایی و پایایی این ابزار در پژوهش حاضر 92/0 محاسبه شد.

· یافته‌‌ها

تعداد 244 نفر دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی با میانگین سنی 87/25 و انحراف معیار 12/5 در بازه سنی 18 تا 43 سال در این مطالعه شرکت داشتند. 7/53 درصد (131 نفر) آنها دختر و 3/46 درصد (113 نفر) پسر، 68 درصد (166 نفر) مجرد و 32 درصد (78 نفر) متأهل، 7/55 درصد (136 نفر) کارشناسی، 34 درصد (83 نفر) کارشناسی ارشد و 2/10 درصد (25 نفر) دکتری بودند.

جدول 1. توصیف متغیر‌‌های پژوهش

متغیر		میانگین	انحراف معیار	چولگی	کشیدگی
استرس حاد	نشانگان تجزیه ای	69/21	89/7	03/0-	86/0-
	تجربه مجدد	83/12	39/4	25/0-	86/0-
	اجتناب	02/13	24/4	09/0-	87/0-
	اضطراب و بیش انگیختگی	93/12	34/5	26/0	74/0-
	اختلال در کارکرد	27/4	66/1	04/0	37/0-
	نمره کل	74/64	08/22	01/0-	06/1-
حساسیت اضطراب		39/89	53/17	22/0	36/0-
تکانشگری رفتاری	نبود برنامه‌ریزی	86/15	37/4	78/0	03/0
	حرکتی	12/21	76/5	82/0	06/0
	شناختی	09/7	35/2	88/0	01/0
	نمره کل	08/44	56/11	82/0	16/0-

در جدول 1 میانگین و انحراف معیار متغیرهای استرس حاد، حساسیت اضطراب و تکانشگری رفتاری نشان داده شده است. با توجه به نتایج به‌دست آمده مقدار چولگي مشاهده ‌شده برای متغیرهای پژوهش در بازه (2، 2-) قرار دارد؛ يعني از لحاظ کجي متغیرهای استرس حاد، حساسیت اضطراب و تکانشگری رفتاری نرمال بوده و توزيع آن متقارن است. همچنین مقدار کشيدگي آنها نیز در بازه (2، 2-) قرار دارد؛ اين نشان مي‌دهد توزيع متغيرهای پژوهش از کشيدگي نرمال برخوردار است. پیش‌از بررسی مدل بر اساس نتایج تحلیل عاملی متغیرهای استرس حاد، حساسیت اضطراب و تکانشگری رفتاری مشاهده گردید که تمام ماده‌‌های مرتبط با متغیرهای استرس حاد، حساسیت اضطراب و تکانشگری رفتاری ضرایب همبستگی معناداری با متغیر‌ مکنون خود را دارا هستند؛ زیرا میزان P-Value کوچکتر از 05/0 است. ازسوی ‌دیگر مقدار بارهای عاملی تمام ماده‌‌ها بیشتر از 3/0 بود.

جدول 2. ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش

متغيرها	استرس حاد	حساسیت اضطراب	تکانشگری رفتاری
استرس حاد	-
حساسیت اضطراب	**44/0	-
تکانشگری رفتاری	**54/0	34/0	-

** P<01/0

نتایج جدول 2 نشان می‌‌دهد بین استرس حاد با حساسیت اضطراب (01/0>P؛ 44/0=r) و تکانشگری رفتاری (01/0>P؛ 54/0=r) در سطح 99 درصد ارتباط مثبت و معنی‌دار وجود دارد. در پژوهش حاضر جهت بررسی ارتباط بین حساسیت اضطراب با استرس حاد با نقش میانجی‌‌گری تکانشگری رفتاری از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده گردید.

$C:\Users\reza2\OneDrive\Desktop\TARH2\TARH2 - Copy\DATA1.jpg$

نمودار 1. آزمون مدل تحقیق (در حالت استاندارد)

$C:\Users\reza2\OneDrive\Desktop\TARH2\TARH2 - Copy\DATA2.jpg$

نمودار 2. آزمون مدل تحقیق (در حالت T-Value)

جدول 3. شاخص‌های برازش مدل پژوهش

نام شاخص	مقدار	بازه قابل‌قبول	نتیجه
نسبت کای اسکوئر بر درجه آزادی (chi-square divided by degrees of freedom)	45/2	کمتر از 3	قابل‌قبول
شاخص ریشه میانگین مربعات خطا (root mean square error of approximation)	077/0	خوب: کمتر از 08/0 متوسط: 08/0 تا 1/0	خوب
شاخص برازش تطبیقی (comparative fit index)	92/0	بیشتر از 90/0	قابل‌قبول
شاخص نیکویی برازش (goodness of fit index)	91/0	بیشتر از 90/0	قابل‌قبول
شاخص نیکویی برازش اصلاح‌شده (adjusted goodness of fit index)	86/0	بیشتر از 80/0	قابل‌قبول

بر اساس شاخص‌های برازندگی مدل پژوهش، شاخص برازش تطبیقی (CFI) برابر 92/0، شاخص برازش هنجار شده (NFI) برابر 91/0و شاخص نیکویی برازش (GFI) برابر 86/0، نسبت کای اسکوئر بر درجه آزادی () برابر 45/2، شاخص ریشه میانگین مربعات خطا برابر (RMSEA) 077/0 است که با توجه به نتایج به‌دست‌آمده می‌توان گفت که مدل تحقیق ازنظر شاخص‌های معنا‌داری و برازش مورد تأیید است.

جدول 4. اثرات مستقیم متغیرهای پژوهش

متغیرها		ضرایب استاندارد	مقدار T	خطای استاندارد	معناداری
حساسیت اضطراب	استرس حاد	28/0	44/4	083/0	001/0>P
حساسیت اضطراب	تکانشگری رفتاری	35/0	47/5	052/0	001/0>P
تکانشگری رفتاری	استرس حاد	45/0	89/6	019/0	001/0>P

با توجه به جدول 4 اثر مستقیم متغیرهای حساسیت اضطراب و تکانشگری رفتاری بر استرس حاد در سطح اطمینان 99 درصد معنا‌‌دار است. جهت بررسی اثر غیرمستقیم حساسیت اضطراب بر استرس حاد با میانجی‌‌گری تکانشگری رفتاری از آزمون تست سوبل و برای تعیین شدت اثر غیرمستقیم ازطریق میانجی از آماره‌ای به نام (Variance accounted for- VAF) استفاده شده است. که نتایج آن در جدول 5 ارائه گردیده است.

جدول 5. نتایج تحلیل اثرات غیرمستقیم

فرضیه پژوهش					T-sobel	ضریب مسیر استاندارد	آماره VAF	نتیجه آزمون
حساسیت اضطراب		تکانشگری رفتاری		استرس حاد	823/7	158/0	360/0	تأیید

با توجه به ميزان آماره تي غیرمستقیم (تی سوبل) بين متغیرهای بالا که خارج از بازه (96/1& 96/1-) است؛ لذا اثر غیر‌مستقیم متغیر حساسیت اضطراب بر استرس حاد پذيرفته مي‌شود. بنابراین متغیر حساسیت اضطراب علاوه‌بر اثر مستقیم، به‌طور غیر‌مستقیم و ازطریق تکانشگری رفتاری نیز بر استرس حاد تاثیر می‌‌گذارند. با توجه به میزان به‌دست‌آمده برای آماره VAF مشاهده می‌شود که 36 درصد تأثیر حساسیت اضطراب بر استرس حاد ازطریق تکانشگری رفتاری می‌تواند تبیین گردد.

· بحث

با توجه به نتایج به‌دست آمده در تحلیل معادلات ساختاری مشخص شده است، مدل تحلیل ازنظر شاخص‌‌های معناداری و برازش مورد تأیید است. همچنین در بررسی اثرات مستقیم مشخص شد، حساسیت اضطرابی براختلال استرس حاد اثر مستقیم معناداری دارد. این نتایج با یافته‌‌های وارن و همکاران (2021)، سائولنیر، ولارو و آلن (2022) و رینیز و همکاران (2022) هم‌راستا بود.

در تبیین این یافته‌‌ها می‌‌توان بیان داشت افراد با حساسیت اضطرابی بالا، تجربه‌‌ علائم تجزیه پس‌از سانحه‌‌ی بیشتری را گزارش می‌‌کنند که از عوامل خطر تبدیل اختلال استرس حاد به اختلال استرس پس ازسانحه است. این مسئله اهمیت بررسی نقش حساسیت اضطرابی را در مدل‌‌های ساختاری اختلال‌های اضطرابی نشان می‌‌دهد. حساسیت اضطرابی به‌عنوان یکی از صفات شخصیتی تعریف می‌‌شود که فرد از نشانه‌‌های اضطراب و برانگیختگی ترسیده است و آن را مضر می‌‌داند، به‌همین دلیل در مطالعات حساسیت اضطرابی به‌‌عنوان متغیر مهم پیش‌‌زمینه‌ساز در بروز علائم استرس حاد در جوامع مختلف مانند دانشجویان، سربازان، افراد تحت خشونت خانگی، جامعه عمومی گزارش شده است. حساسیت اضطرابی، که به ترس از احساسات مرتبط با اضطراب اشاره دارد، می‌تواند نقش مهمی در بروز و تداوم علائم استرس حاد در دانشجویان داشته باشد. افرادی با حساسیت اضطرابی بالا معمولاً نشانه‌های فیزیولوژیکی استرس، مانند افزایش ضربان قلب یا تنش عضلانی، را به‌عنوان تهدیدی جدی تفسیر کرده و دچار بیش‌برانگیختگی، افکار مزاحم و اجتناب از موقعیت‌های اضطراب‌زا می‌شوند. این الگوی شناختی- هیجانی می‌تواند منجر به تداوم علائم استرس حاد و کاهش عملکرد تحصیلی و اجتماعی دانشجویان گردد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که حساسیت اضطرابی می‌تواند شدت و پایداری علائم استرس حاد را پیش‌بینی کند و با تشدید واکنش‌های منفی در برابر استرس، مشکلات روان‌شناختی بیشتری برای دانشجویان ایجاد نماید (آگر و همکاران، 2021).

همچنین نتایج بررسی‌‌های دیگر نشان داد تکانشگری رفتای اثر مثبت و مستقیمی بر علائم استرس حاد دارد. این نتایج با یافته‌‌های سانچز و بانگاسر (2022) و دیوی و همکاران (2023) هم‌‌راستا بود.

در تبیین این یافته‌‌ها می‌‌توان بیان داشت معیارهای رفتاری تکانش‌گری ممکن است به‌طور منحصربه‌فردی نسبت به عوامل موقعیتی که منجر به تغییرات ناشی از استرس و تروماها در کنش تکانشی می‌شود، حساس است. رفتارهای تکانشگری ظرفیت به‌روزرسانی و انعطاف‌پذیری ارزش‌‌ها و یادگیری پویا در محیط‌ها را کاهش می‌دهد و کنترل تصمیم‌گیری را از استراتژی‌های یادگیری انتخابی پیچیده‌تر و مبتنی‌بر مدل دور می‌کند که باعث بروز عکس‌‌العمل‌‌ ناگهانی و حساب‌نشده در برابر تروماها می‌‌گردد. پژوهش‌‌های متعدد نشان می‌‌دهند که تکانشگری و تأثیرات آن بر یادگیری و تصمیم‌گیری یا با اشغال‌کردن استرس یا مختل‌کردن منابع شناختی رخ می‌دهد که امکان فرآیندهای تصمیم‌گیری سنجیده و مشورتی‌تر را مختل می‌‌کند و باعث بروز علائم استرس حاد و در ادامه آن پس‌از سانحه می‌‌گردد (رائو و همکاران، 2020).تکانش‌گری به‌عنوان یک عامل تأثیرگذار بر استرس دانشجویان، در سه بعد برنامه‌ریزی، رفتاری و شناختی می‌تواند عملکرد آنها را تحت تأثیر قرار دهد. دانشجویانی که دچار تکانش‌گری در برنامه‌ریزی هستند، اغلب در مدیریت زمان، تعیین اولویت‌ها و تکمیل تکالیف دچار مشکل شده و با انباشتگی کارها، افزایش اضطراب و کاهش عملکرد تحصیلی مواجه می‌شوند. تکانش‌گری رفتاری باعث می‌شود این افراد در موقعیت‌های استرس‌زا، واکنش‌های عجولانه و غیرمنطقی نشان داده و در رفتارهای پرخطر مانند درگیری‌های بین‌فردی یا تصمیمات هیجانی شرکت کنند، که می‌تواند استرس آنها را تشدید کند. در بعد شناختی، این افراد معمولاً دچار پردازش اطلاعات سطحی و تصمیم‌گیری‌های آنی می‌شوند که منجر به ارزیابی نادرست از موقعیت‌های استرس‌زا و افزایش اضطراب آنها می‌گردد. این ابعاد تکانش‌گری می‌توانند با ایجاد اختلال در تنظیم هیجانی و توانایی حل مسئله، عملکرد تحصیلی و روانی دانشجویان را تحت‌تأثیر منفی قرار دهند (ژو و همکاران، 2024؛ جوادیان و همکاران، 1403).

در مدل پژوهش حاضر تکانشگری رفتاری به‌‌عنوان متغیر میانجی مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات مختلفی به بررسی نقش رفتارهای تکانشی در اضطراب پرداخته‌‌اند. مطالعه کورکسیواگلو و همکاران (2021)، نشان داده است، هم‌زمانی اختلال‌های کنترل تکانه مانند دوقطبی با اختلال‌های اضطرابی می‌‌تواند تکانش‌گری را در این بیماران افزایش دهد و سطوح اضطراب صفت و حساسیت اضطرابی، از عوامل پیش‌‌بینی‌کننده‌‌ تکانش‌گری در این افراد است. با این‌‌حال مسیر اثرگذاری تکانش‌گری بر اختلال‌های مانند استرس حاد ممکن است، متفاوت باشد. همچنین ژورنو و همکاران (2024)، بیان داشته‌‌اند افرادی که سطح بالایی از حساسیت اضطرابی را تجربه می‌‌کنند، پیامدهای مضر استرس بیشتر متوجه آنها است، این امر منجر به بروز رفتارهای تکانشگری گشته که این امر باعث بروز علائم استرسی قوی‌تر در این افراد می‌شود. با اینکه علائم فیزیولوژیکی اضطراب در این گروه بیشتر از گروه با سطح حساسیت اضطرابی پایین نیست، به‌دلیل تکانشگری رفتاری بالاتر تنش بیشتری را درمقابل شرایط استرس‌‌زا ادراک می‌‌کنند. تکانش‌گری رفتاری معمولاً با مشکلاتی در بازداری رفتاری همراه است؛ به این معنا که جلوگیری از آغاز یک رفتار یا متوقف‌کردن آن پس‌از شروع، دشوار می‌شود. یافته‌های اخیر نشان داده‌اند که "فوریت منفی" -یعنی تمایل به اقدام عجولانه در دوره‌های عاطفی منفی شدید که یکی از مؤلفه‌های اصلی تکانش‌گری رفتاری است- به‌شدت با PTSD و زیرخوشه‌های علائم آن، ازجمله علائم استرس حاد، مرتبط است (یانگ و همکاران، ۲۰۲۰).

تحقیقات نشان می‌دهد که تکانش‌گری شناختی و تکانش‌گری رفتاری با یکدیگر همبستگی دارند اما هرکدام با شبکه‌های عصبی متفاوتی مرتبط هستند. تکانش‌گری شناختی که به تصمیم‌گیری سریع و پردازش اطلاعات مربوط است، بیشتر با قشر پیش‌پیشانی دورسال-جانبی (DLPFC) و قشر سینگولیت قدامی (ACC) ارتباط دارد، درحالی‌که تکانش‌گری رفتاری که به انجام اعمال تکانشی بدون تفکر مربوط می‌شود، به آمیگدال، هسته‌های قاعده‌ای و قشر اوربیتوفرونتال (OFC) مرتبط است. این همبستگی نشان می‌دهد که عملکرد این دو نوع تکانش‌گری بر یکدیگر تأثیر گذاشته و می‌توانند در تعامل با هم بر تصمیم‌گیری و رفتار افراد اثر بگذارند (کریسپ و گرانت، 2024). این پژوهش اهمیت تکانش‌گری را به‌عنوان متغیر میانجی در بروز اختلال استرس حاد در دانشجویان مورد بررسی قرار داده است. تاکنون در ادبیات پژوهشی، این متغیر به‌عنوان میانجی بین حساسیت اضطرابی و اختلال استرس حاد ناشی از حادثه ناگوار بررسی نشده بود.

· نتیجه‌‌گیری

درنهایت، می‌توان نتیجه گرفت که مدل مورد نظر از برازش مناسبی برخوردار است و با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، حساسیت اضطرابی به‌طور غیرمستقیم و ازطریق تکانشگری به‌عنوان یک متغیر میانجی، قادر است علائم اختلال استرس حاد را پیش‌بینی کند. شناسایی علل و عوامل پیش‌درآمد این اختلال، به‌ویژه در مرحله‌ اولیه، به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین گام‌ها در فرآیند درمان این اختلال به‌شمار می‌رود و می‌تواند راه‌گشای مداخلات به‌موقع و مؤثر باشد. این پژوهش با محدودیت‌‌هایی روبه‌‌رو بود که می‌توان به نمونه‌‌گیری غیر‌تصادفی و استفاده از ابزارهای خودگزارش اشاره داشت که این مسئله امکان اطمینان کامل به نتایج را کاهش می‌‌دهد. همچنین معادلات ساختاری به‌دلیل اتکا به داده‌های همبستگی، نبود توانایی در تعیین جهت دقیق و با اطمینان بالا روابط، تأثیر متغیرهای حذف‌شده و نیاز به نمونه‌ کافی، محدودیت‌هایی در استنباط علیت دارد. در روش معادلات ساختاری چون اغلب از داده‌های مقطعی استفاده می‌شود، تغییرات این روابط در طول زمان به‌خوبی مشخص نمی‌شود. برای استنتاج دقیق‌تر، ترکیب مدل‌‌سازی معادلات ساختاری با مطالعات طولی یا روش‌های تجربی توصیه می‌شود. به‌همین دلیل پیشنهاد می‌‌شود در پژوهش‌‌های آتی دقت بیشتری در نمونه‌‌گیری صورت گیرد و سایر عوامل مرتبط با بروز و افزایش علائم استرس حاد بررسی شوند. با توجه به این امر که اختلال استرس حاد پیش‌‌زمینه اختلال استرس پس‌از سانحه بوده و میزان ایجاد و بروز ناتوانی‌‌های هیجانی، شناختی، رفتاری و اجتماعی در این اختلال بسیار بالا است؛ پیشنهاد می‌‌شود، پس‌از بروز هرتروما و سانحه‌‌ای که به مراکز مربوطه گزارش می‌‌شود، برنامه‌های مقابله با بروز استرس حاد در اولویت‌های سازمان‌‌های مربوطه قرار گیرد و با برگزاری جلسات مشاوره فردی، خانوادگی و گروهی و کارگاه‌‌‌‌های مهارت‌‌های خودتقویتی و خودمراقبتی مانع‌از بروز این اختلال شده و یا حتی شدت بروز آن را کاهش داد.

· تعارض منافع

نویسندگان همچنین اعلام می‌‌دارند که در نتایج این پژوهش هیچ‌‌گونه تضاد منافعی وجود ندارد.

· تشکر و قدردانی

بدین‌وسیله از مسئولین مربوطه و شرکت‌‌کنندگانی که در این پژوهش شرکت کردند، تشکر و قدردانی می‌‌گردد.

· منابع

بیرامی، منصور و پورفرج، عمران (1392). رابطه بین باورهای فراشناختی، خودکارآمدی، خوشبینی با اضطراب امتحان دانشجویان علوم پزشکی. مجله دانشگاه علوم پزشکی ایلام، 21(7)، 9-16. -fa.html -۱-۱۲۲۲ http://sjimu.medilam.ac.ir/article

جاوید، محبوبه؛ محمدی، نوراله و رحیمی، چنگیز (1391). ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی یازدهمین ویرایش مقیاس تکانش‌گری بارت. فصلنامه علمی روش ها و مدل های روان‌شناختی، 2(8)، 23-34. DOI: 20.1001.1.22285516.1391.2.8.2.1

جوادیان قمی، نرگس؛ شریفی، طیبه؛ مشهدی زاده، شهرام و احمدی، رضا (1403). اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر اجتناب تجربه‌ای و تکانش‌گری دانش‌آموزان دختر با دشواری در نظم‌جویی هیجانی. فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی،15(1)، 149-167. DOI: 10.22059/japr.2024.330421.643988

جهان‌‌بین، حامد؛ برجعلی، احمد و اسکندری، حسین (1396). اثربخشی درمان روایتی- سازه‌‌گرایانه به شیوه بازگشت به آینده برکاهش نشانه‌‌های اختلال فشار روانی حاد ناشی از وقوع تصادف منجر به اغما در همسر. مطالعات روان‌شناسی بالینی، 7(27)، 117-135. https://doi.org/10.22054/jcps.2017.7910

طاهرزاده، سجاد؛ عزیزپوریان، علی حسن و شاکه‌‌نیا، زینب (1401). رابطه بین حساسیت اضطرابی و باورهای فراشناختی با اضطراب امتحان در دانشجویان. مجله روان‌شناسی، 26(3)، 299-308. Doi: 10.22098/jsp.2019.793

عامری، نرجس و نجفی، محمود (1403). روابط ساختاری ناگویی هیجانی و گرایش به رفتارهای پرخطر در نوجوانان: نقش میانجی انعطاف‌‌پذیری روانشاختی. مجله رواشناسی، 28(2)، 142-151. http://www.iranapsy.ir/Article/45546/FullText

مشهدی، علی، قاسم پور، عبداله، اکبری، ابراهیم، ایل بیگی، رضا و حسن زاده، شهناز. (1392). نقش حساسیت اضطرابی و تنظیم هیجانی در پیش‌بینی اختلال اضطراب اجتماعی دانشجویان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 14(2)، 89-99. https://sanad.iau.ir/Journal/jsrp/Article/891703

میرزایی، جعفر؛ حاتمی، محمد و حسنی، جعفر (1402). اثربخشی درمان فراتشخیصی بر کارآمدی هیجان، واکنش‌‌های قلبی- عروقی، کیفیت خواب و انعطاف‌‌پذیری روان‌شناختی در آزادگان مبتلا به اختلال استرس پس‌از ضربه. مجله روان‌شناسی، 27(4)، 395-405. https://rimag.ir/en/Article/43658/FullText

هومن، حیدر (1384). مدل یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم افزار لیزرل. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌ها (سمت). https://samt.ac.ir/fa/book/649/

Cardena, E., Classen, C., & Spiegel, D. (1991). Stanford acute stress reaction questionnaire. Palo Alto, CA: Stanford University Medical School. DOI:10.1037/t07465-000

Cardeña, E., Koopman, C., Classen, C., Waelde, L. C., & Spiegel, D. (2000). Psychometric properties of the Stanford Acute Stress Reaction Questionnaire (SASRQ): A valid and reliable measure of acute stress. Journal of traumatic stress, 13, 719-734. https://doi.org/10.1023/A:1007822603186

Çörekçioğlu, S., Cesur, E., & Devrim Balaban, Ö. (2021). Relationship between impulsivity, comorbid anxiety and neurocognitive functions in bipolar disorder. International Journal of Psychiatry in Clinical Practice, 25(1), 62-72. https://doi.org/10.1080/13651501.2020.1833040

Crisp, Z. C., & Grant, J. E. (2024). Impulsivity across psychiatric disorders in young adults. Comprehensive Psychiatry, 130, 152449. https://doi.org/10.1016/j.comppsych.2023.152449

Demirkol, M. E., Tamam, L., Namlı, Z., Uğur, K., & Karaytuğ, M. O. (2020). The association between anxiety sensitivity, perceived stress and impulsive behaviors in bipolar disorder (tur). TURKISH JOURNAL CLINICAL PSYCHIATRY, 23(3), 302-312. DOI: 10.5505/kpd.2020.65882

Dewi, M. I., Tao, C. S., Dong, M., Hatton, B., Fournier, M. A., & Erb, S. (2023). Behavioral impulsivity moderates the relationship between acute stress and reward sensitivity. Personality and Individual Differences, 204, 112040. https://doi.org/10.1016/j.paid.2022.112040

Foa, E. B., Riggs, D. S., Dancu, C. V., & Rothbaum, B. O. (1993). Reliability and validity of a brief instrument for assessing post‐traumatic stress disorder. Journal of traumatic stress, 6(4), 459-473. https://doi.org/10.1002/jts.2490060405

Galbraith, M. K., DeWolfe, C. E., Bartel, S., Olthuis, J. V., Watt, M. C., & Stewart, S. H. (2022). Do anxiety sensitivity and impulsivity interact in predicting exercise involvement in emerging adult drinkers and cannabis users?. Cognitive Behavior Therapy, 51(3), 243-256. https://doi.org/10.1080/16506073.2021.1998211

Hasegawa, A., Somatori, K., Nishimura, H., Hattori, Y., & Kunisato, Y. (2021). Depression, rumination, and impulsive action: A latent variable approach to behavioral impulsivity. The Journal of Psychology, 155(8), 717-737. https://doi.org/10.1080/00223980.2021.1956871

Journault, A. A., Cernik, R., Charbonneau, S., Sauvageau, C., Giguère, C. É., Jamieson, J. P., & Lupien, S. J. (2024). Learning to embrace one’s stress: the selective effects of short videos on youth’s stress mindsets. Anxiety, Stress, & Coping, 37(1), 29-44. https://doi.org/10.1080/10615806.2023.2234309

Kaplan, D., Nesfield, M. W., Eldridge, P. S., Cuddy, W., Ansari, N., Siller, P., & Li, S. (2023). Acute stress in parents of patients admitted to the pediatric intensive care unit: A two-center cross-sectional observational study. Journal of intensive care medicine, 38(1), 11-20. https://doi.org/10.1177/08850666221100

Kim, H. J., Meeker, T. J., Tulloch, I. K., Mullins, J., Park, J. H., & Bae, S. H. (2022). Pandemic fatigue and anxiety sensitivity as associated factors with posttraumatic stress symptoms among university students in South Korea during the prolonged COVID-19 pandemic. International Journal of Public Health, 67, 1604552. https://doi.org/10.3389/ijph.2022.1604552

Patton, J. H., Stanford, M. S., & Barratt, E. S. (1995). Factor structure of the Barratt impulsiveness scale. Journal of clinical psychology, 51(6), 768-774. https://doi.org/10.1002/1097-4679(199511)51:6<768::AID-JCLP2270510607>3.0.CO;2-1

Raines, A. M., Primeaux, S. J., Ennis, C. R., Walton, J. L., Slaton, K. D., Vigil, J. O., & Franklin, C. L. (2022). Posttraumatic Stress disorder and pain in veterans: Indirect Association through anxiety sensitivity. Cognitive Therapy and Research, 46(1), 209-216. https://doi.org/10.1007/s10608-021-10230-8

Raio, C. M., Konova, A. B., & Otto, A. R. (2020). Trait impulsivity and acute stress interact to influence choice and decision speed during multi-stage decision-making. Scientific reports, 10(1), 7754. https://doi.org/10.1038/s41598-020-64540-0

Sanchez, E. O., & Bangasser, D. A. (2022). The effects of early life stress on impulsivity. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 104638. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2022.104638

Saulnier, K. G., Volarov, M., & Allan, N. P. (2022). Anxiety Sensitivity Social Concerns Predicts Electrodermal Activity during the Niacin Biological Challenge Paradigm. Psychiatry International, 3(4), 336-345. https://doi.org/10.3390/psychiatryint3040028

Taylor, S., & Cox, B. J. (1998). Anxiety sensitivity: multiple dimensions and hierarchic structure. Behaviour research and therapy, 36(1), 37-51. https://doi.org/10.1016/S0005-7967(97)00071-5

Uğur, K., Kartal, F., Mete, B., Tamam, L., & Demi̇rkol, M. E. (2021). The relationship between peritraumatic dissociation and anxiety level, perceived stress, anxiety sensitivity and coping with earthquake stress in post-earthquake acute stress disorder patients. Turk Psikiyatri Dergisi, 32(4), 253. https://doi.org/10.5080/u25892

Warren, A. M., Zolfaghari, K., Fresnedo, M., Bennett, M., Pogue, J., Waddimba, A., & Powers, M. B. (2021). Anxiety sensitivity, COVID-19 fear, and mental health: results from a United States population sample. Cognitive Behaviour Therapy, 50(3), 204-216. https://doi.org/10.1080/16506073.2021.1874505

Young, D. A., Neylan, T. C., Zhang, H., O'Donovan, A., & Inslicht, S. S. (2020). Impulsivity as a multifactorial construct and its relationship to PTSD severity and threat sensitivity. Psychiatry research, 293, 113468. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2020.113468

Zhou, L., Zhang, K., Guo, J., Liu, J., Wang, S., & Gong, J. (2024). The relationship between perceived stress, impulsivity, executive dysfunction and non-suicidal self-injury thoughts among Chinese college students: a gender difference study. Psychology research and behavior management, 1819-1830. doi/full/10.2147/PRBM.S452447#d1e285

شارک

عنوان URL للمقالة

بررسی روابط علی حساسیت اضطرابی با علائم اختلال استرس حاد؛ نقش میانجی تکانشوری رفتاری

رایمگ

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية