متعلَق حدوث جسمانی نفس در فلسفه ملاصدرا و شارحان وی
الموضوعات :
ابراهیم مسلم‌پور انگرابی
1
,
سهراب حقیقت
2
1 - دانش آموخته دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران
2 - دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران
الکلمات المفتاحية: نفس ناطقه, حدوث جسمانی, ملاصدرا, ملاهادی سبزواری, مرتضی مطهری, علامه طباطبایی, امام خمینی,
ملخص المقالة :
نفسشناسی یکی از حوزه‌های مهم فلسفة اسلامی است که در بسیاری از مسائل هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی، نقشی اساسی و سازنده دارد. حدوث جسمانی نفس که نخستین‌بار توسط ملاصدرا در مقابل دیدگاه حکمای مشاء، یعنی حدوث روحانی نفس در ابتدای تعلق به بدن، مطرح شد، با چالشها و ابهاماتی مواجه گردید. شارحان آثار ملاصدرا درصدد رفع این ابهامات برآمده‌اند. مقاله پیش رو که با رویکرد توصیفی‌ـ‌تحلیلی نگاشته شده، در پی این پرسش اصلی است که متعلق حدوث جسمانی نفس در فلسفة ملاصدرا و شارحان وی کدام مرتبه از نفس است؛ نباتی، حیوانی یا ناطقه؟ در پاسخ باید گفت: نفس ناطقه متعلق حدوث جسمانی است نه نفس نباتی یا حیوانی؛ با این استدلال که از باب تعرف الاشیاء باضدادها، نظریة حدوث جسمانی صدرایی در مقابل نظریة حدوث روحانی مشائی مطرح شده و ازآنجاکه نزد فلاسفة مشائی متعلق حدوث روحانی، نفس ناطقه است، پس باید در نظام فلسفی ملاصدرا نیز متعلق حدوث جسمانی، نفس ناطقه باشد. ملاصدرا در برخی از آثار خود نیز بصراحت بدان اذعان کرده است. استقصای انتقادی نظریة ملاصدرا در آثارش دربارة متعلق حدوث جسمانی نفس، طرح اختلاف‌نظر شارحان و بررسی این اختلافات ساختار این مقاله را تشکیل میدهد.
خمينى، روحالله (1381) تقريرات فلسفه امام خمينى، تهران: مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام خمينى (ره).
سبزواری، حاج ملاهادی (1376) رسائل حکیم سبزواری، تهران: اسوه.
سبزواری، حاج ملاهادی (1382) تعلیقات علی الشواهد الربوبیه، قم: مؤسسة مطبوعات دینی.
شيروانى، على (1388) ترجمه و شرح بداية الحكمة، قم: بوستان كتاب.
طباطبايى، سیدمحمدحسين (1387الف) آغاز فلسفه، ترجمة محمدعلی گرامی، قم: بوستان كتاب.
طباطبايى، سیدمحمدحسين (1387ب) نهاية الحكمة، قم: بوستان كتاب.
مطهری، مرتضی (1385) مجموعه آثار، تهران: صدرا.
ملاصدرا (1378) التنقیح فی المنطق، تصحیح و تحقیق غلامرضا یاسی‌پور، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383الف) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج3، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383ب) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج8، تصحیح و تحقیق علی اکبر رشاد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1391) الشواهد الربوبیة فی مناهج السلوکیة، تصحیح و تحقیق سیدمصطفی محقق داماد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
