مقایسه دیدگاههای حرکت جوهری ملاصدرا و نظریه نسبیت انیشتین از نظر قوه و فعل و رویداد (زمان - مکان)
الموضوعات :سید عبدالحسین تدین 1 , حسین سلیمانی املی 2 , عبدالله رجایی لیتکوهی 3 , اسماعیل واعظ جوادی آملی 4
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، بابل
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، بابل
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، بابل
4 - دانشگاه آزاد اسلامی، بابل
الکلمات المفتاحية: حرکت جوهری, نسبیت, قوه, فعل, زمان, مکان, رویداد,
ملخص المقالة :
مفهوم فضا و زمان به عنوان ابعاد عالم طبیعت درهمتنیده هستند بررسی هر یک وابسته به بررسی دیگری است تا فهم و درک بهتر و بیشتری از هر دو حاصل شود. برای تبیین بهتر و کاملتر بحث فضا و زمان، به نوعی به بحث حرکت نیازمندیم و البته این ارتباط دوسویه است و صحبت از حرکت بدون بیان بحث فضا و زمان امکانپذیر نیست. وجوه منشور فضا، زمان و حرکت، بدون تبیین دو شق دیگر فاقد اعتبار است هدف از تحقیق حاضر، مقایسه دیدگاه¬های حرکت جوهری ملاصدرا و نظریه نسبیت انیشتین از نظر قوه و فعل و رویداد(زمان - مکان) بوده و پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی میباشد. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه¬ای بوده که با مراجعه به کتابخانه های مربوط، فیش برداری از آثار ملاصدرا، مقالات و دیگر آثار مکتوب با موضوع تحقیق، صورت گرفته است. یافته¬ها حاکی از آن بوده که صدرالمتألهین معتقد شد که جوهر اشیاء در حرکت است و اگر جوهر اشیاء در حرکت نمی‌بود، در اعراض آنها حرکت واقع نمی‌شد. زیرا وجود جوهر و عرض در خارج از تصور ما، یکی است و حرکت تجدد وجود است. وجود بر دو نوع است: وجود ثابت و وجود سیال، وجود عالم طبیعت، سیال و متجدد است که تدریجاً موجود می‌شود و معدوم می‌گردد و در عین حال، وحدت و شخصیتیش محفوظ است. «اینشتین» نیز زمان را مقدار حرکت دانسته و حرکت را در همه عالم، عمومیت می‌دهد. و لهذا زمان و مکان را توأم می‌داند و برای سنجیدن هر چیزی، زمان را مانند بعد چهارمی بحساب می‌آورد.
حسینی نسب، سیدرضا (1397). حرکت جوهری و نظریه نسبیت.
رضی سپیده، شانظری جعفر، شفیعی افشین. (1399). بعد چهارم عالم طبیعت در حکمت صدرایی و نسبیت اینشتن. فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز. 20(77). 126-99.
شكوهي، غلام حسين (1395). تعليم و تربيت و مراحل آن. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
شمس الدین ریاض. (1396). نسبیت انیشیتن به زبان ساده. ترجمه سیروس طغرایی، انتشارات فرهنگ معاصر.
شیروانی شیری, علی. (1394). فلسفه ملاصدرا و حل چالش "هست" و "باید" تربیتی. آموزش پژوهی, 1(4). 67-54.
صدرالدين شيرازي، محمدبن ابراهيم. (1366). شرح أصول الکافي (ج 3). تهران: مؤسسه مطالعات وتحقيقات فرهنگي وابسته به وزارت فرهنگ وارشاد عالي.
صدرالدين شيرازي، محمدبن ابراهيم. (1389). اسفار. ج سوم، انتشارات دارالمعرفه الاسلامیه.
صدرالدين شيرازي، محمدبن ابراهيم. (1428). الحكمه المتعاليه في الا سفار العقليه.
صليبا، جميل. (1414 قمری). المعجم الفلسفي (جلد 1). بيروت: الشرکة العالمیة للکتا .
طباطبايي، سيدمحمدحسين (1394). الميزان في تفسير القرآن. قم: دفتر تبليغات اسلامي حوزه‌ي علميه‌ي قم.
طباطبايي، سيدمحمدحسين (1433). نهاية الحكمة. ج 1 و 2، تصحيح وتعليق: عباس علي زارعي سبزواري، قم، موسسة النشرالاسلامي، چاپ هفتم.
طباطبايي، سيدمحمدحسين (1391). اصول فلسفه و روش رئالیسم. ج چهارم، انتشارات صدرا.
عابدی شاهرودی علی. (1388). حرکت تألیفی جوهر و نقد نظریه ی نسبیت انیشتین. فصلنامه نقد و نظر. 14(54).
حرکت جوهری نفس از دیدگاه حضرت استاد جوادی آملی، دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، دانشکده الهیات. پایان نامه کارشناسی ارشد. استاد راهنما: محمدمهدی گرجیان و حسن معلمی.
عشرریه رحمان، اسماعیلی محمدعلی، عشریه حامد. (1396). پژوهشی تطبیقی در حرکت و زمان در اندیشه صدرالمتألهین و آلبرت آینشتاین. حکمت اسلامی. 4(2 پیاپی 13). 149-125.
فياضي، غلامرضا (1391). تعليقه نهاية الحكمة. ج 3، قم: موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
قمي، حاج شيخ عباس (1394). مفاتيح الجنان. تحقيق ميرزا علي آل كوثر، قم: مجمع احياي فرهنگ اسلامي.
کاپرا، فریتیوف (1392). تائوی فیزیک. ترجمه حبیب الله دادفرما، تهران: انتشارات کیهان.
گلشنی مهدی. (1369). تحليلي از ديدگاههاي فلسفي فيزيكدانان معاصر، انتشارات پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي. 1385.
مصباح يزدي، محمدتقي (1393). آموزش فلسفه. ج 2، تهران: شركت چاپ و نشر بين‌الملل.
مصطفوی نفیسه. (1396). پدیدارشناسی زمان و فضاي مثالی در حکمت متعالیه و فیزیک نسبیت. دوفصلنامه فلسفی شناخت. 1(76). 206-189.
هاشمی، سید حسن (1395). حرکت جوهری ملاصدرا و تطبیق آن با علم فیزیک. دانشگاه مازندران.
هالیدی. (1394). فیزیک هالیدی. مترجم: محمدرضا خرمی، ج 2، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
هاوکینگ، استیون، لئونارد، ملودینوف (1390). طرح بزرگ. ترجمه حسین صداقت و امیر اسد آبادی، تهران: مؤسسه انتشارات فلسفه.
هايزنبرگ، ورنر. (1958). فیزیک و فلسفه. ترجمه محمود خاتمی. انتشارات: علمی. 1370.
Barbour J. (2001), The Discovery of Dynamics, Oxford University Press
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 60 ـ 29
مقایسه دیدگاههای حرکت جوهری ملاصدرا و نظریه نسبیت انیشتین
از نظر قوه و فعل و رویداد (زمان - مکان)
سید عبدالحسین تدین 1
حسین سلیمانی املی 2
عبدالله رجایی لیتکوهی 3
اسماعیل واعظ جوادی آملی 4
چکیده
مفهوم فضا و زمان به عنوان ابعاد عالم طبیعت درهمتنیده هستند بررسی هر یک وابسته به بررسی دیگری است تا فهم و درک بهتر و بیشتری از هر دو حاصل شود. برای تبیین بهتر و کاملتر بحث فضا و زمان، به نوعی به بحث حرکت نیازمندیم و البته این ارتباط دوسویه است و صحبت از حرکت بدون بیان بحث فضا و زمان امکانپذیر نیست. وجوه منشور فضا، زمان و حرکت، بدون تبیین دو شق دیگر فاقد اعتبار است هدف از تحقیق حاضر، مقایسه دیدگاههای حرکت جوهری ملاصدرا و نظریه نسبیت انیشتین از نظر قوه و فعل و رویداد(زمان - مکان) بوده و پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی میباشد. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانهای بوده که با مراجعه به کتابخانه های مربوط، فیش برداری از آثار ملاصدرا، مقالات و دیگر آثار مکتوب با موضوع تحقیق، صورت گرفته است. یافتهها حاکی از آن بوده که صدرالمتألهین معتقد شد که جوهر اشیاء در حرکت است و اگر جوهر اشیاء در حرکت نمی‌بود، در اعراض آنها حرکت واقع نمی‌شد. زیرا وجود جوهر و عرض در خارج از تصور ما، یکی است و حرکت تجدد وجود است. وجود بر دو نوع است: وجود ثابت و وجود سیال، وجود عالم طبیعت، سیال و متجدد است که تدریجاً موجود می‌شود و معدوم می‌گردد و در عین حال، وحدت و شخصیتیش محفوظ است. «اینشتین» نیز زمان را مقدار حرکت دانسته و حرکت را در همه عالم، عمومیت می‌دهد. و لهذا زمان و مکان را توأم می‌داند و برای سنجیدن هر چیزی، زمان را مانند بعد چهارمی بحساب می‌آورد.
واژگان کلیدی
[1] . 1. دانشجوي دكتري گروه فلسفه و کلام، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.
Email: saeidhaphez47@yahoo.com
[2] . 2. استادیار گروه فلسفه و کلام، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: soleimaniamoli@gmail.com
[3] . 3. استادیار گروه تاریخ، واحد واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.
Email: abdollahrajaee@yahoo.com
[4] . 4. استادیار گروه فلسفه، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.
Email: javadi@baboliau.ac.ir
تاریخ دریافت: 23/1/1402 پذیرش نهایی: 20/4/1402
