رویکرد دینی دارالعلوم دیوبند در افغانستان
الموضوعات :
راضیه بیک خراسانی
1
,
سینا فروزش
2
,
جواد هروی
3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
الکلمات المفتاحية: دیوبند, وهابیت, طالبان, پاکستان و افغانستان,
ملخص المقالة :
رویکرد دارالعلوم دیوبند بر می‌گردد به اندیشه‌ای دینی سه شخصیت: شاه ولی الله دهلوی، شاه عبدالعزیز دهلوی و سید احمد باریلی. نام این دارالعلوم از شهر دیوبند گرفته شده و در 3۰ می ۱۸۶۷، توسط مولانا محمد قاسم نانوتوی و رشید احمد گنگوهی در ناحیه سهارنپور، واقع در 150 کیلو‌متری شمال دهلی بنا نهاده شد. مسأله پژوهش حاضر این است که از چه زمانی رویکرد دیوبندی در افغانستان شکل گرفت و کدام عوامل در گسترش دیوبندی‌گری در میان مردم آن کشور نقش داشته است؟ در این نوشتار مدعای اصلی مورد نظر این است که نفوذ رویکرد دیوبندی نقش قابل ملاحظه در افراطی‌گری دینی مردم افغانستان داشته و تسامح دینی آنان را تهدید کرده است. این پژوهش با روش کیفی و شیوه‌ی توصیف و تحلیل در پی گردآوری داده‌ها می‌باشد. نگارنده در برخورد به مراجع مختلف دربارة دارالعلوم دیوبند به این نتیجه رسیده است که افغانستانی‌ها از زمان تأسیس دارالعلوم دیوبند جزء طلاب اصلی آن به شمار می‌رفتند. در پایان اولین سال تأسیس دیوبند که تعداد طلاب به 78 نفر می‌رسید 58 تن آن افغانستانی و پنجابی بودند. اشغال افغانستان توسط شوروی سابق و جهاد علیه آنان باعث گردید دینداری مردم افغانستان با ایدیولوژی مجاهدان عربستان، اخوانی‌های مصر و دیوبندی‌های پاکستان پیوند بخورد و به رویکرد جدیدی از دینداری بی‌انجامد. در حال حاضر، طالبان رویکرد دینی خود را متأثر از دیوبند و خود را راه‌روان تعالیم دیوبندی از نوع جهادی آن می‌دانند و از جایگاه حکومت دینی در پی اجراء احکام دین‌اند.
ابو عبدالله، یاقوت حموی، (بی‌تا) معجم البلدان، بیروت: دار صادر، ج2.
احمدی منش، محمد، (1392) «نگاهی به تاریخ مکتب دیوبندی؛ از آغاز تا امروز»، نشر مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
امیری، علی، امیری، علی، (1392) خرد آواره؛ ظهور و زوال عقلانیت در جهان اسلام، کابل: انتشارات امیری.
اکرم عارفی، محمد، (بهار 1376) «مبانی مذهبی و قومی طالبان»، ضمیمه‌ی فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، شماره 4.
حسن، مشیر، (1367) جنبش‌های اسلامی و گرایش‌های قومی در مستعمره هند، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد: انشتارات قدس رضوی.
حسین علی یزدانی و دیگران، (1370) صحنه‌های خونینی از تاریخ تشیع در افغانستان از 1250-1320، مشهد: یزدانی.
خامنه‌ای، سید علی، (1347) مسلمانان در نهضت آزادی هندوستان، تهران: آسیا.
خواتی، محمد شفق، (زمستان 1398) «طالبانیسم؛ دگردیسی از حنفیت خراسانی به سلفیت افغانستانی»، فصلنامه اندیشه معاصر، شماره 18.
خزایی، حسین، (1386) شبه‌مدرن گرایی در رفتار مقامات پهلوی، زمانه، شماره 57.
دهلوی، شاه ولی الله، (1170ق) ازالة الخفاء فی خلافه الخلفاء، بی‌جا، بی‌نا.
رضوی، سید محبوب، (بی‌تا) تاریخ دیوبند، دیوبند: نشرات اداره تاریخ دیوبند.
رشید، احمد، اسلام، (1379) نفت و بازی بزرگ جدید، مترجمان اسدالله شفائی و صادق باقری، تهران: دانش هستی.
شیرازی، مهران، (زمستان 1396) «ساختار دیوبندیه در شبه قاره هند»، مطالعات راهبردی جهان اسلام، شماره 72.
شفیعی، نوذر؛ ثالثی و دیگران، (تابستان ۱۳۸۹،) «بسترها و زمینه‌های موثر در تکوین و گسترش طالبان پاکستانی»، ضمیمه فصلنامه آفاق امنیت، شماره ۷.
صفری، میثم، (تابستان 1393) «تکفیر از دیدگاه بزرگان دیوبند»، سراج منیر، سال4، شماره14.
عباس‌زاده فتح‌آبادی، مهدی، (بهمن ۱۳۸۷) «تجاوز نیرو‌های شوروی به افغانستان سر برآوردن القاعده»، ضمیمۀ ماهنامه اطلاعات سیاسی، شماره ۲۵۷.
علی محمد طرفداری و دیگران، (زمستان 1392) «میراث سیاسی و اجتماعی دارالعلوم دیوبند و نهضت دیوبندیه در شبه قاره هند»، مطالعات علوم تاریخی خوارزمی، شماره 1.
غلامی، رضا، (۱۳۹۴) تاریخ خلافت مدرن، تهران: آوای مکتوب.
فرمانیان، مهدی، (تابستان 1382) «شبه قاره هند؛ دیوبندیه، بریلویه و رابطه آن‌ها با وهابیت»، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره 6.
قاسمی، محمد طیب، (1382) «گزارش سفر افغانستان در پرتو پیوستگی‌های دینی و عرفانی دارالعلوم دئوبند»، ترجمه نذیر احمد سلامی، قم: چاپ غلام حسین جهان تیغ.
لسترینج، گای، (1393) جغرافیایی تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
لاپیدوس، آیرا ماروین، (1393) تاریخ جوامع اسلامی، ترجمه محسن مدیر شانه چی، تهران: آستان قدس رضوی، ج2.
میشائیل پولی و خالد دوران، (1380) بن لادن کیست؟، ترجمه مهشید میر معزی، تهران: نشر روزنه.
ناظمیان فرد، علی، (زمستان 1390) «دارالعلوم دیوبند؛ زمینه‌ها و راهبردها»، علوم سیاسی، مطالعات شبه قاره، شماره 9.
نهرو، جواهر لعل، (1350) کشف هند، ترجمه محمود تفضلی، تهران: امیر کبیر، ص 575.
نظری، محمدعلی، (پاییز ۱۳۹۳) «اسلام‌گرایان در افغانستان، ویژگی‌ها و چالش‌ها» ضمیمۀ فصلنامه علوم سیاسی پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۱۳.
نداف، عماد، (1381) اسامه بن لادن؛ یک نفر از یک ملیارد، تهران: نشر عابد.
هاردی، پی، (1369) مسلمانان هند بریتانیا، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد: قدس رضوی.
Ahmad, Muin, (1993) Silken Letters, Allahabad: Nehru Publication.
Metcalf, Barba Daly, (1860-1900) Islamic Revival in British India: Deoband, New Delhi: Oxford University, 1982.
Manzar, Muneer, (1974), Islamic Education in India, New Delhi: Vikasa Publishing House.
Rizvi, Mahbub, (1982), History of Deoband, Calcutta: Sushilal Press.
8am.afhttps://8am.af/the cost of twenty years of war in Afghanistan.
