بررسی شخصیت خالد قهرمان داستان در رمان همسایه ها، داستان یک شهر و زمین سوخته احمد محمود از دیدگاه جامعه شناسی جورج لوکاچ
الموضوعات :
فریبرز جعفری احمدی
1
(دانشگاه آزاد اسلامی، قشم)
فرامرز شيرين بيان
2
(دانشگاه آزاد اسلامی، قشم)
محمد صالح امیری
3
(دانشگاه آزاد اسلامی، بندر لنگه)
الکلمات المفتاحية: احمد محمود, جورج لوکاچ, جامعه شناسی ادبی, داستان یک شهر, زمین‌سوخته, همسایه‌ها.,
ملخص المقالة :
هدف جامعه شناسی ادبیات، بیان پیوندهای جامعه و ادبیات و نیز آشکارسازی چگونگی بازتاب واقعیت های اجتماعی در آثار ادبی به ویژه در رمان است. لوکاچ به عنوان یکی از بزرگ ترین نظریه پردازان حوزۀ جامعه شناسی ادبیات، سعی داشت تاثیر متقابل بین ساختارهای اجتماعی و ساختارهای ادبی نشان دهد. او رمان را انعکاس زندگی اجتماعی عصر نویسنده و نیز زاییدۀ جهان نگری خاصش می داند. احمد محمود از داستان نویسان رئالیست است که محور داستان هایش بیان نوع زندگی اجتماعی انسان های زمانه¬اش بوده است و این مسئله را می توان در آثار او مشاهده کرد؛ از این رو می توان سه رمان همسایه ها، داستان یک شهر و زمین سوخته را بر اساس نظریه جامعه شناسی جورج لوکاچ مورد بررسی قرار داد و فرضیه های زیر را مطرح کرد: 1-رمان های اجتماعی می توانند در جهت اصلاح و بهبود ساختار ها و نگرش های فرهنگی- اجتماعی مؤثر باشند.2-رمان های معاصر، نه تنها می¬توانند با دیدگاه واقع گرایانه¬ی خود، آینه¬ی تمام نمای جامعه باشند، بلکه متقابلا می¬توانند بر روی جامعه از دیدگاه فرهنگی- اجتماعی و حتی سیاسی نیز تأثیر گذار باشند و سبب تغییر و تحولات فکری در خوانندگان خود گردند. 3-با توجه به نظریات جامعه شناختی جورج لوکاچ، تحلیل جامعه شناختی این سه رمان می تواند راهنمای شناسایی جهان بینی وی باشد.
ال گرين، ويلفرد و ديگران، (1373)، راهنماي رويكردهاي ادبي. ترجم ة زهرا ميهن خواه، ج2. تهران: اطلاعات.
اخباری، مریم و مشفقی، آرش و داداشی، حسین، (1403)،بررسی نمود اخلاق و رفتار شهری در آثار داستانی احمد محمود، فصلنامه پژوهش های اخلاقی، دوره: 14، شماره: 4.
پارکینسون، جی، (1375)، لوکاچ و جامعه شناسی ادبیات، ترجمه هاله لاجوردی، فصلنامه ارغنون، تهران، شماره 9 و10.
پاکدامن شهری، فاطمه، (1395)، بررسی جامعه شناختی نمایشنامه های آرتور میلر از منظر آرای جورج لوکاچ، با تاکید بر دو اثر مرگ فروشنده و همه ی پسران من، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر تهران، دانشکده سینما و تئاتر.
تسلیمی، علی، (1388)، نقد ادبی (نظریه ها و کاربرد آنها در ادبیات فارسی)، چاپ اول، تهران، اختران.
دستغيب، عبدالعلي، (1387)، در آينة نقد، تهران، حوزة هنري سازمان تبليغات اسلامي.
ديچز، ديويد، (1385)، شيوه هاي نقد ادبي، ترجمة محمد تقي صدقياني و غلامحسين يوسفي، تهران، علمي.
راوندی، مرتضی، (1374)، تاریخ اجتماعی ایران، جلد 8، بخش دوم، چاپ اول، نشر نگاه.
رحمدل، غلام‌رضا، فرهنگی، سهیلا، (1387)، پژوهش‌های میان رشته‌ای در مطالعات ادب فارسی، فصلنامه پژوهش¬های ادبی، سال پنجم، شماره 21: صص 23-44.
الرويلي، ميجان و سعدالبازغي، (2005)، دليل الناقد الأدبي. چ4 .مغرب: الدارالبيضاء.
زارع، میثم، صفري، جهانگیر، (1392)، بررسي داستان اجاره‌خانه اثر بزرگ علوي بر اساس نظریه جامعه‌شناسي محتوا، فصلنامه تخصصي مطالعات داستاني، سال اول، شماره چهار.
زرين كوب، عبدالحسين، (1361)، نقد ادبي. ج2 .چ3 .تهران: اميركبير.
زیما، پیر. و، (1377)، جامعه شناسی رمان از دیدگاه یان وات، لوکاچ، ماشری، گلدمن، باختین، در محمدجعفر پوینده (گزیده و ترجمه): درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات، چاپ اوّل، تهران: نقش جهان.
ستوده، هدايت الله، (1378)، جامعه شناسي در ادبيات فارسي، تهران، آواي نور.
سلدن، رامان و پیتر ویدوسون، (1377)، راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، چاپ دوم، تهران، طرح نو.
شميسا، سيروس، (1387)، نقد ادبي. تهران: فردوس.
شهبازی، آرزو، (1393)، نقد جامعه شناختی رمان همسایه-های احمد محمود، پایان نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی استاد مریم حسینی و عسگر عسگری حسنکلو، دانشگاه الزهراء علیها السلام، دانشکده ادبیات.
عسگری حسنکلو، عسگر، (1389)، نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی، تهران، نشر فروزان.
فرجاد، محمد حـسين، مقدمه اي بر جامعه شناسي و سير تحول و تكامل جامعـه، تهـران، بوعلي.
فرزاد، عبدالحسين، (1381)، دربارة نقد ادبي، چ4، تهران، قطره.
کلوندی، پریسا و حسینی، سیده سعیده، (1402)، بازتاب عناصر اقلیمی در رمان »همسایه ها « نوشته احمد محمود،سومین کنفرانس بین المللی یافته های پژوهشی در مطالعات زبان و ادبیات، تهران.
کهنمویی پور، ژاله، (1389)، نقد جامعه شناختی و لوسی ین گولدمن: از نقد جامعه شناختی تا زیبایی شناسی دریافت، تهران، علمی فرهنگی.
كوثري، مسعود، (1379)، تأملاتي در جامعه شناسي ادبيات. تهران: باز.
گلدمن، لوسین، (1377)، جامعه شناسی ادبیات، ترجمه محمدجعفر پوینده، تهران، انتشارات نقش جهان.
گلستان، لیلی، (1383)، حکایت حال، چاپ اول، انتشارات معین.
لابیکا، ژرژ، (1377)، شیءوارگی، ترجمه محمدجعفر پوینده، درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات، چاپ اول، تهران، نقش جهان.
لوکاچ، جورج، (1377)، درباره رمان، ترجمه محمدجعفر پوینده، درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات، چاپ اول، تهران، نقش جهان.
مبارک، وحید و بهبهانی نژاد، سرور، (1402)، شخصیت شناسی رمان همسایه ها احمد محمود از منظر جامعه شناسی، هشتمین کنفرانس بین المللی مطالعات زبان و ادبیات ملل،تهران.
محمود، احمد (۱۳۵7)، همسایه‌ها، چاپ چهارم، نشر امیرکبیر: تهران.
محمود، احمد(1400)، زمین سوخته، چاپ هحدهم، نشر معین، تهران.
محمود، احمد(1400)، داستان یک شهر، چاپ دوازدهم، نشر معین، تهران.
میر صادقی، جمال، (۱۳۷9)، جهان داستان، چاپ اول، تهران، ناران.
یاوری، حورا، (1388)، داستان فارسی و سرگذشت مدرنیته در ایران، چاپ اول، انتشارات سخن.
229 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 250- 229
بررسی شخصیت خالد قهرمان داستان در رمان همسایه ها، داستان یک شهر و زمین سوخته احمد محمود
از دیدگاه جامعه شناسی جورج لوکاچ
فریبرز جعفری احمدی 1
فرامرز شیرین بیان 2
محمد صالح امیری 3
چکیده
هدف جامعه شناسی ادبیات، بیان پیوندهای جامعه و ادبیات و نیز آشکارسازی چگونگی بازتاب واقعیت های اجتماعی در آثار ادبی به ویژه در رمان است. لوکاچ به عنوان یکی از بزرگ ترین نظریه پردازان حوزۀ جامعه شناسی ادبیات، سعی داشت تاثیر متقابل بین ساختارهای اجتماعی و ساختارهای ادبی نشان دهد. او رمان را انعکاس زندگی اجتماعی عصر نویسنده و نیز زاییدۀ جهان نگری خاصش می داند. احمد محمود از داستان نویسان رئالیست است که محور داستان هایش بیان نوع زندگی اجتماعی انسان های زمانهاش بوده است و این مسئله را می توان در آثار او مشاهده کرد؛ از این رو می توان سه رمان همسایه ها، داستان یک شهر و زمین سوخته را بر اساس نظریه جامعه شناسی جورج لوکاچ مورد بررسی قرار داد و فرضیه های زیر را مطرح کرد: 1-رمان های اجتماعی می توانند در جهت اصلاح و بهبود ساختار ها و نگرش های فرهنگی- اجتماعی مؤثر باشند.2-رمان های معاصر، نه تنها میتوانند با دیدگاه واقع گرایانهی خود، آینهی تمام نمای جامعه باشند، بلکه متقابلا میتوانند بر روی جامعه از دیدگاه فرهنگی- اجتماعی و حتی سیاسی نیز تأثیر گذار باشند و سبب تغییر و تحولات فکری در خوانندگان خود گردند. 3-با توجه به نظریات جامعه شناختی جورج لوکاچ، تحلیل جامعه شناختی این سه رمان می تواند راهنمای شناسایی جهان بینی وی باشد.
واژگان کلیدی
احمد محمود، جورج لوکاچ، جامعه شناسی ادبی، داستان یک شهر، زمین‌سوخته، همسایه‌ها.
[1] . دانشجوی دکتری گروه زبان وادبیات فارسی،واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران.
Email: fa.jafari007@gmail.com
[2] . استادیار گروه زبان وادبیات فارسی، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Faramarz.shirinbayan@gmail.com
[3] . استادیار گروه زبان وادبیات فارسی، واحد بندر لنگه، دانشگاه آزاد اسلامی، بندر لنگه، ایران.
Email: farhang358n@yahoo.com
تاریخ دریافت: 6/2/1403 پذیرش نهایی: 1/5/1403
