عوامل و پارامترهای (زیر سویه) گرایش به مهاجرت در بین جوانان 18 تا 30 ساله در شهرهای توسعه یافته و برخوردار از صنعت در دو دهه ی اخیر(مطالعه ی موردی شهرستان یزد)
الموضوعات :
1 - پژوهشگر سیاسی و دانش اموخته ی دکتری تخصصی علوم سیاسی ( گرایش مسائل ایران)، واحد کرمانشاه، دانشگاه ازاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
2 - استاد یار و عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی، دانشگاه پیام نور ، تهران ، ایران
الکلمات المفتاحية: مهاجرت جوانان, علل گرایش به مهاجرت, عوامل جاذبه و دافعه, مهاجرت مدرن, شهر یزد. ,
ملخص المقالة :
علی رغم اینکه شهرستان یزد خود یکی از شهرهای توسعه یافته و برخوردار از صنعت و مهاجرپذیر ایران است، به چه علت جوانان این شهر تمایل به مهاجرت دارند (بیان مسئله). پژوهش فوق از نوع کاربردی، با ترکیبی از روش پیمایشی و کیفی – تفسیری با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با نمونه گیری تصادفی و سیستماتیک می باشد. جامعه ی اماری مورد استفاده نیز 200 نفر از جوانان 18 تا 30 ساله مهاجر شهرستان یزد بصورت تصادفی بوده اند. روش گرداوری اطلاعات و داده ها نیز به شیوه و روش ترکیبی – کتابخانه ای، طرح پرسشنامه و نمونه گیری تصادفی در بین جامعه اماری مورد بحث می باشد (نوع پژوهش، روش پژوهش، نوع نمونه گیری، جامعه اماری پژوهش، روش گرداوری داده ها). گرایش به مهاجرت در بین جوانان 18 تا 30 ساله شهرستان یزد به چه عوامل و پارامترهایی بستگی دارد؟ بنظر میرسد که گرایش به مهاجرت در شهرستان یزد در بین جوانان 18 تا 30 ساله، تابعی از متغیرهای مختلف و زیرسویه های آنها
می باشند. گرایش به مهاجرت علاوه بر عوامل و انگیزه های اجتماعی و اقتصادی، به عوامل دیگری همچون انگیزه های فرهنگی، سیاسی، زیست محیطی، ورزشی و... برای رسیدن به اهداف مشخص و ترسیم شده انجام می گیرد (سوال ، فرضیه). یافته های پژوهش نشان می دهد که علل گرایش به مهاجرت به عوامل و زیرسویه های مورد بحث از جمله: عوامل اقتصادی (وضعیت مالی و ...)، عوامل اجتماعی (سن، جنس، وضع تأهل و..) که بیشترین انگیزه را نشان می دهد، عوامل سیاسی (ارمانگرایی، توسعه یافتگی، جامعه و...)، عوامل فرهنگی (توسعه فرهنگی، تحصیلات و.. )،عوامل زیست محیطی (آب و هوا، شرایط محیطی و..) که کمترین انگیزه مهاجرت را نشان می دهد، عوامل بهداشتی و درمانی (توریسم بهداشتی، وضعیت بهداشتی و.. ) عوامل ورزشی(مهاجرت ورزشی و ..) بستگی دارد که در جداول مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند. هدف از پژوهش فوق نیز بررسی عوامل تاثیرگذار بر مهاجرت جوانان شهرستان یزد می باشد (یافته ها، هدف).
1. کستلز ، استفن و سیر ، مارک جی ( 1396 ). عصر مهاجرت، جابجایی بین المللی جمعیت در دنیای مدرن، ترجمه، علی طایفی، تهران: انتشارات جامعه شناسان .
2. اردهایی، علی و رستمی، نیر و شیری، محمد ( 1395). عوامل موثر بر گرایش به مهاجرت به شهر جوانان روستایی شهرستان اهر، فصلنامه علـمی – پژوهشـی فضای جغرافیایی ، بهار ، سال شانزدهم، شماره پنجاه و سوم .
3. افشانی، سیدعلیرضا و شیری محمداباد، حمیده (1401). واکاوی پیامدهای مهاجرت داخلی، مطالعه کیفی در استان یزد با تکنیswot ، فصلنامه انجمن جمعیت شناسی ایران، پاییز و زمستان، سال هفدهم، شماره 34.
4. بزرگ زاده، سعیده و کاظمی پور، شهلا و محسنی، رضا علی ( 1399). بررسی عوامل اجتماعی – اقتصادی موثر بر میزان گرایش نخبگان به مهاجرت خارج از کشور، فصلنامه علمی مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، تابستان، شماره 48.
5. پژوهشکده مطالعات فناوری، (1395). بررسی تطبیقی وضعیت کشور در مهاجرت و جابجایی بین¬المللی افراد تحصیلکرده، تهران: پژوهشکده مطالعات فناوری.
6. تنها، فاطمه و محموديان، حسین و صادقي، رسول و كوششي، مجید و ربيعي دستجردي، حميدرضا (1400 ). تحليل فضايي تأثير مهاجرت داخلي بر تغيير ساختار سني جمعيت در شهرستان هاي ايران، فصلنامه مطالعات جمعيتي ، بهار، دوره هفتم، شماره 1.
7. جانتن، الهه و فلاحی، محمد علی و سیفی، احمد (1394). بررسی عوامل موثر بر مهاجرت از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به کشور امریکا، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، بهار و تابستان .
8. جعفری نعیمی، فاطمه و علی مندگاری، ملیحه و روحانی، علی ( 1402 ). مهاجرت و مسئله ذره ای شدن، مطالعه کیفی در میان زنان مهاجر شهر یزد، فصلنامه پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، تابستان، سال دوازدهم، شماره دوم، پیاپی 41 .
9. حکمت نیا ، حسن و افشانی ، سید علیرضا ( 1389) . حاشیه نشینان و ارتکاب جرایم اجتماعی، مطالعه موردی شهر یزد، فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی، تابستان، شماره 72 .
10. خسروبیگی بزچلویی، رضا و طیب نیا، سیدهادی (1396). مهاجرت جوانان، به راستی مشکل کجاست؟ جوامع محلی و اینده نگری برای شکل دهی به سکونت گاههای روستایی، مطالعه موردی: روستاهای شهرستان خوی اذربایجان غربی، فصلنامه جغرافیا و توسعه، زمستان، شماره 49 .
11. راعی، هاشم و موید فر، رزیتا و عمادزاده، مصطفی (1394). عوامل اقتصادی اجتماعی موثر بر مهاجرت بین استانی در ایران (بر پایه مدل گرانش بسط یافته طی دوره 1385-1375)، فصلنامه جغرافیا و توسعه، پاییز، شماره 40 .
12. رضایی، مریم و صادقی، رسول (1400). سودای مهاجرت، تمایل ایرانی ها به مهاجرت و عوامل تعیین کننده ان، دو فصلنامه پژوهش های جامعه شناسی معاصر، بهار و تابستان، سال دهم، شماره 18 . 13. شهبازین، سعیده (1399). چرا افراد مهاجرت می کنند ؟ مدل گ
رانش بسط یافته از مهاجرت بین استانی در ایران در دوره 1395 – 1390، فصلنامه توسعه برنامه ریزی شهری و منطقه ای، تابستان، سال پنجم، شماره 13 .
14. صابر ماهانی، اسما و دریجانی، محمد و طاهری، عباس و ذینلی، جواد (1397). بررسی عوامل مرتبط با مهاجرت بیماران از استان کرمان به شهر یزد جهت بهره مندی از خدمات بستری بیمارستانی، مجله بهداشت و توسعه، تابستان، سال هفتم، شماره 2 .
15. صادقی، رسول و غفاری، غلامرضا و رضایی، مریم (1397). بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر تمایل به مهاجرت از ایران، دو فصلنامه مطالعات جمعیتی، پاییز و زمستان، دوره 4 شماره 2 .
16. صادقلو، طاهره (1393). تبیین مفهومی علل و بازخوردهای زنانه مهاجرت های روستایی، همایش ملی زن و توسعه پایدار روستایی، مهر ماه، مشهد .
17. عسکری ندوشن، عباس و شمس قهفرخی ،فریده و زندی، لیلا و رضایی، محمد رضا (1398). گذری بر جریان های اخیر مهاجرت در استان یزد، فصلنامه فرهنگی اجتماعی فرهنگ یزد، بها، سال اول، شماره1.
18. فروتن، یعقوب و شیخ، مرتضی (1396). بررسی گرایش دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد به مهاجرت بین المللی، فصلنامه جامعه شناسی نهادهای اجتماعی، پاییز و زمستان، دوره چهارم، شماره 10 .
19. محمودیان، حسین و محمودیانی، سراج الدین (1397). بررسی وضعیت مهاجرت داخلی و شهرنشینی در ایران با تاکید بر دوره ی 1395 – 1390، صندوق حمایت سازمان ملل دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، استاد یار جامعه¬شناسی و برنامه ریزی دانشگاه شیراز پاییز.
20. میرترابی، سعید و خاوری¬نژاد، سعید ( 1393). علل مهاجرت نخبگان از ایران از منظر اقتصاد سیاسی بین الملل (با تاکید بر دهه 1380)، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین¬المللی، تابستان، شماره نوزدهم .
21. یعقوبی ، جعفر و احمدی ، اصغر ( 1397) . فرا تحلیل عوامل موثر بر تمایل جوانان روستایی به مهاجرت به شهر، فصلنامه علمی تخصصی رویکردهای پژوهشی کارآفرینانه در کشاورزی- داشگاه علوم و مناع طبیعی خوزستان، زمستان، شماره 4 .
22. Chamie, J. (2022). An Open Borders World, In: Chamie, J. (eds.), Population Levels, Trends, and Differentials. Springer: Cham.
23. Casacchia, O. C. Reynaud, S. Strozza, and Tucci. E. (2022), Internal migration patterns of foreign citizens in Italy, International Migration, 60(50): 183 – 197.
24. Kalemba, S. (2022). Understanding the decline in the level of internal migration in Australia, PhD Dissertation in Environmental Science, University of Queensland: Earth and Environmental Science School.
25. Ntini, E. (2016). Today’s World: Can Modernisation Theory Still Explain It Convincingly?, Journal of Sociology and Social Anthropology, 7(1).
26. Owusu, K. G. (2020). Migration and Development: Ghanaian Hometown Associations (HTAs) as Drivers of Welfare Development Back Home, PhD Dissertation in Sociology, University of Sheffield: Faculty of Social Sciences.
27. Sitompul, T. (2023). Economic and social impact of migration, Journal of Accounting and Management Innovation, 7(1).
28. Vasile, V., Bunduchi, E., Stefan, D., and Comes, C.A. (2023). Social Effects of Migration and of Remittances from the Perspective of the Home Country and of the Host Country, In: International Labour Mobility: How Remittances Shape the Labour Migration Model. Springer International Publishing: Cham.
29. Walton, E. (2014), Vital places: Facilitators of behavioral and social health mechanisms in low-income neighborhoods, Social Science & Medicine 122: 1-12.
عوامل و پارامترهای (زیر سویه) گرایش به مهاجرت در بین جوانان 18 تا 30 ساله در شهرهای توسعهیافته و برخوردار از صنعت در دو دههی اخیر(مطالعهی موردی شهرستان یزد)
* محسن جمشیدی **احمد شوهانی
* پژوهشگر سیاسی و دانش اموخته ی دکتری تخصصی علوم سیاسی ( گرایش مسائل ایران)، واحد کرمانشاه، دانشگاه ازاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
mosenmd16@yahoo.com
** استاد یار و عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی، دانشگاه پیام نور ، تهران ، ایران.
تاریخ دریافت: 26/05/1403 تاریخ پذیرش: 30/06/1403
چکیده
علی رغم اینکه شهرستان یزد خود یکی از شهرهای توسعهیافته و برخوردار از صنعت و مهاجرپذیر ایران است ، به چه علت جوانان این شهر تمایل به مهاجرت دارند (بیان مسئله). پژوهش فوق از نوع کاربردی، با ترکیبی از روش پیمایشی و کیفی – تفسیری با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با نمونهگیری تصادفی و سیستماتیک میباشد. جامعهی اماری مورد استفاده نیز 200 نفر از جوانان 18 تا 30 ساله مهاجر شهرستان یزد بصورت تصادفی بودهاند. روش گرداوری اطلاعات و دادهها نیز به شیوه و روش ترکیبی – کتابخانهای، طرح پرسشنامه و نمونهگیری تصادفی در بین جامعه اماری مورد بحث میباشد (نوع پژوهش، روش پژوهش، نوع نمونهگیری، جامعه اماری پژوهش، روش گرداوری دادهها). گرایش به مهاجرت در بین جوانان 18 تا 30 ساله شهرستان یزد به چه عوامل و پارامترهایی بستگی دارد؟ بنظر میرسد که گرایش به مهاجرت در شهرستان یزد در بین جوانان 18 تا 30 ساله، تابعی از متغیرهای مختلف و زیرسویههای آنها میباشند. گرایش به مهاجرت علاوه بر عوامل و
انگیزههای اجتماعی و اقتصادی، به عوامل دیگری همچون انگیزههای فرهنگی، سیاسی، زیست محیطی، ورزشی و... برای رسیدن به اهداف مشخص و ترسیم شده انجام میگیرد (سوال ، فرضیه). یافتههای پژوهش نشان میدهد که علل گرایش به مهاجرت به عوامل و زیرسویههای مورد بحث از جمله: عوامل اقتصادی (وضعیت مالی و ...)،عوامل اجتماعی (سن، جنس، وضع تأهل و..) که بیشترین انگیزه را نشان میدهد، عوامل سیاسی (ارمانگرایی، توسعهیافتگی، جامعه و...)، عوامل فرهنگی (توسعه فرهنگی، تحصیلات و.. )،عوامل زیست محیطی (آب و هوا، شرایط محیطی و..) که کمترین انگیزه مهاجرت را نشان میدهد، عوامل بهداشتی و درمانی (توریسم بهداشتی، وضعیت بهداشتی و.. ) عوامل ورزشی( مهاجرت ورزشی و ..) بستگی دارد که در جداول مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند. هدف از پژوهش فوق نیز بررسی عوامل تاثیرگذار بر مهاجرت جوانان شهرستان یزد میباشد (یافتهها ، هدف).
واژههای کلیدی: مهاجرت جوانان، علل گرایش به مهاجرت، عوامل جاذبه و دافعه، مهاجرت مدرن، شهر یزد.
نوع مقاله: علمی
نویسنده عهدهدار مکاتبات: محسن جمشیدی Mosenmd16@yahoo.com
|
مهاجرت تاریخی به قدمت حضور انسان در کرة زمین دارد، که شروع آن از کوچ قبایل در قرون گذشته بوده است که با شکلگیری کشورها و دولت- ملتها در
سدههای اخیر خود را در شکل تازة مهاجرتهای
بینالمللی نشان داده است. بر اساس آمار سازمان ملل حجم مهاجرت در20سال گذشته 5/1 برابر شده است و جمعیّت مهاجران در سال 2015در سراسر دنیا بالغ بر 244میلیون نفر گردیده است، که معادل 3/3درصد از کلّ جمعیّت جهان است. به بیان دیگر، از هر30نفر یک نفر مهاجر است. حدود 75درصد مهاجران را افراد20 تا 64سال، یعنی جمعیّت واقع در سنین فعالیت، تشکیل میدهند [15]. جابجایی و تحرک جغرافيایی انسانها مهمترین بخش زندگی در تاریخ بشریت محسوب میشود. انسانها نيز به گونهای مهاجرند و مهاجرت هم یک
زنجيرهی مداوم در طول تاریخ است [8]. مهاجــرت مجموعهای پیچیــده از عوامــل و پیامدهــای مختلــف را شــامل میشــود. اهمیــت مفهــوم ســودای مهاجــرت یــا تمایــل بــه مهاجــرت در ایــن اســت کــه وقتــی چنیــن میلــی در جامعــهای گســترده شــود و فکــر کــردن بــه مهاجــرت به عنــوان یــک امــکان جـدی بـرای رهایـی از سـختیهای زندگـی در جامعـه مبـدأ و یـا رسـیدن بـه منفعتـی پایـدار در جامعـه مقصـد عمومـی شـود، همین امـر میتوانـد چگونگـی زیسـت مردمـان را در جامعـه مبـدأ تحت تأثیـر قـرار دهـد [12].
2 – بیان مسئله
عوامل و پارامترهای (زیر سویه) گرایش به مهاجرت در بین جوانان / محسن جمشیدی و همکار 43 |
3 – ادبیات و چهارچوب مفهومی پژوهش (پیشینه):
درارتباط با موضوع مورد پژوهش بصورت مستقیم منبعی یافت نشد، درادامه مطب چنداثر را که با عنوان موضوع سنخیت بیشتری دارند به صورت اختصار بررسی
مینماییم:
- [6] در مقالهای با عنوان تحليل فضايي تأثير مهاجرت داخلي بر تغيير ساختار سني جمعيت در شهرستانهاي ايران، که فصلنامه مطالعات جمعيتي ان را منتشر نموده است. یافتهها نشان میدهد، مهاجرت منجر به افزايش سهم جمعيت جوان در شهرستانهاي بيشتر توسعهيافته (مهاجرپذير) و كاهش آن در شهرستانهاي كمتر توسعهيافته (مهاجرفرست) شده است. همچنین جريان مهاجرت داخلي ميتواند با تغيير در تركيب جمعيت جوان، كه محور و منبع توسعه است، منجر به افزايش نابرابريهاي منطقهاي در كشور شود. اما ما در نوشتار پيش رو سعی خواهیم کرد علل و انگیزههای مهاجرت در جوانان 18 تا 30 ساله در شهرستان یزد را مورد تحلیل و واکاوی قرار دهیم، که با موضوع و یافتههای مقاله فوق متفاوت است.
- افشانی و شیری محمد اباد ( 1401 ) در مقالهای با عنوان واکاوی پیامدهای مهاجرت داخلی، مطالعهی کیفی در استان یزد با تکنیک SWOT، که دو فصلنامه انجمن جمعیتشناسی ایران ان را منتشر نموده است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که، نقاط قوتي چون زيست فرهنگي مهاجران، رونق توريسم سلامت، معرفي شهر يزد به عنوان شهري امن، شهر يزد بستري مناسب براي جذب شاغلان يقه آبي و نقاط ضعفي مانند بازتوليد محيطي شهري نازيبا، دشواري هاي زندگي در همسايگي يك خانواده گسترده، بي تفاوتي اجتماعي عامل بازتوليد آسيب، فقدان سرمايه اقتصادي مكفي و انگ عار براي مشاغل سطح پايين معرفي شدند. همچنين مهاجرين وارد شده به استان يزد، فرصتها و چالشهاي مختلفي نيز براي استان ايجاد كردهاند؛ فرصتهاي ناشي از حضور مهاجران، با مضاميني نظير آشنايي با مشخصات فرهنگي مهاجران، مهاجران به مثابه سرمايه فرهنگي، يقه آبيهاي فروتن، تكنوكراتهاي مهاجر عامل رونق اقتصادي مشخص شدند و تهديدها با مضمونهاي تشديد
بحرانهاي زيست محيطي، افزايش آسيبهاي اجتماعي، لانهگزيني مهاجران در بافت تاريخي، غريبه عامل تشديد بدبيني و دشواري شغليابي براي نيروي كار بومي، ارائه شدند. موضوع و محور این پژوهش با موضوع مورد نظر نگارنده متفاوت است.
– [8] در مقالهای با عنوان مهاجرت و مسئلهی ذرهای شدن، مطالعه کیفی در میان زنان مهاجر شهر یزد، که فصلنامه پژوهشهای راهبردی مسائل اجتماعی ایران این مقاله را منتشر نموده است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که، آغاز فرآیند ذرهای شدن زنان مهاجر، خودخواسته و در راستای واماندگی آنان در زادگاه، در ابعاد مختلف ازجمله رنجهای فزایندۀ پایدار، زیست بحرانی در زادگاه و گسست اعتماد بر اثر شرایط
بیثباتکنندۀ مبدأ رخ میدهد. آنان در فرآیند شرایط سخت یادشده به نوعی واگرایی از مبدأ میرسند و برای بازسازی دوبارۀ زندگی و شخصیسازی آن در جهت آرامش و بهرهوری بيشتر، به بازتعریف شبکه اجتماعی خود در پيوند با مقصد دست میزنند. از سوی دیگر، زنان مهاجر با ورود به مقصد و مواجهه با عواملی چون ناپذیرشگری فرهنگی شهر جدید، چرخه ناتوانی اقتصادی و سبک زندگی انزواطلب شهری، ناخواسته مجبور میشوند ارتباطات خود را سودمحور کنند.
-[22] در مقالهای با عنوان جهان مرزهای باز، بطور خلاصه معتقد است که، بخشي از آثار پذيرش مهاجر براي جوامع مقصد افزايش تنوع فرهنگي از طريق ايجاد تغييرات قومي، مذهبي و زباني تحت تأثير همزيستي بوميان با مهاجران است. همچنین ديگر آثار حضور مهاجران در جامعه ميزبان افزايش هزينههاي اجتماعي، افزايش تهديدهاي امنيتي، كاهش دستمزد نيروي كار، تضعيف انسجام فرهنگي و ايجاد مسائل مرتبط با ادغام مهاجران در جامعه ميزبان است. اما ما در نوشتار پيش رو سعی خواهیم کرد علل و انگیزههای مهاجرت در جوانان را مورد تحلیل و واکاوی قرار دهیم، که با موضوع و یافته های مقاله فوق متفاوت است.
- [27] در مقالهای با عنوان اثر اقتصادی و اجتماعی مهاجرت معتقدند که، از آثار اقتصادي مهاجرت بر كشور مقصد ميتوان از افزايش رقابت بين جويندگان كار و تغيير شاخص توليد ناخالص داخلي نام برد. همچنین ایشان اعتقاد دارند که مهمترين اثر اجتماعي كه مهاجرت بر جامعه مقصد به جاي ميگذارد، چالشهاي ادغام مهاجران در جامعه مقصد است.
- [28] در مقالهای با عنوان اثار اجتماعی مهاجرت از نگاه کشور میزبان، معتقدند که حضور مهاجران دربردارنده پيامدهاي مثبت و منفي زيادي براي جامعه ميزبان و مبدأ است. همچنین این نویسندگان اعتقاد دارند که آثار منفي مهاجرت براي جامعه ميزبان عبارتند از: مخاطرات مرتبط با ايجاد بحران غذايي به دليل ازدحام جمعيت در مناطق شهري و كاهش جمعيت مناطق روستايي فعال در حوزه كشاورزي، دشواري در تأمين آب، تمايل مهاجران به آوردن فرهنگ خود به جامعه ميزبان و افزايش هزينههاي دولتي براي ارائه كمك به مهاجران.آثار مثبت مهاجرت انتقال دانش و ايجاد تعادل در بازار كار مناطق مهاجرفرست است.
- مطالعهی ژائو و همکاران ( 2023) نشان داد با وجود اینکه محققان زن همچنان در بين محققان سيار
بينالمللی کمتر حضور دارند و در فواصل کوتاهتری مهاجرت میکنند، این شکاف جنسيتی با سرعت بيشتری نسبت به شکاف جنسيتی در جمعيت محققان فعال عمومی کاهش مییابد. همچنین برچال ( 2016) در مطالعهی خود نشدان میدهد که دلایل و تجارب مختلف مهاجرتی، تحت تأثير طيف وسيعی از عوامل اجتماعی، اقتصادی و سياسی است و جنسيت و سن افراد، نقش کليدی در تجارب مهاجرت دارند. اما با تمامی این تفاسیر این نوشتار با موضوع مورد نظر ما متفاوت خواهد بود.
عوامل و پارامترهای (زیر سویه) گرایش به مهاجرت در بین جوانان ... / محسن جمشیدی و همکار 44 |
ميزنند. بنابراين زماني كه مهاجر شرايط اقتصادي خود را نامطلوب مييابد و جامعه مقصد را به واسطه كارخانهها و كارگاه هاي مختلف مملو از فرصتهاي شغلي تلقي
ميكند رهسپار جامعه مقصد ميشود [25]. بسياري از تئوریپردازان ارنسـت جـورج1 راونشتاين را پدر مطالعـات مهـاجرت مـدرن مـيداننـد. راونشتاين2 در مقاله معروفش با نام "قوانين مهاجرت" به تبيين عوامل مهاجرت و ويژگيهاي مهاجران ميپردازد. نتايج او نشان ميدهد كه بين ميزان مهاجرت و مسافت رابطهي عكس برقرار است؛ هرچه اختلاف مبدأ و مقصد كمتر باشد مهاجرت كمتري رخ ميدهد؛ مثلا مهاجرت از شهركها به شهرها كمتر از مهاجرت از روستا به شهر است؛ تعداد زنان در مهاجرتهاي با مسافت كم بر مردان برتري دارد؛ با افزايش تكنولوژي مهاجرت افزايش مي يابد و سرانجام او بيان ميدارد كه عليرغم وجود عوامل گوناگون مؤثر بر پديدهي مهاجرت، عوامل اقتصادي بر ساير عوامل اجتماعي، اقليمي و غيره غالب است [11]. راونشتاين اولین کسي بود که در اواخر قرن نوزدهم با ايجاد قوانین مهاجرت، اصول اولیه مهاجرت را توضیح داد که اين قوانین بر چند عامل استوار بود. اولین عامل فاصله است. وي عقیده داشت بیشتر مهاجران، فواصل کوتاه را براي جابه جايي انتخاب ميکنند. وی همچنین بین مهاجران مسافتهاي دور و کوتاه تفاوت قايل شده است؛ به گونهاي که مردان مسافتهاي طولاني و زنان مسافتهاي کوتاه را براي مهاجرت انتخاب ميکنند. دوم شکلگیري مرحله به مرحله فرآيند مهاجرت است. به اين صورت که مهاجران اول از دهکدههاى نزديک به طرف مرکز جاذبه يا محوطهی شهرى خواهند آمد و همانطور که صنعت و تجارت به رشد خود ادامه ميدهد، مهاجران را از دهکدههاى خیلى دور نیز جذب خواهد کرد. سوم تفاوت در تمايلات مردم روستايى و شهرى در مورد مهاجرت است؛ اينکه جمعیت شهرى کمتر از اهالي روستا میل به مهاجرت دارند و چهارم پیشرفت در تکنولوژى و بهبود روشهاي حمل ونقل است که به افزايش در مهاجرت منتهى میشود [7]. اورت اس. لي3 با تأييد رويكرد دفع و جذب، موضوع موانع مداخلهگر و عوامل شخصي را وارد مدلهاي دفع و جذب ميكند. او معتقد است اثر هر يك از عوامل بنا به شخصيت و ويژگيهاي فردي مثل سن، جنس، ميزان تحصيلات، سطح مهارت، نژاد، گروههاي قومي و غيره متفاوت خواهد بود. اين عوامل براي اشخاص مختلف هم در مبدأ و هم در مقصد متفاوت خواهد بود. مثلا آب و هواي خوب عامل جاذب و آب و هواي بد عامل دافع براي افراد است؛ يا اينكه يك نظام آموزشي خوب ممكن است براي كودكان و نوجوانان جزء عوامل مثبت و براي شهروندان فاقد فرزند، عامل منفي باشد زيرا ماليات بيشتري براي تأمين بودجه آموزش و پرورش آن منطقه بايد بپردازند؛ درصورتي كه براي يك مرد مجرد فاقد دارايي مشمول ماليات در اين حالت، نظام آموزشي از عوامل خنثي به شمار ميآيد [11]. براساس نظريهي اورت اس. لي عوامل مؤثر بـر گـرايش بـه مهـاجرت بـه خارج از كشور را ميتوان در چارچوبهايي از قبيل خصوصيات و ويژگيهاي شخصي و سپس عوامل برانگيزنده و بازدارنده در مبدأ و هم چنين عوامل برانگيزنـده و بازدارنـده در مقصد و عوامل مداخلهگر مورد بررسي قرار داد [20]. رهیافت اقتصاد نئوكلاسيك در هنگام نياز فوري به كارگران در كارخانهها براي بازسازي اروپا پس از جنگ جهاني دوم توسعه يافت تا به توضيح انگيزه مهاجرت و تأثير بالقوه آن بر توسعه در كشورهاي مهاجرفرست كمك نمايند. براساس اين نظريه كارخانههاي مناطق مهاجرپذير، كارگران مهاجر داخلي را از جوامع كشاورزي جذب
ميكردند. جوامعي كه بوميان آن دشواري زيادي در پيدا كردن شغل، دستمزد پايين و وضع معيشتي نامطلوب دارند [26]. در نظریهی جاذبه – دافعه مهاجرتـی، افـراد در بیشـتر وقتهـا بـر اثـر عاملهـای جـذاب نقطههــای مهاجرپذیــر و عاملهــای دفعکننــدۀ نقطههــای مهاجرفرســت، مبــادرت بــه مهاجـرت میکننـد. بـر عوامـل جـذب و دفـع تأ کیـد نمـوده و آنهـا را منشــأ بــروز مهاجــرت میدانــد. همینطــور بــر موانعــی در این میــان نیــز تأ کیــد کــرده اسـت. مطابـق نظریهی
عوامل و پارامترهای (زیر سویه) گرایش به مهاجرت در بین جوانان / محسن جمشیدی و همکار 45 |
1 - عواملی که با حوزۀ مبدأ ارتباط دارند (عوامل دافعه). 2 - عواملی که با حوزۀ مقصد ارتباط دارند (عوامل جاذبه). 3 - عوامل فردی و شخصی. 4 - موانع بازدارنده. تصمیــم افــراد بــرای مهاجــرت بــه پنداشــت آنهــا از وضعیــت جامعــه مبــدأ و مقصــد برمیگـردد [12]. تمرکز فعاليتهای صنعتی در شهرها، عدم توسعه کشاورزی مبتنی بر نيازها و نقش موسسات بانکی در تبدیل پساندازها به سرمایه و به جریان انداختن این سرمایه ها در شهر، موجبات تشدید اختلاف سطح درآمد روستا و شهر شده و رکود اقتصادی روستا و افزایش سریع جمعيت شهری و عامل اصلی مهاجرت روستایيان به شهر میشود [9]. طرفـداران نظریـه اقتصـاد جدیـد مهاجـرت، نظریـه اقتصـاد نئوکلاسـیک (خـرد) را بـر ایـن اسـاس کـه تصمیم گیـری مهاجـرت بصـورت فردی انجـام می گیـرد، مـورد انتقـاد قـرار داده انـد. آنهـا عقیـده دارنـد تصمیـم مهاجـرت منحصـراً توسـط کنشـگران فـردی گرفتـه نمـی شـود، بلکه بوسـیله واحدهـای بزرگـر نظیـر خانـواده یـا خانـوار هم صـورت می گیرد. لذا در اینجـا انتخـاب اجتماعی جای انتخـاب فردی را می گیـرد. در ایـن دیـدگاه بـه مهاجـرت بعنـوان اسـراتژی اقتصـادی خانوار توجه میشـود [19].
5 - امواج مهاجرت
در سال 1330 ( 1950) اولین موج مهاجرت با بهبود یافتن شرایط اقتصادي تدریجی ایران و شروع استخراج نفت بعد از جنگ جهانی دوم آغاز شد. بعد از پیروزي انقلاب اسلامی در سال 1357موج دوم شـدیدي از مهاجرت به غرب شروع شد که بیشتر به علت سیاسی و مخالفت با انقلابیون بود. به بیان دیگر، بسـیاري از درباریان و نظامیان رده بالا و سـرمایهداران و هنرمنـدان و سیاسـیونی کـه بـا انقـلاب مخـالف بودنـد، بـه کشورهاي غربی مهاجرت نمودند؛ به طوري که شواهد نشان میدهد در طی سه سـال از 1361تـا 1364 حدود 98139نفر از ایرانیان از ایالات متحده درخواست پناهندگی کردند که از ایـن عـده بـه 11055نفـر پناهندگی سیاسی داده شده است. دوران سوم که با موج سوم مهاجرت همراه شده است، 20سـال گذشـته یعنـی از 1375 ( 1995) تـاکنون را شامل میشود. این موج جمعیت بسیار متفاوتی را در بر میگیرد؛ جوانان بـا تحصـیلات بـالا کـه در داخـل کشور جذب نمیگردند، افراد با مهارت بالا، طبقه کارگر و تا حد کمتري پناهندگان سیاسی و اقتصادي. در دهه اخیر مهاجرت بیشتر در بین جوانان با تحصیلات بالاي آکادامیک است که وقتی راهـی بـراي جـذب و استخدام در داخل کشور براي آنها فراهم نیست، اقدام به مهاجرت مینمایند. تعداد کل مهاجران ایرانی در سال 2013برابر با 2649516 نفر میباشد که از این تعداد 1612034نفر مـرد و 10374482نفر زن می باشند و بیشترین مهاجرت اول به کشور آمریکا با 393414نفر و بعد کشور آلمان با 120657نفر و سوم کشور کانادا با 108632 نفر و چهارم بریتانیا با 75773 نفر و پنجم کشـور سـوئد بـا 66978 نفر میباشد [5].
6- شهرهای توسعه یافته و برخوردار از صنعت (شهر صنعتی )
شهر مدرن و صنعتی در غرب مولود انقلاب صنعتی و تغییراتی است که در نتیجه تکامل نیروهای مولد جامعه رخ داده است. این انقلاب مناسبات اجتماعی و اقتصادی جدیدی به وجود آورده و باعث گردید که مکانهای جدیدی جاذب جمعیت شوند. اینها مکانهایی بودند که در نزدیکی رودخانهها و یا در واقع مکان انرژی جدیدِ
راهاندازی کارخانهها قرار داشتند. هر استراتژی صنعتی منجر به نوعی آرایش فضا میگردد. بدین لحاظ به جرأت میتوان ادعا نمود بدون درک درست از مسائل و تغییرات صنعتی، نمی توان تصویر صحیحی از شهرسازی و
برنامهریزی شهری و منطقهای داشت. توسعه فرايندي چندبعدي است و براي بررسي همهجانبه آن و نيز ارائه تصوير درستي از وضعيت مناطق، بايد شاخصهاى گوناگوني را در ابعاد مختلف اقتصادي، سياسي، اجتماعي، فرهنگي و غيره در نظر گرفت. دستیابی به توسعهی ملی در هر کشور وابسته به توسعهی متوازن در سطح مناطق و سرزمین است. در این زمینه توسعهی فرهنگی به عنوان بستری مهم و زیربنایی، لازمهی دیگر ابعاد توسعه در سطوح مختلف اقتصادی، اجتماعی و ... است. توسعه صنعتی عنصری کلیدی در توسعه اقتصادی میباشد. به واقع تنها کشورها در صورت وفور منابع و زمین بسیار
میتوانند بدون صنعتی شدن توسعه یابند. صنعتیشدن نه تنها به عنوان مسیری مرسوم برای توسعه میباشد، بلکه به عنوان یکی از نتایج جهانی شدن، میتوانند
شتابدهندهای مؤثر برای توسعه باشند [3].
عوامل و پارامترهای (زیر سویه) گرایش به مهاجرت در بین جوانان ... / محسن جمشیدی و همکار 46 |
در بين استانهاي مختلف ايران، استان يزد طي سه دهه اخير به دلايلي چون شهرت عمومي شهر يزد به عنوان يكي از امنترين شهرهاي ايران و به واسطه ايجاد كارخانهها، معادن و صنايع مختلف از نظر كسب و كار نسبت به بسياري از شهرها در موقعيت مطلوبي قرار دارد و به يكي از مراكز جذب مهاجران تبديل شده است. استان یزد و به طور ویژه شهر یزد دارای توانایی و پتانیسل های زیادی در بخش صنعت می باشد و امروزه صنعت به عنوان یکی از مهمترین عامل رشد و توسعه این شهر تلقی میشود. در نتیجه باید توجه خاصی به برنامه ریزی و توسعه صنعتی این استان نمود. شهر یزد در شاهراه ارتباطی ابریشم قرار داشته و همین امر از نظراقتصادی موقعیت ویژه ای به آن بخشیده است و از دیرباز از قدیمی ترین مراکز صنایع دستی کشور محسوب می شده است. صنعت نه تنها به عنوان مسیری مرسوم برای توسعه می باشد، بلکه به عنوان یکی از نتایج جهانی شدن، میتواند شتاب دهنده ای مؤثر برای توسعه باشند. در این راستا، امروزه صنعت موجب پویایی و سرزندگی اقتصادی بسیاری از مناطق جهان شده است، اما باید در نظر داشت توسعه شتابنده و بدون برنامه آن نیز تبعات منفی بیشتری بدنبال خواهد داشت. تغییر جایگاه یزد به عنوان شهرستان مرکزی استان از توسعه یافتگی بسیار بالا (در سال 1381 به دلیل شدّت توسعه یافتگی در میان شهرستانهای استان غیر همگن و از دایره ی محاسبات خارج شد) به جایگاه غیر برخوردار در سال 1390 حاکی از توسعه ی نامتوازن این شهرستان است. شاخص های جمعیت این شهرستان بیان کننده ی آن است که در طی سالهای 1375 تا 1390 رشد جمعیت معادل 66 درصد بوده و این در حالی است که شاخصهای فرهنگی در این شهرستان اغلب نه تنها رشد نداشته بلکه در مواردی با کاهش نیز همراه بوده است [3].
8 – شهر ستان یزد و امر مهاجرت
مهاجرت نوعي تغيير دائمي و نيمه دائمي محل سكونت در مرزهاي ملي يك كشور است كه به عامل اصلي تغييرات جمعيتي تبديل شده است [24]. در سالیان اخیر شهرستان یزد تبدیل به یکی از قطب های صنعتی کشور شده است ، وجود فرصت های شغلی به واسطه معادن در این استان و توسعه بخش های خدماتی و صنعتی گوناگون در استان ، باعث شده است که این استان به مقصدی برای تعدادی از مهاجران داخلی کشور و همچنین مهاجران خارجی ( بیشتر افغانی ) تبدیل شود [17]. در شهر يزد به تبع گسترش شتابان شهرنشيني با پديده حاشيه نشيني در بعضي از محله هاي بافت قديمي و مناطق پيراموني مواجه شده است. عواملي چون بيكاري، فقر، نداشتن مسكن اسـتاندارد، قـرار گرفتن در انزواي اجتماعي، عدم تعلق خاطر و وابستگي به ارزشها، باعـث بـروز ناهنجـاريهـاي اجتمـاعي و گـسترش آسيبهاي شهري در اين شهر شده است. مناطق حاشيه نشين در شهر يزد، علاوه بر اينكـه سـبب نـاهمگوني در سيماي شهري شده اند، موجب بر هم ريختن تعادل و توازن فرهنگي و گـسترش بزهكـاري، تعـارض، فقـر و نـاهمگوني اجتماعي ـ جمعيتي و نظاير اينها نيز گشته اند [9].
9– عوامل و پارامترهای ( زیر سویه های ) گرایش به مهاجرت در شهرستان یزد
عوامل و زمينههای گرایش به مهاجرت در بین جوانان 18 تا 30 ساله شهرستان یزد در دو دههی اخیر به پارامترها و زیرسویههای زیادی بستگی دارد. عوامل اقتصادی ( وضعیت مالی ، درآمد بیشتر و بالاتر، اشتغال بهتر و مناسب تر و یا بر عکس...)، عوامل اجتماعی(عوامل مربوط به شيوه زندگی، سطح تحصيلات و فرصتها، خدمات ترابری و ارتباطات، خدمات اجتماعی و وسایل تفریحی و ..)، عوامل سیاسی (ارمانگرایی، توسعه یافتگی، جامعه مدنی، وضعیت سیاسی مبدا و مقصد فرد مهاجر و..) عوامل فرهنگی (توسعه فرهنگی، تحصیلات ، فرهنگ جامعه مبدا و مقصد ، فرهنگ خانواده جوان مهاجر ، و...) عوامل زیست محیطی (اب و هوا، شرایط محیطی، الودگی محیطی، امراض محیطی، وضعیت زیست محیطی جامعه اماری و..) عوامل بهداشتی و درمانی (توریسم بهداشتی، وضعیت بهداشتی، وضعیت درمانی، توسعه یافتگی درمانی مبدا و مقصد و...) بستگی دارد که هر کدام از این عوامل و زیر سویهها در جداول مختلف مورد تحلیل قرار میگیرند.
عوامل و پارامترهای (زیر سویه) گرایش به مهاجرت در بین جوانان / محسن جمشیدی و همکار 47 |
افراد براي رهايي از عوامل دافعه مانند بيكاري، عدم امنيت، فقدان امكانات و غيره اقدام به مهاجرت ميكنند و تن به چالشها و دشواري هاي آن ميدهند، اما جابه جايي از يك شهر به شهر ديگر براي جامعه مقصد نيز حامل پيامدهاي مختلفي است و پيرامون اين موضوع چند ديدگاه در اين زمينه شكل گرفته است. مسئله مهاجرت جوانان یک مسئله چند بعدی است که از ابعاد سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و در نهایت جمعیتی می توان به آن توجه کرد. پدیده مهاجرت نخبگان نیز از حادترین مسائل و مشکلات کشورهای در حال توسعه به ویژه ایران می باشد. مهاجرت جوانان با انگیزه های مختلف مهاجرتی به سرعت و حداكثر طي يك يا دو نسل در فرهنگ سرزمين مقصد جا مي افتد و آن را مي پذيرد و فرهنگ خود را به طور كامل يا بخش بزرگي از آن را رها خواهد ساخت [3].
1-10- انگیزههای اجتماعی: مهاجرت از جمله
پدیدههای اجتماعی است که در جوامع مختلف آثار متعددی بر جای میگذارد. وقتـی وضعیـت اجتماعـی موجـود نتوانـد نیازهـای فـرد را در حداقـل مقـدار بـرآورده سـازد، افـراد فکـر حرکـت بــه مکانهــای دیگــر را در ســر میپروراننــد. نيروي انساني به ويژه نيروي متخصص و جوان، در توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي هر جامعه نقش اساسي ايفا ميكند. به عبارت ديگر سرمايه هاي انسـاني يـا همـان نيروهـاي متخصص و ماهر، هم ابزار و هم هدف توسعه هستند. امروزه نيروي ذهني، مغزي، تفكر و مديريت جامعه يك ثروت محسوب ميشود و مهاجرت انديشمندان و روشنفكران ميتواند موازنه ي علمي يك سرزمين را با چالش جدي مواجه كند [20]. مهاجرت داخلي نرخ رشد جويندگان كار شهري را بطور نامتناسبي نسبت به رشد جمعيت شهري افزايش مي دهد و به علت بالا بودن نسبت افراد جوان تحصيل كرده تر در بين مهاجران بخش روستايي را از سرمايههاي انساني با ارزش، تهي ميكند. در حالي كه حضور آنان عرضه ي نيروي كار شهري را متورم مي سازد [11].
عوامل و پارامترهای (زیر سویه) گرایش به مهاجرت در بین جوانان ... / محسن جمشیدی و همکار 48 |
ميدهد [7]. میانگین میزان بیکاری جوانان در سطح جهان برابر با تقریبا 12درصد است، در حالیکه میزان بیکاری جوانان خاورمیانه در حدود 24درصد (یعنی دو برابر متوسط جهانی) میباشد. بدین ترتیب، جوانان خاورمیانه از زمینهها و انگیزههای بمراتب قویتر و بیشتری برای مهاجرت برخوردار هستند. کشور ایران نیز در مجموعه کشورهای خاورمیانه قرار دارد. برهمین اساس، بسیار ضرورت دارد تا این زمینهها و انگیزهها در میان جوانان بویژه جوانان دارای تحصیلات عالی برپایه مطالعات و تحقیقات علمی مورد بررسی قرار گیرند [18].
3-10- انگیزههای سیاسی : کشور ایران یكی از چند کشور اول مهاجر فرست دنیاست و آمارها نمایانگر رشد مهاجرت جوانان و نخبگان و متخصصان از ایران نسبت به دهههای گذشته است که تلاطمهای سیاستی، دعوای گروها و جناحها، نوع نگاه حكومت به نخبگان و جوانان و بسته بودن دایره گردش نخبگان ازجمله دلایل این مهاجرت اجباری میتواند باشد. برخی از مسئولین سعی در انكار یا عادی پنداشتن این موضوع دارند اما این واقعیتی انكارناپذیر است که کشور ایران از حیث سرمایه انسانی که یكی از مهمترین سرمایههای یک کشور است که در حال تهی شدن میباشد که هشداری جدی برای مسئولین کشوری است [15]. بسیاری از جوامع بشری متوجه شدهاند که رشد و پیشرفت افراد نخبه و سرآمد میتواند یکی از جنبههای اساسی توسعه و تحول در هر کشوری باشد [4].
4-10- انگیزههای فرهنگی: تضادها و ستیزههاي متعدد فرهنگی، قومیتی، اقتصادي، دینی، نـژادي، جنسـیتی و باورداشـت اقشـار و گـروههـاي مختلف در ممالکی که آمادگی کمتري در مدیریت این تضادها دارند، مهمترین اشکال تضادهایی اسـت کـه افراد و گـروههـاي درگیـر و قربـانی در ایـن تضـادها را نـاگزیر از تـرك وطـن و اقـدام بـراي مهـاجرت میکنند [1]. بـراي كـاهش جرايم بيكاري بايد اقدامات متعددي براي به دست آوردن مشاغل بهتر حداقل براي نسل دوم اين خانوادهها انجام داد. اين اقدامات شامل مواردي است: الف: آموزش فنون و مهـارتهـاي فنّـي لازم بـراي بـه دسـت آوردن مشاغل مناسب و دائمي. ب: ايجاد دسترسي به منابع اعتباري و خرده وام، چه براي بيكاران، چه براي شـاغلان در بخـش غيررسمي و مشاغل كـم درآمـد. پ: زمينـهسـازي و تـشويق بخـش خـصوصي و عمـومي در زمينـه سـرمايهگـذاري و اشتغالزايي. ت: جلوگيري از تمركز صنايع و كارخانجات و سازمانهاي دولتي با اجراي سياست عدم تمركز در شـهرهاي بزرگ. ث: كمك به رشد اقتصاد و كشاورزي نظير بالا بردن اعتبارات كشاورزي.ج: تدوين راهبـرد بلندمـدت درون زاي منطقه و تغيير بنيادي اقتصاد منطقه، خصوصاً گرايش به توليد و حذف واسطه گري شـهري و اصـلاح الگـوي مـصرف در منطقه [9].
5-10- انگیزههای زیست محیطی: مهاجرت یعنی تغییر دائمی یا نیمه دائمی محل اقامت توسط یک فرد یا گروهی از مردم و همچنین به معنی حرکت فیزیکی مردم از یک مکان به مکان دیگر برای بهبود زندگی میباشد، که به عنوان فرایندی اجتماعی در پاسخ به شرایط پیچیده و چالشهای اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی، مذهبی، قومی و سیاسی صورت میگیرد [21]. شهرها به لحاظ محیط زیست از يك طرف شامل مناطقي هستند كه از امكانات مناسبي چون دسترسي به فضاي سبز، محيطي آرام و تميز برخوردارند و آن دسته از اقشار جامعه كه از موقعيت اجتماعي و ويژگيهاي گروههاي منزلتي ويژه برخوردارند قادر خواهند بود در اين مناطق شهري زندگي كنند. فضاهاي شهري به لحاظ شرايط محيطي پر سر و صدا، ارزان قيمت و حتي داراي خانههاي مستهلك هستند كه آن دسته از اقشار جامعه كه توان سكونت در مناطق برخوردار شهري را ندارند ناچار به اقامت در اين مناطق ميگردند [29].
6-10- انگیزههای بهداشتی و درمانی: در بحث
بهرهمندی از خدمات بهداشتی و درمانی و زیرشاخه مهاجرت بیماری اهمیت بالایی دارد؛ زیرا این موضوع ضمن ایجاد اختلال در ارائه خدمات به موقع به مردم مناطق مختلف و مختل ساختن روند طبیعی برنامهریزی برای ارائه خدمات و میتواند نشان از بیعدالتی در ارائه خدمات به خدمات موردنظر در محل زندگی افراد باشد [14].
بنابرین بصورت خلاصه لازم به توضیح است که عوامل گرایش جوانان 18 تا 30 ساله شهرستان یزد و زیرسویههای این عوامل چه از لحاظ بعد مثبت و چه منفی در جداول و نمودارهای مختلف و با روش نمونه گیری تصادفی و سیستماتیک و از طریق مصاحبه و پرسشنامه تحلیل شده است. جامعهی اماری ما بصورت تصادفی 200 نفر از جوانان مهاجر در شهرستان یزد میباشند. که از طریق طرح پرسشنامهی استاندارد به دادههای مورد بحث رسیدهایم:
جدول شماره 1. عوامل و پارامترها
عوامل و پارامترها | تعداد مهاجرین | درصد مهاجرین |
انگیزه اجتماعی | 44 | 22 درصد |
انگیزه اقتصادی | 38 | 19 درصد |
انگیزه فرهنگی | 34 | 17 درصد |
انگیزه سیاسی | 24 | 12 درصد |
انگیزه بهداشتی و درمانی | 22 | 11 درصد |
انگیزه زیست محیطی | 20 | 10 درصد |
سایر موارد | 18 | 9 درصد |
جدول شماره 2. زیر سویهها (سن)
سن مهاجرین | تعداد مهاجرین | درصد مهاجرین |
22 - 18 | 42 | 21 درصد |
26 - 22 | 64 | 32 درصد |
30 - 26 | 94 | 47 درصد |
جدول شماره 3 : زیر سویه ها ( جنسیت )4
سن مهاجرین | جنسیت - تعداد | تعداد – مذکر ، مونث | درصد |
22 – 18 | مرد – زن 42 | 30 مرد – 12 زن | 15 درصد مرد – 6 درصد زن : مجموع 21 درصد. |
26 – 22 | مرد– زن 64 | 45 مرد – 19 زن | 5/22 درصد مرد – 5/9 درصد زن : مجموع 32 درصد. |
30 - 26 | مرد - زن 94 | 64 مرد – 30 زن | 32 درصد مرد – 15 درصد زن: مجموع 47 درصد. |
عوامل و پارامترهای (زیر سویه) گرایش به مهاجرت در بین جوانان / محسن جمشیدی و همکار 49 |
سن مهاجرین | تعداد مهاجرین | وضعیت تاهل – تعداد | درصد |
22 – 18 | 42 | 34 مجرد – 8 متاهل | 17 درصد مجرد – 4 درصد متاهل : 21 درصد. |
26 – 22 | 64 | 40 مجرد – 24 متاهل | 20 درصد مجرد – 12 درصد متاهل : 32 درصد. |
30 – 26 | 94 | 60 مجرد – 34 متاهل | 30 درصد مجرد – 17 درصد متاهل : 47 درصد. |
جدول شماره 5. زیر سویهها (میزان تحصیلات)
سن مهاجرین | تعداد مهاجرین | میزان تحصیلات - تعداد | درصد |
22 – 18 | 42 | زیر دیپلم و دیپلم : 34 کاردانی و کارشناسی: 8 کارشناسی ارشد : - دکتری و بالاتر : - | زیر دیپلم و دیپلم :17 درصد کاردانی و کارشناسی: 4 درصد کارشناسی ارشد : صفر دکتری و بالاتر : صفر جمعا : 21 درصد |
26 – 22 | 64 | زیر دیپلم و دیپلم :24 کاردانی و کارشناسی: 32 کارشناسی ارشد : 8 دکتری و بالاتر : - | زیر دیپلم و دیپلم :12 درصد کاردانی و کارشناسی: 16 درصد کارشناسی ارشد : 4 درصد دکتری و بالاتر : صفر جمعا : 32 درصد |
30 – 26 | 94 | زیر دیپلم و دیپلم : 15 کاردانی و کارشناسی: 45 کارشناسی ارشد : 30 دکتری و بالاتر : 4 | زیر دیپلم و دیپلم :5/7 درصد کاردانی و کارشناسی: 5/22 درصد کارشناسی ارشد : 15 درصد دکتری و بالاتر : 2 درصد جمعا : 47 درصد |
جدول شماره 6. زیر سویهها (وضعیت مالی ، رفاه و..)5
سن مهاجرین | تعداد مهاجرین | وضعیت مالی (شخص و خانواده ) | درصد |
22 - 18 | 42 | ضعیف : 16 متوسط : 14 خوب : 10 عالی : 2 | ضعیف : 8 درصد متوسط : 7 درصد خوب : 5 درصد عالی : 1 درصد جمعا : 21 درصد |
26 – 22 | 64 | ضعیف : 26 متوسط : 18 خوب : 16 عالی : 4 | ضعیف : 13 درصد متوسط : 9 درصد خوب : 8 درصد عالی : 2 درصد جمعا : 32 درصد |
30 - 26 | 94 | ضعیف : 30 متوسط : 25 خوب : 25 عالی : 14 | ضعیف : 15 درصد متوسط : 5/12 درصد خوب : 5/12 درصد عالی : 7 درصد جمعا : 47 درصد |
جدول شماره 7. زیر سویه ها ( امنیت )6
سن مهاجرین | تعداد مهاجرین | میزان امنیت | درصد |
22 – 18 | 42 | ضعیف : 20 متوسط : 10 خوب : 8 عالی : 4 | ضعیف : 10 درصد متوسط : 5 درصد خوب : 4 درصد عالی : 2 درصد جمعا : 21 درصد |
26 – 22 | 64 | ضعیف : 22 متوسط : 18 خوب : 16 عالی : 8 | ضعیف : 11 درصد متوسط : 9 درصد خوب : 8 درصد عالی : 4 درصد جمعا : 32 درصد |
30 – 26 | 94 | ضعیف : 34 متوسط : 26 خوب : 20 عالی : 14 | ضعیف : 17 درصد متوسط : 13 درصد خوب : 10 درصد عالی : 7 درصد جمعا : 47 درصد |
عوامل و پارامترهای (زیر سویه) گرایش به مهاجرت در بین جوانان ... / محسن جمشیدی و همکار 50 |
سن مهاجرین | تعداد مهاجرین | هویت | درصد |
22 – 18 | 42 | ضعیف : 24 متوسط : 15 خوب : 3 عالی : - | ضعیف : 12 درصد متوسط : 5/7 درصد خوب : 5/1 درصد عالی : صفر جمعا : 21 درصد |
26 – 22 | 64 | ضعیف : 28 متوسط : 20 خوب : 12 عالی : 4 | ضعیف : 14 درصد متوسط : 10 درصد خوب : 6 درصد عالی : 2 درصد جمعا : 32 درصد |
30 – 26 | 94 | ضعیف : 40 متوسط : 30 خوب : 16 عالی : 8 | ضعیف : 20 درصد متوسط : 15 درصد خوب : 8 درصد عالی : 4 درصد جمعا : 47 درصد |
نتیجهگیری: در چند دههی اخير شاهد جریانهای مهاجرتی گستردهای در برخی از نقاط كشور بودهایم که جریانهای مهاجرتی كه ایجاد قطبهای مهاجرتی، خالی از سكنه شدن بسياری از روستاها و به دنبال آن تراكم جمعيت بالا و حاشيه نشينیهای گسترده در برخی نقاط دیگر، را به دنبال داشته است. اینكه افراد چرا مهاجرت میكنند و چه عواملی موجب جابجایی افراد بين مناطق مختلف میشود موضوعی است كه در دو بعد خرد و كلان در بین جوانان 18 تا 30 ساله شهرستان یزد علیرغم برخورداری از توسعه، در این پژوهش مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفت. لازم به توضیح است که عوامل گرایش جوانان 18 تا 30 ساله شهر یزد و زیرسویههای این عوامل چه از لحاظ بعد مثبت و چه منفی در جداول و نمودارهای مختلف و با روش نمونهگیری تصادفی و سیستماتیک و از طریق مصاحبه و پرسشنامه تحلیل شده است. جامعهی اماری ما بصورت تصادفی 200 نفر از جوانان مهاجر در شهر یزد می باشند . که از طریق طرح پرسشنامهی استاندارد به دادههای مورد بحث رسیدهایم. یافتههای این پژوهش بصورت خلاصه نشان میدهند که: عوامل اقتصادی (وضعیت مالی، درآمد بیشتر و بالاتر، اشتغال بهتر و مناسبتر و...)، عوامل اجتماعی (سن، جنس، وضع تأهل، عوامل مربوط به شيوه زندگی، سطح تحصيلات و فرصتها، خدمات ترابری و ارتباطات، خدمات اجتماعی و وسایل تفریحی و ..)، عوامل سیاسی (ارمانگرایی، توسعهیافتگی، جامعه مدنی، وضعیت سیاسی مبدا و مقصد فرد مهاجر و..) عوامل فرهنگی (توسعه فرهنگی، تحصیلات، فرهنگ جامعه مبدا و مقصد، فرهنگ خانواده جوان مهاجر، و...) عوامل زیست محیطی (اب و هوا، شرایط محیطی، الودگی محیطی، امراض محیطی، وضعیت زیست محیطی جامعه اماری و..) عوامل بهداشتی و درمانی (توریسم بهداشتی، وضعیت بهداشتی، وضعیت درمانی، توسعهیافتگی درمانی مبدا و مقصد و...) عوامل ورزشی (مهاجرت ورزشی داخلی، بینالمللی، موقت، دائم و..) بستگی دارد که هر کدام از
منابع
1. کستلز ، استفن و سیر ، مارک جی ( 1396 ). عصر مهاجرت، جابجایی بینالمللی جمعیت در دنیای مدرن، ترجمه، علی طایفی، تهران: انتشارات
جامعهشناسان .
2. اردهایی، علی و رستمی، نیر و شیری، محمد ( 1395). عوامل موثر بر گرایش به مهاجرت به شهر جوانان روستایی شهرستان اهر، فصلنامه علـمی – پژوهشـی
فضای جغرافیایی ، بهار ، سال شانزدهم، شماره پنجاه و سوم .
3. افشانی، سیدعلیرضا و شیری محمداباد، حمیده (1401). واکاوی پیامدهای مهاجرت داخلی، مطالعه کیفی در استان یزد با تکنیswot ، فصلنامه انجمن
جمعیتشناسی ایران، پاییز و زمستان، سال هفدهم، شماره 34.
4. بزرگزاده، سعیده و کاظمی پور، شهلا و محسنی، رضا
عوامل و پارامترهای (زیر سویه) گرایش به مهاجرت در بین جوانان / محسن جمشیدی و همکار 51 |
علی ( 1399). بررسی عوامل اجتماعی – اقتصادی موثر بر میزان گرایش نخبگان به مهاجرت خارج از کشور، فصلنامه علمی مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، تابستان، شماره 48.
5. پژوهشکده مطالعات فناوری، (1395). بررسی تطبیقی وضعیت کشور در مهاجرت و جابجایی بینالمللی افراد تحصیلکرده، تهران: پژوهشکده مطالعات فناوری.
6. تنها، فاطمه و محموديان، حسین و صادقي، رسول و كوششي، مجید و ربيعي دستجردي، حميدرضا (1400 ). تحليل فضايي تأثير مهاجرت داخلي بر تغيير ساختار سني جمعيت در شهرستانهاي ايران، فصلنامه مطالعات جمعيتي ، بهار، دوره هفتم، شماره 1.
عوامل و پارامترهای (زیر سویه) گرایش به مهاجرت در بین جوانان ... / محسن جمشیدی و همکار 52 |
8. جعفری نعیمی، فاطمه و علی مندگاری، ملیحه و روحانی، علی ( 1402 ). مهاجرت و مسئله ذرهای شدن، مطالعه کیفی در میان زنان مهاجر شهر یزد، فصلنامه پژوهشهای راهبردی مسائل اجتماعی ایران، تابستان، سال دوازدهم، شماره دوم، پیاپی 41 .
9. حکمت نیا ، حسن و افشانی ، سید علیرضا ( 1389) . حاشیه نشینان و ارتکاب جرایم اجتماعی، مطالعه موردی شهر یزد، فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، تابستان، شماره 72 .
10. خسروبیگی بزچلویی، رضا و طیب نیا، سیدهادی (1396). مهاجرت جوانان، به راستی مشکل کجاست؟ جوامع محلی و ایندهنگری برای شکلدهی به سکونت گاههای روستایی، مطالعه موردی: روستاهای شهرستان خوی اذربایجان غربی، فصلنامه جغرافیا و توسعه، زمستان، شماره 49 .
11. راعی، هاشم و موید فر، رزیتا و عمادزاده، مصطفی (1394). عوامل اقتصادی– اجتماعی موثر بر مهاجرت بین استانی در ایران (بر پایه مدل گرانش بسط یافته طی دوره 1385-1375)، فصلنامه جغرافیا و توسعه، پاییز، شماره 40 .
12. رضایی، مریم و صادقی، رسول (1400). سودای مهاجرت، تمایل ایرانیها به مهاجرت و عوامل تعیین کننده ان، دو فصلنامه پژوهشهای جامعهشناسی معاصر، بهار و تابستان، سال دهم، شماره 18 .
13. شهبازین، سعیده (1399). چرا افراد مهاجرت
میکنند ؟ مدل گرانش بسط یافته از مهاجرت بین استانی در ایران در دوره 1395 – 1390، فصلنامه توسعه برنامهریزی شهری و منطقهای، تابستان، سال پنجم، شماره 13 .
عوامل و پارامترهای (زیر سویه) گرایش به مهاجرت در بین جوانان ... / محسن جمشیدی و همکار 52 |
بهرهمندی از خدمات بستری بیمارستانی، مجله بهداشت و توسعه، تابستان، سال هفتم، شماره 2 .
15. صادقی، رسول و غفاری، غلامرضا و رضایی، مریم (1397). بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر تمایل به مهاجرت از ایران، دو فصلنامه مطالعات جمعیتی، پاییز و زمستان، دوره 4 شماره 2 .
16. صادقلو، طاهره (1393). تبیین مفهومی علل و بازخوردهای زنانه مهاجرتهای روستایی، همایش ملی زن و توسعه پایدار روستایی، مهر ماه، مشهد .
17. عسکری ندوشن، عباس و شمس قهفرخی ،فریده و زندی، لیلا و رضایی، محمد رضا (1398). گذری بر جریانهای اخیر مهاجرت در استان یزد، فصلنامه فرهنگی اجتماعی فرهنگ یزد، بها، سال اول، شماره1.
18. فروتن، یعقوب و شیخ، مرتضی (1396). بررسی گرایش دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد به مهاجرت بینالمللی، فصلنامه جامعه شناسی نهادهای اجتماعی، پاییز و زمستان، دوره چهارم، شماره 10 .
19. محمودیان، حسین و محمودیانی، سراجالدین (1397). بررسی وضعیت مهاجرت داخلی و شهرنشینی در ایران با تاکید بر دوره ی 1395 – 1390، صندوق حمایت سازمان ملل دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، استاد یار جامعهشناسی و برنامهریزی دانشگاه شیراز پاییز.
20. میرترابی، سعید و خاورینژاد، سعید ( 1393). علل مهاجرت نخبگان از ایران از منظر اقتصاد سیاسی
بینالملل (با تاکید بر دهه 1380)، فصلنامه تحقیقات سیاسی بینالمللی، تابستان، شماره نوزدهم .
21. یعقوبی ، جعفر و احمدی ، اصغر ( 1397) . فرا تحلیل عوامل موثر بر تمایل جوانان روستایی به مهاجرت به شهر، فصلنامه علمی تخصصی رویکردهای پژوهشی کارآفرینانه در کشاورزی- داشگاه علوم و مناع طبیعی خوزستان، زمستان، شماره 4 .
22. Chamie, J. (2022). An Open Borders World, In: Chamie, J. (eds.), Population Levels, Trends, and Differentials. Springer: Cham.
23. Casacchia, O. C. Reynaud, S. Strozza, and Tucci. E. (2022), Internal migration patterns of foreign citizens in Italy, International Migration, 60(50): 183 – 197.
24. Kalemba, S. (2022). Understanding the decline in the level of internal migration in Australia, PhD Dissertation in Environmental Science, University of Queensland: Earth and Environmental Science School.
25. Ntini, E. (2016). Today’s World: Can Modernisation Theory Still Explain It Convincingly?, Journal of Sociology and Social Anthropology, 7(1).
26. Owusu, K. G. (2020). Migration and Development: Ghanaian Hometown
عوامل و پارامترهای (زیر سویه) گرایش به مهاجرت در بین جوانان / محسن جمشیدی و همکار 53 |
27. Sitompul, T. (2023). Economic and social impact of migration, Journal of Accounting and Management Innovation, 7(1).
28. Vasile, V., Bunduchi, E., Stefan, D., and Comes, C.A. (2023). Social Effects of Migration and of Remittances from the Perspective of the Home Country and of the Host Country, In: International Labour Mobility: How Remittances Shape the Labour Migration Model. Springer International Publishing: Cham.
29. Walton, E. (2014), Vital places: Facilitators of behavioral and social health mechanisms in low-income neighborhoods, Social Science & Medicine 122: 1-12.
[1] . Ernest Jorch
[2] .Raoeneshtayn
[3] .Over s le
[4] . توضیح اینکه در مورد جنسیت منظور از مرد یا زن بودن وضعیت تاهل یا مجرد بودن انها نیست بلکه این زیر سویه در یک جدول جداگانه بررسی شده است . بلکه منظور فقط جنسیت مهاجرین می باشد.
[5] 1. این زیر سویه یعنی وضعیت ملی ، تمکن مالی ، رفاه و... از زیر سویه های عوامل و پارامترهای وضعیت اقتصادی مهاجرین به حساب می اید.
[6] 2. توضیح اینکه منظور از امنیت در جدول بالا ، میزان امنیت و ازادی های مدنی و سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی ، زیست محیطی ، اقتصادی ، بهداشتی درمانی و ... می باشد .
[7] 3. توضیح اینکه منظور از هویت در جدول بالا یعنی : احساس تعلق داشتن به هویت دینی ، فرهنگی ، سیاسی و اجتماعی و احساس تعلق داشتن به شهر و زادگاه و محل تولد خود و کشور خود می باشد.
