بررسی نحوه تامین مالی، تدوین و ارزیابی اولین برنامه توسعه در ایران
الموضوعات :
1 - گروه مدیریت ، دانشکده مدیریت، اقتصاد و حسابداری، دانشگاه پیام نور ، تهران ، ایران .
الکلمات المفتاحية: کلمات کلیدی: تامین مالی, برنامه ریزی, توسعه, برنامه عمرانی اول. ,
ملخص المقالة :
اولین برنامه توسعه در ایران (برنامه عمرانی اول) در 26 بهمن 1327 به تصویب مجلس شورای ملی رسید و سپس در 13 تیر 1328 قانون اجازه اجرای موقت برنامه عمرانی اول تصویب شد. مدت اجرای این برنامه هفت سال (از مهر 1328 تا شهریور 1334) بود. قبل از تصویب اولین برنامه عمرانی و در فاصله سال های 1316 تا 1323ش بجز بخش نفت تقریبا تمام بخش‌های اقتصادی دارای رشد منفی و ناپایدار بود. در سال های منتهی به شروع برنامه مشکلات متعدد سیاسی داخلی و خارجی باعث شده بود که تاسیسات صنعتی و کارخانه‌هایی که عمدتا به پشتوانه دولت در ایران تاسیس شده بودند در آستانه تعطیلی قرار گیرند. هدف این پژوهش بررسی چگونگی تامین مالی بسترهای شکل¬گیری و تدوین و ارزیابی نتایج وعملکرد برنامه عمرانی اول می‌باشد. اين پژوهش كيفي است و به شيوه تحليل اسناد و مدارك انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد از میان منابع تامین مالی برنامه اول، درآمد نفت با 37.1 درصد (7.8 میلیارد ریال) و دریافت وام از بانک جهانی با 31.9 درصد (6.7 میلیارد ریال) اصلی‌ترین منابع پیش‌بینی شده تامین مالی (جمعا69 درصد) برنامه بوده که به دلیل وقایع مهم داخلی و بین المللی این منابع مالی تحقق پیدا نکرد که منجر به توقف اجرای برنامه گردید. اما این برنامه بعنوان اولین برنامه مدون توسعه در گستره ملی، پایه‌ای برای نظام برنامه ریزی توسعه در ایران شد و در طول اجرای آن ضمن تشکیل سازمان برنامه، اقداماتی هر چند محدود برای نوسازی صنایع آسیب دیده از جنگ جهانی دوم و راه اندازی صنایع جدید و بهبود وضعیت راه آهن و توسعه کشاورزی برداشته شد.
منابع
- ابتهاج، ابوالحسن(1371). خاطرات ابوالحسن ابتهاج. چاپ اول، نشر علمی، تهران.
- آذر، عادل؛ امیرخانی، طیبه(1395). سیاه چاله های بودجه در نظام بودجه ریزی ایران. فصلنامه مدیریت دولتی،8(4).590-571.
- آلوین، سو(1386). تغییر اجتماعی و توسعه: مروری بر نظریات نوسازی، وابستگی و نظام جهانی، ترجمه محمود حبیبی مظاهری، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- امیدی، رضا(1391). تحلیل برنامه‌های عمران و توسعه ایران از منظر مؤلفه‌های برنامه‌ریزی اجتماعی. فصلنامه برنامه ریزی و بودجه، ۱۷ (۴) :۱۱۴-۹۷.
- بانک ملی(1326). مجله بانک ملی، نشریه ادواری، انتشارات بانک ملی، شماره93.
- بانک ملی(1327). مجله بانک ملی، نشریه ادواری، انتشارات بانک ملی، شماره96.
- بوستاک، فرانسیس؛ جونز، جفری(1398). برنامه ریزی و قدرت در ایران: ابوالحسن ابتهاج و توسعه اقتصادی در زمان شاه، مترجمان: مهدی پازوکی و علی حبیبی، تهران: انتشارات کویر.
- حاجی یوسفی، علی(1382). بررسی سیر تکوین اندیشه برنامه ریزی و توسعه در ایران(قسمت دوم)، فصلنامه رفاه اجتماعی،3(9):108-91.
- دانایی فرد، حسن؛ الوانی، سیدمهدی؛ آذر، عادل(1383). روش شناسی پژوهش کیفی در مدیریت، رویکردی جامع، تهران، انتشارات صفار-اشراقی.
- رجب پور، حسین(1398). آسيب شناسي نظام برنامه ريزي(مروري بر تحولات نظام برنامه ريزي در ايران)، مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي تهران،ایران.
- روشنایی، علی(1387). نگاهی انتقادی به نظریات و راهبردهای توسعه، دانشگاه آزاد اسلامی آشتیان، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
- سالمی قمصری، مرتضی؛ یزدانی، سهراب؛ فرهادی، مرتضی؛ مومنی، فرشاد (1399). اصل چهار ترومن و امکان توسعه در ایران، فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی،12(43)،197-161.
- شهوند، علی؛ سعیدی نیا، حبیب اله (1399). خوانشی نو از علل تعلیق برنامۀ هفت سالۀ اول. تاریخ اسلام و ایران, 30(46)، 175-143.
- عبداللهی، محمد؛ راد، فیروز (1387). روند تحول و موانع ساختاری توسعة سیاسی در ایران(1382-1304، مجله جامعه شناسی ایران، 10(1)، 63-29.
- قانون برنامه هفت ساله عمرانی اول(1327).
- گزارش مقدماتی برنامه هفت ساله عمرانی اول(1326).
- گزارش نهایی شرکت مشاورن ماوراء بحار، (1328).
- گزارش هیئت مشاورین موریس نودسن، (1949).
- مشرف نفیسی، حسن(1341). سالنامه دنیا، شماره 18، چاپ کیهان، تهران.
- مک لئود، تاس(1380). برنامه ریزی در ایران؛ براساس تجارب گروه مشاوران دانشگاه هاروارد در ایران در تهیه برنامه عمرانی سوم. ترجمه علی اعظم محمدبیگی ، نشر نی، تهران.
- مولایی، آیت؛ وهیبی فخر، مریم(1399). اقدامات ابوالحسن ابتهاج در ساختار نظام برنامه‌ریزی ایران؛ تحلیل از دیدگاه حقوق اداری. فصلنامه حقوق اداری. ۸ (۲۴) :۲۳۰-۲۰۹.
- ناعم، نیما؛ یعقوب زاده، امید(1396). موانع توسعه در ایران.تهران، نقد فرهنگ.
- نراقی، یوسف(1373). توسعه و کشورهای توسعه‌نیافته، چاپ دوم، تهران، انتشارات بی جا.
- نیلی، مسعود؛ کریمی، محسن(1396). برنامه ریزی در ایران 1316-1356 ؛ تحلیلی تاریخی با تمرکز بر تحولات، نقش و جایگاه سازمان برنامه و بودجه. چاپ دوم، تهران، نشر نی.
- Stiglitz , J. (2002). Participation and development perspectives from the comprehensive development paradigm, Review of Development Economics , 6(1),163-182.
