رقم المقالة : زيارة : 5448 الصفحة: -

نوع المخطوط:

بررسی نقش سرمایه اجتماعی در عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن

الموضوعات :

ابراهیم شیرود عشوریان ¹ , میثم موسائی ² , شهلا کاظم پور ³

1 - دانشجوی دانشگاه
2 - دانشگاه تهران
3 - گروه جمعیت شناسی، دکترای تخصصی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاريخ التأكيد : 14 الثلاثاء , محرم, 1445 تاريخ الإصدار : 08 الأحد , محرم, 1446

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

شرکت تعاونی‌های مرزنشینان از جمله تعاونی‌های پرجمعیت هستند كه با هدف افزایش سطح رفاه و توان اقتصادی مردم مرزنشین ایجاد شدند و با توجه به شكننده ‌بودن وضعیت اشتغال و فعالیت‌های اقتصادی مناطق مرزی، نیازمند حمایت دوچندان هستند و عملکرد آنها باید مورد توجه قرار گیرد. در این راستا، پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایشی و استفاده از نرم افزارهای SPSS و Smart PLS، به دنبال پاسخ به این سؤال اصلی می باشد که نقش سرمایه اجتماعی در عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن چیست؟ جامعه آماری پژوهش حاضر تمامی اعضای شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن می باشد که تعداد آنها بر اساس آخرین آمار در حدود 92000 نفر بوده و 384 نفر از آنها با استفاده از فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که بین میزان کل سرمایه اجتماعی (34/0) و ابعاد آن یعنی اعتماد اجتماعی (38/0)، مشارکت اجتماعی (41/0)، انسجام اجتماعی (30/0)، حمایت اجتماعی (27/0)، آگاهی اجتماعی(35/0) و ارتباط اجتماعی(36/0) با مشارکت سیاسی شهروندان ارتباط مثبت و مستقیم و معنادار وجود دارد. بنابراین، تمامی فرضیه های پژوهش تایید می شوند. نتایج حاصل از مدل معادله ساختاری (Smart PLS) نیز نشان دادند که در کل، اثر متغیر مستقل سرمایه اجتماعی بر عملکرد تعاونی های مرزنشین به میزان 55/0 می باشد که با مدنظر قرار دادن مقادير مربوط به حجم اثر شاخص ضريب تعيين، اين مقدار در حد متوسط (30/0) برآورد مي شود.

المصادر:

نص كامل:

مكانيزم پاسخگويي

فصلنامه راهبرد توسعه/ سال بیستم/ شماره 1 (پیاپی77)/ بهار 1403/ 62-33

Quarterly Journal of Development Strategy, 2024, Vol. 20, No.1 (77), 33-62

بررسی نقش سرمایه اجتماعی در عملکرد

شرکتهای تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن

ابراهیم شیرود عشوریان¹

میثم موسایی²

شهلا کاظم پور³

(تاريخ دريافت24/4/1402 ـ تاريخ تصويب 10/5/1402)

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چكيده

کلیدواژگان: شرکت های تعاونی، تعاونی مرزنشینان، سرمایه اجتماعی، عملکرد.

1- مقدمه

یکی از شرکت های تجاری، شرکت های تعاونی است که هدف آن با سایر شرکت هایی که تاکنون درباره ی آن ها صحبت شد فرق می کند زیرا هدف شرکت های سهامی عام و خاص و نسبی و غیره، فعالیت به منظور سود و بهره دهی بیشتر است در صورتی که هدف اصلی شرکت های تعاونی، کمک به بهبود وضع اقتصادی و رفاه شرکاء و تامین حوائج و نیازمندی های مخصوص آن ها است. شرکت تعاونی شرکتی است که بین اشخاص حقیقی، برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در جهت اهداف مطرح در قانون بخش تعاونی تشکیل می شود. هدف اصلی این شرکت ها کمک به بهبود وضع اقتصادی و رفاه شرکاء و تامین حوائج و نیازمندی های مخصوص آن ها است و معمولاَ در مواقعی بیشتر تشکیل می شود که وضع اقتصادی آشفته و نامساعد باشد و به علت تورم و گرانی قدرت خرید مردم کم است. لذا برای ارائه خدمات و تولید و امکانات رفاهی، اقشار کم درآمد را تحت پوشش خود قرار می دهد (موسائی، 1399: 59).

از جمله شرکت های تعاونی در ایران، شرکت تعاونی مرزنشینان می باشد. شرکت های تعاونی‌ مرزنشینان، تعاونی‌های پرجمعیتی هستند كه با هدف افزایش سطح رفاه و توان اقتصادی مردم مرزنشین ایجاد شدند و با توجه به شكننده ‌بودن وضعیت اشتغال و فعالیت‌های اقتصادی مناطق مرزی، نیازمند حمایت دوچندان بوده و عملکرد آنها باید مورد توجه قرار گیرد.

عملکرد مناسب شرکت های تعاونی مرزنشینان، توصیف کننده ی چگونگی استفاده سازمان از منابع در تولید خدمات یا محصولات است، یعنی رابطه بین ترکیب واقعی و مطلوب درون دادها برای تولید برون دادهای معین و اثربخشی که توصیف کننده ی درجه ی میل به اهداف آن است. لذا با توجه به اینکه هدف از عملکرد مناسب تعاوني هاي مرزنشين، اشتغال زايي، جلوگيري از مهاجرت مرزنشينان، جلوگيري از تجارت غيرقانوني ساكنان مرزي، حمایت از افراد مرزنشین و . . . است. لازم است عوامل مرتبط با عملکرد تعاونی های مرزنشین مورد بررسی قرار بگیرد (صفری خانکهدانی، 1396: 103).

یکی از عوامل مرتبط با عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشین میزان سرمایه اجتماعی آنان می باشد. امروزه در کنار سرمایه های انسانی، اقتصادی و فیزیکی، از سرمایه های دیگری به نام سرمایه ی اجتماعی ⁴ نام برده می شود که در بررسی های اقتصادی و اجتماعی جوامع مطرح شده است. تا پيش از به ميان آمدن مضامين سرمایه اجتماعی، نگاه به مؤلفه هاي توسعه و عوامل دخيل در آن، محدودتر از امروز بود. بنيانگذاران نظريه هاي سرمايه هاي اجتماعي، به واقع چشم اندازهاي نويني را گشوده اند كه بر عملكرد مؤسسات و نهادهاي حكومتي، تأثيرات شگرفي داشته است. اگر در گذشته، پس از عبور از دوران تأكيد بر سرمايه هاي مادي و فيزيكي، بر سرمايه انساني تأكيد مي شد، امروزه بر ارتقاء سرمايه ی اجتماعي تأكيد مي شود و تحقق توسعه انسانی - به ويژه از جنبه عدالت - عميقاً در گرو توسعه اجتماعي تلقي مي گردد (روحانی، 1389: 8).

سرمایه اجتماعی همچون مفاهیم سرمایه ی فیزیکی⁵ و سرمایه انسانی⁶ (ابزار و آموزش هایی که بهره وری فردی را افزایش می دهند)، به ویژگی های سازمان اجتماعی مانند شبکه ها، هنجارها و اعتماد اشاره دارد که هماهنگی و همکاری برای کسب سود متقابل را تسهیل می کنند. سرمایه اجتماعی سود سرمایه گذاری در زمینه ی سرمایه ی فیزیکی و سرمایه ی انسانی را افزایش می دهد. همواره در جامعه ای که از نعمت سرمایه اجتماعی چشم گیری برخوردار است، همکاری آسان تر است. امروز مسلم است که رسیدن به توسعه، جامعه مدنی⁷، معیارهای جهان شمول و بستری مناسب برای زیست اجتماعی، بدون وجود سرمایه اجتماعی ممکن نیست (شارع پور و حسینی راد، 1387: 77).

سرمایه اجتماعی یكی از مولفه های اثر گذار در عملكرد و موفقیت شركت های تعاونی از جمله تعاونی های مرزنشین است كه توجه بسیاری از صاحب نظران و علمای علوم اجتماعی، سرمایه اجتماعی توسعه را در دهه های اخیر به خود معطوف داشته است، به تعبیر پاتنام، سرمایه اجتماعی بستر مناسبی برای بهره وری سرمایه انسانی و فیزیكی و راهی برای نیل به موفقیت قلمداد می شود. میزان سرمایه اجتماعی اعضای تعاونی نقش مثبت و تأثیر پذیری بر تصمیم گیری بهتر آنان و اعمال مدیریت به نحو مطلوب و افزایش مشاركت های تولیدی داشته است (احمدیان و معینی، 1394: 2). بنابراین، با توجه به توضیحات داده شده، بررسی ارتباط بین بررسی نقش سرمایه اجتماعی در عملکرد شرکت های تعاونی مسئله ای مهم بوده و این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال اصلی است که آیا بین سرمایه اجتماعی و عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن ارتباطی وجود دارد یا خیر؟

اما انجام پژوهش حاضر در شهر تنکابن دارای اهمیت مضاعفی می باشد. تأسيس تعاوني هاي مرزنشين و انجام مبادلات مرزي در شهر تنکابن در صورت عملکرد صحیح می تواند به عنوان اهرمي اقتصادي، باعث رونق بازار كار و كاهش تورم در این شهر شود. مبادلات مرزي بخشي از بازرگاني خارجي بوده كه همسويي كاملي با اهداف بازرگاني خارجي دارد. بخش بازرگاني مرزي در شهر تنکابن، به علت ظرفيت سودآوري آن و سابقه داد و ستد با كشورهاي همجوار از بخش هايي است كه با تقويت و توسعه آن مي توان پاره اي از مشكلات اقتصادي این شهر را حل كرد و تقويت ساير بخشها را در افق بلندمدت در راستاي رشد و توسعه استان فراهم نمود، موضوعی که منوط به عوامل مختلف از جمله بهبود عملکرد تعاونی ها باشد.

2- پیشینه پژوهش

1 – 2 - تحقیقات داخلی

- ابطحی و دیگران (1400) پژوهشی را با عنوان «بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی و عملکرد شعب پنجگانه سازمان تامین اجتماعی استان یزد» به انجام رساندند. باتوجه به اینکه تعداد مشتریان شعب پنجگانه تامین اجتماعی استان یزد مشخص نیست از فرمول کوکران با حجم جامعه نامحدود برای تعیین تعداد نمونه استفاده می گردد. ۳۸۴ پرسشنامه بین نمونه های در دسترس توزیع شد وتعداد ۱۵۸پرسشنامه قابل قبول جمع آوری گردید.

تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار Smart PLS انجام شده است، بررسی کلی نتایج آزمون فرضیات نشان داد که سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی و عملکرد شعب تاثیر مستقیم و معناداری را نشان می دهد.

- دوست حسینی و دیگران (1400) پژوهشی را با عنوان «بررسی روابط کارآفرینی استراتژیک و سرمایه اجتماعی با مدیریت پایدار زنجیره تامین و عملکرد سازمانی» به انجام رساندند. جامعه آماری تحقیق، کارکنان صنعت درب و پنجره با برند وین تک می باشند که تعداد ۹۲ نفر از آنها با استفاده از جدول مورگان به عنوان نمونه ی انتخابی به پرسشنامه پاسخ دادند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و Smart PLS استفاده شد. یافته ها نشان می دهد که رابطه ی میان سرمایه اجتماعی با مدیریت پایدار زنجیره تامین و عملکرد سازمانی مثبت و معنادار است.

- رحیمی و نیازی (1399) پژوهشی را با عنوان «تاثیر سرمایه اجتماعی بر عملکرد استراتژیک با تاکید بر نقش تعدیل کننده ابهام تکنولوژیکی (مطالعه موردی: شرکت کرمان موتور)» به انجام رساندند. جامعه آماری این تحقیق، کارکنان شرکت کرمان موتور بودند که 231 نفر از آنان در پژوهش شرکت کردند. نتایج نشان داد سرمایه شناختی، سرمایه رابطه ای و سرمایه ساختاری تاثیر مثبت و معناداری بر عملکرد استراتژیک دارد. همچنین ابهام تکنولوژیکی در تاثیر سرمایه اجتماعی بر عملکرد استراتژیک نقش تعدیل کننده مثبت و معناداری دارد.

- اکبری فوتمی (1399) پژوهشی را با عنوان «تاثیر انجام وظایف مدیریت منابع انسانی بر عملکرد سازمان با تاکید بر نقش سرمایه های اجتماعی (مطالعه موردی: جهاد کشاورزی استان البرز)» به انجام رساند. جامعه آماری این پژوهش، کلیه کارکنان جهاد کشاورزی استان البرز به تعداد 600 نفر بوده و حجم نمونه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و بر اساس جدول مورگان – کرجسی تعداد 234 نفر انتخاب گردید. نتایج نشان دادند که انجام فعالیت های منابع انسانی و سرمایه اجتماعی تاثیر مثبتی بر عملکرد سازمان و فعالیت های منابع انسانی بر سرمایه های اجتماعی دارد.

- هوشمند و حسن نژاد (1389) پژوهشی را با عنوان «بررسي نگرش اعضاي شرکت هاي تعاوني مرزنشينان در زمينه عملکرد اين تعاوني ها (مطالعه موردي: استان خراسان رضوي)» به انجام رساندند. نتايج نشان داد ميزان رضايت مندي اعضاي شركت هاي تعاوني مرزنشينان از شاخص هاي اقتصادي در مقايسه با ساير ابعاد عملکردي آنها در سطح پايين تري قرار گرفته است (مقادير شاخص رضايتمندي مشتري در بعد اقتصادي کمتر از ساير ابعاد). اين در حالي است كه بيشترين ميزان رضايتمندي مربوط به عملكرد مديريتي اين شركتها مي باشد.

2 – 2 - تحقیقات خارجی

- برونيس⁸ و همكارانش (2018) در مطالعه اي بالا بودن هزينه هاي اجرايي، ناتواني در ايجاد توازن در علايق متفاوت اعضا، انتظارات زياد اعضا از تعاوني و نبود مديران مقتدر در بين اعضا را موانع اصلي توسعه تعاوني هاي كشاورزي مي دانند. از نظر آنها، بين شيوه مديريت و ميزان موفقيت همبستگي معني داري وجود دارد و شركت هايي كه از مديران حرفه اي و تمام وقت بهره مندند، موفقترند. همچنين، برقراري شرايط رسمي نيز در موفقيت تعاوني ها تأثير مثبت دارد. در اين تحقيق، عواملي همچون كيفيت مديريت، رابطه با مشتريان، علاقه مندي اعضا، ميزان اعتماد اعضا، حفظ اعضا، تصدي گري و رهبري هيئت مديره نيز در ارتقاي تعاوني ها مؤثر دانسته شدند.

- اسکریمگور⁹ و همکاران (2016) معتقدند که عامل کلي و اساسي در بررسي عوامل مؤثر بر عملکرد موفقيت شرکت هاي تعاوني دامداري در توسعه روستا عبارتند از: عوامل دولتي، عوامل تجاري، عوامل فني، عوامل ادراکي و عوامل اجتماعي. در ميان عوامل اجتماعي متغيرهاي اصلي هنجارها و انتظارات اجتماعي، تعاملات اجتماعي، ارزش هاي اجتماعي بر موفقيت و عملکرد شرکت هاي تعاوني دامداري در توسعه روستا اثر گذار بودند.

- جان¹⁰ و همكارانش (2015) در پژوهش خود سه اصل حداقل سود و خدمات بهتر، آزادي عضويت و رعايت انصاف و عدالت را از اصول مهم و مؤثر در موفقيت تعاوني ها ارزيابي كردند.

- براساس نتايج تحقيقات سازمان كشاورزي استراليا¹¹ (2008) ميزان مشاركت اعضا با موفقيت شركت هاي تعاوني رابطه مستقيم دارد. از سوي ديگر، ميزان مشاركت با عواملي از قبيل ميزان اعتقاد به اصول تعاون، ميزان فعاليت اجتماعي، تأثيرگذاري اعضا، بي طرفي تعاوني ها و ميزان رضايت اعضا و كاركنان تعاوني در ارتباط است.

- دي دي¹² (2010) اعتقاد دارد، همگني اعضا و پايداري گروه هاي كوچك در موفقيت تعاوني ها تأثير بسزايي دارد. همچنين، وي بر نقش مشاركت در بهره گيري از منابع و موفقيت شركت ها تأكيد كرد.

- هاكليوس¹³ (2006) بر نقش مشاركت و وفاداري اعضا در موفقيت تعاوني ها تأكيد كرد و نقش ارزشهاي اعضا را، كه تحت تأثير عقايد و ادراكات و بينش است، در سمت گيري فعاليت ها مورد توجه قرار داد.

- کارلو و همکاران (2004) عواملي از قبيل روحيه فردگرایي، عدم همکاري اعضاء، نبود مسئوليت پذيري در اعضاء، نا آگاهي اعضاء، غفلت از اصول تعاون و نیزعدم پايبندي اعضاء به تعاوني را مانع اصلي توسعه تعاوني هاي دامداران در آمريکا ذکر کرده اند.

3- مبانی نظری

1 – 3 - نظریه های سرمایه اجتماعی

كلمن¹⁴ در مباحث خود درباره سرمايه اجتماعي، در تعاملات ميان اشخاص از مفهوم اعتماد به عنوان برگ اعتباري دارای اهمیت نام برده است كه عملکرد آن به طور كامل مشابه سرمايه مالي خواهد بود؛ يعني فرد قادر است که انتظار داشته باشد كه اگر كاري را براي شخص ديگري به انجام رساند، او نیز در آينده آن را جبران می نماید. بنابراين، افراد تعدادي ديون تسويه نشده را دارا هستند كه قادرند در هر زمانی كه امكان آن باشد، روي نقد كردن آنها برنامه ریزی نمایند. حاصل شدن سرمايه اجتماعي به طور کلی ناشی از تغييراتي است که در روابط ميان اشخاص ظهور می یابد كه تسهیل گر منش آنان نیز می باشد. سرمايه فيزيكي و سرمايه انساني كمتر قابل لمس است و در علوم و مهارت‌هاي کسب شده توسط فرد حضور دارد. سرمايه اجتماعي به مراتب کمتر قابل لمس است؛ زيرا در روابطي كه بين اشخاص برقرار است، يافت شده و مولّد می باشد (پاتنام، 1380: 298-297).

عقیده اصلی سرمایه اجتماعی از نظر پاتنام¹⁵ ، «شبکه ها و هنجارهای مرتبط با عمل متقابل» میباشد. او نیز همچون کلمن بر مفید بودن و کارکرد مثبت سرمایه اجتماعی برای انسان ها تاکید می نماید و برای کم شدن میزان سرمایه اجتماعی و پیامدهای ناشی از آن نگران است. پاتنام سرمایه اجتماعی را مجموعه‌ای از مفاهیم مانند اعتماد، هنجارها و شبکه‏ها می‏داند که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع شده و در نهایت، منافع متقابل آنان را تأمین خواهد کرد.

از نظر پاتنام، منابعی که در کنش های اعضای جامعه قابل دیدن و لمس شدن است، اعتماد و رابطه متقابل اعضاء در شبکه می باشد. سرمایه اجتماعی وسیله‏ای برای رسیدن به توسعه سیاسی و اجتماعی در نظام‏‏های سیاسی است.

به نظر وی، سرمایه اجتماعی، شاخص های گوناگون سازمان اجتماعی مانند اعتماد اجتماعی، هنجارها و شبکه را در برمی گیرد که با تسهیل کردن اقدامات به وسیله آنها، موجبات بهبود کارائی جامعه را فراهم می آورد. لذا از نظر پاتنام، اعتماد اجتماعی عنصری از عناصر مهم سرمایه اجتماعی می باشد که منتهی به تسهیل همکاری‏ها می گردد؛ شبکه‏های اجتماعی نیز منتهی به توسعه اعتماد اجتماعی در سطح جامعه می گردد. (عباس زاده و مقتدایی، 1388: 8 - 5).

بوردیو¹⁶ در تعريف و توصیف و تشریح ابعاد هر يك از انواع سرمایه‌ها (اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی) در پی نحوه ی اثرگذاري آنها بر پايداري ساختار طبقاتي جامعه و وجود نابرابري هاي اجتماعي می باشد. به نظر وي، مقدار و كيفيت وجود هر يك از اين سرمایه‌ها در دست افراد و گروه‌ها، نشان دهنده جايگاه اجتماعي آنها در سلسله مراتب اجتماعي می باشد. بنابراين، افراد تلاش می کنند از جايگاه و قدرت اجتماعي بیشتر با افزایش دادن ميزان سرمایه‌هاي مختلف خود برخوردار شده و تلاش به منظور تخصیص سرمايه افزايش پیدا می کند. از ديدگاه بورديو، سرمايه اجتماعي عبارت است از مجموعه منابع مادي يا معنوي كه به يك فرد يا گروه اجازه می‎دهد تا شبكه پايداري از روابط كم و بيش نهادينه شده براي آشنايي و شناخت متقابل را در اختيار داشته باشد.

بوردیو در تعریف خود از سرمایه اجتماعی معتقد است که این گونه از سرمایه دارای دو عنصر می باشد. عنصر نخست، روابط اجتماعی است که افراد را در دسترسی به منابعی توانمند مي‌ سازد که سایر افراد یعنی هم گروه های او مالک آنهایند و آنها را تصاحب کرده اند. و دوم میزان و کیفیت منابعی که فرد حصول می نماید. سرمایه اجتماعی می تواند این امکان را برای فرد فراهم ‌آورد تا بتوانند به منابعی همانند اطلاعات، فرصت های اقتصادی و آموزشی دسترسی یابند (مرتضائی، 1398: 8 - 6).

فوکویاما¹⁷ نیز مانند پاتنام در تعریف سرمایه اجتماعی، هنجارها و ارزش ها را ملاک قرار می دهد. البته او بیشتر هنجارها و ارزش‏های غیررسمی را در نظر گرفته و آنها را در یک گروه مد نظر قرار می دهد. به عقیده فوکویاما، از یک طرف، بی اعتمادی باعث فرسایش سرمایه اجتماعی می گردد و به انزواطلبی، ذره‏ای گشتن، گسسته شدن پیوندها و در نهایت از میان رفتن شبکه روابط بین فردی می‏انجامد؛ و از طرف دیگر، با تحریک و برانگیختن اشخاص و جستجو به منظور پیدا کردن جانشین‏ها، اکثر اوقات با پذیرفتن هویت‏های غیرقانونی (در گروه های بزهکاری، خرده فرهنگ های انحرافی و سایر موارد شبیه آن) شخص را از حالت خود خارج و او را دچار از خودبیگانگی مینماید (عباس زاده و مقتدایی، 1388: 8 - 5).

ناهاپیت و گوشال¹⁸ به طبقه بندی سرمایه اجتماعی با رویکردی سازمانی پرداخته و آن را شامل ابعاد شناختی، ساختاری و رابطه ای برمی شمارند.

بعد ساختاری به پیکربندی غیرشخصی پیوندهای بین افراد و یا واحدهای اجتماعی اشاره دارد که وجوه مهم تحت این بعد، سه بعد پیوند شبکه، ترتیبات شبکه، و ثبات شبکه می باشد (یانگ کو و رولینسون¹⁹، 2018: 174).

* ترتیبات شبکه، تعیین کننده الگوي هاي پیوند میان اعضاي واحدهاي اجتماعی است و شامل سلسله مراتب شبکه، میزان ارتباط پذیری و تراکم شبکه می باشد.

* پیوندهای موجود در شبکه، دربردارنده ی شیوه هاي خاصی است که اعضاي واحد اجتماعی با یکدیگر مرتبط شده و با یکدیگر همکاري می کنند. به عبارتی دیگر شامل وسعت و شدت ارتباطات موجود در شبکه می باشند (الوانی و شیروانی، 1385: 138).

* ثبات شبکه نیز دربردارنده میزان نزدیکی و شباهت افراد در یک واحد اجتماعی است (گودرزوند چگینی و دیگران، 1390: 10-6).

به طور کلی، این بعد دربردارنده آن است که تا چه اندازه شبکه ایجاد شده برای یک هدف خاص ممکن است برای اهداف دیگر مورد استفاده قرار گیرد (الوانی و شیروانی، 1385: 138).

2 – 3 - نظریه های عملکرد سازمانی

اَچيو²⁰ معتقد است که يک مشکل کلي در روند مديريت اين است که بسياري از مديران اين قابليت را دارند که پيروان خود را در جريان نوع مشکلات موجود بگذارند، ولي همين مديران اثربخشي لازم در تعيين علت وجود اين مشكلات را ندارند. به عبارت ديگر، بسياري از مديران در شناسایي مسائل يا مشکلات قوي هستند اما در تحليل يا تشخيص مشکلات به مراتب ضعيفتر مي باشند. براي داشتن حداکثر اثربخشي در ارزيابي و حل مسائل مربوط به عملکرد، مديران بايد علت ايجاد مسائل را تعيين نمايند. مدل اچيو توسط هرسي و گلداسميت ، به منظور کمک به مديران در تعيين علت وجود مشکلات عملکرد و ايجاد استراتژي هاي تغيير براي حل اين مشکلات، طرح ريزي گرديده است (احمدزاده و دیگران، 1399: 80 - 79).

موری اینسورت و نیویل اسمیت²¹ در نظریه ی خود عوامل موثر بر عملکرد را بررسی نموده که شامل موارد زیر می باشد:

P=RC .C.E.V(PT.RW)

P = عملکرد، میزان اهدافی که تحقق یافته اند.

RC = وضوح نقش، درجه روشن بودن وظایف و مسئولیت ها.

C= شایستگی، توانایی های لازم برای مدیریت کردن.

E= محیط، درجه مساعد بودن محیط و حمایت عملی عوامل محیطی از تلاش برای تحقق اهداف سازمان

V= ارزشها، نظام ارزشی حاکم بر محیط، مکانیزم هدف گذاری، نظام تصمیم گیری سازمان، مدیران و کارکنان

PT = تناسب ترجیهی، تا چه حد افراد شغل شان را بر مشاغل دیگر ترجیح داده و می دهند.

RW= پاداش، درجه کارآمدی سیستم پاداش دهی سازمان (اینسورت و نیویل، 1385: 25).

پاول هرسی²² و کن بلانچارد²³ در کتاب مدیریت رفتار سازمانی، با استفاده از منابع در سال 1987 مدل ACHIEVE را ارائه داده اند. بر اساس این مدل شاخص های عملکرد نیروی انسانی در سازمان ها شامل موارد زیر می باشد:

P= f(A,C,H,I,E,V,E)

که عملکرد را بر اساس هفت متغیر می سنجند. این متغیرها عبارتند از :‌

الف: توانایی

ب: انگیزه

ج:حمایت سازمانی

د: بازخورد

هـ: اعتبار

و: سازگاری محیطی

ز: درک

برای بررسی عواملی که می تواند در عملکرد کارکنان اثر داشته باشد، می توان پرسش های زیر را مورد توجه قرار داد:

- آیا کارمند توان انجام کار را دارد؟

- آیا کارمند شناخت خوبی از آنچه باید انجام دهد و چگونگی انجام آن را دارد؟

- چه میزان حمایت از سازمان لازم است؟

- آیا فرایندی برای سرپرستی مستمر و دادن بازخورد وجود دارد؟ (حمیدی، 1399: 43-42).

فيشر²⁴ معتقد است که شاخص هاي ارزيابي عملكرد به 3 دسته شاخص هاي كيفي، نيمه كمي و شاخص هاي كمي تقسيم‌بندي شده‌اند. ‌شاخص هاي كيفي اساساً استدلالي هستند و براساس قضاوت هاي ذهني و درك شخصي افراد استوار است (مانند فرهنگ سازماني، رهبري و خصوصيات اخلاقي). در شاخص هاي نيمه كمي، شاخص هاي ذهني جاي خود را به شاخص هاي كمي داده‌اند. به عبارت ديگر، براي قضاوت هاي كيفي افراد، ارزش كمي تعيين مي‌شود. شاخص هاي كمي شاخص هايي هستند كه مي‌توانند فعاليت هاي مختلف انجام گرفته در سازمان را به صورت عدد و رقم بيان كنند (کرمخانی و دیگران، 1392: 17).

مارتین دو مفهوم اثربخشي و كارايي از چارچوب دانش مهندسي را وارد ادبيات عملکرد نموده است. كارايي و اثربخشي با توجه به رويكرد سيستمي تشكيل‌دهنده بهره‌وري هستند. در برخي سازمانها، كارايي به اثربخشي منتهي مي‌شود و در برخي ديگر بين اين دو رابطه‌اي وجود ندارد اما براي افزايش بهر‌ه‌وري هر دو لازم هستند. اثربخشي با عملكرد و كارايي به بهره‌وري صحيح از منابع مربوط مي‌باشد. به اين ترتيب، يك مدير موفق تدابيري اتخاذ مي‌كند كه نه تنها به هدف ها دست يابد، بلكه در به كارگيري منابع نيز حداكثر استفاده را به عمل آورد. از اين رو، كارايي و اثربخشي (بهره‌وري) معياري براي سنجش و ارزيابي عملكرد مي‌باشند. ‌معيارهايي كه رابطه بين نهاده‌ها و ستاده‌هاي سازمان را مورد ارزيابي قرار مي‌دهند (قائم آبادی و ابراهیم پور، 1399: 165).

به عقیده برنارد²⁵ يكي از جنبه‌هاي مهم در ارزيابي عملكرد سازمان ها، توجه به بستر و زمينه مورد فعاليت آنهاست. يكي از اشكالات اساسي نظام‌هاي ارزيابي يكسان و هماهنگ، عدم توجه به موقعيت و زمينه‌هاي اثرگذار بر فعاليت‌هاي سازمانهاست، به عنوان مثال ،‌آيا تأثير فعل و انفعالات سياسي يا اقتصادي بر عملكرد دستگاههاي دولتي يكسان است؟ البته پاسخ به اين سئوال منفي است. بنابراين، به منظور واقعي در بهينه شدن نظام ارزيابي لازم است تفاوت‌هاي زمينه‌اي دستگاه ها لحاظ و با توجه به مقتضيات هر سازمان ارزيابي انجام پذيرد. همگن‌سازي دستگاه ها با توجه به مقتضيات آنها و مقايسه عملكرد دستگاه ها در بين طبقات همگن از موضوعات مهم در واقعي سازي‌ فرايند ارزيابي است. اهم اين موضوعات عبارتند از : محيط، تكنولوژي،‌ چرخه عمر و اندازه سازماني كه بايستي در ارزيابي دستگاههاي دولتي مورد توجه قرار گيرند (قائم آبادی و ابراهیم پور، 1399: 166).

کاپلان و نورتون²⁶ مدلي براي ارزيابي عملكرد طراحی کردند كه در كشورهاي اروپايي پايه‌گذاري شد و اصول و مفاهيم اصلي آن با اصول و مفاهيم مدیریت کیفیت جامعه مشتركات زيادي دارد. پس از اشاره به مدلها و الگوهای مختلف ارزیاتی عملکرد، باید اذعان نمود که با توجه به محدودیت هایی که در اکثر این الگوها وجود دارد و به برخی از آنها اشاره شد، روشهای سنتی ارزیابی عملکرد، نه تنها در انعکاس کامل دلایل توفیق و یا عدم توفیق شرکتها کفایت لازم را نداشتند، بلکه ارتباطی منطقی و علت و معلولی بین عوامل محرکه ی توفیق و دستاورد های حاصله نیز برقرار نمی کردند و از این رو در حمایت از برنامه های مدیریت، بالاخص برنامه های استراژیک سازمان ناتوان بودند (رحیمی و نیازی، 1399: 128).

4- چارچوب نظری پژوهش

در پژوهش حاضر از نظریه های مختلفی استفاده شده است. اما تنها نظریه هایی که مبنای استخراج فرضیه پژوهش یعنی ارتباط بین سرمایه اجتماعی و عملکرد هستند چارچوب نظری را تشکیل می دهند.در پژوهش حاضر، بر اساس نظریه های بوردیو، پاتنام، کلمن و فوکویاما سرمایه ی اجتماعی با شاخص های اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، وفاق اجتماعی، ارتباط اجتماعی، آگاهی اجتماعی و انسجام اجتماعی سنجیده شده است. بدین صورت که هر کدام از شاخص های سرمایه اجتماعی در نظریه های فوق مطرح شده اند.

پاتنام عقیده دارد که سرمایه اجتماعی در قالب اعتماد مشارکت را تسهیل می بخشد و هرچه سطح آن در جامعه ای بالاتر باشد احتمال مشارکت هم بیشتر خواهد بود و مشارکت نیز متقابلاً ایجاد می کند. اعتماد که یکی از عناصر ضروری تقویت همکاری است عنصری غیراختیاری و ناآگاهانه نیست. اعتماد مستلزم پیش بینی رفتار بازیگر مستقل است. شما برای انجام کاری صرفاً به این دلیل که فردی (یا نهادی) می گوید آن را انجام خواهد داد به او اعتماد نمی کنید، بلکه تنها به این دلیل به او اعتماد می کنید که با توجه به شناخت تان از خلق و خوی او، انتخاب های ممکن او، تبعات شان و توانایی او، حدس می زنید که او از پس انجام کار برخواهد آمد یا خیر. در جوامع کوچک این پیش بینی بر اساس چیزی انجام می شود که ویلیامز آن را اعتماد صمیمانه می نامد، یعنی اعتمادی که به آشنایی نزدیک با فرد بستگی دارد. اما در جوامع بزرگتر و پیچیده تر اعتمادی غیر شخصی یا شکل نامستقیمی از اعتماد ضرورت دارد که این نوع اعتماد در قالب اعتماد رسمی بیان شده و بر عملکرد نهاد در جوامع تأثیر دارد (پاتنام، 1389: 292).

ناهاپیت و گوشال به طبقه بندی سرمایه اجتماعی با رویکردی سازمانی پرداخته و آن را شامل ابعاد شناختی، ساختاری و رابطه ای بر می شمارند.

بعد ساختاري: بعد ساختاری به پیکربندی غیرشخصی پیوندهای بین افراد و یا واحدهای اجتماعی اشاره دارد که وجوه مهم تحت این بعد، سه بعد پیوند شبکه، ترتیبات شبکه، و ثبات شبکه می باشد (یانگ کو و رولینسون، 2018: 174).

بعد شناختی: بعد شناختی، به آن دسته از جنبه ها که بازنمایی ها، تفاسیر و سیستم مفهومی به اشتراک گذارده شده بین اعضای گروه را فراهم می کند، توجه می کند و وسعت سهیم شدن اعضای تیم پروژه در ادراکی مشترک و گسترش یک رویه شناختی مشترک در میان خودشان را منعکس می دارد(یانگ کو، و رولینسون،2018: 178). بعد شناختی اشاره به منابعی دارد که فراهم کننده مظاهر، تعبیرها، تفسیرها و سیستم های مشترک در میان گروه ها است. مهمترین جنبه های این بعد زبان مشترک، یعنی ابزاری است که از آن طریق افراد با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و اطلاعات را تبادل می کنند و باعث افزایش عملکرد سازمانی می گردد.

بِرن و لینا²⁷ (1992) سرمایه اجتماعی سازمانی را به عنوان منبعی که ناشی از ویژگی روابط اجتماعی درون سازمانی که این منبع از طریق سطوح جهت گیری هدف جمعی و اعتماد مشترک، قابل تشخیص است؛ تعریف کرده اند. آنها معتقدند در زمان حاضر، غالب جوامع بشری به بحران اخلاقی و مشکلات ناشی از بی توجهی به ارزش های انسانی و معنویات دچار شده اند. این وضعیت در همه کشورهای جهان کم و بیش وجود دارد، لذا در جوامعی که غالب مردم یا از ثبات نسبی اقتصادی و یا حداقل امکانات زندگی و رفاهی بی بهره اند، نادیده گرفتن ارزش ها و اصول اخلاقی بیشتر به چشم می خورند. در این جوامع به منافع و صلاح جامعه چندان اهمیت داده نمی شود و بیشتر کسب سود مدنظر است. شمار تخلفات در امور بازرگانی و داد و ستد و تعداد شکایات و نارضایتی ها روزافزون است و کنترل اجتماعی نیز چندان اعمال نمی شود. آنچه امروزه باید عمیقاً بدان توجه شود و به مرحله اجرا درآید، نقش سازنده سازمان ها در آموزش وظایف و مسئولیت های اجتماعی و اخلاقی است که جامعه به آن نیاز دارد (کهنسال نالکیاشری، 1400: 11 - 8).

جوسا و ویلانوا²⁸ اعتقاد دارند سرمایه اجتماعی به سیما و ترکیب اجتماعی سازمان اشاره می کند که از طریق آن، ویژگی هایی همچون اعتماد، هنجارها و باورهای مشترک و نیز شبکه «برای بهبود قابلیت ها و تسهیل هماهنگی در عمل» شکل می گیرد. برهمین اساس، سرمایه اجتماعی را می توان حاصل روابط مبتنی بر تفاهم و اعتماد بین کارکنان و مدیران سازمان دانست و آن را مجموع منابعی که در ذات روابط اجتماعی سازمان به وجود می آیند و زندگی اجتماعی را در سازمان، دلنشین تر و مطلوب تر می سازند، اطلاق کرد (حسنپور و نیاکان، 1386: 78).

بنابراین، از نظریه های پاتنام، گوشال و ناهاپیت، بِرن و لینا و جوسا و ویلانوا این فرضیه اصلی استخراج می گردد که بین سرمایه اجتماعی و عملکرد کارکنان ارتباط وجود دارد. همچنین، با توجه به ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی این فرضیه های فرعی استخراج می شود که بین اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، حمایت اجتماعی، آگاهی اجتماعی و ارتباط اجتماعی با عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن ارتباط وجود دارد.

نمودار 1- مدل نظری پژوهش

5- فرضیه های پژوهش

فرضیه اصلی

- بین سرمایه اجتماعی و عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن ارتباط وجود دارد.

فرضیه های فرعی

- بین اعتماد اجتماعی و عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن ارتباط وجود دارد.

- بین مشارکت اجتماعی و عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن ارتباط وجود دارد.

- بین انسجام اجتماعی و عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن ارتباط وجود دارد.

- بین حمایت اجتماعی و عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن ارتباط وجود دارد.

- بین آگاهی اجتماعی و عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن ارتباط وجود دارد.

- بین ارتباط اجتماعی و عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن ارتباط وجود دارد.

6- روش شناسی تحقیق

تحقیق حاضر از نظر روش میدانی و با تکنیک پیمایش انجام گرفته است. همچنین این تحقیق از نظر هدف، یک بررسی کاربردی، از نظر وسعت پهنانگر، از نظر دامنه خرد و از نظر زمانی یک بررسی مقطعی است. در این مطالعه برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. پیش از آغاز پیمایش، پرسشنامه ی ابتدایی مورد آزمون اولیه قرار گرفت و با استفاده از نتایج به دست آمده، نقایص موجود برطرف و پرسشنامه نهایی تنظیم شد. در جهت اطمینان از اعتبار پرسشنامه به مشاوره و بهره گیری از نظرات اساتید و کارشناسان مربوطه و همچنین از آزمون آلفای کرونباخ جهت پایایی پرسشنامه اقدام شده است و بر اساس ضریب آلفا بعد از حذف گویه های با ضریب پایایی پایین، ضریب پایایی تمامی متغیرها بالاتر از 7/0 می باشد.

جدول 1. پایایی پرسشنامه نهایی بر اساس ضریب آلفای کرون باخ مطابق جدول ذیل

متغیر	شاخص	ضریب آلفا
عملکرد شرکت های تعاونی	منظر مالی	730/0
	منظر مشتری	811/0
	فرایند داخلی	806/0
	رشد و یادگیری	786/0
سرمایه اجتماعی	اعتماد اجتماعی	831/0
	مشارکت اجتماعی	725/0
	انسجام اجتماعی	765/0
	حمایت اجتماعی	789/0
	آگاهی اجتماعی	780/0
	ارتباط اجتماعی	748/0

جامعه آماری پژوهش حاضر، تمامی اعضای شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن بود که تعداد آنها 95000 نفر می باشد. از آنجا که به طور طبیعی امکان مطالعه دیدگاه های تمامی ساکنان وجود نداشت از شیوه ی «نمونه گیری» برای تبیین نظریات افراد مورد مطالعه استفاده شده است و بر اساس فرمول کوکران تعدادی از افراد (384 نفر) که معرف جامعه آماری تشخیص داده شدند به عنوان حجم نمونه انتخاب و مطالعه شده است.

روش نمونه گیری در پژوهش حاضر تصادفی ساده بود. بدین صورت که با استفاده از نمونه گیری تصادفی ساده نمونه نهایی مورد بررسی قرار گرفت. پس از گردآوری داده ها، تجزیه و تحلیل آن ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS و Smart PLS انجام گردید و در این رابطه برای آزمون فرضیات، تست های آماری متناسب بکار گرفته شد.

1 – 6 - تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش

- سرمایه اجتماعی

تعریف مفهومی:

«سرمایه‌ اجتماعی»، مجموعه‌ای از موهبت‌ها و امتیازات اجتماعی است که ابعاد و مؤلفه‌های فراوانی دارد و متناسب با فرهنگ بومی یا ملّی هر جامعه‌ای، به تسهیل و تشدید همگرایی میان افراد و گروه‌های آن جامعه می‌انجامد و افراد و گروه‌ها را قادر می‌سازد تا با یکدیگر کار کنند (مرتضائی، 1398: 3).

تعریف عملیاتی:

سرمایه‌ اجتماعی در این پژوهش با شاخص های اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، حمایت اجتماعی، آگاهی اجتماعی و ارتباط اجتماعی بررسی شده است.

- عملکرد

تعریف مفهومی:

عملکرد در لغت یعنی حالت یا کیفیت کارکرد. بنابراین، عملکرد سازمانی یک سازه ی کلی است که بر چگونگی انجام عملیات سازمانی اشاره دارد . معروف ترین تعریف عملکرد توسط نیلی و همکاران (2002: 8) ارائه شده است ( فرایند تبیین کیفیت اثربخشی و کارایی اقدامات گذشته).

طبق این تعریف، عملکرد به دو جزء تقسیم می شود:

1) کارایی که توصیف کننده ی چگونگی استفاده سازمان از منابع در تولید خدمات یا محصولات است، یعنی رابطه بین ترکیب واقعی و مطلوب درون دادها برای تولید برون دادهای معین؛

2) اثربخشی که توصیف کننده ی درجه ی نیل به اهداف سازمانی است (رهنورد، 1387: 79).

تعریف عملیاتی:

عملکرد در این پژوهش با شاخص های منظر مالی، منظر مشتری، فرایند داخلی و رشد و یادگیری شده است.

7- یافته ها

1 – 7 - آمار توصیفی

- عملکرد شرکت های تعاونی

جدول 2. توزیع پاسخگویان بر حسب عملکرد شرکت های تعاونی و ابعاد آن

مؤلفه های عملکرد	خیلی کم		کم		متوسط		زیاد		خیلی زیاد		میانگین
مؤلفه های عملکرد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	میانگین
از منظر مالی	76	79/19	67	46/17	138	93/35	81	09/21	22	72/5	75/2
از منظر مشتری	37	63/9	36	38/9	95	74/24	156	62/40	60	63/15	43/3
فرآیند داخلی	20	20/5	63	41/16	160	66/41	90	44/23	51	28/13	23/3
رشد و یادگیری	42	94/10	79	57/20	174	31/45	69	96/17	20	21/5	86/2
عملکرد تعاونی ها											06/3

جدول مربوط به متغیر عملکرد شرکت های تعاونی و مؤلفههای آن، نشان میدهد که در میان مؤلفه های عملکرد شرکت های تعاونی بیشترین میانگین مربوط به عملکرد از منظر مشتری (43/3) و کمترین میانگین مربوط به عملکرد از منظر مالی (75/2) می باشد. میانگین عملکرد از نظر رشد و یادگیری (86/2) و فرآیند داخلی (23/3) و میانگین کلی عملکرد شرکت های تعاونی نیز (06/3) می باشد که میزان آن متوسط است.

- سرمایه اجتماعی

جدول 3. توزیع پاسخگویان بر حسب سرمایه اجتماعی و ابعاد آن

مؤلفه های سرمایه اجتماعی	خیلی کم		کم		متوسط		زیاد		خیلی زیاد		میانگین
مؤلفه های سرمایه اجتماعی	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	میانگین
اعتماد اجتماعی	16	17/4	57	84/14	125	55/32	114	69/29	72	75/18	44/3
مشارکت اجتماعی	29	55/7	20	21/5	163	45/42	90	43/23	82	35/21	42/3
انسجام اجتماعی	29	55/7	51	29/13	113	42/29	121	51/31	70	23/18	39/3
حمایت اجتماعی	42	94/10	79	57/20	174	31/45	69	96/17	20	21/5	86/2
آگاهی اجتماعی	60	62/15	62	15/16	117	46/30	105	34/27	40	41/10	03/3
ارتباط اجتماعی	11	86/2	121	51/31	97	26/25	105	35/27	50	02/13	15/3
سرمایه اجتماعی											22/3

جدول مربوط به متغیر سرمایه اجتماعی و مؤلفههای آن، نشان میدهد که در میان مؤلفه های سرمایه اجتماعی بیشترین میانگین مربوط به اعتماد اجتماعی (44/3) و کمترین میانگین مربوط به حمایت اجتماعی (86/2) می باشد. میانگین مشارکت اجتماعی (42/3)، انسجام اجتماعی (39/3)، ارتباط اجتماعی (15/3) و آگاهی اجتماعی (03/3) و میانگین کلی سرمایه اجتماعی نیز (22/3) می باشد که میزان آن بالاتر از متوسط است.

2 – 7 – آمار استنباطی

بررسی وضعیت نرمال توزیع داده ها

براي استفاده از آزمونهاي پارامتريک از آزمون تک نمونهاي کلموگروف ـ اسميرنوف استفاده شده است.

جدول 4. آزمون کلموگروف ـ اسميرنوف براي تعيين نرمال بودن متغيرهاي پژوهش

متغیرها	سرمایه اجتماعی						عملکرد شرکت های تعاونی
شاخص ها	اعتماد اجتماعی	مشارکت اجتماعی	انسجام اجتماعی	حمایت اجتماعی	آگاهی اجتماعی	ارتباط اجتماعی	منظر مالی	منظر مشتری	فرآیند داخلی	رشد و یادگیری
تعداد	384	384	384	384	384	384	384	384	384	384
مقادير کلموگروف- اسميرنوف	73/2	85/2	2.97	68/2	93/2	11/3	45/2	01/3	63/2	59/2
سطح معناداري (دو دامنه)	92/0	16/0	24/0	91/0	08/0	24/0	17/0	89/0	84/0	12/0

با توجه به جدول شماره 4 ميتوان نتيجه گرفت که چون مقادير سطح معناداري کليه متغيرهاي پژوهش بيشتر از 05/0 مي باشند پس ميتوان گفت که اين عامل نرمال بودن توزيع دادهها را ميرساند و ميتوان در تحليل فرضيههاي پژوهش، آزمون هاي پارامتريک را بکار گرفت.

آزمون فرضیه ها

- بین سرمایه اجتماعی و ابعاد مختلف آن (اعتماد، مشارکت، انسجام، حمایت، آگاهی و ارتباط اجتماعی) با عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن ارتباط وجود دارد.

جهت بررسی فرضیه های پژوهش مبنی بر ارتباط بین ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی (اعتماد، مشارکت، انسجام، حمایت، آگاهی و ارتباط اجتماعی) با عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است.

یافته ها به شرح جدول زیر می باشد:

جدول 5. آزمون همبستگی بین متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق

شاخص ها نام متغیر		عملکرد شرکت های تعاونی
شاخص ها نام متغیر		ضریب همبستگی	سطح معناداری
سرمایه اجتماعی	اعتماد اجتماعی	35/0	000/0
	مشارکت اجتماعی	30/0	000/0
	انسجام اجتماعی	26/0	001/0
	حمایت اجتماعی	40/0	001/0
	آگاهی اجتماعی	32/0	000/0
	ارتباط اجتماعی	37/0	000/0
	میزان کل سرمایه اجتماعی	34/0	000/0

یافته ها حاکی از آن است که بین تمامی ابعاد سرمایه اجتماعی و همچنین میزان کل آن با عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان از دیدگاه اعضا رابطه مثبت و مستقیم و معنادار وجود دارد. در این میان رابطه بین حمایت اجتماعی با عملکرد شرکت های تعاونی (40/0 P=) دارای بیشترین ضریب همبستگی و رابطه بین انسجام اجتماعی و عملکرد شرکت های تعاونی دارای کمترین ضریب همبستگی (26/0=P) می باشند.

همچنین رابطه بین اعتماد اجتماعی (35/0 =P)، مشارکت اجتماعی (30/0=P)، آگاهی اجتماعی(32/0=P) و ارتباط اجتماعی (37/0=P) با عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان از دیدگاه اعضاء دارای ضریب همبستگی مثبت و معنادار می باشد. بنابراین میتوان استدلال کرد که هر چه میزان سرمایه اجتماعی (34/0 =P) و ابعاد آن بیشتر شود میزان عملکرد شرکت های تعاونی بیشتر می شود و بنابراین تمامی فرضیه های پژوهش حاضر تأیید می شوند.

- تحلیل رگرسیونی: متغیر سرمایه اجتماعی به چه میزان بر عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن تأثیرگذار است؟

جدول 6. آزمون رگرسیون چندگانه

DW	F	R2	R	Tol	VIF	sig	t	β	B	متغیرهای پیش بین	مدل
74/1	98/21	36/0	60/0	785/0	27/1	004/0	95/2	-	291/0	مقدار ثابت
				846/0	25/2	000/0	47/3	442/0	404/0	حمایت اجتماعی
				773/0	87/2	000/0	98/3	422/0	444/0	ارتباط اجتماعی
				776/0	44/2	000/0	57/2	396/0	333/0	اعتماد اجتماعی
				425/0	85/2	000/0	97/2	355/0	341/0	آگاهی اجتماعی
				514/0	25/2	001/0	33/2	330/0	317/0	مشارکت اجتماعی
				356/0	89/1	001/0	20/2	322/0	305/0	انسجام اجتماعی

DW: Durbin-Watson, Tol: Tolerance, VIF: Variance inflation factor

متغیر وابسته: عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان

مدل رگرسیون: یافته ها نشان می دهد که تمامی مولفههای مدل، دارای مقادیر t بیشتر از 2 و مقدار سطح معنی داری کمتر از 05/0 هستند. بنابراین این متغیرها پیش بینی کننده عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان هستند. در این مدل قویترین پیش بینی کننده، متغیر حمایت اجتماعی است که مقدار تاثیر آن برابر 442/0 است (=0. 442β). لازم به ذکر است که همبستگی چندگانه متغیرهای پیش بینی کننده شرکت های تعاونی مرزنشینان نسبتاً قوی (R=0.62) است. همچنین متغیرهای پژوهش به طور کلی توانسته اند به میزان 36/0 تغییرات متغیر عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان را تبیین معنادار کنند (R2=0.36).

- مدل معادله ساختاری (Smart PLS)در جهت بررسی تعیین شدت و جهت تأثیر ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی بر عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان

شهرستان تنکابن:

به منظور تعیین شدت و جهت تأثیر ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی بر عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن از یک مدل معادله ساختاری بهره گرفته شده است. در این پژوهش با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری به آزمون مدل های معادله ساختاری پژوهش پرداخته شده است.

مدلسازی معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات (PLS) برخلاف روش کوواریانس محور (نرم افزارهایی نظیر AMOS،LISREL و EQS) فاقد شاخصهای برازش مدل مبتنی بر کای دو جهت بررسی میزان مطابقت مدل نظری با دادههای گردآوری شده میباشد، این امر به ماهیت پیشبین محورPLS بستگی دارد. بنابراین، شاخصهای برازش که به همراه این رویکرد توسعه یافتهاند مربوط به بررسی کفایت مدل در پیشبینی متغیرهای وابسته میشوند؛ مانند شاخصهای افزونگی²⁹ و حشو³⁰ یا شاخصGOF میباشد. در واقع این شاخصها نشان میدهند که برای مدل اندازهگیری معرفها تا چه حد توانایی پیشبینی سازه زیربنایی خود را دارند و برای مدل ساختاری، متغیرهای برونزا تا چه حد و با چه کیفیتی توانایی پیشبینی متغیرهای درونزا مدل را دارند.

برآوردهاي مربوط به شاخص هاي ارزيابي کليت مدل ساختاري و پارامترهاي اصلي اين مدل (اثر متغير سرمایه اجتماعی بر عملکرد شرکت های تعاونی) در شکل و جداول زير گزارش شده است:

شکل 1. مدل معادله ساختاري اثر سرمایه اجتماعی بر عملکرد شرکت های تعاونی

$C:\Users\acer\Desktop\87.jpg$

جدول 7. برآورد شاخص هاي ارزيابي کليت مدل معادله ساختاري

شاخص	GOF	SRMR	NFI
مقدار	82/0	084/0	90/0

شاخص هاي ارزيابي کليت مدل معادله ساختاري در مجموع بيانگر اين است که داده ها مدل نظري پژوهش را حمايت مي کنند، به عبارت ديگر برازش داده ها به مدل برقرار است و شاخص ها دلالت بر مطلوبيت مدل معادله ساختاري دارند.

جدول 8. برآورد اثر متغير سرمایه اجتماعی بر عملکرد شرکت های تعاونی

متغير مستقل

مسير

متغير وابسته

ضريب

تعيين

ضريب اثر

مقدار

بحراني

سطح

معناداري

سرمایه اجتماعی

<---

عملکرد شرکت های تعاونی

308/0

555/0

001/0

مقادير برآورد شده در جدول بالا بيانگر اين است:

1) متغير سرمایه اجتماعی در مجموع 55/0 از واريانس متغير عملکرد شرکت های تعاونی را تبيين مي کند. با مدنظر قرار دادن مقادير مربوط به حجم اثر شاخص ضريب تعيين اين مقدار در حد متوسط (30/0) برآورد مي شود، به عبارت ديگر، متغير سرمایه اجتماعی در ابعاد مختلف در حد متوسط توان تبيين واريانس متغير عملکرد شرکت های تعاونی را دارد. 2

2) اثر متغير سرمایه اجتماعی بر پایبندی به فرهنگ شهروندی به لحاظ آماري معنادار است. بنابراين، فرضيه ی کلی پژوهش مبني بر اينکه متغير سرمایه اجتماعی بر عملکرد شرکت های تعاونی تأثير دارد، تأييد مي شود. با توجه به مقدار ضريب تأثير مي توان گفت اثر متغير سرمایه اجتماعی بر متغير عملکرد شرکت های تعاونی مثبت، مستقيم و در حد متوسط برآورد مي شود. به اين معنا که افزايش ميزان سرمایه اجتماعی مي تواند در حد متوسط منجر به تقويت عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن گردد.

8- نتیجه گیري

از جمله شرکت های تعاونی در ایران، شرکت تعاونی مرزنشینان می باشد. شرکت تعاونی‌های مرزنشینان از جمله تعاونی‌های پرجمعیت هستند كه با هدف افزایش سطح رفاه و توان اقتصادی مردم مرزنشین ایجاد شدند و با توجه به شكننده ‌بودن وضعیت اشتغال و فعالیت‌های اقتصادی مناطق مرزی، نیازمند حمایت دوچندان هستند و عملکرد آنها باید مورد توجه قرار گیرد. عملکرد مناسب شرکت های تعاونی مرزنشینان، توصیف کننده ی چگونگی استفاده سازمان از منابع در تولید خدمات یا محصولات است، یعنی رابطه بین ترکیب واقعی و مطلوب درون دادها برای تولید برون دادهای معین و اثربخشی که توصیف کننده ی درجه ی نیل به اهداف آن است.

یافته ها حاکی از آن است که بین تمامی ابعاد سرمایه اجتماعی و همچنین میزان کل آن با عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان از دیدگاه اعضاء رابطه مثبت و مستقیم و معنادار وجود دارد. در این میان رابطه بین حمایت اجتماعی با عملکرد شرکت های تعاونی (40/0 P=) دارای بیشترین ضریب همبستگی و رابطه بین انسجام اجتماعی و عملکرد شرکت های تعاونی دارای کمترین ضریب همبستگی (26/0=P) می باشند. همچنین، رابطه بین اعتماد اجتماعی (35/0 =P)، مشارکت اجتماعی (30/0=P)، آگاهی اجتماعی(32/0=P) و ارتباط اجتماعی (37/0=P) با عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان از دیدگاه اعضاء دارای ضریب همبستگی مثبت و معنادار می باشد.

بنابراین، میتوان استدلال کرد که هر چه میزان سرمایه اجتماعی (34/0 =P) و ابعاد آن بیشتر شود میزان عملکرد شرکت های تعاونی بیشتر می شود و تمامی فرضیه های پژوهش حاضر تأیید می شوند. نتایج حاصل از مدل معادله ساختاری (Smart PLS) نیز نشان دادند که متغير سرمایه اجتماعی در مجموع 55/0 از واريانس متغير عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشنیان را تبيين مي کند، با مدنظر قرار دادن مقادير مربوط به حجم اثر شاخص ضريب تعيين اين مقدار در حد متوسط (30/0) برآورد مي شود، به عبارت ديگر متغير سرمایه اجتماعی در ابعاد مختلف در حد متوسط توان تبيين واريانس متغير عملکرد شرکت های تعاونی را دارد.

یافته های پژوهش حاضر مبنی بر ارتباط بین سرمایه اجتماعی و عملکرد سازمانی با نظریه های پاتنام، گوشال و ناهاپیت، بِرن و لینا و جوسا و ویلانوا همخوانی دارد. هرکدام از نظریه پردازان فوق در نظریه های خود نشان دادند که سرمایه اجتماعی باعث افزایش عملکرد سازمانی افراد می شود که تأیید کننده ی نتایج این پژوهش می باشد. همچنین، یافته های پژوهش حاضر با یافته های پژوهش های ابطحی و دیگران (1400)، دوست حسینی و دیگران (1400)، اکبری فوتمی (1399) و اسکریمگور و همکاران (2016) با عنوان همخوانی دارد. هرکدام از پژوهشگران فوق در نتایج خود به نحوی به ارتباط بین سرمایه اجتماعی و عملکرد سازمانی پی بردند. یافته هایی که همخوان با پژوهش حاضر است.

همان طور که مشاهده گردید، میزان کل سرمایه اجتماعی و تمامی ابعاد آن با عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان ارتباط مثبت و مستقیم وجود دارد. در این میان تأثیر حمایت اجتماعی و ارتباط اجتماعی بیشتر از سایر شاخص ها بوده و به ترتیب شاخص های اعتماد اجتماعی، آگاهی اجتماعی، مشارکت و انسجام اجتماعی با عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان در شهرستان تنکابن در ارتباط می باشد. هر چند در گذشته سرمایه و امکانات مادی عامل مهم رشد و توسعه سازمان ها به شمار می رفت، اما امروزه دانشمندان سخن از نوعی سرمایه با نام سرمایه اجتماعی به میان آورده اند که در صورت شکل گیری در سازمان نقش تعیین کننده ای در رشد آن ایفا خواهد نمود.

این مفهوم به پیوندها و ارتباطات میان اعضای یک شبکه اجتماعی به عنوان منبع با ارزش اشاره دارد که با خلق هنجارها و اعتماد متقابل، موجب تحقق اهداف اعضا و سازمان می شود. هم چنین میتوان گفت که سرمایه اجتماعی بیانگر ذخایری ناشی از روابط اجتماعی است که کنش کنشگرا را بارور و مستعد ساخته وآن ها را تسهیل می بخشد. لذا هم مولد و هم منبع حرکت کنش های بعدی است.

بنابراین، مشاهده می شود که سرمایه اجتماعی، محور اصلی بخش مهمی از مباحث مدیریتی سازمان‌ها محسوب شده اند. مدیرانی موفق قلمداد می‌شوند که بتوانند در ارتباط با جامعه به تولید و توسعه سرمایه اجتماعی بیشتری نائل شوند. با توجه به اهمیت سرمایه اجتماعی برای سازمان‌ها، باید عواملی را که می‌توانند با بالا رفتن میزان این سرمایه رابطه داشته باشند، مشخص کرد تا بدین ترتیب در بهبود عملکرد سازمان نقش داشته باشند.

اهمیت سرمایه اجتماعی از آنجا آشکار می گردد که سرمایه اجتماعی به عنوان سرمایه باارزش در کنار سرمایه انسانی و مالی در سازمان مورد بررسی قرار گرفته و اثربخشی سایر سرمایه ها در سایه سرمایه اجتماعی صورت می پذیرد. سازمان ها با شناخت و شناسائی ابعاد سرمایه اجتماعی خود می توانند درک بهتری از الگوی تعاملات بین فردی و گروهی داشته باشند و با استفاده از سرمایه اجتماعی می توانند سیستم های سازمانی خود را بهتر هدایت نمایند. مؤلفه هایی نظیر اعتماد، مشارکت داوطلبانه، حمایت های اجتماعی، آگاهی اجتماعی و . . . باعث می شوند تا هزینه های مدیریتی نظیر نظارت و کنترل رسمی، رایزنی های مدیریتی، کندی ناشی از سیستم بوروکراتیک و موارد دیگر پایین آمده و امکان استفاده از زمان و سرمایه در جهت انجام فعالیت هایی به بهره وری بیشتر فراهم گردد.

منابع

- ابطحی ابرقویی، سیدمصطفی و اژدری، علی و اشکورجیری، همایون. (1400). بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی و عملکرد شعب شعب پنجگانه سازمان تامین اجتماعی استان یزد. تهران: چهارمین کنفرانس بین المللی و ملی مطالعات مدیریت، حسابداری و حقوق.

- احمدزاده، یاسر و درویش محمدی، بهناز و علیزاده، نعیمه. (1399). بررسی اثرات سامانه الکترونیک هوشمند جامع امور گمرکی بر عملکرد کارکنان گمرک براساس مدل آچیو (مطالعه موردی: گمرک جلفا). گنبد کاووس: نخستین همایش ملی رویکرد های نوین مدیریت در مطالعات میان رشته ای.

- احمدیان، محمدعلی؛ معینی، علیرضا. (1394). نقش سرمایه اجتماعی در عملکرد تعاونی ها (مطالعه موردي دهستان بالاولایت شهرستان کاشمر). مجله علوم جغرافیایی، شماره 22، بهار و تابستان.

- اکبری فوتمی، سیدجابر. (1399). تاثیر انجام وظایف مدیریت منابع انسانی بر عملکرد سازمان با تاکید بر نقش سرمایه های اجتماعی (مطالعه موردی: جهاد کشاورزی استان البرز). ساری: اولین کنفرانس بین المللی چالش ها و راهکارهای نوین در مهندسی صنایع و مدیریت و حسابداری.

- الواني، سيد مهدي و شيرواني، عليرضا. (1385). سرمايه اجتماعي (مفاهيم، نظريه ها و كاربردها). اصفهان: انتشارات ماني.

- اینسورت میموری و نیویل اسمیت. (1385). مدیریت کارآمد. ترجمه خاکی غلامرضا. تهران: انتشارات موسسه کار و تأمین اجتماعی.

- پاتنام، روبرت. (1380). دموکراسی و سنت های مدنی. ترجمه: محمدتقی دلفروز. تهران: دفتر مطالعات و تحقيقات سياسي وزارت کشور، چاپ اول.

- حمیدی، فاطمه. (1399).بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی و مدیریت سرمایه فکری بر عملکرد مالی در دفتررسیدگی به اسناد پزشکی سازمان تامین اجتماعی استان تهران. اولین کنفرانس بین المللی چالش ها و راهکارهای نوین در مهندسی صنایع و مدیریت و حسابداری،ساری. 55 – 30.

- دوست حسینی، فهیمه و خوانین زاده، علی و کنجکاو منفرد، امیررضا. (1400). بررسی روابط کارآفرینی استراتژیک و سرمایه اجتماعی با مدیریت پایدار زنجیره تامین و عملکرد سازمانی. اردبیل: اولین کنفرانس ملی مدیریت سبز پسماند.

- رحیمی، عبدالرحیم و نیازی، علی. (1399). تاثیر سرمایه اجتماعی بر عملکرد استراتژیک با تاکید بر نقش تعدیل کننده ابهام تکنولوژیکی (مطالعه موردی: شرکت کرمان موتور). تهران: هفتمین همایش ملی مطالعات و تحقیقات نوین در حوزه علوم انسانی، مدیریت و کارآفرینی ایران.

- روحانی، حسن. (1389). خانواده، سرمایه خانواده و چالش هاي فراروي جامعه ما. فصلنامه راهبرد، شماره 57.

- رهنورد، فرجه اله. (1387). عوامل مؤثر بر ارتقای عملکرد سازمان های بخش دولتی ایران، پژوهشنامه ی مدیریت، سال هشتم، شماره ی4(پیاپی 31).

- شارع پور، محمود و حسینی راد، علی. (1387). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و مشارکت ورزشی (مطالع موردی: دانشجویان 29 – 15 شهر بابل). نشریه ی حرکت. شماره 37 .

- صفری خانکهدانی، مژگان. (1396). جایگاه تعاونی های مرزنشین در برنامه ششم توسعه و نقش گمرک در رابطه با دستیابی به اهداف آن برنامه. تهران: اولین همایش بین المللی و سومین همایش ملی پژوهش های مدیریت و علوم انسانی.

- قائم آبادی، احمد و ابراهیم پور، رویا. (1399). بررسی و مقایسه دوسبک رهبری اقتضایی فیدلر وهرسی و بلانچارد در مدیریت آموزشی. تهران: ششمین همایش ملی پژوهش های نوین در حوزه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی ایران.

- کرمخانی، محمد و دیگران. (1392). بررسی نقش سرمایه فکری در عملکرد سازمانی کارکنان بانک ملی. اولین کنفرانس ملی حسابداری و مدیریت. شیراز: موسسه بین المللی آموزشی و پژوهشی خوارزمی.

- گودرزوندچگینی، مهرداد، رضایی دیزگاه، مراد، اسدی، محمد. (1390). تاثیر عدالت سازمانی بر سرمایه اجتماعی. صنعت بیمه ایران، شماره 2 .

- موسایی، پرنیان. (1399). نگرشی آسیب شناسانه نسبت به کیفیت ارائه ی خدمات شرکت های تعاونی شهرستان بوشهر. سازمان بين المللي مطالعات دانشگاهي: هفتمین کنفرانس بین المللی پژوهش در مدیریت، اقتصاد و توسعه.

- هوشمند، محمود؛ حسن نژاد، مريم. (1389). بررسي نگرش اعضاي شرکت هاي تعاوني مرزنشينان در زمينه عملکرد اين تعاوني ها (مطالعه موردي: استان خراسان رضوي). اقتصاد و توسعه كشاورزي (علوم و صنايع كشاورزي). دوره 24، شماره 3.

- Australian Agricultural Council. (2008). Working party on Agricultural cooperative, Agriultural Cooperative in Australia, SCA Technical Report Seriies, Canberra.

- Bruynis, C.; D. E., Hahn and W. J. Taylor. (2018). Critical success factors for emerging agricultural marketing cooperatives, American Cooperation, pp. 50-54. [An annual publication of the National Council of Farmer Cooperatives (NCFC).

- Carlo Russoa, D., Weatherspoonb, C., petersonb, M., Sabbatinia. (2004). Effects of managers power on capital structure: a study of Italian agricultural cooperatives, international Food and Agribusiness Management Review, 3:27-39.

- Didi, B. (2010), Short communication fishing cooperatives participation in managing nearshore resources: The case in Capiz, central Philippines, Fisheries Research, Vol. 67, Pp, 81–91.

- Hakelius, K. (2006), Cooperative values – farmers cooperatives in the minds of the farmers, Dissertation No. 23. Uppsala: Swedish University of Agricultural Sciences.

- John, L.; J., Adrian and T.W. Green. (2015). Agricultural cooperative managers and the business environment, Journal of Agribusiness, Vol. 19,1 Pp:17-33.

- Neely, A.D., Adams, C., Kennerley, M. (2002). The Performance Prism: The Scorecard for Measuring and Managing Stakeholder Relationships. London: Financial Times/Prentice Hall.

- Scrimgour, Frank. (2016). Factors affecting cooperatives’ performance in relation to strategic planning and members’ participation. Procedia Social and Behavioral Sciences, 65, 100–105.

- Yong Koh ,T., Rowlinson, S.( 2018). Relational approach in managing construction project safety: Journal of A social capital perspective, Accident Analysis and Prevention.

[1] - گروه جامعه شناسی، دانشجوی دکترا، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

[2] -گروه علوم اقتصادی، دکترای تخصصی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران، نویسنده مسئول، mousaaei@ut.ac.ir

[3] -گروه جمعیت شناسی، دکترای تخصصی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

[4] . Social Capital

[5] . Physical capital

[6] . Human Capital

[7] . Civil Society

[8] . Bruynis

[9] . Scrimgour

[10] . John

[11] . Australian Agricultural Council

[12] . Didi

[13] . Hakelius

[14] . James Culman

[15] . Putnam

[16] Bourdieu

[17] Granovetter

[18] . Nahapit and Gushal

[19] . Yong Koh & Rowlinson

[20] . Achieve model

[21] . Insort and Neville Smith

[22] . Paul hersoy

[23] . Ken Blanchard

[24] . Fisher

[25] . Bernard

[26] . Kaplan and Norton

[27] . Bern and Lina

[28] . Josa and Vilanova

[29] . Communality

[30] . Redundancy

شارک

عنوان URL للمقالة

بررسی نقش سرمایه اجتماعی در عملکرد شرکت های تعاونی مرزنشینان شهرستان تنکابن

رایمگ

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية