کژکارکردهای اخلاقی جامعه با محوریت خشونت پنهان علیه زنان در رمان «تهران مخوف» اثر مشفق کاظمی
الموضوعات :الهام احمدی 1 , کبری نودهی 2 , ارسطو میرانی 3
1 - دانشگاه‌آزاد اسلامی،گرگان
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان
3 - دانشگاه‌آزاد اسلامی،گرگان
الکلمات المفتاحية: کژکارکردهای اخلاقی, خشونت پنهان , تهران مخوف , مشفق‌کاظمی, زن.,
ملخص المقالة :
زنان یکی از گروه¬های آسیب¬پذیر جامعه اند که در طول تاریخ بعضاً با تضییع حقوق گسترده و اعمال خشونت‌های وسیع مواجه شده‌اند. مسئلة مهم در این میان، دیدگاه ها و نظریات متفاوتی است که سازمان‌ها، نهادها، شخصیّت‌های حقیقی و حقوقی، نویسندگان، هریک به نحوی سعی نمودند با تلاش‌های خود ماهیّت خشونت عیله زنان را ترسیم و با آن مبارزه نمایند. نویسندگان اساساً در قالب رمان‌های اجتماعی سعی نمودند وضعیّت زنان و خشونت‌های اعمال شده علیه آنان را تببین نمایند. این مقاله جستاری است در راستای بررسی رمان تهران مخوف نوشتة مشفق کاظمی که نخستین رمان اجتماعی ایران می‌باشد. سؤال اصلی این مقاله عبارت است از: «مهمترین کژکاردهای اخلاقی اعمال شده علیه زنان با محوریت خشونت پنهان در رمان تهران مخوف شامل چه مؤلّفه‌هایی است؟» فرضیه یا دالّ مرکزی مقالة کنونی تأکیدی است بر این مسأله که مشفق کاظمی در این رمان با به تصویرکشیدن تهرانی مخوف بعد از کشمکش‌های عصر مشروطه و اوایل پهلوی اول، به نوعی سوگ‌نامة زنان ایرانی و جامعه‌ای مردسالار را در دو شاخص کلان خشونت‌های پنهان کلامی و غیرکلامی نشان می دهد. یافته‌های مقاله با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و بهره‌گیری از منابع مکتوب و مجازی نشان داد، کژکارکردهای اخلاقی علیه زن در رمان«تهران مخوف» شامل دو شاخص کلان خشونت‌های پنهان کلامی و غیرکلامی است. براین اساس، تحقیر، تهمت، توهین، تهدید، دروغ، طعنه و متلک ذیل خشونت‌های پنهان کلامی قرار می‌گیرند و نادیده انگاشتن شخصیت زن، حمایت از رسوم غلط ازدواج، حمایت از تعدّد زوجات، خشونت جنسی و ریاکاری¬وظاهرسازی از جمله خشونت‌های پنهان غیرکلامی هستند.
آبوت، پاملا و والاس،کلر. (1400). جامعه‌شناسی زنان، ترجمة منیژه نجم عراقی، تهران: نشرنی.
آرین‌پور، یحیی. (1387). از صبا تا نیما،جلد 2، تهران: انتشارات زوّار.
احمدیان، محمّد. (1398). حقوق زنان در اسناد بین‌المللی و متون اسلامی، تهران: انتشارات احسان.
احمدی‌خراسانی، نوشین. (1380). جنس دوّم، جلد 10، تهران: توسعه.
انوری، حسن، (1382). فرهنگ فشردة سخن، جلد 1، تهران: انتشارات سخن.
بختیاری، خانمتاج. (1386). جایگاه زن درآثار نویسندگان معاصر(نویسندگان مرد)با تکیه برسه رمان‌تهران‌مخوف، بوف‌کور و سنگ‌صبور، پایان نامةکارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه الزهراء(س)
بیژنی دلیوند، اعظم. (1391). از تهران مخوف تا جای خالی سلوچ: نقد و پژوهش رمان ایرانی پیش از کودتای 28 مرداد و پس از آن، تهران: انتشارات روزگار.
حجازی، سیّد ابراهیم. (1401). آشنایی با زنان تأثیرگذار تاریخ در عرصة اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، تهران: انتشارات آهی.
رابین‌می، شات. (1401). کاوشی در فلسفة فمینیستی: معرفت، اخلاق، سیاست، ترجمة مریم نصراصفهانی، تهران: انتشارات ثالث.
رفعت‌جاه، مریم. (1387). تأمّلی در هویت زن ایرانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سیفی، اسد. (1387). از تهران مخوف تا تهران، شهر بی‌آسمان، تهران: انتشارات نگاه‌نو.
شهراد، رومینا و فانی، رضا. (1400). تحلیل جرم‌شناسی توهین به مقدّسات مذهبی، تهران: انتشارات شیردل.
فرهادی محلّی، محمود. (1399). گذری بر نظریه‌های خشونت علیه زنان، تهران: انتشارات ارشدان.
فلاحتی رستمی، محمّدرضا. (1399). خشونت علیه زنان و حقوق بین‌الملل، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
کاشانی، احسان؛ نواده، سیّدرسول و بحرکاظمی، مریم. (1401)، آسیب‌شناسی نگاه به زن و خانواده، تهران: انتشارات آجا.
مدّاح‌علی، شیوا. (1400). بانوان در عصر پهلوی دوّم، تهران: انتشارات خسروانی‌مجد.
مسکوب، شاهرخ. (1394). داستان ادبیات و سرگذشت اجتماع، تهران: انتشارات فروزان‌روز.
مشفق‌کاظمی، مرتضی. (1393). تهران مخوف، چاپّ 4، تهران: انتشارات امیدفردا.
معاون هاشمی، مریم. (1389). بررسی سیمای زن در رمان‌های اجتماعی 1300 تا 1320 شمسی تهران مخوف، روزگار سیاه، اسرار شب، شهرناز و نادره، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، بجنورد: انتشارات دانشگاه پیام نور.
میرعابدینی، حسن. (1400). صد سال داستان‌نویسی ایران، تهرن: چشمه.
نادریان، بهاره؛ یاری، هوشنگ و فلّاحی سلطان‌کوهی، داریوش. (1400). تهدید و زور در دوره‌های مختلف تاریخی، تهران: انتشارات پل.
اکرمی، میرجلیل، پاشایی، محّمد. (1392). «تأمّلی در پیرنگ و شخصیت‌پردازی تهران مخوف»، مجلّة فنون ادبی، سال5، شمارة 2، صص: 1-20.
دانش، پروانه؛ شربتیان، محمّدحسین و طوافی، پویا. (1396). «تحلیل جامعه شناختی خشونت خانگی علیه زنان و رابطه آن با احساس امنیت در خانه(مطالعه موردی زنان 18-54 سال شهرمیانه)»، مجلّة پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، سال 6، شمارة 1، صص: 47-71.
رحمانی، کیومرث و کمار، سوبهاش. (1396). «خشونت علیه زنان در رمان جای خالی سلوچ و رمان گودان»، مجلّة پژوهش ادبیات معاصر جهان، سال22، شمارة 1، صص: 157-182.
عظیمی، زهرا وصادقی، اسماعیل. (1400). «بررسی مولفه های اصلی مشترک ترسیم شده ازشخصیت زنان سنتی و مدرن درآثار زویا پیرزاد و فرّخنده آقایی»، مجلّة متن‌پژوهی ادبی، سال 25، شمارة 88، صص: 170-191.
فتوحی‌رودمعجنی، محمود و صادقی، هاشم. (1392). «شکل‌گیری رئالیسم در داستان نویسی ایرانی»،مجلّة جستارهای ادبی، سال 46، شماره 182، صص:1-26.
نقابی، عفّت و قربانی‌جویباری،کلثوم. (1389). «نشانه شناسی اوّلین رمان اجتماعی ایران»، مجلّة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، سال 18، شمارة 67، صص: 193-216.
5 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 26 – 5
کژکارکردهای اخلاقی جامعه با محوریت خشونت پنهان علیه زنان در رمان «تهران مخوف» اثر مشفق کاظمی
الهام احمدی 1
کبری نودهی 2
ارسطو میرانی 3
چکیده
زنان یکی از گروههای آسیبپذیر جامعه اند که در طول تاریخ بعضاً با تضییع حقوق گسترده و اعمال خشونت‌های وسیع مواجه شده‌اند. مسئلة مهم در این میان، دیدگاه ها و نظریات متفاوتی است که سازمان‌ها، نهادها، شخصیّت‌های حقیقی و حقوقی، نویسندگان، هریک به نحوی سعی نمودند با تلاش‌های خود ماهیّت خشونت عیله زنان را ترسیم و با آن مبارزه نمایند. نویسندگان اساساً در قالب رمان‌های اجتماعی سعی نمودند وضعیّت زنان و خشونت‌های اعمال شده علیه آنان را تببین نمایند. این مقاله جستاری است در راستای بررسی رمان تهران مخوف نوشتة مشفق کاظمی که نخستین رمان اجتماعی ایران می‌باشد. سؤال اصلی این مقاله عبارت است از: «مهمترین کژکاردهای اخلاقی اعمال شده علیه زنان با محوریت خشونت پنهان در رمان تهران مخوف شامل چه مؤلّفه‌هایی است؟» فرضیه یا دالّ مرکزی مقالة کنونی تأکیدی است بر این مسأله که مشفق کاظمی در این رمان با به تصویرکشیدن تهرانی مخوف بعد از کشمکش‌های عصر مشروطه و اوایل پهلوی اول، به نوعی سوگ‌نامة زنان ایرانی و جامعه‌ای مردسالار را در دو شاخص کلان خشونت‌های پنهان کلامی و غیرکلامی نشان می دهد. یافته‌های مقاله با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و بهره‌گیری از منابع مکتوب و مجازی نشان داد، کژکارکردهای اخلاقی علیه زن در رمان«تهران مخوف» شامل دو شاخص کلان خشونت‌های پنهان کلامی و غیرکلامی است. براین اساس، تحقیر، تهمت، توهین، تهدید، دروغ، طعنه و متلک ذیل خشونت‌های پنهان کلامی قرار می‌گیرند و نادیده انگاشتن شخصیت زن، حمایت از رسوم غلط ازدواج، حمایت از تعدّد زوجات، خشونت جنسی و ریاکاریوظاهرسازی از جمله خشونت‌های پنهان غیرکلامی هستند.
واژگان كليدي
کژکارکردهای اخلاقی، خشونت پنهان ، تهران مخوف ، مشفق‌کاظمی، زن.
[1] . دانشجوی‌دکتری‌زبان و ادبیات‌فارسی،گروه زبان و ادبیات‌فارسی، واحد گرگان،دانشگاه‌آزاد اسلامی،گرگان، ایران.
Email: elham.ahmadi.dabir@gmail.com
[2] . دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: koobranodehi@gmail.com
[3] . استادیار گروه روانشناسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.
Email: arastoomirani@gmail.com
تاریخ دریافت: 15/11/1402 پذیرش نهایی: 13/2/1403
