بررسی انتقادی ماده انضمامی بر مبنای فلسفه مشاء و حکمت متعالیه
الموضوعات : Studies on Mulla Sadra and the Transcendent Philosophy
1 - دانشآموخته دکتری فلسفه و کلام اسلامی (گرایش حکمت متعالیه)، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: مادة انضمامی, برهانهای ماده انضمامی, مادی و مجرد, حرکت جوهری, فلسفة مشاء, حکمت متعالیه,
ملخص المقالة :
مادة انضمامی مشائی نخستین و فراگیرترین طرح تبیین فلسفی حرکت بر اساس مادیت و تجرد است. هر چند اصل اندیشه و اندیشۀ اصلی در اینباره غیر قابل انکار است، اما شیوة تحلیل مشائین از این مطلب، محدودیتهایی را در حل مسائل مترتب بر این مسئلۀ بنیادی بوجود آورده است. اثبات و نیز تبیین این نظریه بر براهین معروف قوه و فعل، فصل و وصل و نیز برهان مبتنی بر قاعدة حدوث زمانی استوار است. برای تبیین عمیقتر و نیز تعیین دقیقتر مواضع نقد، صورت منطقی این براهین ذکر و پس از آن نشان داده میشود که دیدگاه انضمامی به مادة نخستین، با مبانی اصلی حکمت مشاء ـمانند «اجتماع صور جسمی و نوعی»، «مساوقت وجود با وحدت و فعلیت»ـ و نیز مبانی صحیح حکمت متعالیه ـمانند «اصالت وجود»، «وجود رابط» و «حرکت جوهری»ـ از وجوه متعدد ناسازگار است؛ درنتیجه، باید از بنیانهای حکمت متعالیه راه دیگری برای تبیین حقیقت ماده استخراج و جایگزین مادة انضمامی کرد. این امر میتواند مبنایی برای بازشناسی مفاهیم «مجرد» و «مادی» و نیز حل مسائل دشوار حرکت و زمان و ایجاد سازگاری بیشتر آموزههای فلسفی با یکدیگر، و نیز با آموزههای اسلامی باشد.
