شناسایی عوامل موثر بر يكسان سازي نرخ هاي حق بيمه دريافتي در راستای سیاستگذاری مدیریت منابع، مصارف و ذخايرمالي سازمان تأمین اجتماعي(اداره کل شهرستان های استان تهران)
الموضوعات :
احمدرضا محمدلو
1
,
فرید عسگری
2
,
عبداله نظری
3
,
فرزانه خلیلی
4
1 - دانشجوی دکتری تخصصی گروه مدیریت صنعتی، واحد ابهر، دانشگاه آزاداسلامی، ابهر، ایران
2 - استادیار گروه اقتصاد،واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران
3 - استادیار گروه مدیریت،واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران
4 - استادیار گروه اقتصاد، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران
الکلمات المفتاحية: بیمه, سیاستگذاری, سازمان تأمین اجتماعي, نرخ حق بیمه, يكسان سازي,
ملخص المقالة :
هدف تحقیق حاضر شناسایی عوامل موثر بر يكسانسازي نرخهاي حق بيمه دريافتي در راستای سياستگذاری مدیریت منابع، مصارف و ذخايرمالي سازمان تأمین اجتماعي است. روش تحقیق آمیخته کیفی-کمی بود. جامعه آماری خبرگان مسلط به موضوع هستند و با روش گلوله برفی 20 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شد. روش گرداوری دادهها در بخش کیفی کتابخانه ای و میدانی است و روش گردآوری داده ها در بخش کمی میدانی با استفاده از پرسشنامه میباشد. روایی پرسشنامه از طریق نظرات خبرگان و جهت بررسی پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده شد جهت تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کیفی از روش گرندد تئوری و در بخش کمی از روش دلفی و نرم افزار SPSS5 استفاده شد. یافتهها نشان داد برای مدل 37 زیر مولفه شناسایی شد که7 عامل علًی شامل نحوۀ پرداخت حق بیمه، رشد حق بیمه، نرخ وصول حق بیمه و ...، 8 عامل زمینه ای شامل مدت‌زمان تعلق‌گرفتن مزایای بیمه، تعداد جمعیت مستمری بگیر، متناسب سازی با میزان سنوات و ... 7 عامل مداخله گر شامل نرخ تورم، نرخ بیکاری، ارزش و قدرت خرید پول ملی و ... ، 11 راهبرد شامل نظام چند لایه تامین اجتماعی، توسعة ظرفیت سازمانی و بهبود مدیریت، اعمال سیاست‌هایی در جهت توسعة مدیریت ذخایر صندوق‌ها و ... 4 پیامد شامل استقلال مالی و اداری، حفظ منابع مالی برای پرداخت تعهدات آتی و ... که نتایج دلفی مدل حاکی از مناسب بودن عوامل شناسایی شده بود
1. احمدی، موسی و نوروزی، مرتضی "بررسی عملکرد مالی شرکتهای بیمه پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1387 الی 1399"، فصلنامه پژوهشنامه بیمه، 31(4)، (1402)، 73-92.
2. اسدی قراگوز، سعید، دقیقی اصلی، علیرضا، مهدوی، غدیر، دامن کشیده، مرجان"عوامل مؤثر در توسعۀ مالی با تأکید بر بیمههای زندگی (مطالعۀ تطبیقی ایران و کشورهای توسعه‌یافته)"، پژوهشنامه بیمه، 34(4)، (1397). 9-45.
3. برادران، وحید، حبشی، مرتضی"برآورد احتمال و تحلیل تداوم بیمهپردازی اختیاری در سازمان تأمین اجتماعی با رویکرد زنجیر‌های مارکوف (مطالعۀ موردی: شعبۀ دو تأمین اجتماعی همدان)"، پژوهشنامه بیمه، 31(1)، (1395) 103-121.
4. خاریکی، مهدی فلاح"خسارت های مالی قابل جبران توسط بیمه گر شخص ثالث و قیود حاکم بر آن در قانون بیمه اجباری مصوب "1395، پژوهشنامه بیمه، 36(3)، (1400) 187-208.
5. خامسیان، فرزان، ملکیان، اعیا"اثرات ناشی از پاندمی کرونا بر وضعیت نقدینگی صنعت بیمه" پژوهشنامه بیمه، 4(140)، (1399). 91-124. 6. شریف، نازنین، خلیلی نژاد، مینا، صفرزاده، مصطفی"بررسی عوامل دینامیکی مؤثر بر تعداد افراد بیمه‌شده با رویکرد پویایی‌شناسی سیستم¬ها (مطالعۀ موردی: بیمۀ تأمین اجتماعی)"، پژوهشنامه بیمه، 32(4)، (1396) 21-42.
7. حمید، جلیلی¬کامجو، پرویز"بررسی اثر رژیم‌های ریسک سیاسی، اقتصادی و مالی در تقاضای بیمههای زندگی" پژوهشکده بیمه، 1، (1400) 10-38.
8. میر, سید جواد, گنجیان, مهدی, فروهش تهرانی, غلامرضا"چالش¬ها و راهکارهای صندوقهای بازنشستگی در ایران: مطالعه موردی صندوق بازنشستگی جهاد کشاورزی" سیاست‌های راهبردی و کلان, 2(شماره 7), (1402) 111-139.
9. ناظمی, بهروز, شریفی رنانی, حسین, دایی کریم زاده, سعید"تاثیر نرخ ارز بر عملکرد سودآوری شرکتهای بیمه (رویکرد VAR)"اقتصاد مالی, 14(53), (1399) 132-156.
10. مرکز پژوهش های مجلس"آسیب¬شناسی نحوه وصول حق بیمه توسط سازمان تأمین اجتماعی با رویکرد رفع موانع تولید" قابل مشاهده در: https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1667068.
11. Crabb P. R”Multinational corporations and hedging exchange rate exposure” International Review of Economics and Finance, . (2023) 233-811..
12. Eling, M., Ghavibazoo, O., Hanewald, K”Willingness to take financial risks and insurance holdings:”A European survey, Journal of Behavioral and Experimental Economics, https://doi.org/10.1016/j.socec.2021.101781. .
13. Lee, C. Chang, C. Arouri, M. Lee, C”Economic growth and insurance development: The role of institutional environments” Economic Modelling, . (2022)59, 361–369.
14. Hue, S, Z., Pu, L., Ke, W”Is the “One Province One Rate” premium policy reasonable for Chinese crop insurance? The case in Jilin Province” Journal of Integrative Agriculture, . (2018) 17(8): 1900–1911..
15. Lee, C, C., Chang, C., Arouri, M., Lee, C, C”Economic growth and insurance development: The role of institutional environments” Economic Modelling, . (2016)59, 361-369..
16. Gabriel L”Economic growth and manufacturing: An analysis using Panel VAR and intersectoral linkages” Structural Change and Economic Dynamics, , (2020) 49, 43-61..
17. Yu, J., Sumner, A, D., Lee, H”Premium rates and selection in specialty crop insurance markets” Evidence from the catastrophic coverage participation, Food Policy . (2021) 101, 1-15..
شناسایی عوامل موثر بر يكسانسازي نرخهاي حق بيمه دريافتي در راستای سیاستگذاری مدیریت منابع، مصارف و ذخايرمالي سازمان تأمین اجتماعي(اداره کل شهرستانهای استان تهران)
* احمدرضا محمدلو ** فرید عسگری *** عبدالله نظری **** فرزانه خلیلی
* دانشجوی دکتری تخصصی گروه مدیریت صنعتی، واحد ابهر، دانشگاه آزاداسلامی، ابهر، ایران.
mohamadlua@yahoo.com
** استادیار گروه اقتصاد،واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران.
fi.asgarii@gmail.com
*** استادیار گروه مدیریت،واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران.
nazari_iee@yahoo.com
**** استادیار گروه اقتصاد، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران.
Farzaneh_khalili2001@yahoo.com
تاریخ دریافت: 27/02/1403 تاریخ پذیرش: 19/04/1403
چکیده
هدف تحقیق حاضر شناسایی عوامل موثر بر يكسانسازي نرخهاي حق بيمه دريافتي در راستای سياستگذاری مدیریت منابع، مصارف و ذخايرمالي سازمان تأمین اجتماعي است. روش تحقیق آمیخته کیفی-کمی بود. جامعه آماری خبرگان مسلط به موضوع هستند و با روش گلوله برفی 20 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شد. روش گرداوری دادهها در بخش کیفی
کتابخانهای و میدانی است و روش گردآوری دادهها در بخش کمی میدانی با استفاده از پرسشنامه میباشد. روایی پرسشنامه از طریق نظرات خبرگان و جهت بررسی پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده شد جهت تجزیه و تحلیل دادهها در بخش کیفی از روش گرندد تئوری و در بخش کمی از روش دلفی و نرمافزار SPSS5 استفاده شد. یافتهها نشان داد برای مدل 37 زیر مولفه شناسایی شد که7 عامل علًی شامل نحوۀ پرداخت حق بیمه، رشد حق بیمه، نرخ وصول حق بیمه و ...، 8 عامل
زمینهای شامل مدت‌زمان تعلق‌گرفتن مزایای بیمه، تعداد جمعیت مستمری بگیر، متناسبسازی با میزان سنوات و ... 7 عامل مداخله گر شامل نرخ تورم، نرخ بیکاری، ارزش و قدرت خرید پول ملی و ... ، 11 راهبرد شامل نظام چند لایه تامین اجتماعی، توسعة ظرفیت سازمانی و بهبود مدیریت، اعمال سیاست‌هایی در جهت توسعة مدیریت ذخایر صندوق‌ها و ... 4 پیامد شامل استقلال مالی و اداری، حفظ منابع مالی برای پرداخت تعهدات آتی و ... که نتایج دلفی مدل حاکی از مناسب بودن عوامل شناسایی شده بود.
واژههای کلیدی: بیمه، سیاستگذاری،سازمان تأمین اجتماعي، نرخ حق بیمه، يكسانسازي.
نوع مقاله: علمی
سازمان تامین اجتماعی، به‌عنوان یک نهاد عمومی غیردولتی بین نسلی، با هویت اجتماعی- اقتصادی در یک گستره عمومی، جامع‌ترین و محوری‌ترین ارائه‌دهنده حمایت‌های قانونی تامیناجتماعی مبتنی بر اصول بیمههای
نویسنده عهدهدار مکاتبات: فرید عسگری Fi.asgarii@gmail.com
|
کشور را تحت‌پوشش خود دارد و با قشر بزرگی از مردم ایران در ارتباط مستقیم است. با توجه به‌گستردگی این سازمان و جایگاه مهمی که در ساختار اجتماعی و اقتصادی کشور دارد، حرکت به‌سمت رفع چالش‌های پیش‌روی این سازمان، یکی از مهم‌ترین اولویت‌های اقتصادی کشور برای رفع موانع تولید و پشتیبانی از آن است؛ چراکه این سازمان به‌واسطه ماهیت خدمات و جامعه تحت‌پوشش آن، نقش مهمی در امنیت اجتماعی و توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد. از دیدگاه اقتصاد رفاه نیز گسترش نظامات تامیناجتماعی و ترفیع مشکلات آن سبب افزایش امید به‌زندگی، بهبود وضعیت و کیفیت زندگی افراد، افزایش سطح فرهنگی و بهداشتی، کاهش فقر و متعادل کردن توزیع درآمد، کاهش ریسک و نااطمینانی نیروی کار در سالهای آتی (بازنشستگی) و به‌طور کلی بهبود زیست اجتماعی و اقتصادی جامعه میشود. در حال حاضر سازمان تأمین اجتماعی با
چالشهایی از جمله کاهش نسبت پشتیبانی، تعارض منافع کارفرما و سازمان و .. دست و پنجه نرم میکند. شاخص «نسبت پشتیبانی» برابر است با نسبت تعداد بیمهشدگان به‌تعداد مستمری‌بگیران. کاهش این نسبت خود برخاسته از عواملی همچون کاهش میانگین سن بازنشستگی، گسترش پوشش بازنشستگی، اشکالات در تعاریف و مصادیق مشاغل سخت، اعطای بازنشستگی زودهنگام و افزایش امید به‌زندگی است. این نسبت در 20 سال اخیر 45درصد کاهش داشته و به6/4 در سال 98 رسیده‌است. تعارض منافع یکی دیگر از مشکلات کنونی مابین سازمان تامیناجتماعی و کارفرمایان و پیمانکاران است که برخوردهای سلیقه‌ای، عدم‌اجرای برخی قوانین و حتی تمرکز ماموران مالیاتی بر حسابرسی به‌جای بازرسی، از این چالش ناشی میشود. مشکلاتی مانند حسابرسی دفاتر در بازه زمانی بیش از یک سال، دریافت حق بیمه قرارداد از پیمان‌های خرید و فروش و عدم‌اجرای ماده 11 قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و ماده 40 قانون رفع موانع تولید و رقابت‌پذیری نیز ذیل این چالش محسوب می‌شوند (جانمحمدی، 1400: 2).لذا به نظر میرسد تحقیق در زمینۀ شناسایی عوامل موثر بر يكسان سازي نرخ هاي حق بيمه دريافتي در راستای ساستگذاری مدیریت منابع، مصارف و ذخاير مالي سازمان تأمین اجتماعي از اهمیت فراوانی برخوردار باشد.
شناسایی عوامل موثر بر یکسانسازی نرخهای حق بیمه ... / فرید عسگری و همکاران 108 |
1-2- مفهوم بيمه
واژه بيمه كه در زبان فرانسه assurance و در زبان انگليسي insurance ناميده ميشود. ظاهراً به كلام فارسي شباهت دارد ولي معلوم نيست از چه تاريخي مصطلح شده و غرض از استعمال آن چه بوده است [2]. لغت شناسان معتقدند كه واژه‌هاي انگليسي و فرانسه از ريشه لاتين sencurus كه به معناي اطمينان است گرفته شده و علاوه بر عقد بيمه در معاني تضمين، تأمين، اعتماد يا اطمينان به كار رفته است [9]1.
واژه بيمه در اغلب زبان‌هاي ديگر نيز از همين ريشه مشتق شده است. در حالي كه تصور نمي‌رود كه واژه بيمه در فارسي خود از ريشه‌هاي عربي، تركي، عبراني، يوناني، روسي يا لاتين باشد گو اينكه واژه‌هاي بسياري در زبان فارسي از اين زبان‌ها گرفته شده اما اين همه ، به نظر مي‌رسد كه ريشه اصلي همان ((بيم)) است زيرا عامل اساسي انعقاد عقد بيمه ، ترس و گريز از خطر است و به سبب همين ترس و به منظور حصول تأمين عقد بيمه وقوع مي‌يابد[5].
2-2- وضعیت نظام تامین بیمه در ایران
با وجود پوشش بالای بیمه در ایران از دید مدیریت منابع، سازمان های بیمه گر، نقش پایه ای در جمعآوری و مدیریت منابع که در بخش سلامت دارند و به نظر
میرسد که هیچ سیاست ویژهای برای دخالت در انتخاب روش عرضه منابع و تعیین سیاستها و منابع وجود ندارد. درنتیجه، کاهش در منابع منجر به پایین آمدن سطح کیفیت خدمات ارائه شده توسط سازمانهای بیمهگر خواهد شد [5].
چنین چرخه معیوبی، نقش سازمان بیمهگر را در ایران کمرنگ خواهد نمود و مشارکت عادلانه در تامین مالی نظام سلامت را به حداقل خواهد رساند. به عنوان شاهدی از این ادعا، وضعیت مردم تحت پوشش صندوقهای متفاوت بیمه به گونهای است که حدود 36.9% از جمعیت، تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی (این سیستم مالی شبیه سیستم بیسمارک است.)، 39.2% از آنها، تحت پوشش بیمه خدمات درمانی (این سیستم مالی شبیه سیستم بوریج است.)، 29.2% از جمعیت روستایی و 5.2% از سایر، تحت پوشش کمیته امداد و 3.2% تحت پوشش بیمه درمانی نیروهای مسلح (ماهیتی مشابه با بیمه خدمات درمانی دارد.) هستند. درعین حال، پرداخت مستقیم از جیب، سهم عظیمی از پرداخت ها را به خود اختصاص داده است.
سهم سلامت از بودجه در کشورهای مختلف دنیا به عنوان شاخصی از توسعهیافتگی و توجه دولت به سلامت و رفاه مردم است. اکثر دولتها سه اولویت مهم در بودجه خود دارند. امنیت، سلامت و آموزش، این سه اولویت اصلی اکثر کشورهای دنیاست و به همین دلیل بودجه بیشتری به این بخش ها اختصاص می دهند. سازمان بهداشت جهانی نیز با استناد به سه شاخص «سهم سلامت از تولید ناخالص ملی»، «مشارکت مالی مردم در پرداخت هزینه‌های سلامت» و «هزینه‌های سنگین درمان» امنیت سلامت را در کشورهای مختلف ارزیابی میکند [8].
در ایران براساس برآوردهای انجام شده، سهم مردم از هزینه‌های سلامت در سال 89 حدود 54 درصد بود. این رقم اکنون با توجه به تورم افسارگسیخته سالهای اخیر به بالای 60 درصد رسیده است تا جایی که برخی نمایندگان مجلس از سهم حدود 70 درصدی مردم از هزینه‌های سلامت سخن می‌گویند. ایران در این زمینه براساس آمارهای رسمی در بین کشورهای جهان رتبه 118 را دارد [9].
برنامه‌ریزان در قانون برنامه چهارم توسعه، دولت را موظف کرده بودند که از سال ابتدایی اجرای این قانون یعنی ۱۳۸۴ تا پایان آن (۱۳۸۹) سهم حق بیمه مردم به ۳۰ درصد کاهش یابد و ۷۰ درصد مابقی توسط بیمه‌ها پرداخت شود. اما نه تنها این تکلیف قانونی اجرایی نشد بلکه با یک عقبگرد آشکار در طول برنامه چهارم، سهم هزینه‌های درمان بیماران از ۴۰درصد سال ۱۳۸۴ (سال نخست فعالیت دولت نهم) به ۵4 درصد در سال ۱۳۸۹ افزایش یافت. عدم موفقیت دولت نهم در اجرای این ماده قانونی باعث شد تا با تأکید مقامات ارشد نظام، یک بار دیگر این تکلیف در قالب برنامه پنجم توسعه گنجانده شود. بنابراین دولت باید سالانه ۶ درصد از هزینه‌های درمان سهم مردم را کاهش دهد تا در سال پایانی این برنامه (۱۳۹۴) این سهم به زیر ۳۰ درصد برسد. اکنون که حدود ۳ سال از اجرایی شدن این برنامه می‌گذرد، براساس تحقیقات مستقل که اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز آن را تایید میکنند، سهم مردم به ۷۰ درصد افزایش یافته است[5].
شناسایی عوامل موثر بر یکسانسازی نرخهای حق بیمه .../ فرید عسگری و همکاران 109 |
3-2- بهبود نرخهای حق بیمه تامیناجتماعی و توسعه انسانی
رفاه اجتماعی به مفهوم فراهم ساختن آسایش جسمی، روحی و فکری زندگی انسانها میباشد که کلیه جنبههای مادی و معنوی آحاد جامعه را با دامنهای بسیار گسترده در بر میگیرد، همچنانکه مسائلی از قبیل امنیت جان و مال، تأمین شغل، بهداشت و درمان، آموزش و پرورش، تأمین مسکن و مانند اینها را نیز شامل میشود چهار نظریه پرداز استدلال کردهاند که رفاه اجتماعی هم واجد معنا است و هم قابل اجرا [8].
جرمی بنتام (1748-1832) بیان میکند، رفاه اجتماعی= بهرهمندی اجتماعی = حداکثر خیر و خوشبختی برای آحاد مردم. مشکل اساسی فلسفه او این است که بهزیستی را به بهرهمندی و بهرهمندی را به مفهومی سطحی از خوشبختی کاهش می‌دهد [11]. اسیپیگو (1877-1959) اقتصاددان رفاهی استدلال میکرد که مقایسههای بین افراد میتواند صورت گیرد، زیرا بهزیستی مقولهای است که به آمال و آرزوها ارتباط دارد و آرزوها را میتوان بر مبنای معیارهای پولی اندازهگیری کرد. ویلفرد پارتو (1848-1923) بیان میکند جامعهای که قادر باشد دست کم وضع زندگی یکی از آحاد خود را بهتر سازد، مشروط بر آن که وضع هیچ کس را بر اثر این کار بدتر نکند، میتواند به عنوان جامعهای که در جریان بهبود شرایط رفاهی خویش است توصیف شود (گابریل،2020). اما مشکل تعریف رفاه اجتماعی در قالب کآرایی- پارتویی در این است که خود به خود ناچار به موضعگیری نفع وضع موجود میشویم [11]. اگر تغییری باعث شود که وضع یک نفر بدتر شود، صرف نظر از آن که آن جامعه چقدر نابرابر است و آن شخصی که وضعاش بدتر شده است هنوز چقدر ثروتمند است، باید گفت که تغییری ناموجه صورت گرفته است. جان راولز (1972) می‌گوید جامعهای که توزیع منابع در آن عادلانه باشد، وضعیت رفاهی بهتری از جامعهای دارد که منابع آن به شکل عادلانه توزیع نمیشود و توزیع عادلانه به این معناست که برای محروم‌ترین افراد مطلوب باشد. بدین ترتیب رفاه اجتماعی مستلزم حذف نابرابریهای غیرعادلانه است نه حذف صرف نابرابری[8]. هر چند تعاریف مختلفی را برای تأمین اجتماعی میتوان بیان نمود، لیکن مفهوم اصلی آن این است که در مواردی که معضلاتی در تحصیل و کسب درآمد افراد جامعه به عللی، از جمله بیماری، بیکاری، ازکارافتادگی و سالمندی پدید آید، در آن صورت حمایت افراد از منظر تأمین یا جبران درآمد آنان، به عهده نهاد تأمین اجتماعی است. بر این اساس در تعریف مقاوله نامه شماره 102 سازمان
بینالمللی کار آمده است:
«تأمین اجتماعی به منزله حمایتی است که جامعه در قبال پریشانیهای اجتماعی و اقتصادی پدید آمده به واسطه قطع یا کاهش شدید درآمد افراد، ناشی از بیماری، بارداری، حوادث و بیماریهای ناشی از کار، سالمندی، بیکاری، ازکارافتادگی، فوت و همچنین ناشی از افزایش هزینه‌های درمان و نگهداری خانواده (عائلهمندی) به اعضای تحت پوشش خود ارائه می‌دهد.»
2-4- تئوری آبراهام مازلو
مازلو یکی از بنیانگذاران روانشناسی انسانگرا است که در سال 1942 در مقالهای با عنوان نظریهای درباره انگیزش، پنج نیاز اساسی را در انسان با ویژگیهای زیر مطرح ساخت:
شناسایی عوامل موثر بر یکسانسازی نرخهای حق بیمه ... / فرید عسگری و همکاران 110 |
2- حس صیانت برای تامین محیطی امن و تداوم زندگی آزاد بدون تهدید و ارعاب لازم است که این نیازها ارضاء شود. ارضاء این نیازها در جوامع بشری نوید بخش دنیایی با صلح و آرامش خواهد بود.
3- نیازهای تعلق، مهر و محبت، علاقه و دوستی که با عنوان کلی نیاز های اجتماعی معرفی می شوند. این نیازها بازگوکننده اشتیاق و علاقه انسان برای پذیرفتهشدن توسط دیگران است.
4- نیازهای خود شکوفایی، نیاز فرد برای قرار گرفتن در جایگاهی است که قابلیت وی را مشخص کند و احترام دیگران را برانگیزد. پیشرفت، احراز صلاحیت، پایگاه اجتماعی و شغلی، کسب معروفیت و شناختگی این نیاز ها را برآورده می سازد. به کلی ، انسان با ارضای چنین نیاز هایی خواستار توجه و احترام دیگران است، ومایل است که از موقعیت اجتماعی مناسبی برخوردار باشد و اطرافیان قدر و منزلت برای او قائل شوند [8].
5- نیاز پرورش و رشد شخصی (از طریق رشد امکانات و ظرفیتها و استعدادها) به دست آوردن هدفهای زندگی از طریق قابلیتهای شخصیتی است که، بازده نیازهای فوق را در سه سطح جمعبندی می کند:
سطح اول: نیازهای حیاتی و زیستی (غذا، امنیت و بهداشت و...)
سطح دوم: نیاز های ارتباطی (ارتباط با دیگران، تعلق به گروه، پیوندهای عاطفی)
سطح سوم: نیاز به رشد و شکوفا شدن استعدادهای فکری ونیروهای بالقوه در فرد مربوط میشود. برحسب این نظریه، نیازهای یک سطح، هنگامی شدت پیدا میکند که نیازهای سطحی ما قبل ارضاء شده باشد.
معمولا اگر نیازهای سطح اول و دوم تامین شده باشد، باعث ظهور نیازهای سطح سوم باشد. نیازهای سطح سوم، آنهایی هستندکه طبیعتا ارضائشان دشوار است.
سازمانها تا آنجایی میتوانند به حیات خود ادامه دهند که بتوانند نیازهای افراد را برآورده سازند (همان).
به عقیده مازلو میزانی که یک نیاز ارضاء میشود به همان نسبت از قدرت انگیزشی آن کاسته میگردد وبه اهمیت نیاز بالا تر از آن افزوده میشود. نیازی که کاملا برآورده شده باشد، تاثیری در انگیزش نخواهد داشت. مازلو استدلال می کند، اساس سلسله مراتب نیازها، ارتباطی با تکامل موجود زنده دارد، زیرا نیازهای سطح بالا مخصوص موجودات زنده تکامل یافتهتر است که موجودات زنده عالی را متمایز میسازد به طوری که خود شکوفایی تنها مختص نوع انسان است [8].
با اتکاء به دیدگاه نظری مازلو، زمانی که از نیاز صحبت میشود، فرد یا افراد در درون خود این نیاز را احساس میکنند که پرداخت حق بیمه در وجود آنها تبدیل به یک نیاز شده است، ارتباط داشتن با تامین اجتماعی یک نوع نیاز است، داشتن اطلاعات کافی در زمینه قوانین بیمهای نیاز است، که در نهایت ارضای این نیازها منجر به افزایش سطح عمومی رفاه در جامعه خواهد شد.
2-5- تئوری گرونبرگ و فریزر
گرونبرگ رضایت را عبارت از درجه یا میزان رضای امیال (انتظار/نیازها) فرد تلقی میکند. به این مفهوم که رضایت از یک بخش بر روی رضایت از بخشهای دیگر زندگی اجتماعی تاثیرگذار خواهد بود. مثلا اگر فرد یا افرادی رضایت از زندگی خود را به دولت و نهادهای دولتی تسری دهند، رضایت از دولت نیز می تواند انگیزه ی آنها را با سازمانهای دولتی تحت تاثیر قرار دهد. «فریزر» مشارکت را با توسل به انگیزههای اقتصادی و مادی عامل کنش معرفی میکند، هرچند که فرهنگ را نیز در این رابطه اثرگذار میپندارد. براساس نظر جیمز فریزر، اگر رضایت متقابل حاصل نشود هیچ نوع عمل مثبتی ایجاد نخواهد شد و هر فرد برای دستیابی به سود باید بهایی بپردازد [11].
2-6- بیمه و توسعه
هنگامی که در مورد بیمه صحبت میشود، اغلب افراد بر این عقیده‌اند که بیمه در برابر جوانب زیان‌های مالی رویدادهایی مانند مرگ ناگهانی، جراحت، بیماری، از دست رفتن دارایی‌ها، از دست رفتن توان کاری، یا مسوولیت‌های حقوقی و هزینه‌های ناخواسته از بیمه‌گذاران حفاظت میکند. اما واقعیت این است که صنعت بیمه علاوه‌بر این خدمات، خدمات بسیار گسترده‌تر و مهم‌تری در صحنه اقتصاد کشور ارائه میکند. به اختصار، از جمله خدمات بیمه به اقتصاد میتوان به چند مورد اشاره کرد: واکنش سریع به رویدادهای فردی و گروهی در زیان‌های مالی، واگذاری ریسک فعالیت‌ها، حفاظت سرمایه‌ها، مشارکت در سیاست‌های اجتماعی، حفظ زنجیره تولید، تزریق سرمایه به اقتصاد ملی، سازندگی، حمایت از ایجاد زیربناهای کشور، تسهیل ابداع و ابتکار، تسهیل اعتبارات [6].
شناسایی عوامل موثر بر یکسانسازی نرخهای حق بیمه .../ فرید عسگری و همکاران 111 |
[8] در مطالعه خود نتیجه گرفتند که وضعیت سلامت در جامعه ما مناسب و در شأن یک کشور اسلامی با این همه منابع نیست. در سال 93 هر چند بودجه سلامت 14 درصد افزایش یافت اما با توجه به اینکه هزینه‌های سلامت براساس گزارشات مرکز آمار ایران در سال 92، 37 درصد نسبت به سال قبل افزایش دارد و از سوی دیگر تورم بخش سلامت طبق برآوردها حدود 60 درصد برآورد شده است، نمیتوان امیدی به تغییر در وضعیت سلامت مردم داشت. تنها چیزی که میتوان گفت اینکه شتاب وخیمتر شدن وضعیت سلامت کمی کند شده است. اگر مسئولین و مقامات کشور چارهای اساسی برای این وضعیت نیندیشند و وضعیت سلامت جامعه بحرانی بزرگتر از بحرانهای سیاسی را رقم خواهد زد که مهار آن ساده نخواهد بود.
[1] در تحقیق خود اذعان دارند که رفاه اجتماعی به مفهوم فراهم ساختن آسایش جسمی، روحی و فکری زندگی انسانها میباشد که کلیه جنبههای مادی و معنوی آحاد جامعه را با دامنهای بسیار گسترده در بر میگیرد، همچنانکه مسائلی از قبیل امنیت جان و مال، تأمین شغل، بهداشت و درمان، آموزش و پرورش، تأمین مسکن و مانند اینها را نیز شامل میشود چهار نظریهپرداز استدلال کردهاند که رفاه اجتماعی هم واجد معنا است و هم قابل اجرا.
[7] در تحقیقی با عنوان "بررسی اثر رژیم‌های ریسک سیاسی، اقتصادی و مالی در تقاضای بیمههای زندگی" اذعان میدارد که نرخ بهره حقیقی دارای اثر آستانه‌ای و تأثیر معنی‌داری نیست که دلیل آن میتواند عدم توسعه مالی بازارهای مالی، دخالت در بازار پول و سیستم بانکی و تعیین دستوری نرخ بهره در کشو رهای منتخب باشد. در رژیم با ریسک مالی کمتر حساسیت تقاضای بیمههای زندگی به نرخ تورم کمتر است و بیمه زندگی به‌عنوان یک دارایی با بازدهی بلندمدت شناخته میشود.
[4] در تحقیقی با عنوان "خسارت‌های مالی قابل جبران توسط بیمهگر شخص ثالث و قیود حاکم بر آن در قانون بیمه اجباری مصوب 1395" اذعان می دارد که عدم شفافیت قانون بیمه اجباری مصوب 1395 در مورد برخی مصادیق خسارت‌های مالی وارده بر شخص ثالث و قیود و شرایط حاکم بر جبران آن ها،سبب ظهورتردیدها و
ابهامهایی شده که موجد اختلاف دیدگاه و تضارب آرا است. لذا دخالت قانونگذار و اصلاح قانون ضروری
می‌نماید.
بدلی وند،کریمیان و فتحی(1400) در تحقیقی با عنوان "عملکرد سازمان تامین اجتماعی در تحقق عدالت اجتماعی"اذعان نمودهاند که عملکرد سازمان تامین اجتماعی در تحقق عدالت اجتماعی در حد متوسط بوده و اصلیترین شاخص عدالت اجتماعی را در نظام حمایتی و باز توزیعی خدمات، دسترسی مناسب به فرصتها و شایستهسالاری دانستهاند.
[5] در تحقیقی با عنوان"اثرات ناشی از پاندمی کرونا بر وضعیت نقدینگی صنعت بیمه" اذعان میدارد که کاهش شاخص نقدینگی صنعت بیمه در شرایط کوتاهمدت و بحرانی در صورت کاهش رشد تولید ناخالص داخلی جهانی به میزان 0.5 درصد و یا 2.8 درصد به ترتیب مساوی 34.14 و 34.18 است و کاهش شاخص نقدینگی در شرایط بلندمدت و بحرانی به ترتیب مساوی 33.07 و 33.12 است. نتایج بالا موید آن است که شرکتهای بیمه جهت پوشش ریسک مذکور در شرایط بحرانی میبایست در کوتاهمدت نسبت به افزایش نسبت موجودی نقد و دارایی‌هایی با نقدشوندگی بالا اقدام نماید.
[2] در تحقیقی با عنوان "عوامل مؤثر در توسعۀ مالی با تأکید بر بیمههای زندگی (مطالعۀ تطبیقی ایران و کشورهای توسعه‌یافته)" اذعان میدارد که فرضیۀ اول تحقیق، «توسعۀ بیمههای زندگی تأثیر معنی‌داری در توسعۀ مالی در کشورهای توسعه‌یافته گذاشته است»، تأیید میشود، اما فرضیۀ دوم تحقیق، «توسعۀ بیمههای زندگی تأثیر معنی‌داری در توسعۀ مالی در ایران گذاشته است»، با سطح معنی‌داری پایین تأیید میگردد.
شناسایی عوامل موثر بر یکسانسازی نرخهای حق بیمه ... / فرید عسگری و همکاران 112 |
[17]2 اذعان دارد که جرمی بنتام (1748-1832) بیان میکند، رفاه اجتماعی= بهرهمندی اجتماعی = حداکثر خیر و خوشبختی برای آحاد مردم. مشکل اساسی فلسفه او این است که بهزیستی را به بهرهمندی و بهرهمندی را به مفهومی سطحی از خوشبختی کاهش می‌دهد.
[15]3 در تحقیقی با عنوان "حمایت از کارگران غیرسازمان یافته خوداشتغال تحت قانون تامین اجتماعی"اعلام نموده است که حمایت از کارگران غیرسازمان یافته در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و قوانین کار، فناوری های مرتبط و حمایت دولت ها در زمینه تامین اجتماعی کارگران نیازمند توسعه است.
[17] 4 در تحقیقی با عنوان "نرخ حق بیمه و انتخاب در بازارهای بیمه محصولات تخصصی: شواهدی از مشارکت پوشش حوادث" اذعان میدارد که بررسیها در ایالات متحده نشان داد پرمصرفترین نوع بیمه، بیمه محصولات زراعی در میان تولیدکنندگان محصولات تخصصی در کشور بوده است. الگوهای پوشش حوادث در انواع میوه، سبزیجات، آجیل درختی و باغبانی محصولات زراعی نشان می دهد که بازده مورد انتظار برای "سرمایه گذاری" در بیمه محصولات یارانه ای بر استفاده از بیمه تأثیر
میگذارد.
[9]5 در تحقیقی با عنوان"تمایل به پذیرش ریسکهای مالی و داراییهای بیمه: یک نظرسنجی اروپایی "اذعان میدارد که ما رابطه بین تمایل خود گزارش شده برای پذیرش خطرات مالی و مالکیت بیمه عمر و بیمه مراقبت طولانی مدت را بررسی میکنیم. برای نمونه از افراد بالای 50 سال از 14 کشور استفاده شد. نتایج حاکی ازیک رابطه مثبت بین تمایل به پذیرش خطرات مالی و مالکیت بیمه مراقبت طولانی مدت و بیمه عمر میباشد.
[5]6 در تحقیقی با عنوان "حمایت از کارگران غیرسازمانیافته خوداشتغال تحت قانون تامین اجتماعی" اعلام نموده است که حمایت از کارگران غیرسازمانیافته در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و قوانین کار، فناوریهای مرتبط و حمایت دولتها در زمینه تامین اجتماعی کارگران نیازمند توسعه است.
[13]7 در تحقیقی با عنوان "رشد اقتصادی و توسعه بیمه: نقش محیط‌های نهادی" به این نتیجه رسیده‌اند که شرایط نهادی به‌طورکلیمی‌تواند رشد بخش بیمه عمر را تحت تأثیر قرار دهد. این نتیجه ممکن است بر اساس ریسک و انتخاب نامساعد، رفتار پرخطرو همچنین نوسانات اقتصاد کلان اتفاق بیافتد.
با بررسی های انجام شده مشخص شد تحقیقی در داخل با عنوان شناسایی عوامل موثر بر يكسان سازي نرخهاي حق بيمه دريافتي در راستای سياستها و مدیریت ذخاير مالي سازمان تأمین اجتماعي صورت نپذیرفته است.
3- روش تحقیق
روش تحقیق حاضر روش آمیخته کیفی-کمی بود. در بخش کیفی ما از روش داده بنیاد (گراندد تئوری) استفاده مینماییم. روش داده بنیاد (گراندد تئوری) یک روش پژوهشی استقرایی و اکتشافی است که به پژوهشگران در حوزههای موضوعی گوناگون امکان می‌دهد تا به جای اتکا به تئوری‌های موجود، خود به تدوین تئوری اقدام کند؛ و همچنین در کشف پدیدههای سازمانی قابل استفاده است. جامعه آماری خبرگان مسلط به موضوع هستند که دارای حداقل 10 سال سابقه کاری، مدرک فوق لیسانس به بالا میباشد و با روش گلوله برفی 20 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شد. روش گرداوری دادهها در بخش کیفی کتابخانهای و میدانی است که در بخش کتابخانهای به بررسی ادبیات و مبانی نظری پژوهش پرداخته شد و در بخش میدانی جهت گردآوری دادهها از خبرگان اقدام گردید. روش گردآوری دادهها در بخش کمی میدانی میباشد که با استفاده از یک پرسشنامه دلفی با توجه به طیف لیکرت 5 نقطهای ( خیلی کم=1، کم=2، متوسط=3، زیاد=4 و خیلی زیاد=5) گویهها امتیازبندی شدند. روایی پرسشنامه از طریق نظرات خبرگان و جهت بررسی پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده شد و مقدارد آلفا 0.818بدست آمده است و پایایی مورد تایید میباشد. جهت تجزیه و تحلیل دادهها در بخش کیفی از روش گرندد تئوری و در بخش کمی از روش دلفی و نرم افزار SPSS 25 استفاده شد.
شناسایی عوامل موثر بر یکسانسازی نرخهای حق بیمه .../ فرید عسگری و همکاران 113 |
همانظور که گفته شد جهت بدست آوردن ابعاد مدل از رویکرد گرندد استفاده شد که طی مصاحبههای انجام شده با خبرگان مقوله ها،زیر مقولههای هر یک شناسایی شدند که به شرح جدول 1 میباشند. در این خصوص
میتوان بیان داشت که با توجه به جدول فوق هر یک از مفاهیم باز ایتدا تدوین و در نهایت با توجه به مفهوم اصلی عبارت، کد محوری شناسایی شده که همان زیر مقوله هر طبقه از مقولات تعیین شده هستند و در مقوله مربوط خود قرار گرفتند که میتوانند بر سياستها و ذخاير مالي سازمان تأمین اجتماعي موثر واقع گردند.
[1] . Kazim
[2] .puons
[3] .Sujit kar
[4] .Yu et al.
[5] . Eling
[6] . Sujit kar
[7] . Lee et al.
شناسایی عوامل موثر بر یکسانسازی نرخهای حق بیمه ... / فرید عسگری و همکاران 114 |
پیامدها | راهبردها | مداخله گر | زمینه ای | علی | عوامل زیر مولفه ها |
|
|
|
|
| نحوۀ پرداخت حق بیمه |
|
|
|
|
| رشد حق بیمه |
|
|
|
|
| نرخ وصول حق بیمه |
|
|
|
|
| مبنای محاسبه حق بیمه |
|
|
|
|
| مقادیر بهینه نرخ کسورات |
|
|
|
|
| تمایز بین مساوات و عدالت |
|
|
|
|
| اعمال نرخ ثابت افزایش |
|
|
|
|
| مدت‌زمان تعلق‌گرفتن مزایای بیمه |
|
|
|
|
| تعداد جمعیت مستمری بگیر |
|
|
|
|
| متناسب سازی با میزان سنوات |
|
|
|
|
| میانگین پرداخت حق بیمه |
|
|
|
|
| اجراي قاعده عدالت در پرداخت |
|
|
|
|
| تقویت نظام آماري و اطلاعاتي |
|
|
|
|
| تعامل با شركاي اجتماعي |
|
|
|
|
| نقل‌وانتقال كسورات بازنشستگي به سازمان تأمين اجتماعي |
|
|
|
|
| نرخ تورم |
|
|
|
|
| نرخ بیکاری |
|
|
|
|
| ارزش و قدرت خرید پول ملی |
|
|
|
|
| معافیت مالیاتی |
|
|
|
|
| پرداخت سهم دولت از حق‌بیمه |
|
|
|
|
| مصوبات دولت، شوراي اقتصاد و مجلس شوراي اسلامي مبني بر افزايش قيمتها و تعرفهها |
|
|
|
|
| اعلام واقعي دستمزد بيمه‌شدگان توسط كارفرمايان |
|
|
|
|
| نظام چند لایه تامین اجتماعی |
|
|
|
|
| توسعة ظرفیت سازمانی و بهبود مدیریت |
|
|
|
|
| اعمال سیاست‌هایی در جهت توسعة مدیریت ذخایر صندوق‌ها. |
|
|
|
|
| بکارگیری سیاست‌هایی به منظور گسترش سطح پوشش. |
|
|
|
|
| تعدیل تدریجی نرخ تعلّق مستمری برای رسیدن به نرخ جایگزینی مورد هدف، |
|
|
|
|
| تعدیل سن بازنشستگی |
|
|
|
|
| مکانیزم ترمیم مستمری خودکار برای مستمری مبتنی بر شاخص قیمت مصرفی |
|
|
|
|
| معین‌کردن مکانیزم شفاف و از نظر مالی پایدار به منظور تأمین بدهی مستمری نظام جاری، |
|
|
|
|
| بهبود شفافیت و پاسخ‌گویی در مدیریت صندوقهای مستمری. |
|
|
|
|
| معرفی مالیات‌ها و عوارض جدید اجتماعی |
|
|
|
|
| کاهش نرخ تعلق‌پذیری مستمری |
|
|
|
|
| استقلال مالی و اداری |
|
|
|
|
| حفظ منابع مالی برای پرداخت تعهدات آتی |
|
|
|
|
| ارایه و تعهد خدمات بازنشستگی فراتر از توان مالی |
|
|
|
|
| متناسب سازی و روزآمد سازی سنواتی مستمری ها مبتنی بر میزان مشارکت فرد |
شناسایی عوامل موثر بر یکسانسازی نرخهای حق بیمه .../ فرید عسگری و همکاران 115 |
روش دلفی
در اين پژوهش، روش دلفي در مجموع در سه دور به انجام رسيد كه در اين بخش يافتههاي حاصل از هر دور به تفکیک ارائه ميشود. در پرسشنامۀ دور اول دلفی ليستي از عوامل بود كه از پژوهشهاي پيشين و نظرات خبرگان استخراج شده بود ارائه گرديد. که پاسخگو بايد نظر خود را دربارة ميزان تأثير هر يك از زیر مولفهها ارائه دهد که انتخاب يكي از گزينههاي موجود در مقابل آنها اعلام میکرد. اين گزينهها در قالب طيف لیکرت و شامل "تأثير بسيار كم: "1، "تأثير كم: 2"، "تأثير متوسط: 3"، "تأثير زياد: 4" و "تأثيربسيار زياد: 5" بوده است. نتايج مرتبط با پرسشنامۀ دور اول دلفی که شامل مواردی مانند تعداد پاسخها براي هر گويه، ميانگين پاسخها، انحراف معیار آنها هر زیر مولفه بر اساس ميانگين پاسخ ها درج شده است. ضريب هماهنگي كندال پاسخهاي اين دور معادل 0.86 میباشد که نشاندهنده توافق متوسط بین اعضای خبرگان است.
در پرسشنامۀ دور دوم، ليستي از عواملي ارائه گرديد كه شركتكنندگان در دور اول مورد بررسی قرار دادند. در اين بخش، پاسخگو بايد نظر خود را دربارة ميزان تأثير هر يك زیر مولفهها، با انتخاب يكي از گزينههاي موجود در مقابل آنها اعلام ميكرد. اين گزينهها در قالب طيف لیکرت و شامل "تأثير بسيار كم: 1، "تأثير كم: 2"، "تأثير متوسط: 3"، "تأثير زياد: 4" و "تأثير بسيار زياد: 5" ارائه گرديد. نتايج دور دوم روش دلفی شامل مواردی مانند تعـداد پاسـخها براي هر گويه، ميـانگين پاسخها، انحـراف
معيار آنها هر عامل بر اساس ميانگين پاسخهای هر زیر مولفه را مانند ترتيب گروه تعيين كردهاند، درج شده است. ضريب هماهنـگي كندال پاسخهاي اين دور معادل 0.941 میباشد که نشاندهنده افزایش توافق بین اعضای خبرگان است.
در پرسشنامۀ دور سوم، ليستي از عوامل ارائه گرديد كه شركتكنندگان در دور دوم به عنوان عوامل مؤثر بر یکسانسازی نرخ حق بیمه بودند. در اين بخش، پاسخگو بايد نظر خود را دربارة ميزان تأثير هر يك از اين زیر مولفهها، با انتخاب يكي از گزينههاي موجود در مقابل
آنها اعلام ميكرد. اين گزينهها در قالب طيف لیکرت و شامل "تأثير بسيار كم: 1، "تأثير كم: 2"، "تأثير متوسط: 3"، "تأثير زياد: 4" و "تأثير بسيار زياد: 5" ارائه گرديد. در جدول 2 نتايج دور دوم روش دلفی شامل مواردی مانند تعداد پاسخها براي هر گويه، ميانگين پاسخها، انحراف معيار آنها هر زیر مولفه بر اساس ميانگين
پاسخهای هر زیر مولفه را مانند ترتيب گروه تعيين كرده اند، درج شده است. ضريب هماهنگي كندال پاسخهاي اين دور معادل 0.944 میباشد که نشاندهنده افزایش توافق بین اعضای خبرگان است و با توجه به اینکه ضریب توافق این دور با ضریب توافق دوره دوم تفاوت چندانی نکرده است میتوان بیان داشت که ضریب توافق بین خبرگان 0.94 میباشد و مدل از اعتبار کاربردی نیز برخودار است.
شناسایی عوامل موثر بر یکسانسازی نرخهای حق بیمه ... / فرید عسگری و همکاران 116 |
زیر مولفه ها | تعداد پاسخ ها | میانگین پاسخ ها | انحراف معیار پاسخ ها |
نحوۀ پرداخت حق بیمه | 20 | 3.56 | 0.45 |
رشد حق بیمه | 20 | 3.43 | 0.34 |
نرخ وصول حق بیمه | 20 | 3.55 | 065. |
مبنای محاسبه حق بیمه | 20 | 3.65 | 0.67 |
مقادیر بهینه نرخ کسورات | 20 | 4.23 | 0.71 |
تمایز بین مساوات و عدالت | 20 | 4.11 | 0.65 |
اعمال نرخ ثابت افزایش | 20 | 4.32 | 0.40 |
مدت‌زمان تعلق‌گرفتن مزایای بیمه | 20 | 3.98 | 0.74 |
تعداد جمعیت مستمری بگیر | 20 | 3.45 | 0.47 |
متناسب سازی با میزان سنوات | 20 | 3.65 | 0.54 |
میانگین پرداخت حق بیمه | 20 | 3.46 | 0.61 |
اجراي قاعده عدالت در پرداخت | 20 | 3.21 | 0.48 |
تقویت نظام آماري و اطلاعاتي | 20 | 3.78 | 0.46 |
تعامل با شركاي اجتماعي | 20 | 3.23 | 0.43 |
نقل‌وانتقال كسورات بازنشستگي به سازمان تأمين اجتماعي | 20 | 3.55 | 0.67 |
نرخ تورم | 20 | 3.24 | 0.43 |
نرخ بیکاری | 20 | 3.56 | 0.46 |
ارزش و قدرت خرید پول ملی | 20 | 3.44 | 0.45 |
معافیت مالیاتی | 20 | 4.21 | 0.65 |
پرداخت سهم دولت از حق‌بیمه | 20 | 4.34 | 0.74 |
مصوبات دولت، شوراي اقتصاد و مجلس شوراي اسلامي مبني بر افزايش قيمتها و تعرفهها | 20 | 3.54 | 0.89 |
اعلام واقعي دستمزد بيمه‌شدگان توسط كارفرمايان | 20 | 3.56 | 0.58 |
نظام چند لایه تامین اجتماعی | 20 | 3.21 | 0.73 |
توسعة ظرفیت سازمانی و بهبود مدیریت | 20 | 3.67 | 0.83 |
اعمال سیاست‌هایی در جهت توسعة مدیریت ذخایر صندوق‌ها. | 20 | 4.32 | 0.74 |
بکارگیری سیاست‌هایی به منظور گسترش سطح پوشش. | 20 | 4.34 | 0.93 |
تعدیل تدریجی نرخ تعلّق مستمری برای رسیدن به نرخ جایگزینی مورد هدف، | 20 | 3.54 | 0.64 |
تعدیل سن بازنشستگی | 20 | 3.23 | 0.71 |
مکانیزم ترمیم مستمری خودکار برای مستمری مبتنی بر شاخص قیمت مصرفی | 20 | 3.54 | 0.65 |
معین‌کردن مکانیزم شفاف و از نظر مالی پایدار به منظور تأمین بدهی مستمری نظام جاری، | 20 | 3.78 | 0.45 |
بهبود شفافیت و پاسخ‌گویی در مدیریت صندوقهای مستمری. | 20 | 3.23 | 0.38 |
معرفی مالیات‌ها و عوارض جدید اجتماعی | 20 | 3.56 | 0.36 |
کاهش نرخ تعلق‌پذیری مستمری | 20 | 3.44 | 0.65 |
استقلال مالی و اداری | 20 | 3.67 | 0.39 |
حفظ منابع مالی برای پرداخت تعهدات آتی | 20 | 3.24 | 0.88 |
ارایه و تعهد خدمات بازنشستگی فراتر از توان مالی | 20 | 3.65 | 0.73 |
متناسب سازی و روزآمد سازی سنواتی مستمری ها مبتنی بر میزان مشارکت فرد | 20 | 2.19 | 0.68 |
5. بحث و نتیجهگیری
هدف تحقیق حاضر بررسي عوامل موثر بر يكسانسازي نرخهاي حق بيمه دريافتي در راستای مدیریت منابع، مصارف و ذخاير مالي سازمان تأمین اجتماعي بود که 37 زیر مولفه شناسایی شدند که شامل 7 عامل علی (نحوۀ پرداخت حق بیمه، رشد حق بیمه، نرخ وصول حق بیمه، مبنای محاسبه حق بیمه، مقادیر بهینه نرخ کسورات، تمایز بین مساوات و عدالت و اعمال نرخ ثابت افزایش)، 8 عامل زمینهای شامل (مدت‌زمان تعلق‌گرفتن مزایای بیمه، تعداد جمعیت مستمریبگیر، متناسب سازی با میزان سنوات، میانگین پرداخت حق بیمه، اجراي قاعده عدالت در پرداخت، تقویت نظام آماري و اطلاعاتي، تعامل با شركاي اجتماعي و نقل‌وانتقال كسورات بازنشستگي به سازمان تأمين اجتماعي)، 7 عامل مداخلهگر شامل (نرخ تورم، نرخ بیکاری، ارزش و قدرت خرید پول ملی، معافیت مالیاتی، پرداخت سهم دولت از حق‌بیمه و مصوبات دولت، شوراي اقتصاد و مجلس شوراي اسلامي مبني بر افزايش قيمتها و تعرفهها واعلام واقعي دستمزد بيمه‌شدگان توسط كارفرمايان)، 11 راهبرد شامل(نظام چند لایه تامین اجتماعی،توسعة ظرفیت سازمانی و بهبود مدیریت، اعمال سیاست‌هایی در جهت توسعة مدیریت ذخایر صندوق‌ها، بکارگیری سیاست‌هایی به منظور گسترش سطح پوشش، تعدیل تدریجی نرخ تعلّق مستمری برای رسیدن به نرخ جایگزینی مورد هدف، تعدیل سن بازنشستگی، مکانیزم ترمیم مستمری خودکار برای مستمری مبتنی بر شاخص قیمت مصرفی، معین‌کردن مکانیزم شفاف و از نظر مالی پایدار به منظور تأمین بدهی مستمری نظام جاری، بهبود شفافیت و پاسخ‌گویی در مدیریت صندوقهای مستمری، معرفی مالیات‌ها و عوارض جدید اجتماعی و کاهش نرخ تعلق‌پذیری مستمری) و 4 پیامد شامل (استقلال مالی و اداری، حفظ منابع مالی برای پرداخت تعهدات آتی،ارایه و تعهد خدمات بازنشستگی فراتر از توان مالی و متناسب سازی و روزآمد سازی سنواتی مستمری ها مبتنی بر میزان مشارکت فرد). این یافته ها با نتایج تحقیقات [13] در مولفههای مبنای محاسبه حق بیمه، مقادیر بهینه نرخ کسورات، [4] در مولفه های نحوۀ پرداخت حق بیمه، رشد حق بیمه، [2] در مولفههای اجراي قاعده عدالت در پرداخت، تقویت نظام آماري و اطلاعاتي و [9]، [3]، [9] و [8] در
مولفههای نرخ تورم، نرخ بیکاری، ارزش و قدرت خرید پول ملی همسو است و همخوانی دارد.
شناسایی عوامل موثر بر یکسانسازی نرخهای حق بیمه .../ فرید عسگری و همکاران 117 |
متناسبسازی، هر ساله همین نسبت میانگین اکتسابی او را نسبت به حداکثر یا حداقل دستمزد حفظ کنیم و یا بابت هر حداقل دستمزد یک امتیاز به او اختصاص دهیم و میانگین امتیازات ملاک متناسب سازی قرار گیرد .
در حداقل شرایط میتوان برای متناسبسازی یک افزایش عمومی با نرخ ثابت لحاظ کرد و سپس برای افرادی که سابقه بالاتر از 20 یا 30 سال دارند و برای افرادی که در طول بیمهپردازی مبنای کسر حق بیمه بالاتری داشتهاند، درصدهای افزایش علیحدهای را لحاظ نمود تا هم عدالت رعایت شود و هم میل به اشتغال و بیمه پردازی بیشتر و بهتر افزایش یابد و از همه مهمتر اینکه عدالت رعایت شود. به بیان دیگر در ارتباط با بیمهشدگان (میتوان امتیازات مثبت برای سوابق بالاتر از 30 سال و امتیازات منفی برای سوابق کمتر را در نظر گرفت ).
اعمال مشوق و محرک برای بیمهپردازی بیشتر میتواند با اعطای امتیازات مثبت و افزاینده به سوابق بالاتر از 30 سال (پس از اعمال اصلاحات پارامتریک بالاتر از 35 سال) و اعطای امتیازات منفی و کاهنده برای سوابق کمتر از 30 سال ( پس از اعمال اصلاحات پارامتریک کمتر از 35 سال) صورت پذیرد. بنظر میرسد اعمال این رویکرد میتواند به قاعده عدالت نزدیکتر بوده و بعنوان مشوق و محرک برای تقلیل فرار بیمهای و کاهش میل به بازنشستگی زودرس موثر واقع شود.
همچنین در بخش نرخ های متفاوت حق بیمه در سازمان تامین اجتماعی میتوان با یک نسبتگیری خاص از تعداد بیمهشدگان در هر نوع از بیمه پردازی (مانند بیمههای اختیاری-کارگران ساختمانی-مشاغل آزاد و ...) و خدمات ارائه شده به آنها، در مجموع یک و یا نهایتا دو نوع نرخ بیمه با درصد مشخص را معرفی نمود تا هر فرد بیمه شده در جامعه در یکی از این دو سبد بیمهای دستهبندی گردد. با استفاده از این روش میتوان در حوزه جلوگیری از فرار بیمهای و یا قانون گریزی بسیار فعال و مثبت عمل نمود.
بدیهی است راه حل نهایی اصلاح قوانین و مقررات، پیاده سازی نظام چندلایه و چند سطحی تامین اجتماعی و اعمال اصلاحات سیستماتیک، پارامتریک و مهندسی مجدد و بکارگیری مکانیسمهای تمام شماری کل سنوات بیمهپردازی برای محاسبه مستمری برقراری و در زمان متناسبسازی سنواتی، در قالب نظام چند لایه تامین اجتماعی است ولیکن تا زمان تحقق مراتب فوق می توان در متناسب سازی و روزآمدسازی سنواتی مستمریها مبتنی بر میزان مشارکت فرد (سنوات بیمهپردازی و مبنای محاسبه حق بیمه) کوشید و بدین ترتیب قاعده عدالت را رعایت نمود. امری که سازمان در این مرحله از متناسب سازی مستمریها به آن پرداخته است. با توجه به توضیحات ارائه شده پیشنهاداتی در راستای نیل به اهداف تحقیق به شرح ذیل مطرح می گردد.
-فراهم نمودن زمینه لازم جهت اجرای تدریجی اصلاحات پارامتریک (افزایش سن و سابقه) در بازه زمانی پنج ساله
- تشکیل کمیته مذاکره با دولت برای ایجاد فهمی مشترک از بیمههای اجتماعی و اهمیت آنها
- واکاوی بحران صندوقهای بازنشستگی و ضرورت
منابع
1. احمدی، موسی و نوروزی، مرتضی "بررسی عملکرد مالی شرکتهای بیمه پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1387 الی 1399"، فصلنامه پژوهشنامه بیمه، 31(4)، (1402)، 73-92.
2. اسدی قراگوز، سعید، دقیقی اصلی، علیرضا، مهدوی، غدیر، دامن کشیده، مرجان"عوامل مؤثر در توسعۀ مالی با تأکید بر بیمههای زندگی (مطالعۀ تطبیقی ایران و کشورهای توسعه‌یافته)"، پژوهشنامه بیمه، 34(4)، (1397). 9-45.
شناسایی عوامل موثر بر یکسانسازی نرخهای حق بیمه ... / فرید عسگری و همکاران 118 |
- تشکیل تیم حقوقی و مالی متخصص برای تدوین لایحة جامع تعیین تکلیف بدهی‌های دولت به صندوقهای بیمه ای و سازمانهای بیمهگر
- حذف تدریجی معافیتهای بیمهای متعلقه به برخی کارگاهها، مشاغل و بیمهشدگان خاص طی فرایندی کوتاه مدت
– تعدیل برخی از محدودیتهای قانونی کارفرمایان برای پرداخت حق بیمه و مطالبات معوق بیمهای
– واگذاری املاک و مستغلات بلا استفاده سازمان از طریق مزایده و سرمایهگذاری منابع مالی حاصل از این واگذاریها در حوزههای پر بازده مالی
– افزایش فراگیر ساعات آموزشی ضمن خدمت کارکنان به منظور اصلاح شیوههای رفتاری با مخاطبان
– توسعه خدمات غیر حضوری در راستای جذب بیمه شدگان جدید
– توسعه فراگیر فعالیتهای فرهنگی، اجتماعی و ارتباطی به منظور جذب بیمهشدگان جدید و کاهش فرار بیمهای
از انجایی که نتایج تحلیل از پاسخهای کارکنان بدست آمده است پیشنهاد میگردد تحقیقی مشابه با استفاده از نظرات بیمهشدگان صورت پذیرد تا ضمن مقایسه نتایج به ارائه راهکارهای بیشتری از دید بیمه شدگان پرداخت.
3. برادران، وحید، حبشی، مرتضی"برآورد احتمال و تحلیل تداوم بیمهپردازی اختیاری در سازمان تأمین اجتماعی با رویکرد زنجیر‌های مارکوف (مطالعۀ موردی: شعبۀ دو تأمین اجتماعی همدان)"، پژوهشنامه بیمه، 31(1)، (1395) 103-121.
4. خاریکی، مهدی فلاح"خسارت های مالی قابل جبران توسط بیمه گر شخص ثالث و قیود حاکم بر آن در قانون بیمه اجباری مصوب "1395، پژوهشنامه بیمه، 36(3)، (1400) 187-208.
5. خامسیان، فرزان، ملکیان، اعیا"اثرات ناشی از پاندمی کرونا بر وضعیت نقدینگی صنعت بیمه" پژوهشنامه بیمه، 4(140)، (1399). 91-124.
6. شریف، نازنین، خلیلی نژاد، مینا، صفرزاده، مصطفی"بررسی عوامل دینامیکی مؤثر بر تعداد افراد بیمه‌شده با رویکرد پویایی‌شناسی سیستمها (مطالعۀ موردی: بیمۀ تأمین اجتماعی)"، پژوهشنامه بیمه، 32(4)، (1396) 21-42.
7. حمید، جلیلیکامجو، پرویز"بررسی اثر رژیم‌های ریسک سیاسی، اقتصادی و مالی در تقاضای بیمههای زندگی" پژوهشکده بیمه، 1، (1400) 10-38.
8. میر, سید جواد, گنجیان, مهدی, فروهش تهرانی, غلامرضا"چالشها و راهکارهای صندوقهای بازنشستگی در ایران: مطالعه موردی صندوق بازنشستگی جهاد کشاورزی" سیاست‌های راهبردی و کلان, 2(شماره 7), (1402) 111-139.
9. ناظمی, بهروز, شریفی رنانی, حسین, دایی کریم زاده, سعید"تاثیر نرخ ارز بر عملکرد سودآوری شرکتهای بیمه (رویکرد VAR)"اقتصاد مالی, 14(53), (1399) 132-156.
10. مرکز پژوهش های مجلس"آسیبشناسی نحوه وصول حق بیمه توسط سازمان تأمین اجتماعی با رویکرد رفع موانع تولید" قابل مشاهده در:
https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1667068
شناسایی عوامل موثر بر یکسانسازی نرخهای حق بیمه .../ فرید عسگری و همکاران 119 |
15. Lee, C, C., Chang, C., Arouri, M., Lee, C, C”Economic growth and insurance development: The role of institutional environments” Economic Modelling, . (2016)59, 361-369.
16. Gabriel L”Economic growth and manufacturing: An analysis using Panel VAR and intersectoral linkages” Structural Change and Economic Dynamics, , (2020) 49, 43-61.
17. Yu, J., Sumner, A, D., Lee, H”Premium rates and selection in specialty crop insurance markets” Evidence from the catastrophic coverage participation, Food Policy . (2021) 101, 1-15.
