خرد، تدبیر و رأی نزد زنان شاهنامه
الموضوعات :
امیر واثق عباسی
1
,
عبدالعی اویسی کهخا
2
,
عبدالله واثق عباسی
3
1 - دانشجوی دکتری رشتة زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
الکلمات المفتاحية: شاهنامه فردوسی, زنان, خرد, تدبیر و رأی.,
ملخص المقالة :
شاهنامه به عنوان یک شاهکار ادبی، نهتنها عرصۀ بازتاب روح دلاوری، شرح جنگ‌ها و حماسه‌های بی‌بدیل است، بلکه آوردگاه اندیشه و خردمندی و میدان تضارب آرا و تجربههای گران‌سنگ نیاکان ما نیز به‌شمار می‌رود که به صورت خصایص مدنی و فرهنگی برای ما به یادگار مانده است. حضور درخشان بانوان در اغلب داستان‌های شاهنامه، همپا و همپایۀ مردان، ستودنی است. این درخشش و نقش‌آفرینی در عرصه‌های گوناگون از جمله بحران‌های پیچیدۀ اجتماعی- سیاسی همراه با هوشمندی و پاکدامنی، خیره‌کننده است. هرچند درباره مسئله زن در شاهنامه فردوسی، پژوهش‌های قابل تقدیری درباب مباحث داستانی، عاطفی و برخی جنبه‌های دیگر انجام شده، تاکنون تحقیقی مستقل در زمینۀ خردورزی و رایزنی زنان در حماسه ملی ایران تحریر نشده است و این ضرورت تدوین چنین پژوهشی را بایستگی می‌بخشد. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با ابزار کتابخانه‌ای تدوین شده است. چشم‌انداز نتایج تحقیق نشان می‌دهد که فردوسی در خلال شاهنامه درصدد است تا هم نقش دلاوری و دلاویزی بانوان را در صحنه‌های مخاطره‌آمیز و هیجان‌انگیز رزم و بزم دوره‌های اساطیری و تاریخی شاهنامه نشان دهد و هم عیار کاردانی، چاره‌گری و هوشمندی آنان را در کمال نجابت و شایستگی به تصویر کشد.
قرآن.
ابراهیمیان، نادر و دیگران (1393) «بررسی مقام و چهره زنان در شاهنامه و ایلیاد»، مجله رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 111، صص 6-9.
اتحادیه، منصوره (1344) «زن در نظر فردوسی»، مجله پیام نوین، دوره هفتم، شماره 11 (پیاپی 83)، صص 38-48.
اسلامی ندوشن، محمدعلی (1370) آواها و ایماها، چاپ چهارم، تهران، یزدان.
-------------------- (1375) سرو سایه¬فکن، چاپ چهارم، تهران، یزدان.
-------------------- (1382) جام جهان‌بین، چاپ اول، تهران، قطره.
-------------------- (1391) زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، چاپ نهم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
اکبری، منوچهر (1380) «شایست و ناشایست زنان در شاهنامه»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 158، صص 61-81.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1389) گذار زن از گدار تاریخ، چاپ سوم، تهران، علم.
بصّاری، طلعت (1350) «زنان شاهنامه»، تهران، دانشسرای عالی، شماره 45.
خطیبی، ابوالفضل و احمدرضا قائم¬مقامی (1392) «رای و رأی»، نامه فرهنگستان، شماره 5 و 6، صص 223- 244.
رستگار فسایی، منصور (1369) 21 گفتار درباره شاهنامه فردوسی، شیراز، نوید.
سرامی، قدمعلی (1383) از رنگ گل تا رنج خار، چاپ چهارم، تهران، علمی و فرهنگی.
صرفی، محمدرضا (1383) «مفهوم خرد و خاستگاهای آن در شاهنامه فردوسی»، نشریه مطالعات ایرانی، شماره 5، صص 65-92.
عباسی، حجت و حسینعلی قبادی (1389) «مقایسه جایگاه زن در شاهنامه فردوسی با ایلیاد و اودیسه هومر»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، دوره ششم، شماره 19، صص 109-138.
علینقی، حسین (1390) «تحلیل شخصیت و نقش زنان در داستان‌های شاهنامه»، فصلنامه زن و فرهنگ، سال سوم، شماره 9، صص 59-81.
فردوسی، ابوالقاسم (1378) داستان‌های نامور نامه باستان، به اهتمام سید محمد دبیرسیاقی، ج 20، تهران، قطره.
-------------- (1391) شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
کریستین سن، آرتور (1337) مزداپرستی در ایران قدیم، تهران، شرکت معلمان و مترجمان ایران.
مصاحب، شمس‌الملوک (1348) «زن در شاهنامه»، مجله وحید، سال ششم، شماره 11، صص 945-949.
نولدکه، تئودور (1379) حماسه ملی ایران، ترجمه بزرگ علوی با مقدمه سعید نفیسی، چاپ پنجم، تهران، نگاه.
ولف، فریتس (1377) فرهنگ شاهنامه فردوسی، تهران، اساطیر.
یزدانفر، ساره و قهرمان شیری (1395) «نقش اجتماعی، موقعیت و مقام زن در شاهنامه فردوسی و هزار و یک شب»، فصلنامه پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، دوره چهارم، شماره 2، صص 177-201.
