پیشایندها و پیامدهای روان شناختی اعتیاد به اینترنت
الموضوعات :مرجان فریددانش 1 , علی محمد رضایی 2
1 - گروه روانشناسی، پردیس علوم و تحقیقات سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.
2 - گروه روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.
الکلمات المفتاحية: خودکنترلی, خودکارآمدی, عزت نفس, اعتیاد به اینترنت, کیفیت خواب, پریشانی روانشناختی, بهزیستی روانشناختی,
ملخص المقالة :
هدف از پژوهش حاضر تعیین پیشایندها (خودکنترلی، خودکارآمدی و عزت نفس) و پیامدهای روانشناختی اعتیاد به اینترنت (کیفیت خواب، پریشانی روانشناختی و بهزیستی روانشناختی) بود. روش پژوهش توصیفی– همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه کاربران دانشجویی شبکه‌های اجتماعی دانشگاه دامغان در سال ١٤٠٢ بود. با استفاده از نمونه‌‌‌‌گیری دردسترس ٢٩٨ نفر انتخاب و به ابزارهای پژوهش شامل آزمون اعتیاد به اینترنت یانگ، شاخص کیفیت خواب پترزبورگ، مقیاس عزت نفس روزنبرگ، مقیاس خودکارآمدی عمومی شرر، مقیاس خودکنترلی تنگی، پریشانی روانشناختی کسلر و مقیاس بهزیستی روانشناختی ریف پاسخ دادند. داده‌ها با تکنیک حداقل مربعات جزئی و نرم‌افزار SmartPLS 3/0 تحلیل شد. یافته‌ها نشان داد بین خودکنترلی و اعتیاد به اینترنت رابطه معکوس وجود دارد. اعتیاد به اینترنت به‌صورت مستقیم بر کیفیت خواب و پریشانی روانشناختی و به‌صورت غیرمستقیم با میانجی‌گری کیفیت خواب و پریشانی روانشناختی بر بهزیستی روانشناختی اثرگذار بود. براساس نتایج حاصله می‌توان گفت ضعف خودکنترلی باعث اعتیاد به اینترنت و اعتیاد به اینترنت باعث کاهش کیفیت خواب، افزایش پریشانی روانشناختی و درنهایت کاهش بهزیستی روانشناختی می‌شود. مبتنی‌بر یافته‌های حاصله می‌توان به آماده‌سازی و ارایه بهتر برنامه‌های پیشگیری و درمان ازطریق تقویت خودکنترلی برای افراد درمعرض اعتیاد به اینترنت پرداخت و از این طریق به کاهش اعتیاد به اینترنت و به تبع آن بهبود کیفیت خواب، کاهش پریشانی روانشناختی و ارتقا بهزیستی روانشناختی کمک نمود.
اژهای، جواد، محمدی، پروین، غلامعلی لواسانی، مسعود و حاج‌حسینی، منصوره. (1399). طراحی بسته آموزشی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی و اثربخشی بهزیستی روانشناختی و حرمت خود در نوجوانان افغانستانی مقیم ایران. مجله روانشناسی، 24(3)، 264-250. http://iranapsy.ir/fa/Article/21979
فتحی آشتیانی، مینا و شیخ الاسلامی، راضیه. (1398). رابطه بین سبک دلبستگی و بهزیستی روانشناختی: نقش واسطه‌‌ای انعطلاف‌‌‌پذیری شناختی. مجله روانشناسی، 23(2)، 134-147. http://www.iranapsy.ir/Article/21522
محمدصالحی، زهرا و صدوقی، مجید. (1399). مقایسه پریشانی روانشناختی و پرخاشگری در دانشجویان دارای کیفیت خواب مطلوب و ضعیف. مجله رویش روانشناسی، 9(5)، 11-20. http://frooyesh.ir/article-1-1824-fa.html
نوری، رضا و صادقیان، نعیمه. (1396). اعتیاد به اینترنت و ارتباط آن با اضطراب، استرس، افسردگی و بی‌خوابی در دانشجویان پرستاری و مامایی. پژوهش‌های سلامت محور، 3(1)، 51-57. https://hbrj.kmu.ac.ir/article-1-157-fa.html
وطن‌دوست، علی، خان محمدی، ارسلان، صادقی، جمال و محمدزاده، رجبعلی. (١٤٠٢). نقش واسطه‌‌ای کنترل هیجانی در رابطه بین نیازهای اساسی روانشناختی با گرایش به مصرف مواد مخدر در دانش آموزان. مجله روانشناسی، 27(2)، 148-178. http://www.iranapsy.ir/Article/38586
Agbaria, Q., & Bdier, D. (2019). The role of self-control and identity status as predictors of internet addiction among Israeli-Palestinian college students in Israel. International Journal of Mental Health and Addiction, 19(1), 252–266. https://doi.org/10.1007/s11469-019-00172-4
Bener, A., Yildirim, E., Torun, P., Çatan, F., Bolat, E., Alıç, S., Akyel , S & Griffiths, M. D. (2019). Internet addiction, fatigue, and sleep problems among adolescent students: A large-scale study. International Journal of Mental Health and Addiction, 17(13), 959-969. https://doi.org/10.1007/s11469-018-9937-1
Berger, S., Wyss, A. M & Knoch, D. (2018). Low self-control capacity is associated with immediate responses to smartphone signals. Computers in Human Behavior. 86. 45-51. https://doi.org/10.1016/j.chb.2018.04.031
Berte, D. Z., Mahamid, F. A., & Affouneh, S. (2019). Internet Addiction and Perceived Self-Efficacy among University Students. International Journal of Mental Health and Addiction, 19(1), https://doi.org/10.1007/s11469-019-00160-8
Baum, K. T., Desai, A., Field, J., Miller, L. E., Rausch, J & Beebe, D. W. (2014). Sleep restriction worsens mood and emotion regulation in adolescents. The Journal of Child Psycholgy and Psychiatry. 55(2), 180-190.
https://doi.org/10.1111/jcpp.12125
Buysse, D.J., Reynolds, C. F., Monk, T. H., Berman, S. R., Kupfer, D. J. (1989). The Pittsburgh Sleep Quality Index: A New Instrument for Psychiatric Practice and Research. Psychiatry Research, 28(2), 193-213. https://doi.org/10.1016/0165-1781(89)90047-4
Chao, L. L., Mohlenhoff, B. S., Weiner, M. W., & Neylan, T. C. (2014). Associations between subjective sleep quality and brain volume in Gulf War veterans. Sleep, 37(3), 445-452 https://doi.org/10.5665/sleep.3472
Chen, M., & Zhang, X. (2024). Factors influencing internet addiction among university students: The mediating roles of self-control and anxiety. Acta Psychologica, 250. https://doi.org/10.1016/j.actpsy.2024.104535
Cho, J. G., Teoh, A., Roberts, M., & Wheatley, J. (2019). The prevalence of poor sleep quality and its associated factors in patients with interstitial lung disease: A cross sectional analysis. ERJ open research, 5(3). https://doi.org/10.1183/23120541.00062-2019
Davison, K. M., Lin, S. L., Tong, H., Kobayashi, K. M., Mora-Almanza, J. G., & Fuller-Thomson, E. (2020). Nutritional Factors, Physical Health and Immigrant Status Are Associated with Anxiety Disorders among Middle-Aged and Older Adults: Findings from Baseline Data of the Canadian Longitudinal Study on Aging (CLSA). International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(5), 1493. https://doi.org/10.3390/ijerph17051493
Dewald-Kaufmann, J.F., Oort, F.J & Meijer, A.M. (2014). The effects of sleep extension and sleep hygiene advice on sleep and depressive symptoms in adolescents: a randomized controlled trial. The journal of child psychology and scychiatry. 55(3).273-283. https://doi.org/10.1111/jcpp.12157
Elasam, A., Samara, M., & Terry, P. (2019). Problematic internet use and mental health among British children and adolescents. Addictive behaviors, 90, 428-436. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2018.09.007
Evren, C., Evren, B., Dalbudak, E., Topcu, M., & Kutlu, N. (2019). Relationships of internet addiction and internet gaming disorder symptom severities with probable attention deficit/hyperactivity disorder, aggression and negative affect among university students. ADHD Attention Deficit and Hyperactivity Disorders, 11, 413–421. https://doi.org/10.1007/s12402-019-00305-8
Goh C, Jones C, Copello A. (2019). A Further Test of the Impact of Online Gaming on Psychological Wellbeing and the Role of Play Motivations and Problematic Use. Psychiatr Q, 90(4):747-760. https://doi.org/10.1007/s11126-019-09656-x
Gu, M. (2020). A longitudinal study of daily hassles, internet expectancy, self-control, and problematic internet use in Chinese adolescents: A moderated mediation model. Personality and Individual Differences, 152. https://doi.org/10.1016/j.paid.2019.109571
Hasan, A. A., & jaber, A. A. (2020). The relationship between Internet addiction, psychological distress, and coping strategies in a sample of Saudi undergraduate students. Perspectives in psychiatric care, 56, 495-501. https://doi.org/10.1111/ppc.12439
Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C., & Sarsteds, M. (2017). A primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM). 2nd Edition, Sage Publication., Thousand Oaks, CA. https://eli.johogo.com/Class/CCU/SEM/_A%20Primer%20on%20Partial%20Least%20Squares%20Structural%20Equation%20Modeling_Hair.pdf
Henseler, J., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2015). A new criterion for assessing discriminant validity in variance-based structural equation modeling. Journal of the academy of marketing science, 43(1), 115-135. https://doi.org/10.1007/s11747-014-0403-8
Hyde, J., Hankins, M., Deale, A., & Marteau, T. M. (2008). Interventions to increase self-efficacy in the context of addiction behaviours: a systematic literature review. Journal of health psychology, 13(5), 607-623. https://doi.org/10.1177/1359105308090933
Hou, T., Zhang, F., Mao, X., & Deng, G. (2020). Chronotype and psychological distress among Chinese rural population: A moderated mediation model of sleep quality and age. Plos one, 15(10). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0241301
Iani, L., Quinto, R. M., Lauriola, M., Crosta, M. L., & Pozzi, G. (2019). Psychological well-being and distress in patients with generalized anxiety disorder: The roles of positive and negative functioning. PloS one, 14(11). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0225646
Jantz, G. & McMurray, A. (2012). Hooked: The pitfalls of media, technology, and social networking. Lake Mary, FL: Charisma House.
Jiang, Zh & Zhao, X. (2016). Brain behavioral systems, self-control and problematic mobile phone use: The moderating role of gender and history of use. Personality and Individual Differences. 106. https://doi.org/10.1016/j.paid.2016.10.036
Joshanloo, M., Jovanović, V., & Park, J. (2020). Differential Relationships of Hedonic and Eudaimonic Well-Being with Self-Control and Long-Term Orientation. Japanese Psychological Research, 63(1), 47–57. https://doi.org/10.1111/jpr.12276
Kokka, I., Mourikis, I., Nicolaides, N. C., Darviri, C., Chrousos, G. P., Kanaka-Gantenbein, C., & Bacopoulou, F. (2021). Exploring the Effects of Problematic Internet Use on Adolescent Sleep: A Systematic Review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(2), 760. https://doi.org/10.3390/ijerph18020760
Kosticova, M., Husarova, D., & Dankulincova, Z. (2020). Difficulties in getting to sleep and their association with emotional and behavioural problems in adolescents: does the sleeping duration influence this association? International journal of environmental research and public health, 17(5), 1691. https://doi.org/10.3390/ijerph17051691
Lahey, B. B. (2009). Public health significance of neuroticism. American Psychologist, 64(4), 241–256. https://doi.org/10.1037/a0015309
Lin, P. H., Lee, Y. C., Chen, K. L., Hsieh, P. L., & Yang, S. Y. (2019). The Relationships between Sleep Quality and Internet Addiction among Female College Students. Frontiers in neuroscience, 13, 599. https://doi.org/10.3389/fnins.2019.00599
Loehlin, J.C. (2004). Latent Variable Models: An Introduction to Factor, Path, and Structural Equation Analysis (4th Ed.). Psychology Press. https://doi.org/10.4324/9781410609823
Mamun, M. A., Hossain, M. S., Moonajilin, M. S., Masud, M. T., Misti, J. M., & Griffiths, M. D. (2020). Does loneliness, self-esteem and psychological distress correlate with problematic internet use? A Bangladeshi survey studies. Asia Pacific Psychiatry, 12(2). https://doi.org/10.1111/appy.12386
McDool, E., Powell, P., Roberts, J., & Taylor, K. (2020). The internet and children’s psychological wellbeing. Journal of Health Economics, 69. https://doi.org/10.1016/j.jhealeco.2019.102274
Müller, S. M., Wegmann, E., Stolze, D., & Brand, M. (2020). Maximizing social outcomes? Social zapping and fear of missing out mediate the effects of maximization and procrastination on problematic social networks use. Computers in Human Behavior, 107, 106296. https://doi.org/10.1016/j.chb.2020.106296
Najafi-Sharjabad, F & Rayani, M. (2020). Evaluation of Internet Addiction and Mental Health Status among Medical Sciences Students in Bushehr, Southwest of Iran. Malaysian Journal of Medicine and Health Sciences, 16(1), 196-202. https://doi.org/10.5812/semj.55561
Olashore, A. A., Akanni, O. O., & Ayilara, O. O. (2020). Psychological distress, drug use, and internet use: the association with poor sleep quality in a sample of secondary school students. Substance Abuse: Research and Treatment. https://doi.org/10.1177/1178221820957306
Pitcho-Prelorentzos, S., Heckel, C., & Ring, L. (2020). Predictors of social anxiety among online dating users. Computers in Human Behavior, 110. https://doi.org/10.1016/j.chb.2020.106381
Ponnusamy, S., Iranmanesh, M., Foroughi, B., & Hyun, S. S. (2020). Drivers and outcomes of Instagram Addiction: Psychological well-being as moderator. Computers in human behavior, 107. https://doi.org/10.1016/j.chb.2020.106294
Raj, P. (2024). Internet Addiction and Psychological Well-Being in College Students: A Clinical Concern. International Journal of Indian Psychȯlogy, 12(3). https://doi.org/10.25215/1203.101
Salek Ebrahimi, L., Ahmadi, Gh., Masjedi Arani, A., & Mousavi, S. E. (2019). Predicting Internet Addiction in Medical Students by General Self-efficacy, Difficulty in Emotion Regulation, and Resilience. Journal of Practice in Clinical Psychology, 7(3), 167-174. https://doi.org/10.32598/jpcp.7.3.167
Skues, J., Williams, B., Oldmeadow, J., & Wise, L. (2016). The effects of boredom, loneliness, and distress tolerance on problem internet use among university students. International Journal of Mental Health and Addiction, 14(2), 167–180. https://doi.org/10.1007/s11469-015-9568-8
Taghizadeh, F., Reyhani, P., Molavi, N., Babakhanian, M., Ghazanfarpour, M., Mirzaee, F., Abdollahi, Z., Ahmadi, A & Khorasani, F. (2019). Investigating the Relationship between Smartphone Addiction and Loneliness and its Impact on Motivation to Progress in High School Students. International Journal of Pediatrics, 7, 10187-193. https://doi.org/10.22038/ijp.2019.41716.3514
Tao, F., Zou, L., Wu, X., Tao, S., Xu, H., Xie, Y., & Yang, Y. (2019). Mediating effect of sleep quality on the relationship between problematic mobile phone use and depressive symptoms in college students. Frontiers in psychiatry, 10, 822. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2019.00822
Tavakoli, N. Jomehri, F.& Farrokhi, N. (2014). The relationship between attachment styles and social self-efficacy with internet addiction in Iranian Students.Bulletin of Environment. Pharmacology and Life Sciences, 3, 302-307. https://bepls.com/vol3_spl_II/46.pdf
Viner, R. M., Gireesh, A., Stiglic, N., Hudson, L. D., Goddings, A. L., Ward, J. L., & Nicholls, D. E. (2019). Roles of cyber bullying, sleep, and physical activity in mediating the effects of social media use on mental health and wellbeing among young people in England: a secondary analysis of longitudinal data. The Lancet Child & Adolescent Health, 3(10), 685-696. https://doi.org/10.1016/S2352-4642(19)30186-5
Welsh, J., Korda, R. J., Banks, E., Strazdins, L., Joshy, G., & Butterworth, P. (2020). Identifying long-term psychological distress from single measures: evidence from a nationally representative longitudinal survey of the Australian population. BMC Medical Research Methodology, 20(1).https://doi.org/10.1186/s12874-020-00938-8
Xiong, Y., Sun, X. Y., Liu, X. Q., Wang, P., & Zheng, B. (2020). The Influence of Self-Efficacy and Work Input on Physical Education Teachers’ Creative Teaching. Frontiers in Psychology, 10. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02856
Zhai, X., Ye, M., Wang, C., Gu, Q., Huang, T., Wang, K., Chen, Z & Fan, X. (2020). Associations among physical activity and smartphone use with perceived stress and sleep quality of Chinese college students. Mental Health and Physical Activity, 18. https://doi.org/10.1016/j.mhpa.2020.100323
مجله روانشناسی 113/ سال بیست و نهم، شماره 1/ بهار 1404
Journal of Psychology, 2025, 29 (Spring) 327-724+ 11-1 34
پیشایندها و پیامدهای روانشناختی اعتیاد به اینترنت
Psychological Predictors and Consequences of Internet Addiction
مرجان فریددانش1 علی محمد رضایی2 |
| Marjan Fariddanesh, MSc Ali Mohammad Rezaei, PhD* |
چکیده |
|
Abstract |
هدف از پژوهش حاضر تعیین پیشایندها (خودکنترلی، خودکارآمدی و عزت نفس) و پیامدهای روانشناختی اعتیاد به اینترنت (کیفیت خواب، پریشانی روانشناختی و بهزیستی روانشناختی) بود. روش پژوهش توصیفی– همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه کاربران دانشجویی شبکه‌های اجتماعی دانشگاه دامغان در سال ١٤٠٢ بود. با استفاده از نمونه‌‌‌‌گیری دردسترس ٢٩٨ نفر انتخاب و به ابزارهای پژوهش شامل آزمون اعتیاد به اینترنت یانگ، شاخص کیفیت خواب پترزبورگ، مقیاس عزت نفس روزنبرگ، مقیاس خودکارآمدی عمومی شرر، مقیاس خودکنترلی تنگی، پریشانی روانشناختی کسلر و مقیاس بهزیستی روانشناختی ریف پاسخ دادند. داده‌ها با تکنیک حداقل مربعات جزئی و نرم‌افزار SmartPLS 3/0 تحلیل شد. یافته‌ها نشان داد بین خودکنترلی و اعتیاد به اینترنت رابطه معکوس وجود دارد. اعتیاد به اینترنت به‌صورت مستقیم بر کیفیت خواب و پریشانی روانشناختی و به‌صورت غیرمستقیم با میانجی‌گری کیفیت خواب و پریشانی روانشناختی بر بهزیستی روانشناختی اثرگذار بود. براساس نتایج حاصله می‌توان گفت ضعف خودکنترلی باعث اعتیاد به اینترنت و اعتیاد به اینترنت باعث کاهش کیفیت خواب، افزایش پریشانی روانشناختی و درنهایت کاهش بهزیستی روانشناختی می‌شود. مبتنی‌بر یافته‌های حاصله می‌توان به آماده‌سازی و ارایه بهتر برنامه‌های پیشگیری و درمان ازطریق تقویت خودکنترلی برای افراد درمعرض اعتیاد به اینترنت پرداخت و از این طریق به کاهش اعتیاد به اینترنت و به تبع آن بهبود کیفیت خواب، کاهش پریشانی روانشناختی و ارتقا بهزیستی روانشناختی کمک نمود. واژه‌هاي کلیدي: خودکنترلی، خودکارآمدی، عزت نفس، اعتیاد به اینترنت، کیفیت خواب، پریشانی روانشناختی، بهزیستی روانشناختی |
| The purpose of this research was to investigate the predictors (self-control, self-efficacy and self-esteem) and psychological consequences of Internet addiction (sleep quality, psychological distress and psychological well-being). For this purpose, a descriptive-correlational research method was employed. All student users of social networks at Damghan University in year 2023 constituted the statistical population of the current study. Using available sampling, 298 people were selected and answered research tools including Young Internet Addiction Test, Pittsburgh Sleep Quality Index, Rosenberg Self-Esteem Scale, Sheerer General Self-Efficacy Scale, Tangy Brief self-control scale, Ryff Psychological Well-being Scales and Kessler Psychological Distress Scale. After data collection, partial least squares test was run in PLS to analyze the data. The results represented a negative relationship between self-control and internet addiction. Internet addiction directly affected sleep quality and self-esteem. Furthermore, internet addiction indirectly affected psychological well-being through the mediation of sleep quality and psychological distress. Accordingly, it can be claimed that weakness in self-control may lead to internet addiction, which brings about decreased sleep quality, increased psychological distress, and reduced psychological well-being. Based on the findings, one can help with the better preparation and presentation of prevention and treatment programs by strengthening self-control for the ones exposed to internet addiction. In this way, internet addiction, sleep quality, and mental distress can be mitigated and, thereby, cognitive and psychological well-being may be improved. Keywords: Self-control, Self-efficacy, self-esteem, Internet addiction, Sleep quality, psychological distress, psychological well-being |
· مقدمه
اینترنت، به‌عنوان محبوب‌ترین رسانه در جهان، دارای نقش آموزنده، آموزشی و سرگرمی برای تمام سنین (کوکا و همکاران، ٢٠٢١) است و زندگی ما را در بسیاری از جهات آسان‌تر کرده است؛ اما استفاده بیش‌از حد از آن می‌تواند مشکلات زیادی را به‌دنبال داشته باشد. اعتیاد به اینترنت شامل استفاده افراطی از هرگونه امکانات و خدمات مرتبط با اینترنت است و باعث ازدست‌دادن هویت، قطع ارتباط با زندگی واقعی، بی‌حوصلگی و تجربه علایم اضطراب و افسردگی (جانتز و مک ماری، ٢٠١٢)، تغییر در سبک زندگی و آمادگی برای ابتلا به اختلال‌های روانی (نوری و صادقیان، ٢٠١٧)، پریشانی روانی، افسردگی و پرخاشگری (ایورن و همکاران، ٢٠١٩) می‌شود.
باوجود تحقیقات زیادی که درمورد اعتیاد به اینترنت انجام شده است، هنوز اطلاعات کمی درباره پیشایندها و پیامدهای آن وجود زت نفس (حسن و جابر، ٢٠٢٠) بر اعتیاد به اینترنت است. براساس پژوهش‌ها، بین خودکنترلی و اعتیاد به اینترنت رابطه معکوس وجود دارد ( چن و ژانگ، ٢٠٢4؛ گو، ٢٠٢٠؛ آگباریا و بدیر، ٢٠١٩؛ الاسام و همکاران، ٢٠١٩) به‌نحوی که خودکنترلی و عواطف مثبت، از عوامل محافظتی در برابر طیف گسترده‌‌ای از رفتارهای پرخطر ازجمله اعتیاد به اینترنت هستند. افرادی که قادر به مدیریت و کنترل صحیح هیجان‌ها در برابر چالش‌های روزمره زندگی نیستند، بیشتر علایم تشخیصی اختلال‌های روانی را از خود نشان می‌دهند و به‌جای استفاده از راهبردهای حل مسأله، به سمت رفتارهای اعتیادآور می‌روند و این درواقع راهی برای فرار از رویارویی با مشکلات است (وطن‌دوست و همکاران، 1402). بنابراین افرادی که سطوح بالاتری از خودکنترلی دارند، به احتمال بیشتری رفتارشان را در استفاده از اینترنت مدیریت می‌کنند. این درحالی است که افرد با سطوح خودکنترلی پایین، به‌محض دریافت اعلان از تلفن‌های هوشمند خود، بلافاصله به آن پاسخ می‌دهند و این نشان می‌دهد که این افراد قادر به تنظیم رفتار خود در خصوص عادات مرتبط با تکنولوژی نیستند (برگر و همکاران، ٢٠١٨). براساس پژوهش‌های الاسام و همکاران (٢٠١٩)، نیز استفاده بیش‌ازحد از اینترنت بیانگر ناتوانی در مهارت‌های خودکنترلی است. این افراد عمدتاً تکانشی عمل می‌کنند و تمایل بیشتری به رفتارهای اعتیادی مانند اعتیاد به اینترنت دارند. نتیجه آنکه این افراد بیشتر وسوسه می‌شوند تا مدت زمان زیادی را در اینترنت سپری کنند (جیانگ و ژائو، ٢٠١۶).
یکی دیگر از عوامل اثرگذار بر اعتیاد به اینترنت، عزت نفس است. ضعف عزت نفس، شخص را به‌سوی اعتیاد‌های رفتاری مانند اعتیاد به اینترنت سوق می‌دهد (برت و همکاران، ٢٠١٩؛ تقی‌زاده و همکاران، ٢٠١٩)، درحالی‌که داشتن عزت نفس بالاتر به رفتارهای مقابله‌‌ای مثبت کمک کرده که به نوبه خود منجر به کاهش وابستگی و رفتارهای اعتیادی می‌شود (حسن و جابر، ٢٠٢٠). براساس نتایج مطالعات اسکوئس و همکاران (٢٠١۶)، اعتیاد به اینترنت در بین دانشجویان با عزت نفس بالاتر از شیوع کمتری برخوردار است، چرا که عزت نفس به‌عنوان یک کارکرد مثبت و ویژگی شخصیت‌های بهنجار درنظر گرفته می‌شود (اژهای و همکاران، 1399). علاوه‌بر آن نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد افرادی که از عزت نفس پایین رنج می‌برند، استفاده از بازی‌های آنلاین را به‌عنوان روشی برای جلوگیری از تهدیدهای زندگی واقعیشان به‌کار می‌گیرند و این شکل ازمقابله به سلامت روانی ضعیف‌تری می‌انجامد (گو و همکاران، ٢٠١٩).
یکی دیگر از عوامل اثرگذار بر اعتیاد به اینترنت، خودکارآمدی است. به اعتقاد بندورا خودکارآمدی به توانایی لازم برای دستیابی به اهداف رفتاری در یک زمینه خاص اشاره داشته (زئونگ و همکاران، ٢٠٢٠) و بر انتخاب رفتار و پیامدهای آن اثر می‌گذارد. یافته‌های پیچو نشان داد که بین خودکارآمدی و دوست‌یابی آنلاین رابطه منفی وجود دارد (پیتچو پرلورنزو و همکاران، ٢٠٢٠). همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مداخلات باهدف افزایش خودکارآمدی می‌تواند در تغییر رفتار در زمینه رفتارهای اعتیادی مؤثر باشد (هاید و همکاران، ٢٠٠٨)؛ که این نیز حاکی ازنقش مهم خودکارآمدی در پیش‌بینی اعتیاد به اینترنت است. در این خصوص می‌توان گفت افرادی که دارای نقص در ساختار خودکارآمدی هستند، باور مثبتی به مهارت‌های اجتماعی نداشته و معتقدند که روابط شخصی نزدیک، یک مسئله اتفاقی بوده و آن را به عواملی که خارج از کنترل‌شان است نسبت می‌دهند و به‌دلیل داشتن هویت مجازی و غیرواقعی و ناشناس‌ماندن در فضای مجازی، درمعرض خطر اعتیاد به اینترنت هستند (توکلی و همکاران، ٢٠١٤). با توجه به مطالب فوق اولین هدف این مطالعه تعیین عوامل اثرگذار بر اعتیاد به اینترنت و به‌طور خاص تعیین نقش خودکنترلی، خودکارآمدی و عزت نفس بر اعتیاد به اینترنت است. دومین هدف اساسی این پژوهش نیز تعیین پیامدهای اعتیاد به اینترنت است.
برخی مطالعات بیانگر تأثیر اعتیاد به اینترنت بر کمیت و کیفیت خواب (بنر و همکاران، ٢٠١٩؛ کوکا و همکاران، ٢٠٢١) و پریشانی روانشناختی (وینر و همکاران، ٢٠١٩)، تأثیر کیفیت خواب بر پریشانی روانشناختی (اولاشور و همکاران، ٢٠٢٠؛ هو و همکاران، ٢٠١٩) و بهزیستی روانشناختی (کاستیکووا و همکاران، ٢٠٢٠؛ چو و همکاران، ٢٠١٩) و تأثیر پریشانی روانشناختی بر بهزیستی روانشناختی (یانی و همکاران، ٢٠١٩) است. همچنین، از بین کلیه عوامل مؤثر بر کیفیت خواب دانشجویان، استفاده از اینترنت یکی از رایج‌ترین آنها بوده که این می‌تواند تأخیر در به‌خواب‌رفتن را طولانی‌تر کرده و مدت زمان خواب را کاهش دهد (لین و همکاران، ٢٠١٩). بنر و همکاران (٢٠١٩)، نیز نشان دادند افراد مبتلا به اعتیاد به اینترنت، در مقایسه با کاربران عادی، دارای الگوهای خواب نامنظم و قسمت‌هایی از خواب آشفته هستند. همچنین افراد با کیفیت خواب ضعیف، سطوح بالاتری از اضطراب، پرخاشگری و استرس را تجربه می‌کنند (محمدصالحی و صدوقی، 1399). پژوهشگران با درنظرگرفتن نقش واسطه‌‌ای کیفیت خواب در این خصوص خاطر نشان كردند كه دسترسی به رسانه‌های اجتماعی به‌خودی خود مشکل‌زا نیست، بلكه در نتیجه تأثیر واسطه‌‌ای کیفیت خواب در رابطه بین استفاده مکرر از شبکه‌های اجتماعی و کاهش سلامت روانی است (وینر و همکاران، ٢٠١٩). سایر پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بین استفاده مشکل‌آفرین از تلفن همراه و پریشانی روانشناختی ارتباط وجود داشته و کیفیت خواب در این رابطه نقش واسطه‌‌ای دارد (چو و همکاران، ٢٠١٩؛ تائو و همکاران، ٢٠١٩؛ هو و همکاران، ٢٠٢٠؛ محمدصالحی و صدوقی، 1399). همچنین ضعف کیفیت خواب با افزایش پریشانی روانشناختی، سطح بهزیستی روانشناختی را کاهش می‌دهد و با افزایش بیماری‌های جسمی، کاهش کیفیت زندگی و کاهش طول عمر ارتباط دارد (لاهی، ٢٠٠٩). همچنین نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مشکلات مرتبط با کیفیت خواب، به‌عنوان پیش‌درآمد اختلال‌های روانشناختی درنظرگرفته می‌شود. در آزمایشی مشخص شد نوجوانان شرکت کننده در پژوهش که به‌مدت ٥ شب متوالی، خواب‌شان به ٥ الی۶ ساعت محدود شده بود، نسبت به نوجوانانی که از یک برنامه زمانی خواب سالم پیروی می‌کردند، تحریک‌پذیرتر، نافرمان‌تر، پرتنشتر و مستعد طغیان عاطفی بودند (بایوم و همکاران، ٢٠١٤). همچنین مطالعات نشان داده که افزایش تدریجی خواب در نوجوانانی که به‌طور مزمن دچار کاهش مدت زمان خواب شده‌اند، سبب شده که علایم افسرگی در آنها به‌شکل قابل توجهی کاهش یابد (دیوالد کافمن و همکاران، ٢٠١٤).
استفاده مکرر از اینترنت با افزایش مشکلات رفتاری و کاهش بهزیستی روانشناختی (راج، 2024)، افزایش پریشانی روانشناختی (ایورن و همکاران، ٢٠١٩؛ حسن و جابر، ٢٠٢٠)، کاهش بهزیستی جسمی و روانی، عصبانیت و ازدست‌دادن کنترل (پونوسامی و همکاران، ٢٠٢٠) همراه است. اعتیاد به اینترنت پیش‌بینی‌کننده احساس تنهایی، اضطراب، افسردگی، استرس و به‌طور کلی پریشانی روانشناختی (مامون و همکاران، ٢٠٢٠؛ وینر و همکاران، ٢٠١٩) و سطوح بالاتر اضطراب و بی‌خوابی است (نجفی شرجابادی و رایانی، ٢٠٢٠). همچنین استفاده بیش‌از حد از اینترنت، زمان صرف‌شده برای سایر فعالیت‌های مفید (تعامل چهره به چهره با خانواده و دوستان، فعالیت‌های بدنی و ...) را کاهش می‌دهد و تأثیر منفی قابل ملاحظه‌‌ای بر بهزیستی روانشناختی به‌جای می‌گذارد (مک دوول و همکاران، ٢٠٢٠) و ازطریق کاهش کیفیت خواب (وینر و همکاران، ٢٠١٩؛ ژای و همکاران، ٢٠٢٠؛ چو و همکاران، ٢٠١٩) و افزایش پریشانی روانشناختی (وینر و همکاران، ٢٠١٩) منجر به کاهش بهزیستی روانشناختی شود؛ این در حالی است که توانایی داشتن روابط سازنده و نزدیک با دیگران و دوری از اعتیاد به اینترنت با افزایش بهزیستی روانشناختی در ارتباط است (فتحی آشتیانی و شیخ الاسلامی، 1398).
تاکنون هیچ مطالعه‌‌ای که روابط این متغیرها را در قالب یک مدل بررسی و میزان اثرگذاری آنها را مشخص کرده باشد، انجام نشده است. یافته‌های پژوهش حاضر با بررسی عوامل اثرگذار بر اعتیاد به اینترنت (خودکنترلی، خودکارآمدی و عزت نفس) و مکانیزم اثرگذاری اعتیاد به اینترنت بر بهزیستی روانشناختی (با نقش واسطه‌‌ای کیفیت خواب و پریشانی روانشناختی) می‌تواند به شناخت میزان اثرگذاری متغیرها کمک نموده و با تولید دانش در این زمینه ادبیات علمی را گسترش دهد. با توجه به پژوهش‌های مورد اشاره، مدل پژوهش حاضر در شکل ١ ارائه شده است.
شکل ١. مدل پژوهش
· روش
پژوهش حاضر از نوع توصیفی– همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه کاربران دانشجویی شبکه‌های اجتماعی دانشگاه دامغان در سال ١٤٠٢ بود. ازنظر لوهلین (٢٠٠٤) در تحلیل رگرسیون و مدل‌یابی معادلات ساختاری حجم نمونه کمتر از ١٠٠ نفر نامناسب و حجم‌های بالاتر از ٢٠٠ نفر مطلوب است. در این پژوهش با توجه به زمان پژوهش و امکانات اجرایی، تعداد ٢٩٨ نفر به‌روش نمونه‌‌‌‌گیری دردسترس وارد پژوهش شدند. لینک پرسشنامه پس‌از طراحی در گروه‌های مجازی دانشجویی دانشگاه دامغان ارسال شد. ملاک‌های ورود شامل تمایل به همکاری در پژوهش و رضایت آگاهانه و ملاک‌های خروج شامل پاسخ‌دهی ناقص بود. به‌منظور رعایت اصول اخلاقی، داده‌ها به‌صورت بدون نام گردآوری شد و امکان خروج از پژوهش در همه مراحل وجود داشت. در ابتدا اطلاعات جمعیت‌شناختی مورد سؤال قرار گرفت و سپس شرکت‌کنندگان به ابزارهای پژوهش پاسخ دادند. به‌منظور تحلیل داده‌ها از تکنیک حداقل مربعات جزئی با استفاده از نرم‌افزار PLS استفاده شد.
· ابزارها
الف) آزمون اعتیاد به اینترنت یانگ (Yong internet addiction test- YIAT): آزمون اعتیاد به اینترنت یانگ (١٩٩٨) یک مقیاس خودگزارش‌دهی ٢٠ ماده‌ای با روایی و اعتبار مناسب است و بهره‌وری و بازدهی پاسخ‌دهندگان را در محیط کار، مدرسه یا خانه (٣ ماده)، رفتارهای اجتماعی (٣ ماده)، رابطه عاطفی و عکس العمل به استفاده از اینترنت (٧ ماده) و الگوی کلی استفاده از اینترنت را (٧ ماده) ارزیابی می‌کند. از حاصل جمع نمرات مربوط به همه پاسخ‌ها نمره کل به‌دست می‌آید که از حداقل ٢٠ تا حداکثر ١٠٠ متغیراست. آزمون اعتیاد به اینترنت یانگ آزمونی بسیار معتبر است و به‌طور گسترده در بین نوجوانان، جوانان و بزرگسالان مورد استفاده قرار می‌گیرد. اعتبار آزمون اعتیاد به اینترنت یانگ در پژوهش حاضر با استفاده از آلفای کرونباخ برابر با 88/0 به‌دست آمد.
ب) شاخص کیفیت خواب پترزبورگ (pittsburgh sleep quality index- PSQI): این شاخص توسط بایسس و همکاران (١٩٨٩) به‌منظور بررسی و ارزیابی کیفیت خواب (عادت‌های معمول خوابیدن و اختلال خواب) افراد در طی یک‌ماه گذشته طراحی شده ساخته شده و از روایی و اعتبار بسیار خوبی برخوردار است (ژای و همکاران، ٢٠٢٠). این شاخص از ١٩ ماده و ٧ مؤلفه اصلی تشکیل شده که شامل کیفیت ذهنی خواب، تأخیر در به خواب رفتن، طول مدت خواب، خواب مفید و کافی، اختلال‌های خواب، داروی خوابآور، اختلال عملکرد روزانه است. نمرهگذاری هر ماده روی مقیاس لیکرت و از صفر تا سه است. از مجموع این 7 مؤلفه نمره کل شاخص به‌دست می‌آید و نمرات بالاتر نشان‌دهنده کیفیت خواب ضعیف‌‌تر است (ژای و همکاران، ٢٠٢٠). این شاخص حساسیت مناسبی برای تمیزدادن آزمودنی دارای کیفیت خواب از خواب ناکافی را دارد (چو و همکاران، ٢٠١٩). سازندگان این شاخص آلفای کرونباخ آن را ٨٣/٠ به‌دست آوردند (بایسس و همکاران، ١٩٨٩). ضریب آلفای کرونباخ این شاخص در پژوهش حاضر نیز برابر با 85/0 به‌دست آمد.
ج) مقیاس عزت نفس روزنبرگ (Rosenberg self-esteem scale- RSES): مقیاس عزت نفس روزنبرگ (١٩٧٩) شامل ١٠ جمله است. شرکت‌کنندگان میزان موافقت‌شان با هرجمله را روی مقیاس لیکرت ٤ درجه‌‌ای ارزیابی می‌کنند. نمرهگذاری به‌صورت کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم ازصفر٠ تا سه برای ماده‌های ١، ٢، ٤ و ٧ بوده و نمرهگذاری برای ماده‌های ٣ ,٥ ،٨ ,٩ و ١٠ به‌شکل معکوس انجام می‌شود. با جمع‌کردن نمرات مربوط به هرپاسخ، نمره کل به‌دست می‌آید که از نمره حداقل صفر تا حداکثر ٣٠ متغیراست. نمرات بالاتر نشان‌دهنده عزت نفس بالاتر بوده و نمرات بین ١٥ تا ٢٥ به‌عنوان حد متوسط درنظر گرفته می‌شوند. ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس در پژوهش حاضر برابر با 87/0 به‌دست آمد.
د) مقیاس خودکارآمدی عمومی شرر (the general self-efficacy scale- GSES): مقیاس خودکارآمدی عمومی شرر (١٩٨٣) شامل ١٧ ماده است که هریک از آنها روی مقیاس لیکرت ٥ درجه‌‌ای پاسخ داده شده و به‌شکل کاملاً مخالف:١. مخالف:٢. نظری ندارم:٣. موافقم:٤. کاملاً موافقم: ٥ نمرهگذاری می‌شوند. نمرهگذاری ماده‌های ٢، ٤، ٥ ،۶ ، ٧، ١٠، ١١، ١٢ و ١٤ به‌صورت معکوس انجام می‌شود. حداکثر نمره به‌دست آمده ٨٥ و حداقل نمره ١٧است و نمره بالاتر به معنی خودکارآمدی بیشتر است (سالک ابراهیم و همکاران، ٢٠١٩). ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس در پژوهش حاضر برابر با 85/0 به‌دست آمد.
ه) مقیاس کوتاه خودکنترلی (brief self-control scale- BSCS): مقیاس کوتاه خودکنترلی تانجی (٢٠٠٤)، مشخص می‌کند که افراد تا چه اندازه احساس می‌كنند كه می‌توانند در برابر تأثیرات بیرونی مقاومت کرده و رفتار خود را كنترل كنند. این مقیاس شامل ١٣ ماده است که پاسخ‌دهندگان روی یک مقیاس لیکرت 5 درجه‌‌ای به هریک از آنها پاسخ می‌دهند و نمرهگذاری آن از هرگز(١) تا بسیار زیاد (٥) است و نمره بالاتر نشان‌دهنده خودکنترلی بیشتر است. آلفای کرونباخ مقیاس خودکنترلی ٨٠/٠ گزارش شده است (گو، ٢٠٢٠). همچنین ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس در پژوهش حاضر برابر با 82/0 به‌دست آمد.
و) مقیاس بهزیستی روانشناختی (the scales of psychological well-being- SPWB): مقیاس بهزیستی روانی شناختی ریف (١٩٨٩) یک ابزار خودگزارشی است و از ١٠ ماده تشکیل شده و مشتمل بر ۶ خرده‌مقیاس است که عبارتند از استقلال (ماده‌های ٩، ١٢، ١٨)، تسلط بر محیط (ماده‌های ۶,٤,١)، رشد شخصیتی (ماده‌های٧، ١٥، ١٧)، ارتباط مثبت با دیگران (ماده‌های ٣، ١٧، ١٣)، هدف‌مندی در زندگی (ماده‌های 5، 14، 16) و پذیرش خود (ماده‌های ٢، ٨، ١٠) (جوشنلو و همکاران، ٢٠٢٠). نمرهگذاری آن براساس طیف لیکرت ۶ درجه‌‌ای بوده و از کاملاً مخالفم (١) تا کاملاً موافقم (۶) نمرهگذاری می‌شود. جمع نمرات این ۶ خرده‌مقیاس به‌عنوان نمره کل بهزیستی روانی محاسبه می‌شود. نمرات بالاتر نشان‌دهنده بهزیستی روانی بالاتر است. ضریب اعتبار مقیاس بهزیستی روانشناختی در پژوهش حاضر با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برابر با 76/0 به‌دست آمد.
ز) مقیاس پریشانی روانی (psychological distress scale- PDSK10): مقیاس پریشانی روانی کسلر و همکاران (٢٠٠٢) با اندازه‌‌‌‌گیری علائم گسترده پریشانی روانی، افراد مبتلا به اختلال‌های روانی ازجمله افسردگی و اضطراب را شناسایی می‌کند (ولش و همکاران، ٢٠٢٠). این مقیاس یک ابزار خودگزارش‌دهی است و از ١٠ ماده تشکیل شده است. ماده‌های این مقیاس در ارتباط با اضطراب و افسردگی است و براساس یک مقیاس لیکرت ٥ درجه‌‌ای از ١(هیچ‌وقت) تا ٥ (همیشه) نمرهگذاری می‌شوند. نمرات این مقیاس در ٤ سطح طبقه‌‌‌‌بندی شده و به‌ترتیب شامل ١٠- ١٩ (احتمالاً خوب است)، ٢٤-٢٠ (اختلال روانی خفیف)، ٢٩-٢٥ (اختلال روانی متوسط)، ٣٠- ٥٠ (اختلال روانی شدید) است (داویسون و همکاران، ٢٠٢٠). نمرات بالاتر منعکس‌کننده سطح بالاتر پریشانی روانی هستند. ضریب اعتبار این مقیاس در پژوهش حاضر با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 92/0 به‌دست آمد.
· یافته‌ها
با توجه به ماهیت اکتشافی پژوهش حاضر، به‌منظور تحلیل داده‌ها از تکنیک pls و نرم‌افزار SmartPLS 3/0 استفاده شد. ارزیابی مدل با این تکنیک شامل ارزیابی مدل اندازه‌‌‌‌گیری و همچنین ارزیابی مدل ساختاری است (هایر و همکاران، ٢٠١7). در ادامه یافته‌های توصیفی و نتایج مدل اندازه‌‌‌‌گیری روایی همگرا و واگرا (تمیزی) و پس از آن نتایج مدل ساختاری ارائه شده است.
جدول 1. یافته‌های توصیفی و نتایج روایی همگرا (بارهای عاملی، اعتبار ترکیبی و میانگین واریانس استخارج شده: AVE )
CR | Factor loadings | SD | Mean | Number of items |
| |
0/505 | 0/934 | 0/605-0/802 | 0/72 | 1/68 | 20 | اعتیاد به اینترنت |
0/688 | 0/956 | 0/709-0/896 | 0/92 | 2/28 | 10 | پریشانی روانشناختی |
0/507 | 0/895 | 0/497-0/846 | 0/58 | 1/92 | 10 | عزت نفس |
0/529 | 0/851 | 0/665-0/798 | 0/61 | 3/48 | 13 | خودکنترلی |
0/515 | 0/905 | 0/633-0/770 | 0/78 | 3/72 | 17 | خودکارآمدی |
0/503 | 0/851 | 0/507-0/810 | 0/54 | 0/85 | 18 | کیفیت خواب |
0/511 | 0/783 | 0/594-0/783 | 0/60 | 2/83 | 18 | بهزیستی روانشناختی |
به‌منظور بررسی روایی همگرا، میانگین واریانس استخراج شده (average variance extracted)، بارهای عاملی و اعتبار ترکیبی (composite reliability) محاسبه شد (هایر و همکاران، ٢٠١7). نتایج جدول 1 نشان می‌دهد که مقادیر AVE برای همه متغیرها بالاتر از ٥/٠ ، مقدار CR برای همه متغیرها بالاتر از ٧/٠ و بارهای عاملی بالاتر از ٤/٠ است. این یافته‌ها یک روایی همگرا رضایت‌بخش را نشان می‌دهد (هایر و همکاران، ٢٠١7). بنابر پیشنهاد هنسلر و همکاران (٢٠١٥) به‌منظور ارزیابی روایی واگرا یا تمیزی ابزارها از نسبت هتروتریت- مونوتریت (hetrotrait-monotrait ratio) استفاده شد. همانگونه که مشاهده می‌شود همه مقادیر HTMT محاسبه شده کوچک‌تر از مقدار ٨٥/٠ (جدول 2) هستند.
جدول 2. نسبت هتروتریت- مونوتریت
| اعتیاد به اینترنت | پریشانی روانشناختی | عزت نفس | خودکنترلی | خودکارامدی | کیفیت خواب |
پریشانی روانشناختی | 0/528 |
|
|
|
|
|
عزت نفس | 0/351 | 0/642 |
|
|
|
|
خودکنترلی | 0/614 | 0/565 | 0/700 |
|
|
|
خودکارامدی | 0/470 | 0/539 | 0/668 | 0/783 |
|
|
کیفیت خواب | 0/539 | 0/793 | 0/581 | 0/523 | 0/537 |
|
بهزیستی روانشناختی | 0/431 | 0/594 | 0/843 | 0/777 | 0/771 | 0/452 |
در مرحله دوم به‌منظور آزمون فرضیه‌های پژوهش، مدل ساختاری مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از الگوریتم PLS، ضرایب مسیر برآورد و اهمیت آماری آنها ارزیابی شد (هایر و همکاران، ٢٠١7). نتایج حاصله (جدول 3) نشان می‌دهد بین خودکنترلی و اعتیاد به اینترنت رابطه منفی معنادار وجود دارد؛ یعنی با افزایش خودکنترلی، اعتیاد به اینترنت کاهش پیدا می‌کند؛ اما بین عزت نفس و اعتیاد به اینترنت و همچنین بین خودکارآمدی و اعتیاد به اینترنت رابطه معنادار وجود نداشت. همچنین نتایج نشان می‌دهد که اعتیاد به اینترنت به‌صورت مستقیم بر کیفیت خواب و پریشانی روانشناختی اثرگذار است و با افزایش اعتیاد به اینترنت، کیفیت خواب ضعیف‌‌تر و پریشانی روانشناختی بیشتر می‌شود. علاوه‌بر آن اعتیاد به اینترنت به‌صورت غیرمستقیم با میانجی‌گری کیفیت خواب و پریشانی روانشناختی بر بهزیستی روانشناختی اثرگذار بود. براساس نتایج حاصله می‌توان گفت ضعف خودکنترلی باعث اعتیاد به اینترنت و اعتیاد به اینترنت باعث کاهش کیفیت خواب، افزایش پریشانی روانشناختی و درنهایت کاهش بهزیستی روانشناختی می‌شود. شایان توجه است تأثیر مستقیم کیفیت خواب بر بهزیستی روانشناختی؛ تأثیر غیرمستقیم اعتیاد به اینترنت به بهزیستی روانی ازطریق پریشانی روانشناختی و همچنین تأثیر غیرمستقیم اعتیاد به اینترنت به بهزیستی روانشناختی ازطریق کیفیت خواب، معنادار نیست.
جدول 3. نتایج آزمون مدل ساختاری پژوهش (بررسی فرضیه‌ها)
فرضیه | رابطه | ضریب مسیر | Std. Dev. | t-values | ρ values | نتیجه | تفسیر |
H1 | SC → IA | -0/543 | 0/108 | 6/982 | 0/001 | تأیید | بین خودکنترلی و اعتیاد به اینترنت رابطه منفی معنادار وجود دارد؛ یعنی با افزایش خودکنترلی، اعتیاد به اینترنت کاهش پیدا می‌کند. |
H2 | SES → IA | 0/045 | 0/089 | 1/518 | 0/130 NS | نبود تأیید | بین عزت نفس و اعتیاد به اینترنت رابطه معنادار وجود نداشت؛ (همبستگی دو متغیره معنادار بود؛ اما در مدل به‌دلیل همپوشانی با خودکنترلی سهم معنادار در تبیین اعتیاد به اینترنت نداشت). |
H3 | SEF → IA | -0/107 | 0/112 | 0/026 | 0/980 NS | نبود تأیید | بین خودکارآمدی و اعتیاد به اینترنت رابطه معنادار وجود نداشت؛ (همبستگی دو متغیره معنادار بود؛ اما در مدل به‌دلیل همپوشانی با خودکنترلی سهم معنادار در تبیین اعتیاد به اینترنت نداشت). |
H4 | IA → SQ | 0/490 | 0/047 | 11/714 | 0/001 | تأیید | بین اعتیاد به اینترنت و کیفیت خواب ضعیف رابطه مثبت و معنادار وجود دارد؛ یعنی با افزایش اعتیاد به اینترنت، کیفیت خواب ضعیف نیز افزایش پیدا می‌کند. |
H5 | SQ → WB | -0/039 | 0/166 | 0/893 | 0/372 NS | نبود تأیید | بین کیفیت خواب ضعیف و بهزیستی روانشناختی رابطه معنادار وجود ندارد. |
H6 | SQ → PD | 0/649 | 0/042 | 18/024 | 0/001 | تأیید | بین کیفیت خواب ضعیف و پریشانی روانشناختی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد؛ یعنی با افزایش کیفیت خواب ضعیف، پریشانی روانشناختی نیز افزایش پیدا می‌کند. |
H7 | IA → PD | 0/185 | 0/056 | 2/013 | 0/045 | تأیید | بین اعتیاد به اینترنت و پریشانی روانشناختی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد؛ یعنی با افزایش اعتیاد به اینترنت، پریشانی روانشناختی نیز افزایش پیدا می‌کند. |
H8 | PD → WB | -0/506 | 0/151 | 4/788 | 0/001 | تأیید | بین پریشانی روانشناختی و بهزیستی روانی رابطه منفی و معنادار وجود دارد؛ یعنی با افزایش پریشانی روانشناختی، بهزیستی روانی کاهش پیدا می‌کند. |
H9 | IA→ PD → WB | -0/093 | 0/043 | 1/884 | 0/060 NS | نبود تأیید | تأثیر غیرمستقیم اعتیاد به اینترنت به بهزیستی روانی ازطریق پریشانی روانشناختی، معنادار نیست. |
H10 | IA→ SQ→ WB | -0/019 | 0/095 | 0/865 | 0/387 NS | نبود تأیید | تأثیر غیرمستقیم اعتیاد به اینترنت به بهزیستی روانی ازطریق کیفیت خواب، معنادار نیست. |
H11 | IA→ SQ→ PD → WB | -0/161 | 0/079 | 3/906 | 0/001 | تأیید | تأثیر غیرمستقیم اعتیاد به اینترنت به بهزیستی روانی ازطریق کیفیت خواب و پریشانی روانشناختی، معنادار است. یعنی اعتیاد به اینترنت باعث تضعیف کیفیت خواب می‌شود. تضعیف کیفیت خواب باعث افزایش پریشانی روانشناختی می‌شود و در نهایت افزایش پریشانی روانشناختی منجر به کاهش بهزیستی روانشناختی می‌شود. |
· بحث
هدف از پژوهش حاضر تعیین پیشایندها و پیامدهای روانشناختی اعتیاد به اینتنرنت بود. به این منظور براساس پیشینه پژوهش، تأثیر مستقیم خودکنترلی، خودکارآمدی و عزت نفس بر اعتیاد به اینترنت (به‌عنوان پیشایندها) و تأثیر اعتیاد به اینترنت بر کیفیت خواب، پریشانی روانشناختی و بهزیستی روانشناختی (به‌عنوان پیامدها) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد بین خودکنترلی و اعتیاد به اینترنت رابطه منفی معنادار وجود دارد؛ یعنی با افزایش خودکنترلی، اعتیاد به اینترنت کاهش پیدا می‌کند. این یافته با نتایج پژوهش‌های پیشین ازجمله (چن و ژانگ، ٢٠٢4؛ گو، ٢٠٢٠؛ آگباریا و بدیر، ٢٠١٩) ، هم‌خوان است. افرادی که قادر به مدیریت صحیح هیجان‌ها در برابر چالش‌های روزمره زندگی نیستند، به جای استفاده از راهبردهای حل مسأله، به سمت رفتارهای اعتیادآور می‌روند و این درواقع راهی برای فرار از رویارویی با مشکلات است (وطن‌دوست و همکاران، 1402). لذا افراد با خودکنترلی پایین، به محض دریافت اعلان از تلفن‌های هوشمند خود، بلافاصله به آن پاسخ می‌دهند و این نشان می‌دهد که این افراد قادر به تنظیم رفتار خود در خصوص استفاده از اینترنت نیستند (برگر و همکاران، ٢٠١٨). براساس پژوهش‌های الاسام و همکاران (٢٠١٩)، نیز استفاده بیش‌از حد از اینترنت بیانگر ناتوانی در مهارت‌های خودکنترلی است، زیرا این افراد عمدتاً تکانشی عمل می‌کنند و تمایل به رفتارهای اعتیادی مانند اعتیاد به اینترنت دارند. نتیجه آنکه این افراد بیشتر وسوسه می‌شوند تا مدت زمان زیادی را در اینترنت سپری کنند (جیانگ و ژائو، ٢٠١۶).
همبستگی دومتغیره بین عزت نفس و اعتیاد به اینترنت منفی و معنادار بود؛ یعنی افزایش عزت نفس با کاهش اعتیاد به اینترنت همراه بود. در همین راستا تحقیقات مختلفی صورت گرفته که حاکی از رابطه معکوس بین عزت نفس و استفاده مشکل‌آفرین و افراطی از اینترنت است (برت و همکاران، ٢٠١٩؛ مامون و همکاران، ٢٠٢٠). براساس نتایج مطالعات اسکوئس و همکاران (٢٠١۶)، نیز اعتیاد به اینترنت در بین دانشجویان دارای عزت نفس بالاتر از شیوع کمتری برخوردار است. همچنین بنابر یافته‌های گو و همکاران (٢٠١٩)، این امکان وجود دارد، افرادی که از عزت نفس پایین رنج می‌برند، استفاده از بازی‌های آنلاین را به‌عنوان روشی برای جلوگیری از تهدیدهای زندگی واقعیشان به کارگیرند و این شکل از مقابله به سلامت روانی ضعیف‌تری می‌انجامد. شایان توجه است تأثیر عزت نفس بر اعتیاد به اینترنت در حضور سایر متغیرهای مدل و به دلیل همپوشانی آن با متغیرخودکنترلی معنادار نبود.
همبستگی دو متغیره بین خودکارآمدی و اعتیاد به اینترنت منفی و معنادار بود؛ یعنی افزایش خودکارآمدی با کاهش اعتیاد به اینترنت همراه بود. در همین راستا تحقیقات مختلفی صورت گرفته که حاکی از رابطه معکوس بین خودکارآمدی و اعتیاد به اینترنت است (پیتچو پرلورنزو و همکاران، ٢٠٢٠؛ هاید و همکاران، ٢٠٠٨؛ برت و همکاران، ٢٠١٩). در این خصوص می‌توان گفت افرادی که دارای نقص در ساختار خودکارآمدی هستند، باور مثبتی به مهارت‌های اجتماعی نداشته و روابط شخصی نزدیکی با دیگران ندارند و به‌دلیل ناشناس‌ماندن در فضای مجازی و استفاده افراطی از آن، درمعرض خطر اعتیاد به اینترنت هستند (توکلی و همکاران، ٢٠١٤). همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مداخله‌هایی باهدف افزایش خودکارآمدی می‌تواند در تغییر رفتار در زمینه رفتارهای اعتیادی مؤثر باشد (هاید و همکاران، ٢٠٠٨)؛ که این نیز حاکی از نقش مهم خودکارآمدی در اعتیاد به اینترنت است. شایان توجه است تأثیر خودکارآمدی بر اعتیاد به اینترنت در حضور سایر متغیرهای مدل و به دلیل همپوشانی آن با متغیرخودکنترلی معنادار نبود.
بین اعتیاد به اینترنت و کیفیت خواب ضعیف رابطه مثبت و معنادار وجود دارد؛ یعنی با افزایش اعتیاد به اینترنت، کیفیت خواب ضعیف نیز افزایش پیدا می‌کند. این یافته با نتایج پژوهش‌های پیشین ازجمله (بنر و همکاران، ٢٠١٩؛ لین و همکاران، ٢٠١٩) هم‌خوان است. در این راستا مطالعات نشان دادند که کمیت و کیفیت خواب تحت تأثیر استفاده بیش‌از حد از اینترنت قرار می‌گیرد (کوکا و همکاران، ٢٠٢١). این ممکن است هم به‌دلیل جابه‌جایی زمان خواب با زمان استفاده از اینترنت و تغییر ریتم شبانه‌روزی و افزایش تحریک شناختی و روانشناختی رخ دهد و یا به سبب سرکوب ملاتونین است که قبل از خواب در معرض نور شدید قرار می‌گیرد.
بین اعتیاد به اینترنت و پریشانی روانشناختی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد؛ یعنی با افزایش اعتیاد به اینترنت، پریشانی روانشناختی نیز افزایش پیدا می‌کند. این یافته با نتایج پژوهش‌های پیشین ازجمله (نجفی شرجابادی و رایانی، ٢٠٢٠؛ ایورن و همکاران، ٢٠١٩؛ برت و همکاران، ٢٠١٩؛ حسن و جابر، ٢٠٢٠)، هم‌خوان است. در این خصوص می‌توان گفت اعتیاد به اینترنت همراه است با ازدست‌دادن هویت، انزوا و قطع ارتباط با زندگی واقعی، بی‌حوصلگی و تجربه علایم ترک که فرد در صورت نبود دسترسی به اینترنت با آن درگیرشده؛ و این عامل زمینه بروز علایم اضطراب و افسردگی را فراهم می‌آورد (جانتز و مک ماری، ٢٠١٢). همچنین اعتیاد به اینترنت موجب تغییر در سبک زندگی افراد شده که درنتیجه آنها را مستعد ابتلا به اختلال‌های روانی (نوری و صادقیان، ٢٠١٧)، پریشانی روانی، افسردگی و پرخاشگری (ایورن و همکاران، ٢٠١٩) می‌سازد.
بین کیفیت خواب ضعیف و پریشانی روانشناختی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد؛ یعنی با افزایش کیفیت خواب ضعیف، پریشانی روانشناختی نیز افزایش پیدا می‌کند. این یافته با نتایج پژوهش‌های پیشین ازجمله (محمدصالحی و صدوقی، 1399؛ تائو و همکاران، ٢٠١٩؛ چو و همکاران، ٢٠١٩؛ هو و همکاران، ٢٠٢٠) همسو است. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مشکلات مرتبط با کیفیت خواب، پیش‌درآمد اختلال‌های روانشناختی هستند و نوجوانانی که از خواب کافی برخوردار نیستند، تحریک‌پذیرتر، نافرمان‌تر، پرتنشتر و دارای طغیان عاطفی بیشتر هستند (بایوم و همکاران، ٢٠١٤). همچنین مطالعات نشان داده است که افزایش تدریجی خواب در نوجوانان دارای خواب ناکافی، باعث کاهش قابل توجه علایم افسرگی آنها شده است (دیوالد کافمن و همکاران، ٢٠١٤). بنابراین تنظیم احساسات و عواطف، منوط به خواب کافی است (اولاشور و همکاران، ٢٠٢٠).
بین پریشانی روانشناختی و بهزیستی روانشناختی رابطه منفی و معنادار وجود دارد؛ یعنی با افزایش پریشانی روانشناختی، بهزیستی روانشناختی کاهش پیدا می‌کند. این یافته با نتایج پژوهش‌های پیشین ازجمله (پونوسامی و همکاران، ٢٠٢٠ و راج، 2024) همسو است. راج (2024)، در پژوهش خود نشان داد که استفاده مکرر از اینترنت با افزایش مشکلات رفتاری و کاهش بهزیستی روانشناختی افراد در ارتباط است. بنابر پژوهش وینر و همکاران (٢٠١٢)، نیز بین پریشانی روانشناختی و بهزیستی روانی رابطه معکوس وجود دارد؛ یعنی با افزایش پریشانی روانشناختی، بهزیستی روانشناختی کاهش می‌یابد. همچنین بنابر نتایج مطالعات پونوسامی و همکاران (٢٠٢٠)، اعتیاد به اینستاگرام به‌صورت غیرمستقیم، تأثیر منفی بر بهزیستی روانشناختی دارد؛ که نقش واسطه‌‌ای عوامل مختلف ازجمله کیفیت خواب و پریشانی روانشناختی را توجیه می‌کند. با توجه به مجموع یافته‌های به‌دست آمده نتیجه نهایی پژوهش حاضر همسو با نتایج پژوهش‌های پیشین است. بدین معنی که با کاهش خودکنترلی، اعتیاد به اینترنت افزایش پیدا می‌کند (چن و ژانگ، ٢٠٢4؛ گو، ٢٠٢٠؛ آگباریا و بدیر، ٢٠١٩)؛ افزایش اعتیاد به اینترنت باعث تضعیف کیفیت خواب می‌شود (لین و همکاران، ٢٠١٩؛ بنر و همکاران، ٢٠١٩)؛ تضعیف کیفیت خواب باعث افزایش پریشانی روانشناختی می‌شود (هو و همکاران، ٢٠١٩؛ تائو و همکاران، ٢٠١٩؛ چو و همکاران، ٢٠١٩)؛ و درنهایت افزایش پریشانی روانشناختی منجر به کاهش بهزیستی روانشناختی می‌شود ( وینر و همکاران، ٢٠١٢).
· نتیجه‌‌‌‌گیری
هدف از پژوهش حاضر تعیین پیشایندها و پیامدهای روانشناختی اعتیاد به اینتنرنت بود. نتایج نشان داد با کاهش خودکنترلی، اعتیاد به اینترنت افزایش پیدا می‌کند؛ افزایش اعتیاد به اینترنت باعث تضعیف کیفیت خواب می‌شود؛ تضعیف کیفیت خواب باعث افزایش پریشانی روانشناختی می‌شود؛ و در نهایت افزایش پریشانی روانشناختی منجر به کاهش بهزیستی روانشناختی می‌شود. بنابراین براساس نتایج حاصله می‌توان گفت با ارتقا مهارت‌های خودکنترلی می‌توان باعث کاهش اعتیاد به اینترنت شد و از این طریق زمینه لازم را برای بهبود کیفیت خواب، کاهش پریشانی روانشناختی و درنهایت افزایش بهزیستی روانشناختی فراهم آورد. هرچند پژوهش حاضر نتایج قابل توجهی را در خصوص پیشایندها و پیامدهای اعتیاد به اینترنت نشان داد، اما در انجام این تحقیق محدودیت‌هایی وجود دارد ازجمله اینکه، طرح تحقیق حاضر از نوع همبستگی است و استنباط علّی از نتایج آن باید با احتیاط صورت پذیرد، شرکت‌کنندگان پژوهش صرفاً کاربران دانشجویی شبکه‌های اجتماعی بوده‌اند و در تعمیم به جمعیت‌های دیگر باید جانب احتیاط را رعایت نمود. همچنین داده‌های گردآوری شده در پژوهش حاضر از مقیاس‌های خودگزارشی به‌دست آمده که این داده‌ها ممکن است تحت تأثیر مطلوبیت اجتماعی و سوگیری مشارکت‌کنندگان قرار گرفته باشند؛ لذا، پیشنهاد می‌شود از ابزارها و روش‌هایی استفاده شود که بیانگر رفتارهای واقعی‌تری از افراد باشد. همچنین با توجه به اینکه گروه نمونه فقط از بین کاربران دانشجویی شبکه‌های اجتماعی بوده‌اند، پیشنهاد می‌شود این پژوهش برای گروه‌های دیگر انجام شود.
· تعارض منافع
هیچ‌گونه تعارض منافعی بین نویسندگان در پژوهش حاضر وجود نداشته است.
· قدردانی
از تمامی شرکت‌کنندگان در پژوهش، تشکر و قدردانی می‌شود.
· منابع
اژهای، جواد، محمدی، پروین، غلامعلی لواسانی، مسعود و حاج‌حسینی، منصوره. (1399). طراحی بسته آموزشی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی و اثربخشی بهزیستی روانشناختی و حرمت خود در نوجوانان افغانستانی مقیم ایران. مجله روانشناسی، 24(3)، 264-250.
http://iranapsy.ir/fa/Article/21979
فتحی آشتیانی، مینا و شیخ الاسلامی، راضیه. (1398). رابطه بین سبک دلبستگی و بهزیستی روانشناختی: نقش واسطه‌‌ای انعطلاف‌‌‌پذیری شناختی. مجله روانشناسی، 23(2)، 134-147. http://www.iranapsy.ir/Article/21522
محمدصالحی، زهرا و صدوقی، مجید. (1399). مقایسه پریشانی روانشناختی و پرخاشگری در دانشجویان دارای کیفیت خواب مطلوب و ضعیف. مجله رویش روانشناسی، 9(5)، 11-20. http://frooyesh.ir/article-1-1824-fa.html
نوری، رضا و صادقیان، نعیمه. (1396). اعتیاد به اینترنت و ارتباط آن با اضطراب، استرس، افسردگی و بی‌خوابی در دانشجویان پرستاری و مامایی. پژوهش‌های سلامت محور، 3(1)، 51-57. https://hbrj.kmu.ac.ir/article-1-157-fa.html
وطن‌دوست، علی، خان محمدی، ارسلان، صادقی، جمال و محمدزاده، رجبعلی. (١٤٠٢). نقش واسطه‌‌ای کنترل هیجانی در رابطه بین نیازهای اساسی روانشناختی با گرایش به مصرف مواد مخدر در دانش آموزان. مجله روانشناسی، 27(2)، 148-178. http://www.iranapsy.ir/Article/38586
Agbaria, Q., & Bdier, D. (2019). The role of self-control and identity status as predictors of internet addiction among Israeli-Palestinian college students in Israel. International Journal of Mental Health and Addiction, 19(1), 252–266. https://doi.org/10.1007/s11469-019-00172-4
Bener, A., Yildirim, E., Torun, P., Çatan, F., Bolat, E., Alıç, S., Akyel , S & Griffiths, M. D. (2019). Internet addiction, fatigue, and sleep problems among adolescent students: A large-scale study. International Journal of Mental Health and Addiction, 17(13), 959-969. https://doi.org/10.1007/s11469-018-9937-1
Berger, S., Wyss, A. M & Knoch, D. (2018). Low self-control capacity is associated with immediate responses to smartphone signals. Computers in Human Behavior. 86. 45-51. https://doi.org/10.1016/j.chb.2018.04.031
Berte, D. Z., Mahamid, F. A., & Affouneh, S. (2019). Internet Addiction and Perceived Self-Efficacy among University Students. International Journal of Mental Health and Addiction, 19(1), https://doi.org/10.1007/s11469-019-00160-8
Baum, K. T., Desai, A., Field, J., Miller, L. E., Rausch, J & Beebe, D. W. (2014). Sleep restriction worsens mood and emotion regulation in adolescents. The Journal of Child Psycholgy and Psychiatry. 55(2), 180-190.
https://doi.org/10.1111/jcpp.12125
Buysse, D.J., Reynolds, C. F., Monk, T. H., Berman, S. R., Kupfer, D. J. (1989). The Pittsburgh Sleep Quality Index: A New Instrument for Psychiatric Practice and Research. Psychiatry Research, 28(2), 193-213. https://doi.org/10.1016/0165-1781(89)90047-4
Chao, L. L., Mohlenhoff, B. S., Weiner, M. W., & Neylan, T. C. (2014). Associations between subjective sleep quality and brain volume in Gulf War veterans. Sleep, 37(3), 445-452 https://doi.org/10.5665/sleep.3472
Chen, M., & Zhang, X. (2024). Factors influencing internet addiction among university students: The mediating roles of self-control and anxiety. Acta Psychologica, 250. https://doi.org/10.1016/j.actpsy.2024.104535
Cho, J. G., Teoh, A., Roberts, M., & Wheatley, J. (2019). The prevalence of poor sleep quality and its associated factors in patients with interstitial lung disease: A cross sectional analysis. ERJ open research, 5(3). https://doi.org/10.1183/23120541.00062-2019
Davison, K. M., Lin, S. L., Tong, H., Kobayashi, K. M., Mora-Almanza, J. G., & Fuller-Thomson, E. (2020). Nutritional Factors, Physical Health and Immigrant Status Are Associated with Anxiety Disorders among Middle-Aged and Older Adults: Findings from Baseline Data of the Canadian Longitudinal Study on Aging (CLSA). International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(5), 1493. https://doi.org/10.3390/ijerph17051493
Dewald-Kaufmann, J.F., Oort, F.J & Meijer, A.M. (2014). The effects of sleep extension and sleep hygiene advice on sleep and depressive symptoms in adolescents: a randomized controlled trial. The journal of child psychology and scychiatry. 55(3).273-283. https://doi.org/10.1111/jcpp.12157
Elasam, A., Samara, M., & Terry, P. (2019). Problematic internet use and mental health among British children and adolescents. Addictive behaviors, 90, 428-436. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2018.09.007
Evren, C., Evren, B., Dalbudak, E., Topcu, M., & Kutlu, N. (2019). Relationships of internet addiction and internet gaming disorder symptom severities with probable attention deficit/hyperactivity disorder, aggression and negative affect among university students. ADHD Attention Deficit and Hyperactivity Disorders, 11, 413–421. https://doi.org/10.1007/s12402-019-00305-8
Goh C, Jones C, Copello A. (2019). A Further Test of the Impact of Online Gaming on Psychological Wellbeing and the Role of Play Motivations and Problematic Use. Psychiatr Q, 90(4):747-760. https://doi.org/10.1007/s11126-019-09656-x
Gu, M. (2020). A longitudinal study of daily hassles, internet expectancy, self-control, and problematic internet use in Chinese adolescents: A moderated mediation model. Personality and Individual Differences, 152. https://doi.org/10.1016/j.paid.2019.109571
Hasan, A. A., & jaber, A. A. (2020). The relationship between Internet addiction, psychological distress, and coping strategies in a sample of Saudi undergraduate students. Perspectives in psychiatric care, 56, 495-501. https://doi.org/10.1111/ppc.12439
Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C., & Sarsteds, M. (2017). A primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM). 2nd Edition, Sage Publication., Thousand Oaks, CA. https://eli.johogo.com/Class/CCU/SEM/_A%20Primer%20on%20Partial%20Least%20Squares%20Structural%20Equation%20Modeling_Hair.pdf
Henseler, J., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2015). A new criterion for assessing discriminant validity in variance-based structural equation modeling. Journal of the academy of marketing science, 43(1), 115-135. https://doi.org/10.1007/s11747-014-0403-8
Hyde, J., Hankins, M., Deale, A., & Marteau, T. M. (2008). Interventions to increase self-efficacy in the context of addiction behaviours: a systematic literature review. Journal of health psychology, 13(5), 607-623. https://doi.org/10.1177/1359105308090933
Hou, T., Zhang, F., Mao, X., & Deng, G. (2020). Chronotype and psychological distress among Chinese rural population: A moderated mediation model of sleep quality and age. Plos one, 15(10). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0241301
Iani, L., Quinto, R. M., Lauriola, M., Crosta, M. L., & Pozzi, G. (2019). Psychological well-being and distress in patients with generalized anxiety disorder: The roles of positive and negative functioning. PloS one, 14(11). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0225646
Jantz, G. & McMurray, A. (2012). Hooked: The pitfalls of media, technology, and
social networking. Lake Mary, FL: Charisma House.
Jiang, Zh & Zhao, X. (2016). Brain behavioral systems, self-control and problematic mobile phone use: The moderating role of gender and history of use. Personality and Individual Differences. 106. https://doi.org/10.1016/j.paid.2016.10.036
Joshanloo, M., Jovanović, V., & Park, J. (2020). Differential Relationships of Hedonic and Eudaimonic Well-Being with Self-Control and Long-Term Orientation. Japanese Psychological Research, 63(1), 47–57. https://doi.org/10.1111/jpr.12276
Kokka, I., Mourikis, I., Nicolaides, N. C., Darviri, C., Chrousos, G. P., Kanaka-Gantenbein, C., & Bacopoulou, F. (2021). Exploring the Effects of Problematic Internet Use on Adolescent Sleep: A Systematic Review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(2), 760. https://doi.org/10.3390/ijerph18020760
Kosticova, M., Husarova, D., & Dankulincova, Z. (2020). Difficulties in getting to sleep and their association with emotional and behavioural problems in adolescents: does the sleeping duration influence this association? International journal of environmental research and public health, 17(5), 1691. https://doi.org/10.3390/ijerph17051691
Lahey, B. B. (2009). Public health significance of neuroticism. American Psychologist, 64(4), 241–256. https://doi.org/10.1037/a0015309
Lin, P. H., Lee, Y. C., Chen, K. L., Hsieh, P. L., & Yang, S. Y. (2019). The Relationships between Sleep Quality and Internet Addiction among Female College Students. Frontiers in neuroscience, 13, 599. https://doi.org/10.3389/fnins.2019.00599
Loehlin, J.C. (2004). Latent Variable Models: An Introduction to Factor, Path, and Structural Equation Analysis (4th Ed.). Psychology Press. https://doi.org/10.4324/9781410609823
Mamun, M. A., Hossain, M. S., Moonajilin, M. S., Masud, M. T., Misti, J. M., & Griffiths, M. D. (2020). Does loneliness, self-esteem and psychological distress correlate with problematic internet use? A Bangladeshi survey studies. Asia Pacific Psychiatry, 12(2). https://doi.org/10.1111/appy.12386
McDool, E., Powell, P., Roberts, J., & Taylor, K. (2020). The internet and children’s psychological wellbeing. Journal of Health Economics, 69. https://doi.org/10.1016/j.jhealeco.2019.102274
Müller, S. M., Wegmann, E., Stolze, D., & Brand, M. (2020). Maximizing social outcomes? Social zapping and fear of missing out mediate the effects of maximization and procrastination on problematic social networks use. Computers in Human Behavior, 107, 106296. https://doi.org/10.1016/j.chb.2020.106296
Najafi-Sharjabad, F & Rayani, M. (2020). Evaluation of Internet Addiction and Mental Health Status among Medical Sciences Students in Bushehr, Southwest of Iran. Malaysian Journal of Medicine and Health Sciences, 16(1), 196-202. https://doi.org/10.5812/semj.55561
Olashore, A. A., Akanni, O. O., & Ayilara, O. O. (2020). Psychological distress, drug use, and internet use: the association with poor sleep quality in a sample of secondary school students. Substance Abuse: Research and Treatment. https://doi.org/10.1177/1178221820957306
Pitcho-Prelorentzos, S., Heckel, C., & Ring, L. (2020). Predictors of social anxiety among online dating users. Computers in Human Behavior, 110. https://doi.org/10.1016/j.chb.2020.106381
Ponnusamy, S., Iranmanesh, M., Foroughi, B., & Hyun, S. S. (2020). Drivers and outcomes of Instagram Addiction: Psychological well-being as moderator. Computers in human behavior, 107. https://doi.org/10.1016/j.chb.2020.106294
Raj, P. (2024). Internet Addiction and Psychological Well-Being in College Students: A Clinical Concern. International Journal of Indian Psychȯlogy, 12(3). https://doi.org/10.25215/1203.101
Salek Ebrahimi, L., Ahmadi, Gh., Masjedi Arani, A., & Mousavi, S. E. (2019). Predicting Internet Addiction in Medical Students by General Self-efficacy, Difficulty in Emotion Regulation, and Resilience. Journal of Practice in Clinical Psychology, 7(3), 167-174. https://doi.org/10.32598/jpcp.7.3.167
Skues, J., Williams, B., Oldmeadow, J., & Wise, L. (2016). The effects of boredom, loneliness, and distress tolerance on problem internet use among university students. International Journal of Mental Health and Addiction, 14(2), 167–180. https://doi.org/10.1007/s11469-015-9568-8
Taghizadeh, F., Reyhani, P., Molavi, N., Babakhanian, M., Ghazanfarpour, M., Mirzaee, F., Abdollahi, Z., Ahmadi, A & Khorasani, F. (2019). Investigating the Relationship between Smartphone Addiction and Loneliness and its Impact on Motivation to Progress in High School Students. International Journal of Pediatrics, 7, 10187-193. https://doi.org/10.22038/ijp.2019.41716.3514
Tao, F., Zou, L., Wu, X., Tao, S., Xu, H., Xie, Y., & Yang, Y. (2019). Mediating effect of sleep quality on the relationship between problematic mobile phone use and depressive symptoms in college students. Frontiers in psychiatry, 10, 822. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2019.00822
Tavakoli, N. Jomehri, F.& Farrokhi, N. (2014). The relationship between attachment styles and social self-efficacy with internet addiction in Iranian Students.Bulletin of Environment. Pharmacology and Life Sciences, 3, 302-307. https://bepls.com/vol3_spl_II/46.pdf
Viner, R. M., Gireesh, A., Stiglic, N., Hudson, L. D., Goddings, A. L., Ward, J. L., & Nicholls, D. E. (2019). Roles of cyber bullying, sleep, and physical activity in mediating the effects of social media use on mental health and wellbeing among young people in England: a secondary analysis of longitudinal data. The Lancet Child & Adolescent Health, 3(10), 685-696. https://doi.org/10.1016/S2352-4642(19)30186-5
Welsh, J., Korda, R. J., Banks, E., Strazdins, L., Joshy, G., & Butterworth, P. (2020). Identifying long-term psychological distress from single measures: evidence from a nationally representative longitudinal survey of the Australian population. BMC Medical Research Methodology, 20(1).https://doi.org/10.1186/s12874-020-00938-8
Xiong, Y., Sun, X. Y., Liu, X. Q., Wang, P., & Zheng, B. (2020). The Influence of Self-Efficacy and Work Input on Physical Education Teachers’ Creative Teaching. Frontiers in Psychology, 10. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02856
Zhai, X., Ye, M., Wang, C., Gu, Q., Huang, T., Wang, K., Chen, Z & Fan, X. (2020). Associations among physical activity and smartphone use with perceived stress and sleep quality of Chinese college students. Mental Health and Physical Activity, 18. https://doi.org/10.1016/j.mhpa.2020.100323
