بررسی تزئینات معماری با تمرکز بر کاشی‌کاری در مکاتب نگارگری
الموضوعات :
نگار حسنی فخرآبادی
1
,
محمدحسین حسنی فخرآبادی
2
1 - کارشناسی ارشد مطالعات معماری، گروه مطالعات معماری، دانشکده معماری، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
2 - واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: مدارک تصویری, تاریخ معماری ایران, نقاشی, مکتب هرات, واقع‌گرایی, تزئینات کاشی‌کاری, کمال‌الدین بهزاد.,
ملخص المقالة :
مدارک تصویری، ازجمله مهم‌ترین منابع در تحقیقات تاریخ معماری ایران، محسوب می‌شوند. یکی از این مدارک نقاشی است. بااین‌حال، ظرفیت‌ها و اهمیت ویژه‌ای که این نقاشی‌ها دارند، به‌طور کافی موردتوجه قرار نگرفته و کمتر در تحقیقات معماری مورداستفاده قرار گرفته‌اند. ازاین‌رو، نیاز به بررسی و تحلیل عمیق‌تر این نقاشی‌ها و تأثیرات آن‌ها بر معماری، احساس می‌شود. مکتب هرات، به‌عنوان یکی از مکاتب مهم در تاریخ معماری ایران است. این مکتب قادر است فضاهای معماری دوره تیموری را به‌طور واقعی بازنمایی کند و این به‌طور خاص از آنجایی مهم است که معماری این دوره دارای ویژگی‌های واقع‌گرایانه و بازتابی از عناصر معماری اسلامی است. در این مقاله، به بررسی و تحلیل میزان واقع‌گرایی تزئینات کاشی‌کاری نقاشی‌های بهزاد پرداخته شده است. روش انجام پژوهش حاضر غیر پیمایشی و مبتنی بر رویکرد تفسیری - تاریخی است. درواقع در اینجا با منطق اولویت قرار دادن «امکان استخراج مستندات به‌صورت میدانی» و «برداشت نگاره‌های به‌کاررفته در مستندات» به‌عنوان شرط استنباطی و معرف، در منطق شواهد پژوهش، از نمونه‌گیری تصادفی بهره برده است. ساختار پژوهش وابسته به نگاره‌های بهزاد و مفاهیم معماری موجود در نگاره‌های وی در تحلیل و تفسیر آثار منتخب، با درآمدی از این هنرمند آغاز گردیده و در مرحله بعد به تحلیل بناهای واقعی تأثیرگذار در آن آثار می‌پردازد.
1- آریان، قمر(1362). کمال‌الدین بهزاد. تهران: انتشارات هیرمند.
2- اسکندری تربقان، ایرج(1384). هماهنگی طرح و تفکر در آثار کمال‌الدین بهزاد. رساله دکترا دانشگاه هنر تهران.
3- اشرفی، مقدمه(1386). بهزاد و شکل‌گیری مکتب مینیاتور در قرن 16 میلادی. ترجمه نسترن زندی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
4- آناتولیونا پوگاچنکووا، گالینا(1387). شاهکارهای معماری آسیای میانه. ترجمه طبایی، د. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
5- اوکین، برنارد(1386). معماری تیموری در خراسان. ترجمه علی آخشینی. مشهد: انتشارات بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
6- بلر، شیلا؛ و بلوم، جاناتان(1378). هنر و معماری اسلامی (1). ترجمه یعقوب آژند. چاپ اول. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
7- بلر، شیلا؛ و بلوم، جاناتان(1383). هنر و معماری اسلامی در ایران و آسیای مرکزی: دوره ایلخانان و تیموریان. ترجمه سید محمد موسی هاشمی گلپایگانی. تهران: طبع و نشر.
8- پاکباز، رویین(1384). نقاشی ایران از دیرباز تا کنون. چاپ چهارم. تهران: انتشارات زرین و سیمین.
9- پوگاخبکوا، گالینا؛ و خاکیموف، اکبر(1372). هنر در آسیای مرکزی. ترجمه ناهید کریم¬زندی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
10- تسلیمی، نصرالله؛ نیکویی، مجید؛ و منوچهری، ماندانا(1393). تاریخ هنر ایران. چاپ چهارم. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
11- حسن¬پور، محسن(1377). چگونگی پارادایم شدن مکتب هرات. هنرهای تجسمی، 2، 172-183.
12- راکسبرگ، دیویدچی(1382). کمال‌الدین بهزاد و نقش او در نگارگری ایران. ترجمه مریم پزشکی خراسانی. هنر، 57، 61-80.
13- شایسته¬فر، مهناز(1388). تعامل معماری و شعر فارسی در بناهای عصر تیموری و صفوی. مطالعات هنر اسامی، 6(11)، 79-104.
14- شایسته¬فر، هناز؛ و سدره¬نشین، فاطمه(1392). تطبیق نقوش تزئینی معماری دوره تیموری در آثار کمال‌الدین بهزاد با تأکید بر نگاره «گدایی بر در مسجد». نگره، 8(25)، 18-37.
15- شیرازی، علی اصغر(1382). شکوه معماری در آثار کمال‌الدین بهزاد. هنرنامه، 18، 99-118.
16- طبسی، محسن(1384). جلوه‌های هنر ایرانی در حرم مطهر امام رضا (ع). تهران: فرهنگ و هنر.
17- فروتن، منوچهر(1388). چگونگی فهم فضای معماری ایران از نگاره¬های ایرانی (1000-617 ق/ 1591-1220 م). رساله دکترای معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
18- فروتن، منوچهر(1389). زبان معمارانه نگاره‌های ایرانی. هویت شهر، 4(6)، 131-142.
19- فشنگچی، مینا(1386). ردپای معماری تیموری در سه نگاره از بهزاد. ماهنامه ساختمان و کامپیوتر، 17، 1-9.
20- کریمی، فاطمه؛ و کیانی، محمد یوسف(1362). هنر کاشی‌کاری ایران. تهران: انتشارات شرکت افست.
21- کونل، ارنست(1387). هنر اسلامی. تهران: توس.
22- گری، بازیل(1385). نقاشی ایرانی. تهران: دنیای تو.
23- گلمبک، لیزا؛ هلد، رنت؛ و ویلبر، دونالد(1375). معماری تیموری در ایران و توران. ترجمه کرامت¬الله افسر و محمد یوسف کیانی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
24- معماریان، غلامحسین؛ و پیرنیا، محمد کریم(1386). سبک‌شناسی معماری ایرانی. تهران: سروش دانش.
25- موسوی¬لر، اشرف¬السادات(1384). بررسی ابعاد گرافیکی نگارگری در دوره تیموری با تأکید بر آثار کمال‌الدین بهزاد. رساله دکترا دانشگاه تربت مدرس تهران.
26- نظامی، الیاس¬بن یوسف(1351). کلیات خمسه. تهران: انتشارات امیرکبیر.
27- نوری شادمهانی، رضا(1384). مسجد جامع سمرقند از نگاه کمال‌الدین بهزاد. گلستان هنر، 1، 81-92.
28- هیلن براند، رابرت(1386). هنر و معماری اسلامی. ترجمه اردشیر اشراقی. فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران (روزنه).
29- Arnold, T. W. (1928). The Islamic Faith. London Ernest Benn Publication.
30- Pope, A. U. (1930). An introduction to Persian art since the seventh century, AD. Peter Davies Publication.
