بررسی آسیب های پیش روی صادرات کالاهای خلاق فرهنگی(مطالعه موردی: استان کرمانشاه)
الموضوعات :
آئیژ عزمی
1
(دانشگاه رازی)
علی خزایی
2
(گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران)
الکلمات المفتاحية: کلمات کلیدی: صادرات صنایع خلاق فرهنگی, کالاهای غیر نفتی, توسعه صادرات, استان کرمانشاه,
ملخص المقالة :
چكيده تنوع بخشی به صادرات کالاهای غیر نفتی یکی از اهداف اقتصاددانان و برنامه ریزان کشور بوده است؛ با این همه در بین کالاهای غیر نفتی توجه کمی به توانمندی های صادرات کالاهای خلاق فرهنگی شده است که این مقاله با هدف بررسی عوامل موثر بر صادرات کالاهای غیر نفتی انجام گرفته است. روش تحقیق کاربردی، توصیفی تحلیلی و با استفاده از ابزار پرسشنامه بوده است. روش نمونه گیری تصافی ساده بوده است. جامعه آماری بالغ بر 343 نفر از هنرمندان در عرصه نقاشی، نمایش، خوشنویسی، گرافیک، کتاب، مطبوعات مکتوب بوده است. نمونه تحقیق با استفاده از فرمول کوکران برابر با 182 نفر بوده است. پایایی تحقیق توسط آلفای کرونباخ با میانگین 79/0 مورد تایید قرار گرفت. روایی تحقیق نیز با استفاده از نظر متخصصان جامعه شناسی و هنر تایید شد. یافته ها نشان می دهند که 7 مولفه عوامل قانونی، مسائل بین المللی، چالش های داخلی، چالش های تولیدی، عوامل آموزشی، چالش های اقتصادی و ویژگی های صنایع خلاق بر صادرات صنایع خلاق فرهنگی موثر هستند نتایج حاصل از رگرسیون نشان می دهند که عوامل قانونی مهمترین مانع بر شر صادرات محصولات فرهنگی خلاق هستند. در مرتبه دوم مسائل بین المللی و چالش های تولید در داخل به عنوان مهمترین موانع قانونی صادرات صنایع خلاق معرفی شده اند. در نهایت یافته های آزمون کروسکال والیس نشان می دهد که تفاوت معنی داری بین چالش های فرهنگی صادرات کالاهای خلاق فرهنگی وجود ندارد. به عبارتی علی رغم تفاوت های ماهوی میان صنایع خلاق فرهنگی، چالش های صادراتی آن ها مشابه بوده و برای حل بخش بزرگی از مشکلات آن ها، می توان سیاست های کلی و مشابهی در پیش گرفت.
منابع
- بوردیو، پی یر. تمایز، نقد اجتماعی قضاوت هاي ذوقی. ترجمه حسن چاوشیان. (1390). تهران: نشر ثالث.
- پارک علم و فناوری استان مرکزی(1401)، صنایع خلاق فرهنگی، https://www.astp.ir/page/creative_industires
- حسین زادگان، زهره (1390)، طراحی الگوی توسعه صادرات کالاهای فرهنگی، رساله ی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
- خاقانی، معصومه و میرانی، سروش(1390)،،نقش خلاقیت و نوآوری در توسعه صنایع فرهنگی،همایش ملی صنایع فرهنگی نقش آن در توسعه پایدار،کرمانشاه
- رحیمی رهبر، ا.، و خدادادی مترجم زاده، م. (1395). چالش عناوین و مصادیق عکاسی خلاق و هنری در عکاسی معاصر ایران با تمرکز بر دوسالانه های عکاسی نهم (1383) و یازدهم (1387). هنرهای تجسمی (هنرهای زیبا)، 21(1)، 61-73.
- رزقی شیرسوار، هادی؛ عمرانی صباغی، محمد حسین. (1392). راهکارهای توسعه ی صادرات کالاهای فرهنگی درعصر جهانی شدن، مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 4(11)، 41-72.
- سپهر نیا، رزیتا؛ دلاور، علی؛صالحی امیری، سید رضا(1391)، بررسي جايگاه و رابطه صنايع فرهنگي خالق در ارتقاء سرمايه فرهنگي در ايران، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 2(5)، 165-143.
- شوال پور آرانی، سعید، کهنی، علی. (1394). بررسی نقش فناوری در توسعه صنایع فرهنگی و خلاق: مطالعه موردی فرش دستبافت ایرانی. مطالعات هنر اسلامی، 11(23), 115-128.
- صالحی امیری، سید رضا، کاوسی، سید اسمعیل، تقدسی، پوراندخت(1389)، بررسی عوامل موثر در صادرات کالاهای فرهنگی در ایران و ارائه راهبردهای مدیریتی، مجله مدیریت فرهنگی، 4(9)، 73-93.
- صالحي اميري، سيدرضا؛ عظيمي دولت آبادي، امير؛ ( 1391)، مباني سياست گذاري و برنامه ريزي فرهنگي، تهران: مجمع تشخيص مصلحت نظام، مركز تحقيقات استراتژيك، چاپ سوم
- ملکی فر، سیاوش. (1397). مهمان سردبیر: چرا صنایع فرهنگی و خلاق رمق ندارند؟ سیاست علم و فناوری، 10(4 )،1-1
- Ball, L. (2003), Future directions for employability research in the creative industries,working paper, Design Council and LTSN, London,available at: www.heacademy.ac.uk/assets/documents/subjects/adm/FutureDirectforEm.pdf
- Bilton, C. (2007). Management and creativity. Oxford: Blackwell.
- EC (2014). INTERREG IVC analysis report — Creative industries. Brussels: European Union Interreg Joint Secretariat.
- Florida, R. (2005). cities and the creative class. Routledge
- Global Entrepreneurship Monitor) GEM(, (2015). Global Entrepreneurship Monitor Report
- Howkins J, 2002, The Creative Economy, Penguin, London
- Howkins, J. (2001). The Creative Economy: How People Make Money from Ideas. Penguin.
- Isenberg, D., (2011). How to foment an entrepreneurial revolution, The Babson Entrepreneurship Ecosystem Project. 10th international Entrepreneurship Forum, Bahrain, January 11, 2011, 3-5p
- Isenberg, D., (2012). Introducing the Babson entrepreneurship ecosystem project, The Babson Global.1-28p
- Martinaitytė E, Kregždaitė R, (2015), the factors of creative industries development in nowadays stage, journal of scientific papers economics & sociology, vol. 8, No 1.2015
- National Information Society Agency, (2013). National Informatization White Paper. NIA
- Peters, M.A. (2010), “Three forms of the knowledge economy: learning, creativity and openness”, Economics, Management and Financial Markets, Vol. 5 No. 4, pp. 63-92
- White D.Steven, Gunasekaran A, (2012), Performance Measures And Metric for the Creative Economy, Benchmarking, An International Journal, Vol. 21 Iss 1 pp. 46 – 61
فصلنامه راهبرد توسعه/ سال نوزدهم/ شماره 3 (پیاپی75)/ پاییز 1402/ 224-201
Quarterly Journal of Development Strategy, 2023, Vol. 19, No.3 (75), 201-224
بررسی آسیب های پیش روی صادرات کالاهای
خلاق فرهنگی (مطالعه موردی: استان کرمانشاه)
آئیژ عزمی1
علی خزایی2
(تاريخ دريافت16/5/1402 ـ تاريخ تصويب 23/10/1402)
نوع مقاله: علمی پژوهشی
چكيده
کلمات کلیدی: صادرات صنایع خلاق فرهنگی، کالاهای غیر نفتی، توسعه صادرات، استان کرمانشاه
1-مقدمه
اگر همه اصول و قواعد هر فعالیتی اهمیتش به نتیجه آن باشد، یکی از مهمترین و موثرترین نتایج در حوزه مدیریت فرهنگی و هنری تولید و صادرات این محصولات است. ابن مساله از آنجا اهمیت می یابد که نیاز به صادرات فرهنگی چه از جهت توسعه صادرات کالاهای فرهنگی و هنری و چه از نظر شناسایی محصولات فرهنگی و هنری اهمیت زیادی دارد(صالحی امیری و همکاران، 1389،ص75). نظر به اینکه فعالیت‌های بخش فرهنگ بسیار گسترده و متنوع است و طیف وسیعی از نمایش، خواندن کتاب، هنرهای تجسمی، میراث فرهنگی و .... را شامل میشود، لذا بررسی وضعیت فعالیت‌های کالاهای فرهنگی و آگاهی از عوامل تأثیرگذار در واردات و صادرات آنها در جهت تبیین و تحلیل مسائل اقتصادی بخش فرهنگ با در نظر گرفتن ویژگی‌های جهانی‌شدن و در نهایت ارائه‌ی مدل و راهکارهای مناسب در جهت بهبود صادرات محصولات فرهنگی ضروری می‌نماید(رزقی شیرسوار و عمرانی صباغی، 1392،ص45). در جهان سوم، مفهوم فرهنگ به عنوان صنعت، معانی ضمنی خاصی دارد. در جوامع ابتدایی، فرهنگ و اقتصاد تا حد نسبتاً زیادی یک چیزند و با توسعه و تمایز یافتن اقتصاد، عوامل فرهنگی به تأثیر‌گذاری شدید بر روش‌های تولید انواع کالاهای تولیدی ادامه می‌دهند. توسعه فرهنگی با گسترش تفکر و روحیه کارآفرینی فرهنگی در جامعه مرتبط است. از آنجا که کارآفرینی به معناي ارزش آفرینی ارزشهاي اقتصادي، اخلاقی، هنري، فرهنگی است، کارآفرینی فرهنگی به معناي مدیریت روندها و فرایندهاي تولید وعرضه ي خدمات وکالاهاي فرهنگی وهنري است، به گونه اي که نوآورانه به احیاء و آفرینش ارزشهاي فرهنگی بپردازد. یکی از زمینه هاي مورد نیاز براي تحقق فرایند کشف، خلق، ارزیابی و در نهایت بهره برداري از فرصت در سازمان ها، فرهنگ است. فرهنگ شامل عواملی نظیر نرخ تحمل شکست و ریسک، بستر سازي براي خوداشتغالی، داستان هاي موفقیت، فرهنگ پژوهشگري، ایجاد تصور مثبت از کارآفرینی و تجلیل از نوآوري است. همچنین فرهنگ شامل هنجارهاي فرهنگی، اجتماعی است که مشوق ایجاد کسب و کار جدید یا هر فعالیتی باشد که باعث افزایش رفاه و درآمد افراد گردد.(آیزنبرگ،2011،ص25).
خلاقیت به یکی از قویترین منابع مزیت رقابتی در اقتصاد مدرن تبدیل شده است و در اقتصادهاي توسعه یافته که از سطح اقتصاد مبتنی بر منابع به اقتصاد دانش بنیان پیشرفت کرده اند؛ پرورش موفق خلاقیت و نوآوري مزایاي رقابتی فراوانی را براي کشورها و شرکت ها به طور یکسان به دنبال داشته است. اقتصاد دانش بنیان بر سه پایه استوار است: اقتصاد یادگیرنده، اقتصاد خلاق و اقتصاد دانش باز(پترس،2010،ص 68).
صنایع خلاق، به چرخه‌هایی از خلق، تولید و توزیع کالاها و خدمات اطلاق میشود که خلاقیت و سرمایه فکری را به عنوان ماده خام، به کار می‌گیرد. به عبارت دیگر این صنایع متشکل از مجموعه‌ای از فعالیت‌های دانش‌محور هستند که در عین حال متمرکز بر هنر (و نه محدود به آن) می‌باشند و پتانسیل درآمدزایی از تجارت و نیز حقوق مالکیت فکری دارند. از آنجایی که ماده خام این صنایع، خلاقیت و سرمایه فکری است بیش از هر صنعت دیگری در مقابل عوامل بیرونی تاب‌آور است و اساساً از عوامل خارجی و بیگانه مستقل است. به دلیل آنکه صنایع خلاق مبتنی بر داشته‌های فرهنگی یک ملت شکل می‌گیرد، آن‌را هم مفهوم با صنایع فرهنگی نيز می‌دانند. بر همین اساس این صنایع مردم‌بنیاد بوده و درون‌زا هستند. میراث فرهنگی و صنایع دستی، اسباب بازی، موسیقی، گردشگری همگی زیر مجموعه‌هایی از صنایع خلاق هستند که نشان از مردم‌بنیاد بودن و برون‌زا بودن این صنعت دارند(پارک علم و فناوری استان مرکزی،1401).
"صنایع خلاق" اشاره به گسترة وسیعی از فعالیتهاي اقتصادي دارند که با تولید و بهره برداري از دانش و اطلاعات و از طریق خلاقیت و نوآوري به تولید محصولات خود می پردازند. صنایع فرهنگی خلاق شامل تبلیغات، معماري، هنر، صنایع دستی، طراحی مد، فیلم و موسیقی، هنرهاي نمایشی، چاپ و نشر، نرم افزار، اسباب بازي و بازيهاي ویدیویی، رادیو و تلویزیون تلقی می گردد. به صنایعی خلاق گفته می شود که بتوانند از خلاقیت، مهارت و استعداد فردي به عنوان یک مزیت و استعداد بالقوه در ایجاد ثروت و شغل از طریق تولید و بهره برداري از مالکیت معنوي استفاده نمایند. به عبارت دیگر، خلاقیت فرایندي است که با تأثیرگذاري بر وروديها (سرمایه معنوي و سرمایههاي فرهنگی افراد) آنها را به سرمایه هاي اقتصادي و اجتماعی مبدل میسازد. صنایع فرهنگی خلاق، نوعی مبدل نظام مند هستند که می توانند تولیدات را براي ذائقه مخاطبین آماده و قابل مصرف نمایند(هاوکینز،2001،ص43)
صنایع فرهنگی خلاق می توانند با تولید کالاهاي فرهنگی به وضعیت مصرف و نیازهاي فرهنگی در جامعه نیز سرو سامان دهند. همان طوري که گفته شد میزان مصرف، نوع مصرف و تنوع کالاهاي فرهنگی موجود در جامعه قدرت تبیین کنندگی سرمایه فرهنگی در جامعه را دارا می باشند. بدین معنا که با سنجش مصارف فرهنگی افراد میتوان پایگاه اجتماعی و میزان سرمایه فرهنگی ایشان را مشخص و حتی پیش بینی نمود. حال اگر چنان چه با نگاهی رو به جلو و مبتنی بر ارزشهاي بومی، صنایع فرهنگی بتوانند نیازهاي جدید ارزشی را براي جامعه تعریف نموده و با تولید ذائقه و سلیقه عقلانیت مصرف را نیز توجیه نمایند، خواهند توانست با انباشت فرهنگی در جامعه سبب ارتقاي سرمایه فرهنگی در جامعه شوند (بوردیو، در چاوشیان،1390،ص53).
بر اساس گزارش جهانی آنکتاد،گردش مالی اقتصاد فرهنگ در دنیا حدود 800 میلیارد دلار است. چین 120 میلیارد دلار آمریکا 80 میلیارد دلار و کره جنوبی که در آسیاست 42 میلیارد دلار است، متاسفانه میزان صادرات ایران زیر 100 میلیون دلار می باشد (گزارش جهانی آنکتاد، 2013 )و بر اساس گزارش دیده بان جهانی کارآفرینی، رتبه ایران در شاخص کارآفرینی نوپا که مهمترین و معروف ترین شاخص است، رتبه 23 از بین 60 کشور است(نظارت بر کارآفرینی جهانی3،2015).
این صنایع به دلیل اینکه در اقتصاد و صنایع خلاق محرك نوآوري و توسعه اقتصادي کشورها و مناطق است(بیلتون، 2017،ص73) و نقش آن در توسعه کشورهاي اروپایی و به دنبال آن کشورهاي آسیایی، توجه محققان زیادي را به خود جلب کرده است(ئي سی،2014) هاوکینز به عقیده بسیاري از نظریه پردازان نوشته هاي وي نقطه شروع شکل گیري علمی شاخه اقتصاد خلاق است معتقد است که اقتصاد خلاق، اقتصادي است که در آن وروديها و خروجی هاي اصلی، ایده ها هستند. در این اقتصاد، اکثریت مردم بیشتر وقتشان را صرف پیدا کردن ایده و پرورش آن می کنند، و به ظرفیتهاي خود براي داشتن ایده می اندیشند. بر اساس برآوردهاي هاوکینز، ارزش این اقتصاد در سال 2000 حدود 22 تریلیون دلار در سراسر جهان بود و با نرخ سالانه 5 درصد در حال رشد است(هاوکینز، 2002،ص93).
صنايع فرهنگي و خلاق در ايران با وضعيت بغرنجي روبرو هستند. از يک سو، انقلاب اسلامي ماهيتي «فرهنگي» دارد و چشم انداز بيست ساله نيز بر الهام بخشي کشور در جهان اسلام تأکيد دارد و ايران هم از ظرفيت هاي چشمگيري در اين زمينه برخوردار است که از آن جمله مي توان به کثرت دانش آموختگان رشته هاي هنر و علوم انساني و گنجينه غني تاريخ و فرهنگ کشور اشاره کرد. از ديگر سو، صنايع فرهنگي ايران عموماً فرسنگ ها با وضعيت مطلوب فاصله دارند دلايل شکل گيري پديده ها را بايد فراتر از عوامل اجتماعي، سياسي، اقتصادي يا فناورانه و در گفتمان ها و جهان بيني هاي حاکم بر آنها جستجو کرد(ملکی فر،1397،ص1).
استان کرمانشاه به دلیل وجود صنایع مختلف فرهنگی و هنری و ارتباط که این صنایع با فرهنگ محلی و بومی دارد به عنوان مطالعه بومی انتخاب شده است. صادرات این کالاهای فرهنگی و هنری به عراق و ترکیه بستر مناسبی برای فعالان این عرصه جهت کسب درآمد های متنوع برای خود و کشور فراهم می کند. فعالان فرهنگی و هنری این بخش امکان حضور در عرصه های مختلف بازارهای جهانی به ویژه در کردستان عراق و کشور عراق و همچنین ترکیه را دارند. صنایع خلاق فرهنگ و هنری در صورت شناسایی موانع و چالش ها و اتخاذ راهبردهای مناسب می توانند به محلی برای جذب درآمدهای بالای صادراتی و معرفی هنر بومی منطقه به جهانیان باشد. بنابراین سوال اصلی این تحقیق این است که صادرات صنایع خلاق فرهنگی در استان کرمانشاه با چه آسیب هایی روبرو است؟
2-ادبیات تجربی و نظری
حسین زادگان (1390) در رساله ی دکتری خود به بررسی" طراحی الگوی توسعه ی صادرات کالاهای فرهنگی"پرداخته است. وی چنین می گوید: «در کشورهای در حال توسعه، مفهوم فرهنگ به عنوان صنعت معانی ضمنی خاصی دارد. در جوامع ابتدایی، فرهنگ و اقتصاد تا حد نسبتاً زیادی تعریف یکسانی دارند و با توسعه و تمایز یافتن اقتصاد، عوامل فرهنگی به تأثیر‌گذاری شدید بر روش‌های تولید انواع کالاهای تولیدی ادامه می‌دهند. صنایع فرهنگی فی‌نفسه تا چه حد می‌توانند نیرویی برای توسعه در اقتصادهای رو به توسعهی جهان باشند؟ در دنیایی که دانش و اطلاعات مزیت رقابتی محسوب می‌شوند، سازمانها و نهادهای فرهنگی کشور نیز، برای معکوس کردن روند واردات فرهنگی گسترده، می‌توانند با بهره‌گیری از دانش مدیریت بازاریابی فرصت‌های بسیاری را برای توسعهی صادرات فرهنگی کشور فراهم نمایند. نتایج حاصل از آزمون همبستگی بین مؤلفههای حمایت های دولتی، شناخت بازارهای جهانی و آمیخته بازاریابی نشان داد در سطح اطمینان 95% بین هر سه مؤلفه رابطه ی معنیداری وجود دارد. البته این همبستگی ها در جهت مثبت است و بیشترین همبستگی بین مؤلفه های شناخت بازارهای جهانی و آمیخته بازاریابی با 413/0 بوده است. در ضمن نتایج حاصل از اجرای آزمون همبستگی نشان داده است، بین مؤلفه های حمایتهای دولتی، شناخت بازارهای جهانی و آمیخته بازاریابی و صادرات کالای فرهنگی رابطه ی معنی داری وجود دارد. اما نتایج آزمون رگرسیون نشان می دهد که بیشترین تأثیر به وسیلهی متغیر شناخت بازارهای جهانی و در جایگاه دوم حمایت دولتی و در نهایت ابزار آمیخته بازاریابی قرار دارد.
رحیمی و خدادادی مترجم زاده(1395) در مقاله ای با عنوان چالش عناوين و مصاديق عکاسي خلاق و هنري در عکاسي معاصر ايران با تمرکز بر دوسالانه هاي عکاسي نهم (1383) و يازدهم (1387) معتقد هستند که وضوع عکاسي هنري و خلاق نزد شرکت کنند گان اين دوسالانه ها به درستي شناخته شده نيست و اين موضوع از ابهام در شناخت و نبود آگاهي کافي در زمينه تعاريف و مصاديق عکاسي خلاق و هنري جامعه عکاسي ايران پرده بر مي دارد و لزوم بررسي ها و شناخت هاي بيشتر را بر مي تاباند.
عبدالهی چهارده چریکی(1395) در مقاله ای با عنوان صنایع فرهنگی و خلاق به عنوان مولد اقتصادی و نقش آن در دانشگاه معتقد است که صنایع فرهنگی و خلاق در چند دهی گذشته از درجه اهمیت بیش از پیش برخوردار می باشند. با شروع تولیدات صنعتی و تفاوت های فاهش مابین تولیدات عامه پسند کارخانجات و تولیدات فرهنگی، صاحب نظران به این نتیجه رسیده اند که با همسو کردن اهداف فرهنگی با روند تولیدات صنعتی می توان به صنایعی دست یافت که دو نیاز انسان را به صورت همزمان مرتفع نمود. بنابراین اشتراکات تولید صنعتی و دیدگاه های فرهنگی در درجه اهمیت قرار گرفته اند. پایه این اشتراک گذاری در سطوح علمی و دانشگاهی شکل گرفته است.
پورفریو و همکاران (2016)در تحقیقی با عنوان کارآفرینی در بسترهاي گوناگون در صنایع فرهنگی و خلاق، بیان می دارد، یک سری شاریط سخت و نرم بر توسعه کارآفرینی در صنایع فرهنگی و خلاق در کشورهاي مختلف با بسترهاي گوناگون دخیل می باشند که این شرایط نرم و سخت هستند که تفاوت در اجرا و توسعه کارآفرینی در صنایع خلاق را در کشورهاي مختلف باعث می گردند. وي تحقیق را در کشورهاي مدیترانه، مقیاس جهانی و انگلیس بررسی می کند و شرایط سخت را در بلوغ کسب، وضعیت صنایع خلاق و وضعیت صنایع فرهنگی می داند و شرایط نرم را در میزان ریسک پذیري ، صلاحیت کارآفرینان، اهمیت شبکه سازي با سایر کارآفرینان و اهمیت شبکه سازي با سایر صنایع تعریف می کند. (پورفریو و همکاران، 2016).
وایت و همکاران (2014 )در پژوهشی با عنوان معیارهاي اقتصاد خلاق با بررسی ادبیات موضوع، یک چارچوب مفهومی براي توسعه اقتصاد خلاق ارائه داده و اقدامات و معیارهایی را به عنوان ابزارهاي مدیریتی براي کنترل عملکرد اقتصاد خلاق معرفی نمودند. بر اساس معیارهاي معرفی شده در این مقاله، سیاست گذاران و تصمیم گیران می توانند پایه اي را براي ساخت اقتصادهاي محلی یا منطقه اي خود فراهم نمایند. آن ها نشان دادند که عناصر آموزش، رهبري، سیاست، فرهنگ، زیرساخت و تنوع، شبکه/خوشه خلاق، نوآوري فناورانه هاي دولت از عناصر کلیدي در اقتصاد خلاق می باشند،
مارتینیاتی (2015 ) در مقاله اي به تشریح عوامل تاثیرگذار بر اقتصاد خلاق در لیتوانی می پردازد. وي اشاره می کند که منابع مالی بخش خصوصی و شاخص هاي خلاقیت، بالاترین عوامل تاثیرگذار بر اقتصاد هستند.
هاوکینز در کتاب خود با عنوان "چگونه مردم از ایده ها پول کسب می کنند"، بیان می دارد اقتصاد خلاق یک فعالیت کارآفرینانه است و بر 5 عامل کلیدي تمرکز دارد: چشم انداز، تمرکز، غرور، هوش مالی و فوریت. اقتصاد خلاق می تواند به عنوان یک سیاست تعریف گردد که با هدف رشد از طریق فعالیت هاي اقتصادي، موجب ترویج خلاقیت، همگرایی دانش و فناوري هاي علمی پیشرفته بر اساس هماهنگی در یادگیري و در نتیجه خلق یک بازار جدید و یک شغل جدید می گردد(آژانس ملی جامعه اطلاعاتی،2013).
بال(2013) بیان می دارد احتیاجات اولیه افراد خلاق شامل مهارت هاي ارتباطی، مهارت هاي شبکه اي و تیم سازي می باشد. وی معتقد است که کارآفرینان خلاق موفق کسانی هستند که انعطاف پذیري بالا و مهارت هاي بین فردي و تحقیقاتی بالایی در کار دارند.
در تحقیقات مشابهی فلوریدا مشاغل مبتنی بر اقتصاد خلاق را به دو دسته فوق خلاق و خلاق حرفه اي تقسیم بندي می نماید. مشاغل فوق خلاق شامل: کامپیوتر، معماري و مهندسی، فیزیک، علوم اجتماعی، آموزش، کتابخانه، هنر، طراحی، سرگرمی، ورزش و رسانه می باشد. مشاغل خلاق حرفه اکوسیستم کارآفرینی مجموعه گوناگونی از عوامل وابسته به یکدیگر در یک منطقه جغرافیایی را فراهم می نماید که بر شکل دهی اي نیز شامل: مدیریت، کسب و کار، مالی، مشاغل حقوقی، پزشکان، عملیات فنی، بازاریابی و فروش می داند(فلوریدا، 2005(.
سپهرنیا و همکاران(1391) معتقد هستند که صنایع فرهنگی خلاق می تواند 55% درصد از تغییرات ارتقای سرمایه فرهنگی را در وضعیت موجود و 18% درصد از تغییرات این متغیر وابسته را در شرایط مطلوب تبیین و پیش بینی نماید. همچنین, بین صنایع فرهنگی خلاق و ارتقای سرمایه فرهنگی در ایران همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد و شاخص های صنایع فرهنگی خلاق به درستی می توانند ارتقای سرمایه فرهنگی در ایران را به ویژه در شرایط موجود پیش بینی نمایند
خاقانی و میرانی(1390) معتقد هستند که منابع انسانی که عمده ترین منبع توسعهخلاقیت و نوآوری در سازمان می باشند باید در کلیه سطوح به این باور برسند که اصولا بقای کشور در دنیای رقابتی امروز منوط به خلاقیت و نوآوری همگانی بوده و همه نیروها باید در جهت ایجاد نوآوری و خلاقیت در سازمانها فعالیت نموده و به جای تمرکز اقتصاد بر صادرات مواد خام فاقد ارزش بر صادرات کالاهای فرهنگی و تولیدات فکری تمرکز گردد . یکی از عوامل بسیارمهمی که بستر و زمینه ایجاد و رشد نوآوری را فراهم می کند میزان حمایت مدیریت ارشد سازمان ها از افراد خلاق و نوآور است . در این صورت با نهادینه شدن خلاقیت و تولید اندیشه نو ،سازمان به یک سازمان نوآور و شکوفا تبدیل می گردد و حاصل آن هم تولید صنایع فرهنگی داخلی و خلاقیت ملی است
شوال پور آرانی و کهنی(1394) معتقد هستند که با توجه به پیشینه غنی فرهنگ ایرانی اسلامی کشور ایران، بخش فرهنگ و هنر با زایش و توسعه صنایع فرهنگی، می تواند از حوزه هزینه محور به عرصه ثروت آفرینی وارد و به عنوان مرکز اصلی اقتصادی کشور تبدیل شود و صنایع فرهنگی تنها ابزار ملت ها برای حفاظت فرهنگ و هویت ملی آن کشور و سرمایه گذاری در صنایع بومی است. همچنین به کمک فناوری و بهره مندی از خلاقیت و نوآوری در این حوزه می توان شاهد رشد صادرات، درآمدزایی و بهره وری فرش دستبافت ایران بود.
3-روش تحقیق
پژوهش حاضر از نوع تحقيقات كاربردي است. این تحقیق از نوع توصیفی و غیر آزمایشی است.
ابزار جمع آوری اطلاعات شامل مطالعه کتابخانه ای و منابع دست دوم، پرسشنامه، به همراه مصاحبه ساختار یافته است
در بخش کمی: جامعه آماری شامل فعالان صنایع فرهنگی خلاق، صادرکنندگان محصولات فرهنگی است. اعضای عضو در انجمن های حوزه هنر شامل نقاشی، نمایش، خوشنویسی، گرافیک و حوزه فرهنگی: کتاب و مطبوعات مکتوب به عنوان جامعه آماری انتخاب می شوند. روش تعیین حجم نمونه فرمول کوکران و روش نمونه گیری روش نمونه گیری تصادفی ساده در داخل هر بخش فرهنگی علمی مربوطه است.
با توجه به گستردگی میزان جامعه آماری و عدم امکان دسترسی به همه ی اعضای جامعه، باید تعدادی از افراد را که معرف جامعه کل باشند به عنوان حجم نمونه انتخاب شوند. در این پژوهش با استفاده از فورمول کوکران به استخراج حجم نمونه پرداخته شد. بدین صورت که بعد از جایگزینی جامعه آماری حجم نمونه محاسبه و یک نمونه ی 340 نفری در این پژوهش به عنوان حجم نمونه مشخص شد(جدول1).
جدول(1)- حجم نمونه
بخش فرهنگی | جامعه آماری | حجم نمونه |
نقاشی | 60 | 32 |
نمایش | 52 | 28 |
خوشنویسی | 30 | 16 |
گرافیک | 45 | 24 |
کتاب | 87 | 46 |
مطبوعات مکتوب | 66 | 36 |
جمع کل | 343 | 182 |
در جدول 2 شاخص های تحقیق نمایش داده شده اند.
جدول(2)- شاخص های تحقیق
مولفه | متغیر |
|---|---|
عوامل قانونی | نبود قانون کپی رایت، چالش صدور مجوز برای محصولات، نبود سند رسمی یا امضا معتبر در زمینه مالکیت کالا، کپی های غیر رسمی، کمبود قوانین مربوطه در زمین کالاهای فرهنگی، موانع قانونی برپایی نمایشگاه، موانع قانونی برای حضور در نمایشگاه خارجی |
مسائل بین المللی
| نبود صادرکننده حرفه ای آشنا به موضوع هنری، عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی، عدم همکاری رایزن های فرهنگی در کشورهای همسایه، نبود شرکت ها با برند های جهانی در ایران، عدم فعالیت کارت های اعتباری بین المللی برای تجارت، تحریم ها علیه ایران نگرش منفی در بین خریداران بین المللی نسبت به ایران، عدم وجود تبلیغات مناسب بری بازاریابی صادراتی، نگرش صرف سودجویانه به صادرات محصولات هنری بدون توجه به ابعاد فرهنگی، عدم شناخت سلایق مصرف کنندگان خارجی |
چالش های داخلی
| کیفیت پایین برخی محصولات فرهنگی تولیدی، بی توجهی به امر نظارت بر محصولات صادرشده، ضعف دانشجویان و محصلان عرصه هنر، ضعف بازارداخلی صنایع خلاق و تعمیم آن به عرصه های بین المللی، عدم دسترسی به مواد اولیه مورد نیاز، حضور تکنولوژی های ماشینی و کاهش رغبت به صنایع خلاق دستی، عدم رغبت نسل جدید به این گونه فعالیت های هنری، بازارهای جهانی این هنر خلاق را نمی شناسد |
عوامل آموزشی
| سنتی بودن آموزش هنری، پرهزینه بودن آموزش هنر مربوطه، نبود استادکاران حرفه ای در امر آموزش، نبود وسایل و کتب آموزشی مناسب، نبود زیرساخت های آموزشی مناسب رغبت پایین نسل جوان نسبت به آموزش، پرهزینه بودن وسایل آموزشی، نگاه تفننی و نه تولیدی علاقه مندان به آموزش |
چالش های اقتصادی
| عدم سرمایه گذاری بخش خصوصی، عدم سرمایه گذاری بخش دولتی، عدم اعطای اعتبارات بانکی به صنایع خلاق، ضعف درآمدهای کسب شده در بخش صنایع خلاق، کارگاهی بودن و کوچک مقیاس بودن صنایع خلاق، عدم وجود بیمه مناسب برای فعالان بخش هنر، عدم درآمد کافی بری فعالان بخش صنایع هنری خلاق، نبود تعاونی های فرهنگی ودر امر صنایع خلاق |
ویژگی های صنایع خلاق
| برند سازی، تولید صنایع فرهنگی بر پایه نیاز جدید، تولید کالای فرهنگی بر پایه خلاقیت و نوآوری فرهنگی، تولید کالاي فرهنگی منطبق برتکنولوژي وفناوري جهانی، نقش ارتباط با بازار جهانی براي تولید بازار جدید فرهنگی، ایجاد فرصت های ایجاد تعامل فرهنگی بین کشورها |
پتانسیل های کرمانشاه برای توسعه صنایع خلاق
| وجود فروشگاهها و کارگاههای صنایع خلاق، قدمت صنایع خلاق، نمایشگاه ها و موزه های متعدد، انجمن های فعال هنری، نزدیکی به کشورهای همسایه و خریدار آثار هنری، حضور گردشگران و خریداران، تنوع فرهنگی و مذهبی در کرمانشاه، ارتباطات فرهنگی گسترده بین کرمانشاه و کردستان عراق |
چالش های تولیدی
| کیفیت پایین برخی محصولات فرهنگی تولیدی، بی توجهی به امر نظارت بر محصولات صادرشده، ضعف دانشجویان و محصلان عرصه هنر، ضعف بازارداخلی صنایع خلاق و تعمیم آن به عرصه های بین المللی، عدم دسترسی به مواد اولیه مورد نیاز، حضور تکنولوژی های ماشینی و کاهش رغبت به صنایع خلاق دستی، عدم رغبت نسل جدید به این گونه فعالیت های هنری، بازارهای جهانی این هنر خلاق را نمی شناسد |
منبع: حسین زادگان (1390)، رحیمی و خدادادی مترجم زاده(1395)، عبدالهی چهارده چریکی(1395)، پورفریو و همکاران (2016)، وایت و همکاران (2014 )، مارتینیاتی (2015 )، آژانس ملی جامعه اطلاعاتی،(2013)، بال(2013)، فلوریدا، 2005، سپهرنیا و همکاران(1391)، فلاح(1391)، خاقانی و میرانی(1390)، شوال پور آرانی و کهنی(1394)
پایایی تحقیق توسط ضریب آلفای کرونباغ و روایی تحقیق توسط محققان در حوزه های علوم اجتماعی و هنر مورد بررسی و تایید قرار گرفت(جدول3)
جدول(3)-پایایی تحقیق
مولفه | پایایی | مناسب/نامناسب |
عوامل قانونی | 88/0 | مناسب |
مسائل بین المللی | 92/0 | مناسب |
چالش های داخلی | 71/0 | مناسب |
چالش های تولیدی | 73/0 | مناسب |
عوامل آموزشی | 77/0 | مناسب |
چالش های اقتصادی | 73/0 | مناسب |
ویژگی های صنایع خلاق | 81/0 | مناسب |
میانگین کل | 79/0 | مناسب |
4-یافته های تحقیق
جامعه آماری شامل مردان و زنان هستند که در جدول 4 مشخص شده است.
جدول(4)- بررسی توصیفی وضعیت تأهل در نمونه آماری
جنسیت | فراوانی | درصد فراوانی |
مرد | 100 | 94/54 |
زن | 82 | 06/45 |
کل | 182 | 100 |
جدول 5 بررسی وضعیت سن در نمونه آماری را نشان میدهد. همان‌طور که مشاهده میشود کمترین سن 19 سال، بیشترین سن 74 سال و میانگین سنی به‌طور تقریبی 42 سال است.
جدول(5)- بررسی توصیفی وضعیت سن در نمونه آماری
| کمترین | بیشترین | میانگین |
سن | 00/19 | 00/74 | 80/41 |
جدول 6 بررسی وضعیت تأهل در نمونه آماری را نشان میدهد. همان‌طور که مشاهده میشود 158 نفر از اعضای نمونه متأهل و 14 نفر مجرد می‌باشد.
جدول (6)- بررسی توصیفی وضعیت تأهل در نمونه آماری
وضعیت تأهل | فراوانی | درصد فراوانی |
مجرد | 14 | 69/7 |
متأهل | 158 | 31/92 |
کل | 182 | 100 |
بر اساس داده‌های جدول 7تعداد 16 نفر از افراد نمونه دارای مدارک تحصیلی ابتدایی، 20 نفر سیکل، 43 نفر دیپلم و 103 نفر لیسانس می‌باشند.
جدول(7)- بررسی وضعیت تحصیلات نمونه آماری
تحصیلات | فراوانی | درصد فراوانی |
ابتدایی | 16 | 79/8 |
سیکل | 20 | 98/10 |
دیپلم | 43 | 62/23 |
لیسانس و بالاتر | 103 | 59/56 |
کل | 182 | 100 |
در جدول8 مشخص است که عوامل قانونی متعددی بر صادرات صنایع خلاق فرهنگی موثر هستند. مشکلات کپی رایت، صدور مجوز و موانع قانونی و ارایی در برپایی نمایشگاه ها همگی جزو مواردی هستند که سبب می شود صادرات محصولات فرهنگی خلاق با چالش روبرو باشد.
جدول(8)-عوامل قانونی موثر با صادرات کالاهای فرهنگی خلاق
گویه | % | میانگین | نگرش | ||||
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | |||
نبود قانون کپی رایت | 15 | 23 | 17 | 42 | 26 | 21/3 | زیاد |
چالش صدور مجوز برای محصولات | 15 | 12 | 17 | 34 | 22 | 01/3 | زیاد |
نبود سند رسمی یا امضا معتبر در زمینه مالکیت کالا | 13 | 15 | 19 | 24 | 30 | 12/3 | زیاد |
کپی های غیر رسمی مانع مهمی برای تولید و صادرات است | 21 | 17 | 18 | 28 | 16 | 01/3 | زیاد |
کمبود قوانین مربوطه در زمین کالاهای فرهنگی | 18 | 17 | 23 | 22 | 20 | 72/2 | زیاد |
موانع قانونی برپایی نمایشگاه | 23 | 22 | 23 | 21 | 14 | 61/2 | زیاد |
موانع قانونی برای حضور در نمایشگاه خارجی | 7 | 16 | 32 | 28 | 17 | 85/2 | زیاد |
کل |
| 93/2 | زیاد | ||||
1خیلی کم......................5خیلی زیاد
صادرات کالاهای فرهنگی خلاق همانند سایر کالاها تحت تاثیر شرایط بین المللی قرار دارد. تحریم ها، عدم شنات سلایق هانی و عدم شنات برندهای جهانی در کنار چالش های بین المللی موجود همگی سبب می شود صادرات صنایع خلاق فرهنگی حتی به شرهای همسایع دچار مشکل شود.در کنار این موضوع تبلیغات منفی نسبت به کشور نیز عامل مهمی در صادرات صنایع خلاق فرهنگی است(جدول9).
جدول(9)-مسائل بین المللی موثر با صادرات کالاهای فرهنگی خلاق
گویه | % | میانگین | نگرش | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | ||||||
نبود صادرکننده حرفه ای آشنا به موضوع هنری | 18 | 13 | 8 | 32 | 29 | 32/3 | زیاد | |||
عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی | 12 | 11 | 7 | 33 | 37 | 39/3 | زیاد | |||
عدم همکاری رایزن های فرهنگی در کشورهای همسایه | 13 | 12 | 11 | 43 | 21 | 37/3 | زیاد | |||
نبود شرکت ها با برند های جهانی در ایران | 15 | 11 | 12 | 29 | 32 | 35/3 | زیاد | |||
عدم فعالیت کارت های اعتباری بین المللی برای تجارت | 12 | 10 | 9 | 28 | 41 | 28/3 | زیاد | |||
تحریم ها علیه ایران | 16 | 12 | 12 | 30 | 30 | 21/3 | زیاد | |||
نگرش منفی در بین خریداران بین المللی نسبت به ایران | 18 | 13 | 10 | 31 | 28 | 20/3 | زیاد | |||
عدم وجود تبلیغات مناسب بری بازاریابی صادراتی | 17 | 12 | 11 | 32 | 28 | 11/3 | زیاد | |||
نگرش صرف سودجویانه به صادرات محصولات هنری بدون توجه به ابعاد فرهنگی | 14 | 13 | 13 | 31 | 29 | 10/3 | زیاد | |||
عدم شناخت سلایق مصرف کنندگان خارجی | 15 | 14 | 14 | 30 | 27 | 09/3 | زیاد | |||
کل |
| 24/3 | زیاد | |||||||
جدا از عامل خارجی مجموعه ای چالش های داخلی هم وجود دارند که بر تولید و در نتیجه صادرات محصولات فرهنگی خلاق اثر منفی می گذارند. مشکلات مالی، حضور افراد بی اطلاع در عرصه هنر و عدم شناخت ظرفیت ها صادراتی بخش هنر از جمله مسائل و مشکلات صادرات صنایع فرهنگی خلاق است(جدول10).
جدول(10)-چالش های داخلی موثر با صادرات کالاهای فرهنگی خلاق
گویه | % |
| میانگین | نگرش | |||
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | |||
عدم اعطای وام برای فعالیت های هنری | 18 | 26 | 12 | 21 | 23 | 99/2 | زیاد |
پرهزینه بودن مواد اولیه | 33 | 24 | 0 | 22 | 21 | 88/2 | زیاد |
حضور افراد بی اطلاع و کم اطلاع در عرصه هنر | 8 | 6 | 23 | 41 | 22 | 32/3 | زیاد |
عدم اطلاع کافی مسئولان به ظرفیت های صادراتی محصولات خلاق فرهنگی | 11 | 12 | 11 | 32 | 34 | 23/3 | زیاد |
عدم فعالیت سازمان ها و نهادهای مربوطه در جهت حضور فعال در نمایشگاه های بین المللی | 25 | 15 | 2 | 18 | 40 | 89/3 | زیاد |
کل |
| 26/3 | زیاد | ||||
متاسفانه در سال های اخیر کیفیت محصولات فرهنگی کاهش چشم گیری پیدا کرده است. ضعف دانشجویان و رغبت کم آن ها به عرصه هنر و تولید محصولات هنری و ضعف بازارهای داخلی و تعمیم آن به بازارهای خارجی همگی سبب شده تا صادرات محصولات فرهنگی خلاق با چالش های متعددی روبرو شود(جدول11).
جدول(11)-چالش های تولیدی موثر با صادرات کالاهای فرهنگی خلاق
گویه | % | میانگین | نگرش | |||||||
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | ||||||
کیفیت پایین برخی محصولات فرهنگی تولیدی | 22 | 18 | 8 | 20 | 32 | 34/3 | زیاد | |||
بی توجهی به امر نظارت بر محصولات صادرشده | 18 | 9 | 12 | 23 | 38 | 37/3 | زیاد | |||
ضعف دانشجویان و محصلان عرصه هنر | 21 | 13 | 18 | 15 | 33 | 39/3 | زیاد | |||
ضعف بازارداخلی صنایع خلاق و تعمیم آن به عرصه های بین المللی | 23 | 21 | 12 | 13 | 31 | 12/3 | زیاد | |||
عدم دسترسی به مواد اولیه مورد نیاز | 20 | 22 | 11 | 24 | 30 | 28/3 | زیاد | |||
حضور تکنولوژی های ماشینی و کاهش رغبت به صنایع خلاق دستی | 18 | 20 | 11 | 22 | 28 | 30/3 | زیاد | |||
عدم رغبت نسل جدید به این گونه فعالیت های هنری | 19 | 14 | 20 | 26 | 21 | 29/3 | زیاد | |||
بازارهای جهانی این هنر خلاق را نمی شناسد | 41 | 32 | 11 | 8 | 8 | 98/1 | کم | |||
کل |
| 88/2 | زیاد | |||||||
آموزش هم تاثیر مهمی در صنایع فرهنگی خلاق دارند. آموزش های هنر سنتی است و اتادکاران حرفه ای تن به آموزش و تدرس نمی دهند و بعضا آموزش پرهزینه بوده و برخی فراگیران هم نگان تفننی به آموزش دارند و با هدف تولید و عرضه در بازار به سراغ آموزش نمی آیند(جدول 12).
جدول(12)-عوامل آموزشی موثر با صادرات کالاهای فرهنگی خلاق
گویه | % | میانگین | نگرش | |||||||
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | ||||||
سنتی بودن آموزش هنری | 22 | 11 | 20 | 26 | 21 | 98/2 | زیاد | |||
پرهزینه بودن آموزش هنر مربوطه | 20 | 19 | 21 | 22 | 18 | 90/2 | زیاد | |||
نبود استادکاران حرفه ای در امر آموزش | 19 | 18 | 20 | 12 | 41 | 64/2 | زیاد | |||
نبود وسایل و کتب آموزشی مناسب | 22 | 18 | 12 | 11 | 37 | 58/2 | زیاد | |||
نبود زیرساخت های آموزشی مناسب | 23 | 9 | 14 | 33 | 21 | 87/2 | زیاد | |||
رغبت پایین نسل جوان نسبت به آموزش | 21 | 13 | 12 | 22 | 32 | 12/3 | زیاد | |||
پرهزینه بودن وسایل آموزشی | 16 | 13 | 20 | 18 | 41 | 28/3 | زیاد | |||
نگاه تفننی و نه تولیدی علاقه مندان به آموزش | 13 | 16 | 11 | 30 | 30 | 30/3 | زیاد | |||
کل |
| 95/2 | زیاد | |||||||
مشکلات اقتصادی در صنایع فرهنگی خلاق بسیار است. عدم سرمایه گذاری بخش خصوصی و دولتی و نبود منابع مالی کافی در کنار درآمد کم محصولات فرهنگی برای تولیدکنندگان سبب کاهش رغبت به تولید محصولات فرهنگی می شود.
جدول(13)-چالش های اقتصادی موثر با صادرات کالاهای فرهنگی خلاق
گویه | % | میانگین | نگرش | ||||
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | |||
عدم سرمایه گذاری بخش خصوصی | 6 | 11 | 21 | 21 | 41 | 29/3 | زیاد |
عدم سرمایه گذاری بخش دولتی | 12 | 19 | 11 | 19 | 39 | 27/3 | زیاد |
عدم اعطای اعتبارات بانکی به صنایع خلاق | 5 | 20 | 16 | 20 | 39 | 22/3 | زیاد |
ضعف درآمدهای کسب شده در بخش صنایع خلاق | 13 | 0 | 33 | 21 | 33 | 32/3 | زیاد |
کارگاهی بودن و کوچک مقیاس بودن صنایع خلاق | 7 | 6 | 27 | 32 | 29 | 29/3 | زیاد |
عدم وجود بیمه مناسب برای فعالان بخش هنر | 0 | 17 | 27 | 24 | 32 | 17/3 | زیاد |
عدم درآمد کافی برای فعالان بخش صنایع هنری خلاق | 0 | 13 | 6 | 22 | 38 | 13/3 | زیاد |
نبود تعاونی های فرهنگی ودر امر صنایع خلاق | 22 | 21 | 5 | 21 | 31 | 19/3 | زیاد |
کل |
| 08/23 | زیاد | ||||
با تمام این مشکلات صنایع خلاق ویژگی های ذاتی قابل توجهی دارند. امکان برندسازی، تولید صنایع فرهنگی بر پایه نیازهای قشر جدید داخلی و خارجی در کنار ضرورت ورود تکنولوژی به عرضه فرهنگی همگی سبب شده تا این صنایع در صورت حمایت کافی بتوانند بازارهای جهانی را در دست بگیرند. همچنین ضرورت تغییر دیدگاه ها در عرصه بین المللی سبب خواهد شد که تمامی محصولا صادراتی و در کنار آن محصولات خلاق فرهنگی بتوانند بازارهای جدیدی کسب کنند(جدول14).
جدول(14)- ویژگی های صنایع خلاق موثر با صادرات کالاهای فرهنگی خلاق
گویه | % | میانگین | نگرش | ||||
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | |||
برند سازی | 9 | 18 | 16 | 21 | 36 | 38/3 | زیاد |
تولید صنایع فرهنگی بر پایه نیاز جدید | 13 | 12 | 15 | 32 | 28 | 29/3 | زیاد |
تولید کالای فرهنگی بر پایه خلاقیت و نوآوری فرهنگی | 18 | 20 | 26 | 24 | 41 | 32/3 | زیاد |
تولید کالاي فرهنگی منطبق برتکنولوژي وفناوري جهانی | 22 | 21 | 24 | 9 | 24 | 11/3 | زیاد |
نقش ارتباط با بازار جهانی براي تولید بازار جدید فرهنگی | 22 | 8 | 6 | 22 | 32 | 26/3 | زیاد |
ایجاد فرصت های ایجاد تعامل فرهنگی بین کشورها | 18 | 13 | 18 | 21 | 30 | 32/3 | زیاد |
کل |
| 28/3 | زیاد | ||||
استان کرمانشاه استان مستعدی برای تولید و صادرات محصولات فرهنگی است تولید انواع محصولات فرهنگی در کنار نزدیکی به کشورای همسایه و نزدیکی فرهنگی به این کشرها سبب می شود تا این استان ظرفیت های بالایی برای صادرات محصلات فرهنگی خلاق داشته باشند(جدول15).
جدول(15)- پتانسیل های کرمانشاه برای توسعه صنایع خلاق موثر
گویه |
| میانگین | نگرش | ||||
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | |||
وجود فروشگاهها و کارگاههای صنایع خلاق | 21 | 27 | 21 | 21 | 10 | 19/3 | زیاد |
قدمت صنایع خلاق | 22 | 21 | 17 | 19 | 21 | 11/3 | زیاد |
نمایشگاه ها و موزه های متعدد | 45 | 32 | 6 | 8 | 9 | 98/1 | کم |
انجمن های فعال هنری | 18 | 18 | 16 | 23 | 25 | 33/3 | زیاد |
نزدیکی به کشورهای همسایه و خریدار آثار هنری | 3 | 15 | 15 | 32 | 35 | 13/3 | زیاد |
حضور گردشگران و خریداران | 12 | 16 | 0 | 43 | 29 | 28/3 | زیاد |
تنوع فرهنگی و مذهبی در کرمانشاه | 7 | 20 | 32 | 31 | 28 | 27/3 | زیاد |
ارتباطات فرهنگی گسترده بین کرمانشاه و کردستان عراق | 18 | 0 | 21 | 29 | 32 | 16/3 | زیاد |
کل |
| 05/3 | زیاد | ||||
در این بخش با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه بین متغیر وابسته صادرات کالاهای فرهنگی خلاق با مولفه های مورد تحقیق بررسی می شود. یافته ها حاکی از وجود رابطه معنی دار مثبت با این مولفه ها حکایت دارد(جدول16).
جدول (16)-ضریب همبستگی
متغیر وابسته | متغیر مستقل | مقدار R | sig |
صادرات کالاهای فرهنگی | عوامل قانونی | 89/0 | 0/0 |
مسائل بین المللی | 69/0 | 0/0 | |
چالش های داخلی | 77/0 | 0/0 | |
چالش های تولیدی | 91/0 | 0/0 | |
عوامل آموزشی | 43/0 | 02/0 | |
چالش های اقتصادی | 87/0 | 0/0 | |
ویژگی های صنایع خلاق | 90/0 | 0/0 | |
پتانسیل های کرمانشاه برای توسعه صنایع خلاق | 92/0 | 0/0 |
در ادامه از ضریب رگرسیون برای تعیین اهمیت نسی متغیرها استفاده می شود. ضریب تعیین برابر 72/ 0 بوده است.رگرسیون بر اساس مدل رگرسیون خطی و از نوع گام به گام بوده است. مقدار میانگین مربعات حکایت از معنی داری خط رگرسیون دارد و به عبارتی نشان از مناسب بودن داده ها برای تحلیل عاملی است(جدول17).
جدول(17)-آزمون برازش خط رگرسیون
مدل | جمع مربعات | میانگین مربعات | F | معنی داری |
رگرسیون | 21/19 | 42/3 | 18/5 | 01/0 |
باقیمانده | 32/89 | 76/0 |
|
|
جمع | 43/108 |
|
|
|
در رگرسیون انجام شده مشخص است که عوامل قانونی مهمترین مانع بر سر صادرات محصولات فرهنگی خلاق هستند. در مرتبه دوم مسائل بین المللی و چالش های تولید در داخل به عنوان مهمترین موانع قانونی صادرات صنایع خلاق معرفی شده اند(جدول18).
جدول(18)-رگرسیون
متغیر مستقل | بتا | B | t | معنی داری |
عوامل قانونی | 18/2 | 53/0 | 89/0 | 0/0 |
مسائل بین المللی | 39/0 | 33/0 | 71/2 | 0/0 |
چالش های داخلی | 42/0 | 20/0 | 68/0 | 0/0 |
چالش های تولیدی | 29/0 | 33/0 | 59/0 | 002/0 |
عوامل آموزشی | 37/0 | 34/0 | 76/0 | 0/0 |
چالش های اقتصادی | 26/0 | 42/0 | 48/0 | 01/0 |
ویژگی های صنایع خلاق | 32/0 | 22/0 | 64/1 | 0/0 |
پتانسیل های کرمانشاه برای توسعه صنایع خلاق | 19/0 | 29/0 | 72/0 | 0/0 |
Y=2.18+0.39X1+0.42X2+0.29X3+0.37X4+0.26X5+0.32X6+0.19X7
در نمودار 1 تمامی مولفه های موثر همراه با وزن آن ها نمایش داده شده است.
نمودا(ر1)-مدل رگرسیون عوامل موثر بر توسعه صنایع خلاق فرهنگی
در جدول 19 با استفاده از آزمون کروسکال والیس مشخص می شود که تفاوت معنی داری در بین هنرهای مختلف به لحاظ چالش ها و موانع وجود ندارد. به عبارتی عمده چالش های صادراتی این محصولات مشابه هم است و می توان گفت علی رغم این که محصولات فرهنگی خلاق ویژگی ها متفاتی دارند اما چالش های عمده صادراتی آن ها مشابه است و می توان با اجرای یک سری سیاست ها تاثیر مثبتی بر تمام محصولات صادراتی گذارد.
جدول(19)-آزمون کروسکال والیس
مولفه | کروسکال والیس | درجه آزادی | معنی داری |
عوامل قانونی | 87/2 | 5 | 38/0 |
مسائل بین المللی | 93/2 | 5 | 24/0 |
چالش های داخلی | 89/2 | 5 | 32/0 |
چالش های تولیدی | 98/1 | 5 | 38/0 |
عوامل آموزشی | 94/2 | 5 | 29/0 |
چالش های اقتصادی | 88/2 | 5 | 22/0 |
ویژگی های صنایع خلاق | 92/2 | 5 | 23/0 |
کل | 700/2 | 5 | 259/0 |
نتیجه گیری
تقدیر و تشکر
این پژوهش مستخرج از طرح پژوهشی با عنوان« ظرفیت سنجی صادرات صنایع خلاق با رویکرد فرهنگ و هنر(مطالعه موردی حوزه هنر: نقاشی، نمایش، خوشنویسی، گرافیک؛ مطالعه موردی حوزه فرهنگی: کتاب و مطبوعات مکتوب» است که با حمایت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمانشاه انجام گرفته است.
منابع
- بوردیو، پی یر. تمایز، نقد اجتماعی قضاوت هاي ذوقی. ترجمه حسن چاوشیان. (1390). تهران: نشر ثالث.
- پارک علم و فناوری استان مرکزی(1401)، صنایع خلاق فرهنگی، https://www.astp.ir/page/creative_industires
- حسین زادگان، زهره (1390)، طراحی الگوی توسعه صادرات کالاهای فرهنگی، رساله ی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
- خاقانی، معصومه و میرانی، سروش(1390)،،نقش خلاقیت و نوآوری در توسعه صنایع فرهنگی،همایش ملی صنایع فرهنگی نقش آن در توسعه پایدار،کرمانشاه
- رحیمی رهبر، ا.، و خدادادی مترجم زاده، م. (1395). چالش عناوین و مصادیق عکاسی خلاق و هنری در عکاسی معاصر ایران با تمرکز بر دوسالانه های عکاسی نهم (1383) و یازدهم (1387). هنرهای تجسمی (هنرهای زیبا)، 21(1)، 61-73.
- رزقی شیرسوار، هادی؛ عمرانی صباغی، محمد حسین. (1392). راهکارهای توسعه ی صادرات کالاهای فرهنگی درعصر جهانی شدن، مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 4(11)، 41-72.
- سپهر نیا، رزیتا؛ دلاور، علی؛صالحی امیری، سید رضا(1391)، بررسي جايگاه و رابطه صنايع فرهنگي خالق در ارتقاء سرمايه فرهنگي در ايران، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 2(5)، 165-143.
- شوال پور آرانی، سعید، کهنی، علی. (1394). بررسی نقش فناوری در توسعه صنایع فرهنگی و خلاق: مطالعه موردی فرش دستبافت ایرانی. مطالعات هنر اسلامی، 11(23), 115-128.
- صالحی امیری، سید رضا، کاوسی، سید اسمعیل، تقدسی، پوراندخت(1389)، بررسی عوامل موثر در صادرات کالاهای فرهنگی در ایران و ارائه راهبردهای مدیریتی، مجله مدیریت فرهنگی، 4(9)، 73-93.
- صالحي اميري، سيدرضا؛ عظيمي دولت آبادي، امير؛ ( 1391)، مباني سياست گذاري و برنامه ريزي فرهنگي، تهران: مجمع تشخيص مصلحت نظام، مركز تحقيقات استراتژيك، چاپ سوم
- ملکی فر، سیاوش. (1397). مهمان سردبیر: چرا صنایع فرهنگی و خلاق رمق ندارند؟ سیاست علم و فناوری، 10(4 )،1-1
- Ball, L. (2003), Future directions for employability research in the creative industries,working paper, Design Council and LTSN, London,available at: www.heacademy.ac.uk/assets/documents/subjects/adm/FutureDirectforEm.pdf
- Bilton, C. (2007). Management and creativity. Oxford: Blackwell.
- EC (2014). INTERREG IVC analysis report — Creative industries. Brussels: European Union Interreg Joint Secretariat.
- Florida, R. (2005). cities and the creative class. Routledge
- Global Entrepreneurship Monitor) GEM(, (2015). Global Entrepreneurship Monitor Report
- Howkins J, 2002, The Creative Economy, Penguin, London
- Howkins, J. (2001). The Creative Economy: How People Make Money from Ideas. Penguin.
- Isenberg, D., (2011). How to foment an entrepreneurial revolution, The Babson Entrepreneurship Ecosystem Project. 10th international Entrepreneurship Forum, Bahrain, January 11, 2011, 3-5p
- Isenberg, D., (2012). Introducing the Babson entrepreneurship ecosystem project, The Babson Global.1-28p
- Martinaitytė E, Kregždaitė R, (2015), the factors of creative industries development in nowadays stage, journal of scientific papers economics & sociology, vol. 8, No 1.2015
- National Information Society Agency, (2013). National Informatization White Paper. NIA
- Peters, M.A. (2010), “Three forms of the knowledge economy: learning, creativity and openness”, Economics, Management and Financial Markets, Vol. 5 No. 4, pp. 63-92
- White D.Steven, Gunasekaran A, (2012), Performance Measures And Metric for the Creative Economy, Benchmarking, An International Journal, Vol. 21 Iss 1 pp. 46 – 61
[1] - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران، a.azmi@razi.ac.ir
[2] - کارشناس ارشد ژئومورفولوژی گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
[3] - Global Entrepreneurship Monitor (GEM)
