ارزیابی میزان تاب¬آوری اقتصادی ایران و تعیین عوامل مؤثر بر آن: قبل و بعد از برجام
الموضوعات :فرهاد خداداد کاشی 1 , داود حمیدی 2 , مریم خلیلی اصل 3
1 - عضو گروه اقتصاد، دانشکده مدیریت، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - کارشناس ارشد اقتصاد، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - دکترای اقتصاد، پژوهشگر مؤسسه مطالعات و پژوهش¬های بازرگانی (نویسنده مسئول).
الکلمات المفتاحية: واژگان كليدي: تاب¬آوری اقتصادی, برجام, شاخص ترکیبی, پیچیدگی,
ملخص المقالة :
چكيده در این تحقیق میزان تاب¬آوری اقتصاد ایران قبل و بعد از برجام و عوامل مؤثر بر آن ارزیابی می-شود. برای اندازه¬گیری تاب¬آوری اقتصادی ایران از یک شاخص ترکیبی استفاده می¬شود. این شاخص، سه بعد ثبات اقتصادی، اثرات رفاهی، تمرکز و تنوع صادراتی را پوشش می¬دهد. نتایج مؤید آن است که اندازه تاب¬آوری اقتصادی ایران از 0.31 تا 0.51 طی سال های 1995 تا 2016 تغییر کرده است. لازم به ذکر است که اندازه این شاخص در سال 2013 بدلیل تحریم¬های تحمیلی سازمان ملل به کمترین میزان خود کاهش یافت. علاوه بر این، متغیرهایی همچون پیچیدگی اقتصادی، آزادی اقتصادی، حکمرانی خوب و تشکیل سرمایه اثر مثبت و معنی¬داری بر تاب¬آوری اقتصاد ایران داشته¬اند درحالی که باز بودن اقتصاد اثر منفی بر آن داشته است. نتایج برآورد مدل گویای این است که برجام اثر مثبت و معنی¬داری بر تاب¬آوری اقتصاد ایران داشته است. این توافق با لغو و برداشته شدن تحریم¬های هسته¬ای علیه ایران تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد ایران و بازارهای جهانی داشته است. اجرای این توافق، تسهیل ورود فناوری و سرمایه¬گذاری¬ شرکت¬های نفتی جهان در ایران را به همراه داشته است.
- ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، http://www.leader.ir .
- اسدی، علی (۱۳۹۳)، "نظام اقتصاد اسلامی الگویی کامل برای اقتصاد مقاومتی"، فصلنامه سیاست-های راهبردی و کلان، دوره 2، شماره 5، ص 39-25.
- امیری طهرانی زاده، سیدمحمدرضا (۱۳۹۴)، "مبانی سیستمی اقتصاد مقاومتی"، جستارهای اقتصادی ایران، دوره 12، شماره 23، ص51-33.
- تاری، فتح اله و کاویانی، زهرا (1392)، "اقتصاد مقاومتی و مؤلفه¬های آن"، فصلنامه سیاست کلان، دوره 2، شماره 2، ص 47-27.
- دانش جعفری، داود و کریمی، سمانه (1393)، "نفت ، برنامه ششم توسعه و اقتصاد مقاومتی"، فصلنامه سیاست¬های راهبردی و کلان، دوره 2، شماره 8، ص 35-1.
- دادرس مقدم، امیر، کریم، محمدحسین و رهنما، علی (1399)، "عوامل مؤثر بر تاب¬آوری اقتصادی در مناطق آزاد تجاری ایران"، فصلنامه سیاست¬های راهبردی و کلان، دوره 8، شماره 2، ص 289-264.
- سیف، اله مراد (1391)، "الگوي پيشنهادي اقتصاد مقاومتي جمهوري اسلامي ايران (مبتني بر ديدگاه مقام معظم رهبري)"، فصلنامه آفاق امنیت، دوره 5، شماره 16، ص22-5.
- شیخی، عبدالمجید (1393)، "رابطه اقتصاد مقاومتی با علم اقتصاد اسلامی"، فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا، ویژه نامه اقتصاد مقاومتی، تهران.
- غیاثوند، ابوالفضل و عبدالشاه، فاطمه (1394)، "مفهوم و ارزیابی تاب¬آوری اقتصادی ایران"، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، دوره 15، شماره 59، ص 187-161.
- فرزین، محمدرضا، معمارنژاد، عباس و غلامی، الهام (1397)، "بررسی آثار عوامل مؤثر بر تاب¬آوری اقتصادی در ایران و کشورهای منتخب: رویکردی بر روش داده¬های تابلویی با ضرائب متغیر"، فصلنامه اقتصاد کاربردی، دوره 8، شماره 24، ص 22-14.
- گجراتی، دامودار (1393)، مبانی اقتصادسنجی، ترجمه: حمید ابریشمی، انتشارات دانشگاه تهران.
- نوراحمدی، محمدجواد (1393)، "اقتصاد مقاومتي ضرورتي اجتناب¬ناپذير برای نظام جمهوری اسلامي ايران"، فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا، ویژه نامه اقتصاد مقاومتی.
- Briguglio, L., Cordina, G., Farrugia, N. and Vella, S. (2008). "Economic Vulnerability and Resilience Concepts and Measurements" UNU-WIDER, Research Paper No. 2008/55.
- Bavetta S. (2004). Economic Freedom and its Measurement. The Encyclopedia of Public Choice. Springer, Boston, MA.
- Finger, J. M. and M. E. Kreinin (1979). "A measure of ‘export similarity’ and its possible uses" the Economic Journal, 89: 905-12.
- FM Global (2017), Resilience Index Annual Report, Pentland Analytics.
- Hallegatte, S. (2014). "Economic Resilience: Definition and Measurement" Policy Research Working Paper, World Bank.
- Hidalgo, C. A. and Hausmann, R. (2009). "The Building Blocks of Economic Complexity" Proceedings of the National Academy of Sciences, 106(26):10570-5.
- Hill, E. W., Wial, H. and Wolman, H. (2008). "Exploring Regional Economic Resilience" Working Paper, no. 2008-04.
- Hennebry, B. (2020). "The determinants of economic resilience in rural regions. An examination of the Portuguese case" Miscellanea Geographica, 24(1), 24-29.
- Johnson, Richard A., and Dean W. Wichern (1992). Applied Multivariate Statistical Analysis, Third Edition, Upper Saddle River, New Jersey: Prentice-Hall, Inc.
- Jolles, M., Meyermans, E. and Vasicek, B. (2023). "Determinants of macroeconomic resilience in the euro area: An empirical assessment of national policy levers" Quarterly Report on the Euro Area, 17(3), 27- 46.
- New Economics Foundation (2015). Financial System Resilience Index Building a strong financial system, Friends Provident Foundation.
- OECD (2008). Handbook on Constructing Composite Indicators: Methodology and User Guide – ISBN 978-92-64-04345-95.
- Rose, A. and Krausmann, E. (2013). "An economic framework for the development of a resilience index for business recovery" International Journal of Disaster Risk Reduction,5: 73-83.
- Svoboda, O. and Klementova, T. (2013). Empirical Model of the Regional Economic Resilience, Recent Advances in Energy, Environment and Financial Planning.
- The Atlas of Economic Complexity (2018). Center for International Development at Harvard University, https://atlas.cid.harvard.edu.
- The Heritage Foundation (2018). Economic Data and Statistics on World Economy and Economic Freedom, https://www.heritage.org/index/explore?view=by-region-country-year.
- The International Monetary Fund (IMF) (2018). World Economic database.
- United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD) (2018). World Economic Situation and Prospects, https://www.un.org.
- United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD) (2018). statistics, http://unctadstat.unctad.org.
- United States Agency for International Development (USAID) (2018). Measuring Resilience in USAID, https://www.usaid.gov.
- WGI (2018). Worldwide Governance Indicators, http://www.govindicators.org.
- World Bank Open Data (2018). World Bank group, https://data.worldbank.org
- World Economic Forum (2013). an Initiative of the Risk Response Network, Global Risks 2013, Eighth Edition.
- Wang, X. and Li, M. (2022). "Determinants of Regional Economic Resilience to Economic Crisis: Evidence from Chinese Economies" Sustainability, 14(2): 809.
- Zhiwei, D., Hongou, Z., Yuyao, Y., Lixia, J. and Qian, X. (2019). "Urban shrinkage and growth: Measurement and determinants of economic resilience in the Pearl River Delta" Journal of Geographical Sciences, 29(8): 1332-1345.
