نقش «توحید اجتماعی» در فلسفه علوم اسلامی با محوریت آیات قرآن مورد مطالعه: علم کلام و عرفان
الموضوعات :
محمد عرب صالحی
1
,
فریده پیشوایی
2
1 - گروه منطق فهم دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
2 - موسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه، قم.
الکلمات المفتاحية: توحید اجتماعی, علوم اسلامی, نقش, علم کلام, علم عرفان, موضوعات, غایت. ,
ملخص المقالة :
«توحید اجتماعی» که رویکردی نوین در فهم بنیادی¬ترین آموزه اسلام یعنی «توحید» بوده و مبانی نظری تحقق جامعه توحیدی را پشتیبانی می¬کند، کارویژه¬ها و کارکردهای مختلفی دارد که با توجه به اهمیتشان و نیز خلاء پژوهشی در این باره، پرداختن به آنها ضرورت دارد. ازجمله کارکردهای نظری توحید اجتماعی، تاثیر در علوم اسلامی و فلسفه آن بوده و این نوشتار با نگاه تحلیلی و بهره¬گیری از داده¬های کتابخانه¬ای و تمرکز بر فهم اجتماعی از آیات توحیدمحور عهده¬دار تبیین آن است. یافته¬های این مقاله که براساس رویکرد تحلیلی و روش کتابخانه¬ای سامان یافته، این فرضیه را ثابت می¬کند که غلبه گفتمان توحید اجتماعی بر فضای علمی حوزه و دانشگاه، با اثرگذاری بر موضوعات، غایات و اهدافِ علوم اسلامی مانند کلام و عرفان می¬تواند زمینه¬ساز تحول در این علوم ¬باشد. به برخی از شواهد و مصادیق آن اشاره شده است. نتیجه اینکه با خوانش اجتماعی از توحید که ریشه در آیات قرآن دارد، علوم اسلامی می¬توانند با رویکرد جدید توحیدی و متناسب با نیازهای جوامع اسلامی معاصر بازنگری شوند.
قرآن
نهجالبلاغه
بوذري¬نژاد، یحیی و زرع¬پيما، شاهین، (1400)، «تحليل و بررسي ابعاد معرفتي جامعة توحيدي در انديشة دکتر علي شريعتي»، نظريه¬هاي اجتماعي متفكران مسلمان، ش20، صص9-36؛
پورعباس، محمد، (1398)، «بررسی و تحلیل انتقادی دیدگاه دکتر شریعتی در باب توحید اجتماعی»، اندیشه نوین دینی، ش59، صص103-116؛
پورعباس، محمد و محمدرضا ابراهيم¬نژاد، (1398)، «دکترين «توحيد اجتماعي» انديشه¬اي بنيادين در تکامل هندسه توحيدي و تعالي معنوي موحدان»، پژوهش¬هاي عقلي نوين، ش7، صص117-140؛
جوادی آملی، عبدالله، (1388)، جامعه در قرآن؛ تفسير موضوعي قرآن کريم، قم: اسراء؛
خامنه¬ای، سیدعلی، (1392)، طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، قم: صهباء؛
سیدقطب، (1425ق)، فى ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق؛
صدر، سیدمحمدباقر، (1381)، سنت¬هاى تاريخ در قرآن، تهران: تفاهم؛
طالقانى، سیدمحمود، (1362)، پرتوى از قرآن، تهران: شركت سهامى انتشار؛
طباطبايي، سیدمحمد حسين،(1390)، الميزان في تفسير القرآن، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات؛
عرب صالحی، محمد و پیشوایی، فریده، (1401)، تحلیل معنای «توحید اجتماعی» از رهگذر تبیین مؤلفه‌های آن در قرآن با تأکید بر اندیشه‌های آیت‌الله خامنه‌ای (دامت برکاته)، مطالعات تفسیری قرآن کریم مفتاح، ش8، ص25-50؛
فضل الله، سیدمحمد حسین، (1419ق)، من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک؛
مجلسي، محمدباقر، (1403ق)، بحار الأنوار الجامعة لدُرر اخبار الائمة الاطهار، بي¬جا، مؤسسةالوفاء؛
مطهری، مرتضی، (1389)، مجموعه آثار (جلد 3)، قم: صدرا؛
مكارم شيرازى، ناصر، (1371)، تفسير نمونه، تهران: دارالكتب الإسلاميه؛
https://farsi.khamenei.ir.
