شاخصههای بُعد کُنشی فرهنگ زمینهساز ظهور امام زمان(عج) (با نگرشی به آموزههای انطباقی دعای ندبه و قرآن)
الموضوعات :
مرتضی پهلوانی
1
(استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابها)
فاطمه رضائی
2
(دانشگاه آزاد خرم آباد)
مهدی عبداللهی پور
3
(دانشگاه علوم قرآن قم)
روح الله جهانگیری مقدم
4
(دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساوه)
الکلمات المفتاحية: دعای ندبه, زمینه سازی, ظهور, امام زمان(عج). ,
ملخص المقالة :
دعای ندبه از دعاهای مشهور با موضوع استغاثه از آخرین منجی عالم بشریت است. ادله‌ای را که بر نقش انسان‌ها در فرهنگ مهدوی اقامه شده در آیاتی از قرآن و ادعیه آمده است. ندبه و استغاثه از امام عصر(عج) در این دعا به جملات و کلماتی از قرآن اشاره شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی_تحلیلی و بر مبنای آموزه¬های قرآنی در دعای ندبه، به تبیین شاخصه¬های بُعد کُنشی فرهنگ زمینه¬ساز ظهور امام زمان(عج) پرداخته است. نتایج به دست آمده از پژوهش بدین قرار است: 1. محتوای دعای ندبه در قالب چهار فراز «حمد و صلوات»، «ثنای برقضاء»، «تاریخ از آغاز تا تکامل» و «استغاثه و طلب» و با بیان مطالبی فصیح، حماسی و عاطفی، به تاریخ¬ رنج¬نامۀ شیعه می¬پردازد و در فراق امام زمان(عج)، می¬تواند تنبّه افراد در راستای اصلاح اوضاع اجتماعى و مبارزه با ظلم و فساد را برانگیزد و زمینه¬سازِ ظهور آن حضرت باشد؛ 2. دعای ندبه، لزوم وجود رهبر الهی برای جامعه¬ اسلامی و لزوم نجات انسان از سرگردانی و ظلالت باکمک رهبر الهی و فراموشی احکام الهی را شاخصه¬های بُعد کُنشی فرهنگ ظهور می¬داند؛ 3. عوامل زمینه¬سازی ظهور، مسئله شناخت امام زمان(عج)، شناخت وظایف و عمل به آن و مطیع امر بودن و فداکاری است.
قرآن کریم
ابلاغی نجفی، محمد جواد. (1232ق)، لهدى الى دين المصطفى. به تحقیق احمد صفایی، قم: صیدا، بی چا.
ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: نشرصادر، سوم.
الهامی، داوود، (1372)، آخرین امید، قم، مکتب الاسلام، اول.
بحرانی، سیدهاشم، (1378)، المحجّه فیما نزل فی القائم الحجه، قم: موسسه الوفا.
برقی، احمدبن محمد، (1370ق)، محاسن برقی، تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
بنی‌هاشمی، سیدمحمد، (1384)، راز پنهانی و رمز پیدایی، تهران، انتشارات نیک‌معارف، چاپ اول.
بهارانچی، سید محمد حسینی، (1385)، محرمات اسلام، عطر عترت، چاپ: انصار المهدی، اول.
تقوایی یعقوب، (1390)، علل و عوامل گمراهی، امّ القرآن، قم: اول.
حلی، ابن فهد، (1384)، عدة الداعى. به تحقیق تحشید محمد حسی ناجی. قم: یازده.
داورپناه، ابوالفضل، (1375)، أنوار العرفان في تفسير القرآن، تهران: صدرا، اول.
دشتی، محمد، (1390)، ترجمه نهج البلاغه، قم: پیام مقدس، چهارم.
دهخدا، علی اکبر، (1343)، لغت نامه¬ی دهخدا، تهران: سیروس.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، ترجمه صفوان عدنان داوودی، دمشق: دارالقلم، دارالشامیه،.
رشاد علی اکبر، (1380)، دانشنامه امام علی، تهران: مرکزنشر آثار پژوهشگاه فرهنگ اسلامی.
زمردیان، احمد، (1372)، ندبه و نشاط، شرحی بر دعای ندبه، تهران: دفتر تشر فرهنگ اسلامی، دوم.
سلیمیان، خدامراد، (1383)، فرهنگ نامه مهدویت، قم: موسسه تخصصی مهدویت، اول.
شیخ مفید، محمدبن محمد، (1424ق)، تفسير القرآن المجيد. به تحقیق سید محمدعلی ایازی، قم: مرکز انتشارات تبلیغ اسلامی، اول.
صافی گلپایگانی، لطف الله، (1373)، فروغ الولایة در دعای ندبه. قم: سوم.
طاهرزاده، اصغر، (1388)، دعاي ندبه، زندگي در فردايي نوراني، اصفهان: لب لامیزان، دوم.
طبا طبایی، محمد حسین، (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، پنجم.
طیب، سید عبدالحسین، (1378)، أطيب البيان في تفسير القرآن، تهران: انتشارات اسلام، دوم.
عاملی، ابراهیم، (1360)، تفسير عاملي، تهران: انتشارات صدوق.
عاملی،حر، (1409ق)، وسائل السیعه،قم: موسسه آل البیت(ع) الاحیای التراث، بی چا.
قمی، عباس. (1383)، منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل. به تحقیق هاشم میلانی. قم: دلیل نشرما، اول.
کاتب نعمانی، محمدبن ابراهیم. (1390)، غیبت نعمانی. به تحقیق محمد فربودی. قم: انتخاب اول، اول.
کورانی، علی، (1411ق)، معجم احادیث الامام المهدی، قم: معارف الاسلامیه، اول.
لک علی آبادی، محمد، (1388)، دلشدگان ، هنارس، قم: اول.
مجلسی، محمد باقر، (1427ق)، بحارالانوار، قم: انتشارات احياء كتب المقدسة، اول.
مجلسی، محمدباقر، (1423ق)، زادالمعاد- مفتاح الجنان، بیروت: اعمی، اول.
مصباح یزدی، محمد تقی، (1386)، چکیده ای از اندیشه¬های بنیادین اسلامی، ترجمه: حسین علی عربی و محمد مهدی نادری قمی، قم: انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، چهارم.
مکارم شیرازی، ناصر، (1374)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتاب الاسلامیه، اول.
موسوی خرم آبادی، سید مصطفی، (1388)، شرح دعای ندبه، قم:همای نشر.
مهدی پور، علی اکبر، (1386)، با دعای ندبه در پگاه جمعه، نشر موعود عصر(عج) تهران، دوم.
واعظ موسوی، سید علی اکبر، (1363)، شرح دعای ندبه، بهمن ،تهران، اول.
هادوی تهرانی، مهدی، (1378)، ولایت و دیانت، قم، خانه خرد، اول.
هاشم زاده هریسی، نجمی، (بی تا)، بيان در علوم و مسائل کلی قرآن، بی جا.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 72 ـ 51
شاخصههای بُعد کُنشی فرهنگ زمینهساز ظهور امام زمان(عج)
(با نگرشی به آموزههای انطباقی دعای ندبه و قرآن)
مرتضی پهلوانی 1
فاطمه رضائی 2
مهدی عبداللهی پور 3
روح الله جهانگیری 4
چکیده
دعای ندبه از دعاهای مشهور با موضوع استغاثه از آخرین منجی عالم بشریت است. ادله‌ای را که بر نقش انسان‌ها در فرهنگ مهدوی اقامه شده در آیاتی از قرآن و ادعیه آمده است. ندبه و استغاثه از امام عصر(عج) در این دعا به جملات و کلماتی از قرآن اشاره شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی_تحلیلی و بر مبنای آموزههای قرآنی در دعای ندبه، به تبیین شاخصههای بُعد کُنشی فرهنگ زمینهساز ظهور امام زمان(عج) پرداخته است. نتایج به دست آمده از پژوهش بدین قرار است:
1. محتوای دعای ندبه در قالب چهار فراز «حمد و صلوات»، «ثنای برقضاء»، «تاریخ از آغاز تا تکامل» و «استغاثه و طلب» و با بیان مطالبی فصیح، حماسی و عاطفی، به تاریخ رنجنامۀ شیعه میپردازد و در فراق امام زمان(عج)، میتواند تنبّه افراد در راستای اصلاح اوضاع اجتماعى و مبارزه با ظلم و فساد را برانگیزد و زمینهسازِ ظهور آن حضرت باشد؛ 2. دعای ندبه، لزوم وجود رهبر الهی برای جامعه اسلامی و لزوم نجات انسان از سرگردانی و ظلالت باکمک رهبر الهی و فراموشی احکام الهی را شاخصههای بُعد کُنشی فرهنگ ظهور میداند؛ 3. عوامل زمینهسازی ظهور، مسئله شناخت امام زمان(عج)، شناخت وظایف و عمل به آن و مطیع امر بودن و فداکاری است.
واژگان کلیدی
دعای ندبه، زمینه سازی، ظهور، امام زمان(عج).
[1] . استادیار، عضو هیات علمی گروه معارف اسلامی، دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار، چابهار،ایران. Email: pahlavani114@yahoo.com
[2] . دانشجوی دکتری، واحد خرم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Fatemer13981366@gmail.com
[3] . استادیار، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران.
Email: abdollahipour@yahoo.com
[4] . کارشناسی ارشد حقوق جزا، مدرس دانشگاه علامه طباطبایی.
Email: R.moghadam2000@gmail.com
تاریخ دریافت: 17/4/1401 پذیرش نهایی: 12/10/1401
