لذت‌طلبی و اخلاق
الموضوعات :
علیرضا ال بویه
1
,
علی رضا شیخ
2
1 - پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
2 -
الکلمات المفتاحية: لذت‌طلبی, لذت هنجاری, لذت اخروی, حکم اخلاقی, ارزش اخلاقی.,
ملخص المقالة :
بی‌تردید لذت‌طلبی، شأنی تمامیت‌خواه دارد و می‌تواند یکسره، زندگی انسانی را در بر بگیرد و معنا و مفهومی لذت‌گرایانه به آن بدهد. این مسئله موجب شده تا این سؤال مطرح شود که به لحاظ اخلاقی، لذت‌طلبی تا چه حد صحیح است؟ و در ساحت نظری چه نسبتی می‌تواند بااخلاق داشته باشد؟ آیا لذت‌طلبی می‌تواند امری موجه و اخلاقی باشد؟ روش تحقیق، در این مقاله توصیفی - تحلیلی است. یافته‌های تحقیق نشانگر این است که نسبت اخلاق و لذت‌طلبی از مسیر بررسی غایت‌انگاری لذت و ماهیت لذت‌طلبی (حسن فعلی) ترسیم می‌شود. علی‌رغم اینکه گروهی از فیلسوفان اخلاق تا آنجا پیش رفته‌اند که لذت را خوب ذاتی تلقی کرده‌اند و معیار ارزش اخلاقی و حکم اخلاقی را به آن وابسته دانسته و اخلاقی لذت‌گرا را سامان داده‌اند؛ اما لذت نمی‌تواند خوب ذاتی و ملاک و معیار ارزش اخلاقی باشد و اعمال لذت‌طلبانه تنها در مواردی، می¬توانند اخلاقی تلقی شوند. طبق آموزه‌های اسلامی نیز؛ هرچند لذت امری شر و بد نیست و لذات اخروی حقیقی و اصیل‌اند؛ اما بااین‌حال غایت قصوی نیست.
قرآن کریم
ابن طفیل، محمد بن عبدالملک. (۱۳۸۲). حی بن یقضان. تهران: صدا و سيمای جمهوری اسلامی ايران. انتشارات سروش
ابن مسکویه، احمد بن محمد. (۱۴۲۶). تهذیب الأخلاق و تطهیر الأعراق. ع. الهلالی، قم: طلیعه النور.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (۱۳۶۳). المبدأ و المعاد، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران - دانشگاه مک گیل.
ارسطو. (۱۳۷۸). اخلاق نیکوماخوس. تهران: طرح نو.
اسکروپسکی، جان (۱۴۰۰). فلسفه اخلاق. ترجمه محسن جوادی، قم: طه ، چ1.
بکر، لارنس. سی و بکر، شارلوت. بی (۱۳۷۸). تاریخ فلسفه اخلاق غرب. جمعی از مترجمان، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
پالمر، مایکل. (۱۳۸۵). مسائل اخلاقی. ترجمه. علیرضا آل بویه قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و سمت.
جوادی، محسن، و ترابی، نفیسه. (۱۳۹۱). چیستی لذت از منظر ابن‌سینا و فخر رازی.
حسینی قلعه بهمن، سیداکبر (1401). تحلیلی برمفهوم، جایگاه و نقش اصل اخلاقی در نظام اخلاقی. پژوهشنامه اخلاق.
خواجه طوسی، محمد بن محمد (۱۴۱۳ ق). اخلاق ناصری. تهران: اسلامیه.
سیچویک، پیتر (۱۳۸۷). جان استوارت میل یک زندگی فکری. ترجمه: حجت پویان، شهروند ش۴۲.
سوبر، الیوت. (۱۳۸۴). جستارهایی در باره روان‌شناسی اخلاق. مترجم منصور نصیری، قم: معارف، چ1.
سینکر، پیتر و دلازارای رادک، کاتاژینا (1399). فایده گرایی: درآمدی خیلی کوتاه، محمد زندی، تهران، لوگوس
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (بی تا). اسفار اربعه،ج2. قم: بی نا.
طباطبایی، محمدحسین. (۱۳۸۷). نهایت فلسفه (ترجمه نهایةالحکمة). ۱ ج. هادی خسروشاهی و مهدی تدین، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم).
ــــــــــــــــــــــ (1378). ترجمه المیزان ج17. ترجمه. محمد باقرموسوی، قم: دفتر انتشارات سلامی
علیا، مسعود (۱۳۹۱). فرهنگ توصیفی فلسفه اخلاق. تهران: هرمس - مؤسسه پژوهشی حکمت ایران.
علیزاده، مهدی. (1390). همیشه من یا گاهی او؛ تاملانی در خودگرایی رواشناختی. پژوهشنامه اخلاق، 35.
فارابی، محمد بن محمد (1995). تحصیل السعاده. بیروت: دار و مکتبه الهلال.
فاینبرگ، جول. (۱۳۸۴). جستارهایی در باره روان‌شناسی اخلاق. مترجم منصور نصیری، قم: معارف، چ1.
فخر رازی، محمد بن عمر (۱۳۸۴). شرح الاشارات و التنبیهات. علیرضا نجف‌زاده، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگ، ج2.
فرانکنا، ویلیام (۱400). فلسفه اخلاق. هادی صادقی، قم: مؤسسه فرهنگی طه، چ1.
کاپستون، فردریک. چارلز. (1388). تاریخ فلسفه غرب. امیرجلال الدین اعلم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ج5، چ12.
کانت، ایمانوئل. (1400). بینانگذاری برای مابعدالطبیعه اخلاق. ترجمه سید مسعود حسینی، تهران: نی، چ1.
ــــــــــــــ (۱۳۹9). درس‌های فلسفه اخلاق. منوچهر صادقی. بیدی، تهران: نقش‌ونگا ، چ7.
کرات، ریچارد (1383). خودگرایی و دیگر گرایی در فلسفه اخلاق. ترجمه منصور نصیری، معرفت(مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره), 53-55.
لائرتیوس، دیوگنس. (1393). فیلسوفان یونان. ترجمه. بهزاد رحمانی،مرکز، چ2.
محمد رضایی، محمد. (1378). اراده خیر از دیدگاه کانت. مجله مجتمع آموزش عالی قم، 150.
مطهری، مرتضی. (1386). معاد. تهران: صدرا، چ11.
مطهری، مرتضی. (1389). مجموعه آثار شهید مطهری (ره)، درس های الهیات شفا.تهران: صدرا، ج7.
هینمن، لارنس. (۱۳۹۸). اخلاق؛ رویکرد کثرت‌گرایانه. سرپرست ترجمه محسن غلامی، تهران: کرگدن، چ2.
واکر، رلف (1400). متفکران بزرگ اخلاق، بخش ایمانوئل کانت، ترجمه کاظم اخوان، تهران: لگا، چ1.
مصباح یزدی، محمدتقی و دیگران (١٣٩٠)، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: مدرسه
37 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 64 - 37
لذت‌طلبی و اخلاق
علیرضا آل بویه 1
علیرضا شیخ 2
چکیده
بی‌تردید لذت‌طلبی، شأنی تمامیت‌خواه دارد و می‌تواند یکسره، زندگی انسانی را در بر بگیرد و معنا و مفهومی لذت‌گرایانه به آن بدهد. این مسئله موجب شده تا این سؤال مطرح شود که به لحاظ اخلاقی، لذت‌طلبی تا چه حد صحیح است؟ و در ساحت نظری چه نسبتی می‌تواند بااخلاق داشته باشد؟ آیا لذت‌طلبی می‌تواند امری موجه و اخلاقی باشد؟ روش تحقیق، در این مقاله توصیفی - تحلیلی است. یافته‌های تحقیق نشانگر این است که نسبت اخلاق و لذت‌طلبی از مسیر بررسی غایت‌انگاری لذت و ماهیت لذت‌طلبی (حسن فعلی) ترسیم می‌شود. علی‌رغم اینکه گروهی از فیلسوفان اخلاق تا آنجا پیش رفته‌اند که لذت را خوب ذاتی تلقی کرده‌اند و معیار ارزش اخلاقی و حکم اخلاقی را به آن وابسته دانسته و اخلاقی لذت‌گرا را سامان داده‌اند؛ اما لذت نمی‌تواند خوب ذاتی و ملاک و معیار ارزش اخلاقی باشد و اعمال لذت‌طلبانه تنها در مواردی، میتوانند اخلاقی تلقی شوند. طبق آموزه‌های اسلامی نیز؛ هرچند لذت امری شر و بد نیست و لذات اخروی حقیقی و اصیل‌اند؛ اما بااین‌حال غایت قصوی نیست.
واژگان کلیدی
لذت‌طلبی، لذت هنجاری، لذت اخروی، حکم اخلاقی، ارزش اخلاقی.
[1] . استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.
Email: a.alebouyeh@isca.ac.ir
[2] . طلبه حوزه علمیه، دانشجوی دکتری مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: arzetoos@gmail.com
تاریخ دریافت: 7/6/1402 پذیرش نهایی: 22/9/1402
