ما-روایتگر در زاویه‌دیدهای ترکیبی: شاخصه‌هایی برای تمایز روایت‌های جمعی و غیر جمعی
الموضوعات :
نسترن شهبازی
1
,
محمد پارسانسب
2
1 - دانش‌آموخته دکتری گروه زبان و ادبیات دانشگاه خوارزمی، ایران
2 - استاد گروه زبان و ادبیات دانشگاه خوارزمی، ایران
الکلمات المفتاحية: روایت جمعی, ما-راوی, عناصر داستان, زاویه‌دید ترکیبی و ادبیات داستانی معاصر فارسی.,
ملخص المقالة :
ما-روایت با کارکرد عنصر زاویه‌دید در داستان می‌تواند به اشکال گوناگونی بروز یابد. یکی از این کارکردها در صورتی حاصل می‌شود که داستان از دو یا چند زاویه‌دید برای روایتگری بهره ببرد و یکی از این زاویه‌دیدها، با ما-راوی ارائه گردد. در این صورت اصالت‌بخشی به یکی از این زاویه‌دیدها، چندان ساده نخواهد بود. در واقع موقعیّت بینابین یادشده به الگویی نیاز دارد تا بتوان با تمسّک به آن، روایت جمعی را به‌مثابه کنش روایی ما-راوی از روایت غیرجمعی که محصول دیگر زاویه‌دیدهای داستانی است، متمایز کند. پژوهش پیش‌ِ رو درصدد است تا با روشی استنتاجی و با بهره‌گیری از روایت‌های گزینش‌شده‌ای از پیکرة ادبیات داستانی فارسی، به این وضعیّت بپردازد. نتیجة چنین مطالعه‌ای که با استفاده از عناصر داستانی و گفتمانی، روایت‌ها را مورد خوانش قرار می‌دهد، چهار عامل را به عنوان شاخصه در مسئلة مدّنظر معرفی می‌کند. این شاخصه‌ها که ناظر بر جنبه‌های صوری و محتوایی روایت‌ها هستند، نشان می‌دهند که داستان برای جمعی تلقّی شدن، نیازمند نمایش گستردة ما-روایت است. گروه ارائه‌دهندة ما-روایت باید نسبت به سایر عناصر روایتگرانة داستان، ارجح باشند، دربارة موضوع کانونی، تفکری هم‌راستا داشته باشند و در کنشگری خود، یکپارچگی را بازتاب دهند.
احمدی، افسانه (۱۳۹۷) «ژولی و ژولیا»، در: کشتن به سبک خانگی، تهران، نیماژ.
بیشاپ، لئونارد (۱۳۹۸) درس‌هایی دربارة داستان‌نویسی، ترجمة محسن سلیمانی چاپ هفتم، تهران، سوره مهر.
جاهدجاه، عباس و لیلا رضایی (۱۳۹۲) «بررسی نظری و کاربردی روایت اوّل‌شخص جمع»، در: جستارهای ادبی، ش.
۱۸۲، صص 47-۷۴.
حبیبی، حامد (۱۳۹۵) «گهرباران»، در: پلک ماهی، تهران، چشمه.
شهبازی، نسترن و بهادر باقری و حسین بیات (۱۳۹۹) «ما-راوی مشوش خانه‌روشنان گلشیری؛ چراییِ یک روایتگری مبهم»، در: نقد ادبی، ش ۵۱، صص 31- ۶2.
شهبازی، نسترن و حسین بیات (۱۴۰۱) «ظرفیّت‌های زبانی ما-راوی: ملاحظات کاربرد ضمیر اوّل‌شخص جمع در روایتگری»، در: نقد و نظریه ادبی، ش ۱۴، صص 147- ۱۷1.
------------------------- (۱۴۰۲) «شرحی بر قصیدة جملیه یا شرحی بر روایت یک خاطرة جمعی»، در: جستارهای ادبی، ش ۲۲۰، صص 17- ۶5.
شهبازی، نسترن و بهادر باقری و عفت نقابی (۱۴۰۳) «در مسیر ما با آنها؛ ساخت نشانه‌مبنای داستان ملخ اثر هوشنگ گلشیری»، در: پژوهشنامه ادبیات داستانی، ش ۴۹، صص 201-220.
صافی، حسین (۱۳۹۴) شناخت‌نگری در ادبیات داستانی، تهران، سیاهرود.
علیزاده، فرحناز (۱۴۰۰) گذری بر زاویه‌دیدهای مدرن، تهران، پلات.
غبیشاوی، علی (۱۳۹۲) بی‌مترسک، تهران، نگاه.
فالر، راجر (۱۴۰۲) زبان‌شناسی و رمان، ترجمة محمد غفاری، ویراست سوم، تهران، کتاب بهار.
کنان، شلومیت (۱۳۸۷) روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمة ابوالفضل حری، تهران، نیلوفر.
کوری، گرگوری (۱۳۹۵) روایت‌ها و راوی‌ها، ترجمة محمد شهبا، چاپ دوم، تهران، مینوی خرد.
گلشیری، هوشنگ (۱۳۸۲) «شرحی بر قصیدة جملیه»، در: نیمه تاریک ماه، چاپ دوم، تهران، نیلوفر.
لینت‌ولت، ژپ (۱۳۹۸) ابعاد روایت‌پردازی: مضمون، ایدئولوژی، هویت، ترجمة نصرت حجازی، تهران، علمی و فرهنگی.
میر، فردریک‌دبیلو (۱۳۹۹) روایت و کنش جمعی، ترجمة الهام شوشتری‌زاده، تهران، اطراف.
میرصادقی، جمال (۱۳۹۹) شناسنامة داستان و داستان‌نویسی، تهران، لوگوس.
Bal, Mieke (1997) Narratology: Introduction to the Theory of Narrative, 2d ed. Toronto: Toronto Univ. Press.
Barthes, Roland (1975) “An Introduction to the Structural Analysis of Narrative” in Narrative and Narratives. vol. 6. No. 2. pp. 237-272.
Bekhta, Natalya (2017( “We-Narratives: The Distinctiveness of Collective Narration” in Narrative. Vol. 25. No. 2. pp. 164-181.
Fritsch, Eather (2008) “Gossip” in Routledge Encyclopedia of Narrative Theory. David. Herman, Manfred. Jahn, and Marie-laure. Ryan (eds.). London: Routledge. pp. 304-305.
Fludernik, Monika (2011) “The Category of ‘Person’ in Fiction: You and We Narrative-Multiplicity and Indeterminacy of Reference” in Current Trends in Narratology. Greta Olson (ed.). NY: de Gruyter. pp. 41-101.
Margolin, Uri (2000) “Telling in the Plural: From Grammar to Ideology” in Poetics Today. Vol. 21. No.3. pp. 591–618.
Tuomela. Raimo (2007) The Philosophy of Sociality The Shared Point of View. New York: Oxford Univ. Press.
