نقش مدیریت شهری در افزايش كيفيت معماری ساختمان¬های مسکونی
الموضوعات :اکرم محمدي 1 , مونا باباخانی 2 , ایلناز صادقی 3
1 - کارشناسی ارشد، گروه تکنولوژي معماري، پرديس هنرهاي زيبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 - واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - واحد دامغان، دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان، ایران.
الکلمات المفتاحية: مدیریت شهری, كيفيت معماری ساختمان¬های مسکونی, معادلات ساختاری.,
ملخص المقالة :
از دیرباز افزايش كيفيت معماری ساختمان¬های مسکونی موضوعی است که از دیرباز دانش‌پژوهان علاقه‌مند به مسائل شهری را به چالش کشانده است. ازاین‌رو پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر مدیریت شهری در افزايش كيفيت معماری ساختمان¬های مسکونی در سطح تهران به اجرا درآمد. این پژوهش ازنظر ماهیت و محتوا از نوع همبستگی است. در این تحقیق اطلاعات مربوط به 373 نفر از کارکنان و مدیران شهرداری شهر تهران در سطح تهران مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته‌اند تا بر اساس آن رابطه بین متغیرها برای آزمون فرضیه¬های تحقیق بررسی شود. داده¬های جمع‌آوری‌شده با روش معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار¬ SmartPLS مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد شهرداری، شورای شهر، اتاق بازرگانی و سایر ارگان¬ها به‌عنوان ابعاد مدیریت شهری نقش اساسی در افزايش كيفيت معماری ساختمان¬های مسکونی دارد.
1- افشار، سولماز؛ طوفان، سحر؛ و ثقفی¬اصل، آرش(1401). نقش عوامل متأثر از معماری محیط‌های کاری در شیوع سندرم ساختمان بیمار بین کارکنان ساختمان راه و شهرسازی ارومیه. فصلنامه طب کار، 14(2)، 12-22. 10.18502/tkj.v14i2.10661doi:
2- جعفری، طرفان(1401). شناسایی موانع و ارائه‌ی چارچوب عملیاتی برای ارتقای کیفیت معماری صنعتی در ایران. معماری شناسی، 15(3)، 20-26.
3- حسینی، سید بهشید؛ و کاملی، محسن(1399). معیارهای پدافند غیرعامل در طراحی معماری ساختمانهای جمعی شهری. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 15(8)، 27-39.
4- خیری، نرمین؛ و خلیلی، احمدرضا(1401). ارزیابی کیفیت نور روز ساختمان آتلیه معماری پردیس هنرهای زیبای تهران. دو فصلنامه فضای زیست، 1(2)، 41-58.
5- رستم¬پیشه، مریم؛ اربابی سبزواری، آزاده؛ و نویدی مجد، فرشته(1402). تبیین سازگاری معماری ساختمانهای شهری با اصول پدافند غیرعامل (مورد مطالعه: شهر اسلامشهر). فصلنامه علمی دانش پیشگیری و مدیریت بحران، 13(2)، 204-227. 10.32598/DMKP.13.2.744.1doi:
6- مومنی¬منش، علی(1401). تأثیر بلندمرتبه¬سازی ساختمان¬های شهری بر مدیریت زیرساخت¬ها، فاضلاب و پسماندهای شهری با رویکرد مدیریت ساخت: نمونه موردی شهر یاسوج. مهندسی و مدیریت ساخت، 7(2)، 73-86.
7- نظری، احد؛ و ترابی، محمدرضا(1402). شناسایی عوامل مؤثر بر کیفیت طراحی نمای ساختمان‌ها و اولویت‌بندی آن‌ها؛ با رویکرد فازی. معماری و شهرسازی ایران، 13(2)، 281-295. doi:10.30475/isau.2022.235394.1436
8- Ameur, M., Kharbouch, Y., & Mimet, A. (2020, June). Optimization of passive design features for a naturally ventilated residential building according to the bioclimatic architecture concept and considering the northern Morocco climate. In Building Simulation (Vol. 13, pp. 677-689). Tsinghua University Press. doi:10.1007/s12273-019-0593-6
9- Amraoui, K., Sriti, L., Di Turi, S., Ruggiero, F., & Kaihoul, A. (2021, October). Exploring building’s envelope thermal behavior of the neo-vernacular residential architecture in a hot and dry climate region of Algeria. In Building Simulation (Vol. 14, pp. 1567-1584). Tsinghua University Press. doi:10.1007/s12273-021-0764-0
10- Bassas, E. C., Patterson, J., & Jones, P. (2020). A review of the evolution of green residential architecture. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 125, 109796. doi:10.1016/j.rser.2020.109796
11- Engin, Z., van Dijk, J., Lan, T., Longley, P. A., Treleaven, P., Batty, M., & Penn, A. (2020). Data-driven urban management: Mapping the landscape. Journal of Urban Management, 9(2), 140-150. doi:10.1016/j.jum.2019.12.001
12- Kim, J. G. (2020). Regional development policy focusing on the urban decline and urban management costs. Journal of the Association of Korean Geographers, 9(1), 147-156.
13- McGill, R. (2020). Urban resilience–An urban management perspective. Journal of Urban Management, 9(3), 372-381. doi:10.1016/j.jum.2020.04.004
14- Mohamed, A. F. (2020). Comparative study of traditional and modern building techniques in Siwa Oasis, Egypt: Case study: Affordable residential building using appropriate building technique. Case Studies in Construction Materials, 12, e00311. doi:10.1016/j.cscm.2019.e00311
15- Mouratidis, K. (2021). Urban planning and quality of life: A review of pathways linking the built environment to subjective well-being. Cities, 115, 103229. doi:10.1016/j.cities.2021.103229
16- Verts , H., & Endeshaw, B. (1974). Healthcare service quality-measurement models: a review. Journal of Health Research, 35(2), 106-117. doi:10.1108/JHR-07-2019-0152
17- Barclay, D., Colwell, E., Low, J., Orychock, K., Tobin, M. A., Simango, B., & Taylor, N. G. (1995). Reliability and validity of commercially available wearable devices for measuring steps, energy expenditure, and heart rate: systematic review. JMIR mHealth and uHealth, 8(9), e18694. doi:10.2196/18694
نقش مدیریت شهری در افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی
اکرم محمدي1*، مونا باباخانی2، ایلناز صادقی3
1- کارشناسی ارشد، گروه تکنولوژي معماري، پرديس هنرهاي زيبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
akrammohamadi784@gmail.com
2- واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
monababakhani1397@gmail.com
3- واحد دامغان، دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان، ایران.
ilnazsadeghi90@gmail.com
تاریخ دریافت: [2/10/1401] تاریخ پذیرش: [27/1/1402]
چکیده
از دیرباز افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی موضوعی است که از دیرباز دانش‌پژوهان علاقه‌مند به مسائل شهری را به چالش کشانده است. ازاین‌رو پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر مدیریت شهری در افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی در سطح تهران به اجرا درآمد. این پژوهش ازنظر ماهیت و محتوا از نوع همبستگی است. در این تحقیق اطلاعات مربوط به 373 نفر از کارکنان و مدیران شهرداری شهر تهران در سطح تهران مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته‌اند تا بر اساس آن رابطه بین متغیرها برای آزمون فرضیههای تحقیق بررسی شود. دادههای جمع‌آوری‌شده با روش معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار SmartPLS مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد شهرداری، شورای شهر، اتاق بازرگانی و سایر ارگانها به‌عنوان ابعاد مدیریت شهری نقش اساسی در افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی دارد.
واژگان کلیدی: مدیریت شهری، كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی، معادلات ساختاری.
1- مقدمه
رشد شتابان شهرها، ازجمله شهرهای بزرگ در کشورهای رو به رشد و ظرفیت‌های محدود تولیدی و اجرایی عامل ظهور بسیاری از مسائل و مشکلات شهری در کشورهای رو به رشد است. شهر موجودی زنده و فراتر از یک مکانیزم کالبدی یا یک بنای مصنوع است؛ ازاین‌رو ساختار فضایی یک شهر در رابطه تعاملی با محیط انسانی و طبیعت تکوین مییابد (رستم پیشه، اربابی سبزواری و نویدی مجد، 1402). افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی موضوعی است که از دیرباز دانش‌پژوهان علاقه‌مند به مسائل شهری را به چالش کشانده است. این پدیده که از آغاز قرن بیستم آغاز شد پس از جنگ جهانی دوم در بسیاری از شهرهای جهان تسریع یافته و در دهه‌های اخیر در اغلب شهرها مسئله‌ساز و مشکل‌آفرین شده است (Mohamed, 2020).
امروزه اکثر مصالح به کار گرفته‌شده در نمای ساختمان‌ها، تنها با نگاهی ظاهربینانه و اقتصادی بدون هیچ توجهی به كيفيت معماری ساخته میشود (مومنیمنش، 1401) انتخاب مصالح و روش اجرای نما با استفاده از روش‌های نوین و جدید جریانی است که تک‌تک مراحل ساخت‌وساز از تأمین منابع مالی گرفته تا انتخاب مصالح، اخذ مجوزهای لازم، انتخاب روش اجرا و کاربرد فناوری‌های جدید را شامل میشود و معمولاً انتخاب مصالح و شیوه اجرا با صنعتی کردن شیوه تولید همراه است. شهرهای مرکزی که در دو دهه اخیر روند مهاجرپذیری از روستاها را داشته است به جهت برخورداری از تزاید نسبی جمعیت و رشد کارکردهای متنوع و نوین شهری، همواره شاهد دگرگونی‌های اقتصادی- اجتماعی و تغییرات -کالبدی فضایی در درون محله‌های شهری و حتی توسعه به سمت اطراف هستند (Amraoui, Sriti, Di Turi, Ruggiero & Kaihoul, 2021) و این موضوعی است که اکثر شهرهای کشورهای درحال‌توسعه و ازجمله ایران آن را تجربه می‌کنند به بیانی دیگر باید اذعان داشت آنچه امروز به‌عنوان جنبه‌های منفی شهر و توسعه شهری موردانتقاد است، عمدتاً ماهیت کیفیت معماری شهر است. بررسیهای انجام‌گرفته توسط پژوهشگران شهری از شهرهای کشورهای درحال‌توسعه حاکی از آن است که کارنامه تلاشهای برنامه‌ریزی و مدیریت توسعه شهری در شهرهای مواجه با رشد سریع کشورهای درحال‌توسعه چندان درخشان نبوده است (Ameur, Kharbouch & Mimet, 2020). تفوق میزان توسعه‌های غیرمجاز بر توسعه‌های برنامه‌ریزی‌شده، نامناسب بودن ضوابط و سیاست‌های توسعه شهری و به دنبال آن تأیید ساختمانهای تازه کم کیفیت برای گروه‌های کم‌درآمد شهری و رشد اسکان‌های غیررسمی، کمبود عرضه خدمات زیربنایی در بسیاری از توسعه‌های شهری به دلیل عدم تحقق پیش‌بینی‌های برنامه‌ریزی کاربری و گسترش توسعه‌های غیرمجاز مهم‌ترین پیامدهای فضایی رویکردهای رایج برنامه‌ریزی و مدیریت فضایی در این کشورها بوده است (افشار، طوفان و ثقفیاصل، 1401).
کیفیت ساختمان به‌عنوان یک مفهوم گسترده و چندبعدی، ابعاد مختلفی را دربر می‌گیرد که در طراحی، ساخت و اجرای ساختمان تأثیرگذار هستند. یکی از این ابعاد کیفیت مواد و تجهیزات است. کیفیت مواد و تجهیزات به‌عنوان یک عامل بنیادی در ایجاد و حفظ کیفیت ساختمان تأثیر زیادی دارد. مواد اساسی مانند بتن، فولاد و سایر مصالح باید به استانداردها و مقررات صنعت ساختمان تطابق داشته باشند. استفاده از مواد با کیفیت پایین میتواند به کاهش مقاومت ساختمان و درنهایت عمر مفید آن منجر شود. همچنین، تجهیزات استفاده شده در فرآیند ساخت نیز باید از کیفیت مناسبی برخوردار باشند (McGill, 2020). از ابتدای فرآیند ساخت تا بهره‌برداری، تجهیزات مستعد خرابی و کیفیت پایین میتواند مشکلات فنی و ایمنی را به همراه داشته باشد. همچنین استانداردهای معتبر و تجهیزات با کیفیت معتبر تأثیر بسزایی در کیفیت نهایی ساختمان دارد. مراعات استانداردها و دریافت گواهی‌نامه‌های کیفیت برای مواد و تجهیزات از اهمیت خاصی برخوردار است. استفاده از مواد مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی، تضمین می‌کند که ساختمان مطابق با نقاط قوت فنی و ایمنی بنا شده است. همچنین، گواهی‌نامه‌ها نشان‌دهنده این هستند که مواد و تجهیزات مورداستفاده در ساختمان، به تست‌ها و استانداردهای صنعت ساختمان تحت گزارش و ارزیابی مستقیم از سازمان‌های معتبر تابعیت دارند. این اقدامات در تضمین کیفیت ساختمانی نقش کلیدی دارند و از ارتقاء اعتماد مخاطبان، افراد مرتبط و صاحبان ساختمان حمایت می‌کنند (نظری و ترابی، 1402). یکی دیگر از ابعاد کیفیت ساختمانهای مسکونی کیفیت طراحی است. کیفیت طراحی یکی از عوامل مؤثر در ایجاد یک ساختمان با کیفیت و پایدار است. طراحی صحیح و دقیق مواردی از قبیل نقشه‌ها، ساختار و اجزای معماری ساختمان را شامل میشود که تأثیر مستقیم بر عملکرد و ایمنی ساختمان دارد. یک طراحی با دقت و معماری مناسب میتواند به بهبود استفاده از فضا، بهینه‌سازی انرژی و افزایش ایمنی ساختمان کمک کند. همچنین، استفاده از مواد با کیفیت و تجهیزات مطابق با اصول طراحی در نظر گرفته شده، موجب افزایش دوام و کاهش هزینه‌های نگهداری میشود (Ameur et al., 2020).
از طرفی اجرای دقیق و صحیح طراحی با استفاده از نیروهای ماهر و متخصص در حوزه‌های مختلف ساخت‌وساز به کیفیت ساختمان کمک می‌کند. یک طراحی متناسب با نیازها و استانداردهای معماری به ایجاد یک ساختمان با کارکرد بهینه و سلامت ساختمانی منجر میشود. این به معنای مطالعه دقیق نیازمندی‌ها، استفاده از تکنولوژی‌های نوین و اجرای صحیح نقشه‌های طراحی است. طراحی هوشمندانه میتواند به بهبود کارایی انرژی، کاهش مصرف منابع و حفظ محیط‌زیست کمک کند. همچنین، در طراحی درست و اجرای صحیح مراحل ساخت، احتمال وقوع مشکلات فنی و سازه‌ای کاهش‌یافته و بهبود ایمنی و دوام ساختمان تضمین میشود (نظری و همکاران، 1402). به‌طور خلاصه، کیفیت طراحی تأثیر مستقیم بر ایمنی، دوام و کارکرد بهینه ساختمان دارد و اساسی برای ساختمانهای با کیفیت و مطابق با استانداردهاست. ازآنجایی‌که وظایف مدیریت شهری در اداره شهر متعدد است و توسعه شهرها نیز از شاخصهای توسعه پایدار شهری تأثیر می‌پذیرند؛ بنابراین هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نقش مدیریت شهری در افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی است.
2- مرور مبانی نظری و پیشینه
نظام مدیریت شهری از دیدگاه سیستمی عبارت است از: «یک سازمان گسترده متشکل از تمام عناصر و اجزای رسمی و غیررسمی ذی ربط و مؤثر در ابعاد مختلف، اجتماعی اقتصادی و کالبدی حیات شهر با هدف، اداره، هدایت کنترل و توسعه همه‌جانبه و پایدار شهر مربوطه است (McGill, 2020). در این مفهوم مدیریت شهری از نوع دستگاه‌های باز و بسیار پیچیده انسانی و اجتماعی است که با عناصر و روابط بسیار متنوع و متعدد مواجه است. دادههای این سیستم خواسته‌های دولتی و شهروندان است و ستانده‌های آن توسعه کمیت و کیفیت زندگی شهری مدیریت شهری باید تمام سیستم شهری اعم از فضای کالبدی و عملکردی آن را تحت پوشش قرار دهد و لذا دارای ماهیت سازمان توأمان چند عملکردی سیاست‌گذاری برنامه‌ریزی و اجرا و چند سطحی است (Engin, van Dijk, Lan, Longley, Treleaven, Batty et al., 2020) در جای دیگر مدیریت شهری مترادف با مدیریت رشد و توسعه پنداشته میشود. برخی اوقات حتی مدیریت شهری معادل «مدیریت منابع عمومی1» نیز دانسته شده و برای «مدیریت محیطی2» نیز پیشنهاد شده است. در جاهایی دیگر مدیریت شهری هم‌عرض مدیریت خدمات عمومی» است، یعنی مترادف با ارائه خدمات عمومی است که وظیفه اصلی حکومت‌های محلی است (Kim, 2020). به اعتقاد سعیدنیا اگر شهر همچون سازمانی در نظر گرفته شود لازم است که در رأس آن عنصری برای برنامه‌ریزی آینده و اداره امور کنونی آن در نظر گرفته شود. این عنصر را میتوان مدیریت شهر نامید (حسینی و کاملی، 1399). مفاهیم کیفیت در معماری و ویژگی‌های یک معماری متعالی، به دلیل داشتن ماهیت ذهنی، نزدیکی با مباحث هنری و ارتباط تنگاتنگ با شرایط متغیر جوامع همواره موردبحث و اختلاف صاحب‌نظران این حوزه بوده و پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. در طول تاریخ بسیاری از اندیشمندان و معماران سعی در ارائه دیدگاه خود در این خصوص و بیان و تشریح عوامل مؤثر در تعالی معماری داشته‌اند (خیری و خلیلی، 1401). هر یک از این نظریه‌پردازان که در زمان و شرایط مختلفی می‌زیسته‌اند به جنبه‌هایی خاص از کیفیت در معماری تمرکز کرده و از دریچه ذهن خود به این موضوع پرداخته‌اند این دیدگاه‌ها با توجه به شرایط زندگی جوامع شرایط اجتماعی، اقتصادی فرهنگی و... در برهههایی از زمان پذیرفته‌شده گاهی مورد تغییر و اصلاح قرار گرفته و گاهی به کلی طرد شده و دیدگاه‌های دیگری جایگزین آن‌ها شده است. بااین‌وجود به نظر نمی‌رسد مفاهیمی که در یک دیدگاه به‌عنوان عوامل کیفیت معماری بیان‌شده‌اند مفاهیم ذکر شده در دیدگاه‌های دیگر را به‌کلی رد کند و صرفاً اختلافات به سبب نوع دسته‌بندی موضوعات و نوع نگاه به معماری است (جعفری، 1402). مدیریت شهری در تأمین نیازهای شهریان، تدبیر در توسعه عمرانی، تسهیل در فرآیند مجوزها و نظارت بر ساختوسازها، نقش اساسی در تضمین کیفیت ساختمان‌ها ایفا می‌نماید (افشار و همکاران، 1401). این ابعاد مدیریت شهری از طریق تدابیر مختلف ازجمله ارائه سرویس‌های شهری، پیشگیری از تخلفات ساختمانی و نظارت بر اجرای استانداردهای ساختمانی، مستقیماً بر کیفیت ساختمان‌ها تأثیر می‌گذارند (Engin et al., 2020). شهرداری با پایش و اجرای سیاست‌ها، شورای شهر با تصمیم‌گیری و نظارت، اتاق بازرگانی با ارائه پشتوانه بخش تجارت و صنعت و سایر ارگانها با مشارکت در تعیین استانداردها و تدابیر مقرراتی، هر یک نقش بسیار مهمی در افزایش کیفیت ساختمان‌ها ایفا می‌کنند (Kim, 2020). هماهنگی این ارگانها و همچنین تعامل مؤثر بین آن‌ها، میتواند بهبودی چشمگیر در کیفیت ساختمان‌ها را به‌همراه داشته باشد (مومنیمنش، 1401). بر اساس چارچوب نظری این تحقیق ابعاد مختلف مدیریت شهری شامل شهرداری، شورای شهر، اتاق بازرگانی و سایر ارگانها میباشد تا در مسیر توسعه پایدار شهرها، کیفیت ساختمان‌ها را به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اساسی مدیریت شهری، موردتوجه قرار دهند. مدل مفهومی این تحقیق به‌صورت مدل (1) میباشد و فرضیات به‌صورت زیربنا شدهاند:
1- به نظر می‌رسد شهرداری بر افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی تأثیر معنی‌داری دارد.
2- به نظر می‌رسد شورای شهر بر افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی تأثیر معنی‌داری دارد.
3- به نظر می‌رسد اتاق بازرگانی بر افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی تأثیر معنی‌داری دارد.
4- به نظر می‌رسد سایر ارگانها بر افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی تأثیر معنی‌داری دارد.
شکل 1. مدل مفهومی پژوهش
جدول 1- پیشینه تحقیق
نتایج | موضوع | نویسنده و سال |
بر اساس نتایج پرسشنامه‌ها، شاخصهای ایمنی، دید و اشراف، نورگیری و نورپردازی و دوام و عمر مهم‌ترین شاخصهای کیفی طراحی نمای یک ساختمان به‌شمار‌می‌روند. همچنین نتایج حاکی از آن است که معمارانِ شهر تهران در طراحی نمای یک ساختمان بر حوزه‌های تأمین آسایش، سیستم‌های مهندسی ساختمان و محیط‌زیست تأکید و توجه بیشتری دارند | شناسایی عوامل مؤثر بر کیفیت طراحی نمای ساختمان‌ها و اولویت‌بندی آن‌ها | نظری و ترابی (1402) |
در این تحقیق، هدف اصلی ارائه مدل تبیین‌کننده سازگاری معماری ساختمانهای شهری با اصول دفاع غیرعامل بود. این پژوهش با بازتعریف مؤلفه‌های اصلی مؤثر معماری دفاع غیرعامل، خلأهای مطالعاتی در حوزه معماری دفاع غیرعامل را پر کرده و مدلی پیشنهادی ارائه کرده است. تحلیل دقیق از سازگاری عناصر معماری شهری با دفاع غیرعامل و ارائه راهبردهای تقویت این سازگاری، این تحقیق را به‌عنوان یک رویکرد آینده‌نگر در بهبود و تغییر سیستمی معماری شهری قرار می‌دهد. پژوهش حاضر با تمرکز بر مسئله پدافند غیرعامل در ساختوسازها، به نیازمندی اجتناب‌ناپذیر انجام چنین تحقیقی در حوزه معماری دفاع غیرعامل اشاره کرده و راهبردها و مدل‌های پیشنهادی خود را برای بهبود و تغییر معماری شهری ارائه داده. | تبیین سازگاری معماری ساختمانهای شهری با اصول پدافند غیرعامل | رستم پیشه و همکاران (1402) |
در این تحقیق درباره معماری صنعتی در ایران، نادیده گرفته شدن ارزش‌ها و اصول معماری در پروژه‌های صنعتی موردبررسی قرار گرفته است. پژوهش با هدف شناسایی مشکلات نقش معماران در این پروژه‌ها و ارائه راهکارها برای ارتقاء کیفیت فضایی ساختمانهای صنعتی اجرا شده است. مصاحبه‌ها با کارشناسان بنگاه‌های صنعتی نشان می‌دهد که یکی از موانع اصلی توسعه معماری صنعتی در ایران، برداشت‌های نادرست از آن است. پژوهش درنهایت یک چارچوب سه‌سطحی برای نقش معماران در پروژه‌های صنعتی ارائه می‌کند، نشان دهنده ضرورت تبدیل معماری صنعتی به یک اصل کسب‌وکار مؤثر برای بهبود کیفیت و بهره‌وری است. | شناسایی موانع و ارائه‌ی چارچوب عملیاتی برای ارتقای کیفیت معماری صنعتی در ایران | جعفری (1401) |
نتایج تحقیق حاکی از آن است که: بلندمرتبهسازی بر کاربری زمین مسکونی و با توجه به افزایش جمعیت شهری بر کاربری خدماتی این شهر و همچنین بر کاربری معابر و شبکه ترافیک شهری شهر یاسوج تأثیرگذار است. | بررسی تأثیر بلندمرتبهسازی ساختمانهای شهری بر مدیریت زیرساختها، فاضلاب و پسماندهای شهری با رویکرد مدیریت ساخت | مومنیمنش (1401) |
. هفت مسیر بالقوه شناسایی و بررسی می‌شوند: (1) سفر، (2) اوقات فراغت، (3) کار، (4) روابط اجتماعی، (5) رفاه مسکونی، (6) پاسخ‌های عاطفی و (7) سلامت. حفظ نظم و نگهداری در فضای شهری، پوشش گیاهی و سیستم‌های حمل‌ونقل؛ اجرای استراتژی‌های کاهش نویز؛ ایجاد ساختمان‌ها و فضاهای عمومی ازنظر زیبایی‌شناسی بر اساس نیازها و ترجیحات ساکنان؛ و کاهش نابرابری‌های اجتماعی- فضایی و درعین‌حال حمایت از مسکن و حمل‌ونقل برای گروه‌های آسیب‌پذیر است. | بررسی تأثیر برنامه‌ریزی شهری بر مسیرهایی ساخته شده رفاه ذهنی | Mouratidis (2021) |
محبوب‌ترین استراتژی‌ها برای کاهش تقاضای انرژی، رویکرد اول پارچه (89٪ از مطالعات موردی) و تهویه مکانیکی با بازیابی گرما (64٪) برای تأمین انرژی تجدیدپذیر، کلکتورهای حرارتی خورشیدی (79٪) و پانل‌های فتوولتائیک (79٪) هستند. 58٪، و برای ذخیره انرژی مخازن آب گرم (57٪). درنتیجه، 67٪ از مطالعات موردی یک رویکرد مبتنی بر سیستم‌های انرژی کامل با میانگین 5.2 فناوری در هر خانه دارند. | مروری بر سیر تحول معماری مسکونی سبز پرداخت. معماری مسکونی سبز | Bassas, Patterson & Jones (2020) |
نتایج اصلی نشان می‌دهد که استفاده از عایق خارجی با یک لایه جرم حرارتی ضخیم برای افزایش عملکرد حرارتی بهترین است. یک منطقه لعاب وسیع‌تر با عمق برآمدگی کم برای نمای جنوبی مناسب‌تر است. برای نمای شرقی بهترین راه‌حل محدود کردن سطح لعاب و افزایش عمق برآمدگی است. اهمیت تهویه طبیعی شبانه برای خنک‌کننده تابستان نیز تأیید شده است. این مطالعه میتواند به‌عنوان مرجعی برای طراحان ساختمان در شمال مراکش در حین توسعه پروژه‌های خود باشد. | بهینه‌سازی ویژگی‌های طراحی غیرفعال برای یک ساختمان مسکونی با تهویه طبیعی با توجه به مفهوم معماری زیست‌اقلیمی و با توجه به اقلیم شمال مراکش | Ameur et al., 2020 |
3- روششناسی
این تحقیق توصیفی و از نوع همبستگی است و ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش اسنادی است. روش جمع‌آوری اطلاعات به دو صورت کتابخانه‌ای و میدانی است. با توجه به ماهیت پژوهش و بررسی فرضیات در روند پژوهش از روش معادلات ساختاری و از نرم‌افزار SMART PLS استفاده گردید. جامعه آماری این تحقیق را کلیه کارکنان و مدیران شهرداری شهر تهران تشکیل میدهند که بر اساس فرمول کوکران 373 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شد. شیوه نمونه‌گیری به‌صورت تصادفی ساده میباشد. در روش کتابخانه‌ای با مطالعه تحقیقات و نظریات مرتب ابعاد و شاخصهای متعدد به‌کاررفته در تحقیقات در ارتباط با مدیریت شهری استخراج شده است. سپس برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده است. پرسشنامه این مطالعه شامل 40 سؤال پنج گزینه‌ای به‌صورت زیر است.
جدول 2- مشخصات پرسشنامه تحقیق
مؤلفه | زیر مؤلفه | سؤالات شماره | منبع |
مدیریت شهری | شهرداری | 1-8 | سیمون (1390) |
شورای شهر | 9-15 | سیمون (1390) | |
اتاق بازرگانی | 16-20 | سیمون (1390) | |
سایر ارگانها | 21-30 | سیمون (1390) | |
افزايش كيفيت نگهداشت بناهاي تاريخي | --------- | 31-40 | تقوی (1397) |
4-یافتهها
منظور از برازش مدل این است که تا چه حد یک مدل با دادههای مربوطه سازگاری و توافق دارد. لذا در این قسمت به ارزیابی برازش مدل مفروض پژوهش پرداخته میشود تا از سازگاری آن با دادههای پژوهش اطمینان حاصل گردد و درنهایت پاسخ سؤالات پژوهش استنتاج گردد. بررسی برازش مدل مفهومی مدل در دو مرحله صورت پذیرفته است. نخست ارزیابی برازش بخش اندازه‌گیری مدل و دوم ارزیابی برازش بخش ساختاری مدل که در ادامه به تفصیل در مورد آن‌ها بحث شدهاست.
ضرائب مسیر با مقادیر بالاتر از 1.96 و بارهای عاملی بالای 4/0 معنادار هستند بنابراین نتایج حاصل از مدل‌ها معنادار بودن ضرائب مسیر را تأیید می‌کنند.
4-1-پایایی مدل اندازه‌گیری
ارزیابی مدل‌های اندازه‌گیری با استفاده از آلفای کرونباخ3 و پایایی مرکب4 بررسی میشود. نتایج در جدول (2) نشان داده شده است. در یک مدل انعکاسی مقادیر بیشتر از 0.7 برای آلفای کرونباخ قابل‌قبول بودن شاخص را نشان می‌دهد. شاخص آلفای کرونباخ فرض بر این دارد که متغیرهای مشاهده‌پذیر هر مدل دارای وزن‌های یکسانی هستند و درواقع اهمیت نسبی آن‌ها را با هم برابر می‌گیرد. به‌منظور رفع این مشکل از شاخص پیشنهادی ورتس و اندشاو5 (1974) با عنوان پایایی مرکب کمک گرفته میشود. در این شاخص به علت اینکه هنگام محاسبه، از بارهای عاملی گویه‌ها استفاده میشود، مقادیر پایایی مرکب را نسبت به آلفای کرونباخ بیشتر و بهتر نشان می‌دهد. نتایج بررسی پایایی نشان داد که این مقادیر بیشتر از 7/0 هستند و بنابراین پایایی گویه‌ها تأیید میشود.
شکل 2. مدل پژوهش در حالت ضرایب استاندارد (بارهای عاملی) و سطح معناداری
شکل 3. مدل کلی پژوهش در حالت ضرایب معناداری (آماره t)
جدول 3. نتایج تحلیل پایایی شاخصهای پژوهش
متغیرهای پژوهش | ضریب پایایی مرکب (CR) | ضریب آلفای کرونباخ |
اتاق بازرگانی | 790/0 | 792/0 |
افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی | 905/0 | 905/0 |
سایر ارگانها | 886/0 | 887/0 |
شهرداری | 894/0 | 906/0 |
شورای شهر | 861/0 | 862/0 |
4-2-آزمون‌های روایی
الف) روایی همگرا
منظور از شاخص روایی همگرا سنجش میزان تبیین متغیر پنهان توسط متغیرهای مشاهده‌پذیر آن است (Barclay, Colwell, Low, Orychock, Tobin, Simango et al., 1995). این شاخص میانگین واریانس استخراج شده6 است و حداقل مقدار 5/0 مقدار قابل‌قبول است که این مقدار نشان‌دهنده این است که متغیرهای پنهان موردنظر حداقل 50 درصد واریانس مشاهده پذیرهای خود را تبیین می‌کنند.
جدول 4. نتایج میانگین واریانس استخراج‌شده برای متغیرها
متغیرهای پژوهش | میانگین واریانس استخراج‌شده AVE)) |
اتاق بازرگانی | 544/0 |
افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی | 526/0 |
سایر ارگانها | 518/0 |
شهرداری | 578/0 |
شورای شهر | 545/0 |
ب) روایی تشخیصی یا واگرا
روایی تشخیصی یا واگرا توانایی یک مدل اندازه‌گیری انعکاسی را در میزان افتراق مشاهده پذیرهای متغیر پنهان آن مدل با سایر مشاهده پذیرهای موجود در مدل را می‌سنجد. روایی تشخیصی درواقع مکمل روایی همگرا است که نشان‌دهنده تمایز نشانگرهای یک متغیر پنهان از سایر نشانگرهای دیگر در همان مدل ساختاری است.
طبق آزمون فورنل-لارکر7 یک متغیر پنهان در مقایسه با سایر متغیرهای پنهان، باید پراکندگی بیشتری را در بین مشاهده پذیرهای خود داشته باشد تا بتوان گفت متغیر پنهان مدنظر، روایی تشخیصی بالایی دارد. براین اساس جذر میانگین استخراج‌شده هر متغیر پنهان باید بیشتر از حداکثر همبستگی آن متغیر پنهان با متغیرهای پنهان دیگر باشد.
جدول 5. نتایج آزمون فورنل – لارکر
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
اتاق بازرگانی (1) | 737/0 |
|
|
|
|
افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی (2) | 612/0 | 700/0 |
|
|
|
سایر ارگانها (3) | 625/0 | 669/0 | 703/0 |
|
|
شهرداری (4) | 711/0 | 612/0 | 658/0 | 760/0 |
|
شورای شهر (5) | 628/0 | 682/0 | 661/0 | 688/0 | 738/0 |
4-3- ضرایب رگرسیونی و معنی‌داری متغیرهای مدل
جدول 6. ضرایب رگرسیونی و معنی‌داری متغیرهای مدل
شرح | ضریب | خطای استاندارد | آماره t | سطح معنی‌داری | ||
افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی |
| اتاق بازرگانی | 121/0 | 038/0 | 15/3 | 002/0 |
افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی |
| سایر ارگانها | 233/0 | 050/0 | 688/4 | 000/0 |
افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی |
| شهرداری | 387/0 | 052/0 | 398/4 | 000/0 |
افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی |
| شورای شهر | 236/0 | 051/0 | 661/4 | 000/0 |
بر اساس نتایج به‌دست‌آمده ضریب رگرسیونی تأثیر متغیر شهرداری بر افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی برابر 378/0 است، همچنین مقدار آماره t برای این ضریب برابر 398/4 و سطح معنی‌داری آن برابر 000/0 است که نشان از معنیدار بودن این ضریب است (05/0> p). به‌طورکلی نتایج حاصله از برآورد مدل، حاکی از آن است که فرضیه اول تحقیق تأیید میشود؛ یعنی شهرداری میتواند از طریق تدوین و اجرای طرح‌های شهری، اعطای مجوزهای معماری با شرایط استاندارد و ترویج همکاری با متخصصان معماری بر افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی تأثیر معنی‌داری دارد. تأیید فرضیه اول بدان معنا است که مدیران شهرداری برای افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی با سایر سازمان‌ها همکاری مطلوب و هدفمندی را برقرار کرده‌اند. مدیران شهرداری با برقراری ارتباط دوجانبه با سازمان جهانگردی و گردشگری می‌توانند به معرفی و افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی کمک نمایند همچنین مدیران شهرداری همراه با افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی، جاذبه‌های شهری و ایجاد زیرساخت‌های محیطی را در این جاذبه‌ها مدنظر قرار میدهند. همچنین ضریب رگرسیونی تأثیر متغیر شورای شهر بر افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی برابر 236/0 است، همچنین مقدار آماره t برای این ضریب برابر 661/4 و سطح معنی‌داری آن برابر 000/0 است که نشان از معنیدار بودن این ضریب است (05/0> p). به‌طورکلی نتایج حاصله از برآورد مدل، حاکی از آن است که فرضیه دوم تحقیق تأیید میشود؛ یعنی شورای شهر بر افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی تأثیر معنی‌داری دارد. میتوان به این صورت تبیین کرد که آموزش و فرهنگ‌سازی مناسب در میان مردم شهر تهران در مورد افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی و ارزش‌های محوری توسط مدیران فعال در حوزه شورای شهر برنامه‌ریزی و اجرا شده است. ضریب رگرسیونی تأثیر متغیر اتاق بازرگانی بر افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی برابر 121/0 است، همچنین مقدار آماره t برای این ضریب برابر 15/3 و سطح معنی‌داری آن برابر 002/0 میباشد که نشان از معنیدار بودن این ضریب است (05/0> p). به‌طورکلی نتایج حاصله از برآورد مدل، حاکی از آن است که فرضیه سوم تحقیق تأیید میشود؛ یعنی اتاق بازرگانی بر افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی تأثیر معنی‌داری دارد. در تبیین این فرضیه میتوان گفت که مدیران اتاق بازرگانی تلاش نموده‌اند تا به شیوه، کتابچه داستان‌سرایی و برگزاری نشست‌ها و همایش‌ها به توسعه و افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی بپردازند. همچنین فرصت امکان حضور و فعالیت شهروندان در مشارکت‌های اجتماعی و تصمیمات شهری توسط مدیران شورای شهر برنامه‌ریزی‌شده و به مرحله اجرا رسیده است. درنهایت ضریب رگرسیونی تأثیر متغیر سایر ارگانها بر افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی برابر 233/0 است، همچنین مقدار آماره t برای این ضریب برابر 688/4 و سطح معنی‌داری آن برابر 000/0 میباشد که نشان از معنیدار بودن این ضریب است (05/0> p). به‌طورکلی نتایج حاصله از برآورد مدل، حاکی از آن است که فرضیه چهارم تحقیق تأیید میشود؛ یعنی سایر ارگانها بر افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی تأثیر معنی‌داری دارد. دلیل تأیید فرضیه آن است که برگزاری رویدادهای فرهنگی توسط مدیران شهری تأثیر بسزایی در افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی در شهر تهران دارد. الگوی این پژوهش، مبتنی بر آرای مستقیم مردم است و مردم بر کار اعضای شورای شهر نظارت دارند در الگوی مدیریتی غیرمتمرکز، دولت به‌جز سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی و اموری همچون دفاع از سرزمین و تأمین امنیت مردم وظیفه‌ای در قبال محله‌ها و شهرهای کشور ندارد در این الگو دولت فقط وظایفی را که جنبه حاکمیتی دارد عهده‌دار است و بقیه وظایف را به شهرداری‌ها بخش خصوصی واگذار می‌کند در این الگو، شهرداری‌ها به‌طور عمده وظایف محلی را برعهده دارند اتخاذ چنین الگویی میتواند در استقرار مدیریت یکپارچه شهری در جهت افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مؤثر باشد به‌طورکلی هرچند در این نگارش تنها به بررسی نقش مدیریت شهری توجه بیشتری شده است اما همچنان که در پیشینه مشهود است حتی‌الامکان به بررسی تمامی عوامل مؤثر پرداخته شده است. همان‌گونه که در آزمون فرضیه‌ها مشخص گردید مدیریت شهری به‌صورت آگاهانه و یا ناآگاهانه با عملکرد خویش باعث افزايش كيفيت معماری ساختمانهای مسکونی شده است. در این راستا پیشنهاد میشود که به اصلاح قوانین، آئین‌نامه‌ها و ضوابط در حوزه‌ی شهری به‌ویژه طرح‌های توسعه شهری همچنین هماهنگ‌سازی اصول آمایش سرزمین و طرح‌های کالبدی ملی با توسعه جدید شهری در مقیاس محلی و ایجاد تحول اساسی و بنیادی در نظام برنامه‌ریزی مدیریتی و اجرای امور شهر به‌گونه‌ای که زمینه برای هماهنگی سازمان‌های متعدد دخیل در شهر فراهم شود توجه بیشتری شود.
6- منابع
1- افشار، سولماز؛ طوفان، سحر؛ و ثقفیاصل، آرش(1401). نقش عوامل متأثر از معماری محیط‌های کاری در شیوع سندرم ساختمان بیمار بین کارکنان ساختمان راه و شهرسازی ارومیه. فصلنامه طب کار، 14(2)، 12-22. 10.18502/tkj.v14i2.10661doi:
2- جعفری، طرفان(1401). شناسایی موانع و ارائه‌ی چارچوب عملیاتی برای ارتقای کیفیت معماری صنعتی در ایران. معماری شناسی، 15(3)، 20-26.
3- حسینی، سید بهشید؛ و کاملی، محسن(1399). معیارهای پدافند غیرعامل در طراحی معماری ساختمانهای جمعی شهری. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 15(8)، 27-39.
4- خیری، نرمین؛ و خلیلی، احمدرضا(1401). ارزیابی کیفیت نور روز ساختمان آتلیه معماری پردیس هنرهای زیبای تهران. دو فصلنامه فضای زیست، 1(2)، 41-58.
5- رستمپیشه، مریم؛ اربابی سبزواری، آزاده؛ و نویدی مجد، فرشته(1402). تبیین سازگاری معماری ساختمانهای شهری با اصول پدافند غیرعامل (مورد مطالعه: شهر اسلامشهر). فصلنامه علمی دانش پیشگیری و مدیریت بحران، 13(2)، 204-227. 10.32598/DMKP.13.2.744.1doi:
6- مومنیمنش، علی(1401). تأثیر بلندمرتبهسازی ساختمانهای شهری بر مدیریت زیرساختها، فاضلاب و پسماندهای شهری با رویکرد مدیریت ساخت: نمونه موردی شهر یاسوج. مهندسی و مدیریت ساخت، 7(2)، 73-86.
7- نظری، احد؛ و ترابی، محمدرضا(1402). شناسایی عوامل مؤثر بر کیفیت طراحی نمای ساختمان‌ها و اولویت‌بندی آن‌ها؛ با رویکرد فازی. معماری و شهرسازی ایران، 13(2)، 281-295. doi:10.30475/isau.2022.235394.1436
8- Ameur, M., Kharbouch, Y., & Mimet, A. (2020, June). Optimization of passive design features for a naturally ventilated residential building according to the bioclimatic architecture concept and considering the northern Morocco climate. In Building Simulation (Vol. 13, pp. 677-689). Tsinghua University Press. doi:10.1007/s12273-019-0593-6
9- Amraoui, K., Sriti, L., Di Turi, S., Ruggiero, F., & Kaihoul, A. (2021, October). Exploring building’s envelope thermal behavior of the neo-vernacular residential architecture in a hot and dry climate region of Algeria. In Building Simulation (Vol. 14, pp. 1567-1584). Tsinghua University Press. doi:10.1007/s12273-021-0764-0
10- Bassas, E. C., Patterson, J., & Jones, P. (2020). A review of the evolution of green residential architecture. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 125, 109796. doi:10.1016/j.rser.2020.109796
11- Engin, Z., van Dijk, J., Lan, T., Longley, P. A., Treleaven, P., Batty, M., & Penn, A. (2020). Data-driven urban management: Mapping the landscape. Journal of Urban Management, 9(2), 140-150. doi:10.1016/j.jum.2019.12.001
12- Kim, J. G. (2020). Regional development policy focusing on the urban decline and urban management costs. Journal of the Association of Korean Geographers, 9(1), 147-156.
13- McGill, R. (2020). Urban resilience–An urban management perspective. Journal of Urban Management, 9(3), 372-381. doi:10.1016/j.jum.2020.04.004
14- Mohamed, A. F. (2020). Comparative study of traditional and modern building techniques in Siwa Oasis, Egypt: Case study: Affordable residential building using appropriate building technique. Case Studies in Construction Materials, 12, e00311. doi:10.1016/j.cscm.2019.e00311
15- Mouratidis, K. (2021). Urban planning and quality of life: A review of pathways linking the built environment to subjective well-being. Cities, 115, 103229. doi:10.1016/j.cities.2021.103229
16- Verts , H., & Endeshaw, B. (1974). Healthcare service quality-measurement models: a review. Journal of Health Research, 35(2), 106-117. doi:10.1108/JHR-07-2019-0152
17- Barclay, D., Colwell, E., Low, J., Orychock, K., Tobin, M. A., Simango, B., & Taylor, N. G. (1995). Reliability and validity of commercially available wearable devices for measuring steps, energy expenditure, and heart rate: systematic review. JMIR mHealth and uHealth, 8(9), e18694. doi:10.2196/18694
The Role of Urban Management in Increasing the Architectural Quality of Residential Buildings
Karam Mohammadi1, Mona Babakhani2, Ilnaz Sadeghi3
1- Architectural Technology Department, College of Fine Arts, University of Tehran. (Corresponding Author)
2- Tehran Center Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3- Damghan Branch, Islamic Azad University, Damghan, Iran.
ilnazsadeghi90@gmail.com
Abstract
Nowadays, increasing the architectural quality of residential buildings is a topic that has challenged scholars interested in urban issues for a long time. Therefore, the current research was carried out with the aim of the role of urban management in increasing the architectural quality of residential buildings in Tehran. This research is correlational in nature and content. In this research, the information related to 373 employees and managers of the Tehran Municipality have been analyzed at the level of Tehran in order to investigate the relationship between the variables to test the research hypotheses. The collected data were analyzed by structural equation method using SmartPLS software. The results showed that the municipality, the city council, the chamber of commerce and other organizations have an influence on increasing the architectural quality of residential buildings.
Keywords: Urban management, Architectural quality of residential buildings, Structural equations.
[1] Public resource management
[2] Environmental management
[3] Cronbachs Alpha
[4] Composite Reliability
[5] Verts & Endeshaw
[6] Averagr Variance Extracted
[7] Fornell & Larcker
