تأثیر پیشرفت فناوری و کیفیت نهادی بر پایداری محیط¬زیستی و اجتماعی شهر تهران در عصر دیجیتال
الموضوعات :
نوید آهنگری
1
,
منصور سلیمانی
2
,
غفور شیخی
3
1 - دکتری جغرافیا و برنامه¬ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
2 - دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، مدرس گروه مدیریت شهری دانشگاه آزاد صفادشت
3 - دانشیار وزارت آموزش و پرورش
الکلمات المفتاحية: پیشرفت فناوری, کیفیت نهادی, پایداری محیط زیستی, پایداری اجتماعی, شهر تهران.,
ملخص المقالة :
افزایش چالشهای محیط زیستی و اجتماعی، سیاست‌گذاران شهری در سراسر جهان را ایجاب کرده که به دنبال راهحلی بهینه برای سوق‌دادن شهرها به بعد جدیدی برای برآوردن نیازهای آینده باشند. در این گذار، پیشرفت تکنولوژیکی و کیفیت نهادی به‌عنوان راه‌حل‌های قابل‌اجرا برای تضمین توسعه پایدار شهری، پدیدار است. پژوهش حاضر با هدف تأثیر پیشرفت فناوری و کیفیت نهادی بر پایداری محیط زیستی و اجتماعی شهر تهران در عصر دیجیتال تدوین شده است. روش پژوهش از نظر هدف، كاربردي و از لحاظ نوع، پژوهش توصيفي - تحلیلی میباشد. روش جمعآوری دادهها به دو شیوه کتابخانهای و پیمایشی بود. ابزار گردآوري دادهها، پرسش‌نامه استاندارد پیشرفت فناوری، کیفیت نهادی، پایداری محیطزیستی و پایداری اجتماعی در نظر گرفته شد. جامعه آماری کلیه خبرگان در حوزه معماری، برنامهریزی شهری، اکولوژی، اقتصاد و جامعه‌شناسی بود که حجم نمونه 96 عدد انتخاب شد. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون فریدمن و روش مدلسازی معادلات ساختاری (PLS) استفاده شده است. نتایج توصیفی نشان داد که میانگین متغیرهای پیشرفت فناوری (88/2) در سطح نیمه‌پایدار، کیفیت نهادی (96/3)، پایداری محیطزیستی (55/3) و پایداری اجتماعی (63/3) در سطح پایدار تعیین شده است. نتایج استنباطی بیانگر این است که تأثیر پیشرفت فناوری بر پایداری محیط زیستی و پایداری اجتماعی مستقیم و معنای دار بود. همچنین، تأثیر کیفیت نهادی بر پایداری محیط زیستی و پایداری اجتماعی مستقیم و معنیدار به‌دست آمد. بنابراین، اولویت قرار دادن حوزه فناوری و کیفیت نهادی شهری میتواند به بهبود برنامهریزی و فرایند تصمیم‌گیری منجر شده و در نهایت به تسهیل پایداری محیط زیستی و اجتماعی در شهر تهران کمک کند.
حشمتی جدید، مهدی؛ سلیمانی مهرنجانی؛ محمد، زنگانه، احمد؛ پریزادی، طاهر (1399). تبیین نقش ظرفیت نهادی در ارتقای تابآوری شهری در بحران‌های محیط زیستی. سیاست دفاعی، 28(111)، 167- 193DOI: 20.1001.1.10255087.1399.28.3.6.0
خادمی، امیرحسین؛ رهنما، محمد رحیم؛ زمانی پور، مسعود (1400). تحلیل چالش¬های پیش روی توسعه پایدار اجتماعی، نهادی و اقتصادی کلان¬شهرهای ایران. برنامه¬ریزی منطقه¬ای، 11(42)، 1 -17. DOI: 10.30495/jzpm.2021.3942
ریاحی، فریبا؛ زاهدی، شمس سادات؛ فرجادی، غلامعلی؛ نجفی، سعید (1398). تاثیر حاکمیت نهادی بر پایداری محیط زیستی انرژی از راه پایداری اقتصادی و اجتماعی. فرایند مدیریت و توسعه، 32(2)، 91 -133. DOI: http://jmdp.ir/article-1-3434-fa.html
مشکینی، ابوالفضل؛ ربانی، طاها؛ افتخاری، رکن‌الدین؛ رفیعی، مجتبی (1398). آینده نگاری حکمروایی، بسط مفهوم و آینده حکمروایی کلان شهر تهران. پژوهش¬های جغرافیایی برنامه¬ریزی شهری، 7(3)، 431 -453. DOI: 10.22059/jurbangeo.2019.241191.778
مؤمنی، فرشاد؛ عطارپور¬، محمدرضا؛ صالح زاده، رضا؛ خزایی، محمد مهدی (1395). ترتیبات نهادی و توسعه همه جانبه: نقش نوآوری¬های نهادی در دستیابی به توسعه فناوری و توسعه پایدار. پژوهش¬های اقتصادی، 16(3)، 107 -130.
Abid, N., Ikram, M., Wu, J., Ferasso, M. (¬2021). Towards environmental sustainability: exploring the nexus among ISO 14001, governance indicators and green economy in Pakistan. Sustain. Prod. Consum. 27, 653–666. https://doi.org/10.1016/j.spc.2021.01.024.
Abid, N., Marchesani, F., Ceci, F., Masciarelli, F., Ahmad, F. (2022). Cities trajectories in the digital era: Exploring the impact of technological advancement and institutional quality on environmental and social sustainability, Journal of Cleaner Production, 377 (2022) 134378. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.134378.
Adom, P.K., Kwakwa, P.A., Amankwaa, A. (¬2018). The long-run effects of economic, demographic, and political indices on actual and potential CO2 emissions. J. Environ. Manag. 218, 516–526. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2018.04.090.
Agboola, O.P., Bashir, F.M., Dodo, Y.A., Mohamed, M.A.S., Alsadun, I.S.R. (2023), The influence of information and communication technology (ICT) on stakeholders' involvement and smart urban sustainability, Environmental Advances, 13. https://doi.org/10.1016/j.envadv.2023.100431.
Ahl, A., Goto, M., Yarime, M., Tanaka, K., Sagawa, D. (2022). Challenges and opportunities of blockchain energy applications: Interrelatedness among technological, economic, social, environmental, and institutional dimensions, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 166 (2022) 112623. https://doi.org/10.1016/j.rser.2022.112623.
Alam, A., Ali Shah, S.Z. (¬2013). The role of press freedom in economic development: a global perspective. J. Media Econ. 26, 4–20. https://doi.org/10.1080/08997764.2012.755986.
Ali, R., Ishaq, R., Bakhsh, K., Yasin, M.A. (¬2022). Do agriculture technologies influence carbon emissions in Pakistan? Evidence based on ARDL technique. Environ. Sci. Pollut. Res. 29, 43361–43370. https://doi.org/10.1007/s11356-021-18264-x.
Amin, A., Shabbir, M.S., Song, H., Farrukh, M.U., Iqbal, S., Abbass, K. (2023), A step towards environmental mitigation: Do green technological innovation and institutional quality make a difference?, Technological Forecasting and Social Change. 190, 122413. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2023.122413.
Azam, M., Hunjra, A.I., Bouri, E., Tan, Y., Al-Faryan, M.A.S. (¬2021). Impact of institutional quality on sustainable development: evidence from developing countries. J. Environ. Manag. 298, 113465. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2021.113465
Balsmeier, B., Woerter, M. (¬2019). Is this time different? How digitalization influences job creation and destruction. Res. Pol. 48, 103765. https://doi.org/10.1016/j.respol.2019.03.010.
Del Río Castro, G., Gonz´alez Fern´andez, M.C., Uruburu Colsa, ´A. (¬2021). Unleashing the convergence amid digitalization and sustainability towards pursuing the Sustainable Development Goals (SDGs): a holistic review. J. Clean. Prod. 280, 122204. DOI:10.1016/j.jclepro.2020.122204
Dur´an-Romero, G., L´opez, A.M., Beliaeva, T., Ferasso, M., Garonne, C., Jones, P. (¬2020). Bridging the gap between circular economy and climate change mitigation policies through eco-innovations and Quintuple Helix Model. Technol. Forecast. Soc. 160, 120246. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2020.120246.
ElMassah, S., Mohieldin, M. (¬2020). Digital transformation and localizing the sustainable development goals (SDGs). Ecol. Econ. 169, 106490. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2019.106490.
Esses, D., Csete, M.S., N´emeth, B. (¬2021). Sustainability and digital transformation in the visegrad group of central european countries. Sustainability. 13(11), 5833; https://doi. rg/10.3390/su13115833.
Goralski, M.A., Tan, T.K. (¬2020). Artificial intelligence and sustainable development. Int. J. Manag. Educ. 18. https://doi.org/10.1016/j.ijme.2019.100330
Gouvea, R., Kapelianis, D., Kassicieh, S.(¬2018). Assessing the nexus of sustainability and information & communications technology. Technol. Forecast. Soc. 130, 39–44. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2017.07.023.
Hair, J.F., Risher, J.J., Sarstedt, M. and Ringle, C.M. (2019), When to use and how to report the results of PLS-SEM, European Business Review,. 31(1), 2-24. https://doi.org/10.1108/EBR-11-2018-0203
Jacobsson, S., Lauber, V. (2006). The politics and policy of energy system transformation—explaining the German diffusion of renewable energy technology. Energy Pol. 34, 256–276. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2004.08.029.
Jiang, Z., Zhang, X., Zhao, Y., Li, C., Wang, Z. (2023), The impact of urban digital transformation on resource sustainability: Evidence from a quasi-natural experiment in China, Resources Policy, 85, Part A, https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2023.103784.
Kelling, N.K., Sauer, P.C., Gold, S., Seuring, S. (2021). The role of institutional uncertainty for social sustainability of companies and supply chains. J. Bus. Ethics 173, 813–833. https://doi.org/10.1007/s10551-020-04423-6
Khoa, B.T. (2022). Dataset for the electronic customer relationship management based on S-O-R model in electronic commerce, Data in brief, 42, 108039. https://doi.org/10.1016/j.dib.2022.108039
Lau, L.S., Choong, C.K., Eng, Y.K. (¬2014). Investigation of the environmental Kuznets curve for carbon emissions in Malaysia: DO foreign direct investment and trade matter? Energy Pol. 68, 490–497. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2014.01.002.
Lu, T., Xiao, X., Yu, H., Ren, D. (2023), The integration of technological advancements in fossil fuels towards environmental sustainability: Insights from big data analytics, Resources Policy, 86, Part A, https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2023.104196. OECD. (¬2009). Sustainable manufacturing and eco-innovation: towards a green economy. Policy, Br 1–8.
Ogiemwonyi, O. (2022). Factors influencing generation Y green behaviour on green products in Nigeria: An application of theory of planned behaviour, Environmental and Sustainability Indicators, 13 (2022) 100164. https://doi.org/10.1016/j.indic.2021.100164.
Pol`ese, M., Stren, R.E., Stren, R. (Eds.). (¬2000). The Social Sustainability of Cities: Diversity and the Management of Change. University of Toronto press.
Raihan, A., Muhtasim, D.A., Farhana, S., Pavel, M.A. Faruk, F.O., Rahman, M., Mahmood, A. (2022). Nexus between carbon emissions, economic growth, renewable energy use, urbanization, industrialization, technological innovation, and forest area towards achieving environmental sustainability in Bangladesh, Energy and Climate Change, 3, 100080. https://doi.org/10.1016/j.egycc.2022.100080
Riti, J.S., Shu, Y., Kamah, M., 2021. Institutional quality and environmental sustainability: the role of freedom of press in most freedom of press countries. Environ. Impact Assess. Rev. 91, 106656. https://doi.org/10.1016/j.eiar.2021.106656.
Sarstedt, M., Ringle, C.M, Hair, J.F. (2021). Partial least squares structural equation modeling. In: Handbook of market research. Cham: Springer International Publishing; DOI: 10.1007/978-3-319-57413-4_15.
Sert-Ozen, A., Kalaycioglu, O. (2022). The Effect of Occupational Moral Injury on Career Abandonment Intention Among Physicians in the Context of the COVID-19 Pandemic, Safety and health at work, 14(1), 78–84. https://doi.org/10.1016/j.shaw.2022.12.002, Smith, M.E., Lobo, J. (¬2019). Cities through the ages: one thing or many? Front. Digit. Humanit. 6.
Sugandha., Freestone, R., Favaro, P. (2022). The social sustainability of smart cities: A conceptual framework, City, Culture and Society, 29, 100460. https://doi.org/10.1016/j.ccs.2022.100460
Ullah, A., Dogan, M., Topcu, B.A., Saadaoui, H. (2023). Modeling the impacts of technological innovation and financial development on environmental sustainability: New evidence from the world's top 14 financially developed countries. Energy Strategy Reviews, 50, https://doi.org/10.1016/j.esr.2023.101229.
Wang, D., Zhou, T., Wang, M. (¬2021). Information and communication technology (ICT), digital divide and urbanization: evidence from Chinese cities. Technol. Soc. 64, 101516. https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2020.101516.
Wu, W. (¬2017). Institutional quality and air pollution: international evidence. Int. J. Bus. Econ. 16, 49–74.
Wu, Y., Tham, J. (2023). The impact of environmental regulation, Environment, Social and Government Performance, and technological innovation on enterprise resilience under a green recovery, Helion, 9(10), https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e20278.
پژوهش و فناوری محیطزیست، 1403،(15)9، 131-148
| |||
تأثیر پیشرفت فناوری و کیفیت نهادی بر پایداری محیطزیستی و اجتماعی شهر تهران در عصر دیجیتال |
|
| |
1- دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران 2- دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، پژوهشگر حکمرانی در مدرسه عالی حکمرانی شهید بهشتی 3- دکتری جامعه شناسی، دانشیار وزارت آموزش و پرورش | |
چکیده | اطلاعات مقاله |
افزایش چالشهای محیط زیستی و اجتماعی، سیاست‌گذاران شهری در سراسر جهان را ایجاب کرده که به دنبال راهحلی بهینه برای سوق‌دادن شهرها به بعد جدیدی برای برآوردن نیازهای آینده باشند. در این گذار، پیشرفت تکنولوژیکی و کیفیت نهادی به‌عنوان راه‌حل‌های قابل‌اجرا برای تضمین توسعه پایدار شهری، پدیدار است. پژوهش حاضر با هدف تأثیر پیشرفت فناوری و کیفیت نهادی بر پایداری محیط زیستی و اجتماعی شهر تهران در عصر دیجیتال تدوین شده است. روش پژوهش از نظر هدف، كاربردي و از لحاظ نوع، پژوهش توصيفي - تحلیلی میباشد. روش جمعآوری دادهها به دو شیوه کتابخانهای و پیمایشی بود. ابزار گردآوري دادهها، پرسش‌نامه استاندارد پیشرفت فناوری، کیفیت نهادی، پایداری محیطزیستی و پایداری اجتماعی در نظر گرفته شد. جامعه آماری کلیه خبرگان در حوزه معماری، برنامهریزی شهری، اکولوژی، اقتصاد و جامعه‌شناسی بود که حجم نمونه 96 عدد انتخاب شد. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون فریدمن و روش مدلسازی معادلات ساختاری (PLS) استفاده شده است. نتایج توصیفی نشان داد که میانگین متغیرهای پیشرفت فناوری (88/2) در سطح نیمه‌پایدار، کیفیت نهادی (96/3)، پایداری محیطزیستی (55/3) و پایداری اجتماعی (63/3) در سطح پایدار تعیین شده است. نتایج استنباطی بیانگر این است که تأثیر پیشرفت فناوری بر پایداری محیط زیستی و پایداری اجتماعی مستقیم و معنای دار بود. همچنین، تأثیر کیفیت نهادی بر پایداری محیط زیستی و پایداری اجتماعی مستقیم و معنیدار به‌دست آمد. بنابراین، اولویت قرار دادن حوزه فناوری و کیفیت نهادی شهری میتواند به بهبود برنامهریزی و فرایند تصمیم‌گیری منجر شده و در نهایت به تسهیل پایداری محیط زیستی و اجتماعی در شهر تهران کمک کند. | نوع مقاله: پژوهشی تاریخ دریافت: 12/12/1402 تاریخ پذیرش: 03/07/1403 دسترسی آنلاین: 30/08/1403
كليد واژه‌ها: پیشرفت فناوری، کیفیت نهادی، پایداری محیط زیستی، پایداری اجتماعی، شهر تهران. |
| |
[1] *پست الکترونیکی نویسنده مسئول: std_navid.ahangari@alumni.khu.ac.ir
Journal of Environmental Research and Technology, 9(15)2024. 131-148
|
The Impact of Technological Advancement and Institutional Quality on the Environmental and Social Sustainability of Tehran in the Digital Age
Navid Ahangari1* Mansoor Soleimani2 Ghafoor Shikhi3*1 1- PhD in Geography and Urban Planning, Kharazmi University, Tehran, Iran 2- PhD in Geography and Urban Planning, Governance researcher at Shahid Behshti Supreme School of Governance 3- PhD in Sociology, Associate Professor, Ministry of Education | ||
Article Info | Abstract | |
Article type: Research Article
Keywords: Advancement of technology, Institutional quality, Environmental Sustainability, Social sustainability, Tehran | Increasing environmental and social challenges have prompted urban policymakers worldwide to seek optimal solutions for propelling cities towards a new paradigm to meet future needs. In this transition, technological advancement and institutional quality emerge as actionable solutions to ensure sustainable urban development. The present study was compiled with the aim of the impact of technological progress and institutional quality on the environmental and social sustainability of Tehran in the digital age. The research method is applicational in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of type. The data collection tools include standard questionnaires on technological advancement, institutional quality, environmental sustainability, and social sustainability. The statistical population was all experts in the fields of architecture, urban planning, ecology, economics and sociology, and the sample size was selected 96 numbers. Friedman test and Partial Least Squares (PLS) structural equation modelling are utilized for data analysis. Descriptive results indicated that the mean variables of technological advancement (2.88) are at a semi-stable level, while institutional quality (3.96), environmental sustainability (3.55), and social sustainability (3.63) are determined at a stable level. Inferential results indicate that the impact of technological progress on environmental sustainability and social sustainability was direct and meaningful. Also, the impact of institutional quality on environmental sustainability and social sustainability was obtained directly and meaningfully. Therefore, prioritizing the field of technology and urban institutional quality can lead to improve planning and decision-making processes, ultimately facilitating environmental and social sustainability in Tehran. | |
| ||
[1] * Corresponding author E-mail address: std_navid.ahangari@alumni.khu.ac.ir
مقدمه
پایداری محیط زیستی و اجتماعی در شهرها به ویژه در عصر حاضر، به یکی از چالشهای اصلی برای دولتها و محققان تبدیل شده است. با افزایش شهرنشینی و رشد سریع جمعیت، شهرها به کانون‌های فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی تبدیل شدهاند، اما این روند همراه با خطرات محیطی و اجتماعی نیز بوده است. در این میان، پیشرفت فناوری و کیفیت نهادها به عنوان دو عامل کلیدی در ارتقای پایداری محیط زیستی و اجتماعی شناخته میشوند. فناوری‌های نوین می‌توانند به بهینه‌سازی منابع، کاهش آلودگی و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند، در حالی که نهادهای قوی و کارآمد می‌توانند سیاست‌ها و برنامه‌های لازم برای تحقق این اهداف را طراحی و اجرا کنند. به‌ویژه در شهر تهران، تعامل این دو عامل میتواند به حل مشکلات پیچیده محیطی و اجتماعی کمک کرده و به سمت توسعه پایدار هدایت کند.
افزایش فعالیتهای اقتصادی و توسعهای کشورها، شهرها را در برابر مخاطرات محیطی آسیب‌پذیر کرده است (Dur´an-Romero et al., 2020). شهرنشینی یکی از دلایلی است که این خطرات محیطی را افزایش داده و باعث شده که دولتها به اهمیت شهرها در مبارزه با تغییرات محیطی پی ببرند (Smith and Lobo, 2019). در این راستا، 66 درصد از جمعیت جهان تا سال2050 در شهرها زندگی خواهند کرد که چالشهای پایداری محیط زیستی و اجتماعی زندگی مردم را به همراه خواهد داشت (OECD, 2012). بر این اساس، محققان و سیاست‌گذاران مختلف تلاش کردهاند که ابزارها و روشهایی را برای کاهش اثرات فزاینده محیط زیستی و تضمین پایداری اجتماعی پیدا کنند. اخیراً، فناوری‌های پیشرفته، برای مبارزه با چالشهای پایداری اجتماعی و محیط زیستی در راستای بهبود بهرهوری انرژی و کاهش سایر اثرات زیان‌بار محیط زیستی در سطح شهرها، پدیدار شدهاند. چنین فناوریهایی سازگار با محیطزیست و منابع کارآمد هستند و بر رفاه شهروندان تأثیر مثبت میگذارند (Esses et al., 2021). پیشرفت فناوری، مدیریت ساختارهای پیچیده از ترافیک تا شبکههای توزیع را پشتیبانی میکند و در نهایت توسعه پایدار محیط زیستی و اجتماعی در شهرها را تضمین میکند (Wang et al., 2021).
نهادها در یک کشور مسئول رفاه اجتماعی - اقتصادی مردم ساکن در آن کشور تلقی میشوند و با سیستمی از قوانین و مقررات، توسعه پایدار را در بخشهای مختلف تضمین میکنند (Wu, 2017). بر این اساس، توسعه پایدار اجتماعی در شهرها زمانی اتفاق می‌افتد که فرایندها، سیستم‌ها، ساختارها و روابط رسمی و غیررسمی در یک جامعه به طور فعال درگیر و حمایت از رفاه نسل فعلی و آینده برای ایجاد جوامع و نظم اجتماعی بهتر باشد (Pol`ese et al., 2000). هدف پایداری اجتماعی بدون تدوین و اجرا توسط نهادها و بازیگران نهادی در سراسر شهرها بیهوده است. نهادها زمانی مؤثر هستند که به‌درستی بر سازمان‌های اجتماعی فشار بیاورند تا اقدامات خود را محدود کنند، ساختار را در درازمدت از نظر اجتماعی سودمندتر کنند و انطباق با اهداف نهادی مرکزی را اعمال کنند. علی‌رغم اهمیت پایداری اجتماعی در مقیاس جهانی، شکاف قابل‌توجهی در تحقیقات تجربی در مورد ابعاد اجتماعی وجود دارد (Kelling et al., 2021).
چند دهه است که آلودگی محیطزیست یک نگرانی جهانی است. سیاست‌گذاران در سراسر جهان در تلاش هستند تا راهحلی برای این بحران بیابند. اجرای قوانین و مقررات محیط زیستی، مستلزم مشارکت نهادی کافی است (Abid et al., 2021). نهادها باید عناصری را کنترل کنند تا رشد اقتصادی و پایداری محیطزیست را متعادل کنند. لاو و همکاران1 (2014)، بیان کردند که صرف نظر از رشد اقتصادی، کیفیت نهادی، محرک اصلی ارتقاء کارایی محیط زیستی و در عین حال توسعه، اهداف اقتصادی است (Azam et al., 2021)؛ بنابراین، توانایی سیاست‌ها و ابتکارات پایداری محیط زیستی برای دستیابی به هدف، بستگی به محیط و فرآیند نهادی دارد که منجر به تدوین سیاست، فرآیند و مقررات در یک اقتصاد خاص میشود (Jacobsson and Lauber, 2006). علم و علیشاه2 (2013)، در این زمینه بیان کردند که عوامل نهادی تضمین کننده دستیابی به اهداف نهایی پایداری محیط زیستی است و با گذشت زمان منجر به بهرهوری محیط زیستی میشود (Riti et al., 2021). به گفته ادوم و همکاران3 (2018)، در صورتی میتوان پایداری محیط زیستی را تضمین کرد که نهادها، برنامهها و سیاستهای محیط زیستی مناسبی را برای تقویت مکانیسمهای اجرا و بازخورد، افزایش آگاهی مردم و مشارکت دادن آنها در فرایندهای توسعه شهری تخصیص دهند.
در ارتباط با موضوع موردمطالعه تحقیقات تجربی زیادی صورت‌گرفته است از جمله: وو و تام4 (2023)، در پژوهشی با روش مدلسازی معادلات ساختاری، به این نتیجه دست یافتند که مقررات محیط زیستی میتواند نوآوریهای فن آوری را باهدف ارتقای توسعه پایدار تحریک کرده و تابآوری شرکت‌ها را تقویت کند. لو و همکاران5 (2023)، در مطالعهای با استفاده از تخمین‌گر CUP-FM، به این نتیجه دست یافتند که ادغام پیشرفت‌های فناوری در سوخت‌های فسیلی با استفاده از داده‌های بزرگ، بهبود در رشد پایدار شرکت‌ها را ایجاد میکند. یولا و همکاران6 (2023)، در مطالعهای با استفاده از رویکردهای علیت، نشان دادند که توسعه مالی تأثیر منفی بر پایداری محیطی دارد، درحالی‌که نوآوریهای تکنولوژیکی جهانی، مصرف انرژی تجدیدپذیر کیفیت محیطی را تقویت میکنند. آگبولا و همکاران7 (2023)، در پژوهشی با استفاده از مدلسازی معادلات، نشان دادند که فناوری اطلاعات و ارتباطات رابطه مثبتی با پایداری شهری هوشمند دارد. جیانگ و همکاران8 (2023)، در پژوهشی با استفاده از مدل تفاوت در تفاوت (DID) به این نتیجه دست یافتند که تحول دیجیتال شهری به طور قابل‌توجهی پایداری منابع شهری را افزایش میدهد. امین و همکاران9 (2023)، در پژوهشی با استفاده از تکنیک‌های پانل نسل دوم10 نشان دادند که نوآوریهای فن‌آوری سبز و انرژی‌های تجدیدپذیر انتشار CO2 را به ترتیب کاهش می‌دهند، درحالی‌که کیفیت نهادی و عوامل اقتصادی و اجتماعی تأثیر مثبتی بر محیطزیست دارند. رایحان و همکاران11 (2022)، در پژوهشی با روش حداقل مربعات معمولی پویا (DOLS) به این نتیجه دست یافتند که انرژی‌های تجدیدپذیر و نوآوریهای تکنولوژیکی، میتواند بهبود پایداری محیط زیستی را فراهم کند. خادمی و همکاران (1400)، در پژوهشی با استفاده از سناریو آینده پژوهشی، به این نتیجه دست یافتند که کلانشهرهای ایران در زمینه‌های اجتماعی، نهادی و اقتصادی با ناپایداری مواجه هستند. حشمتی جدید و همکاران (1399)، در مقالهای با روش توصیفی تحلیلی نشان دادند که ظرفیت نهادی، اثر زیادی بر تابآوری سامانه شهر تهران در برابر بحران دارد. ریاحی و همکاران (1398)، در پژوهشی با روش حداقل مربعات جزئی، نشان دادند که نهادهای غیررسمی و رسمی تاثیر معناداری بر پایداری اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی سیستمهای انرژی دارند. مؤمنی و همکاران (1395)، در پژوهشی با استفاده از معادلات ساختاری (PLS)، نشان دادند که توجه به نوآوری نهادی میتواند علاوه بر تاثیر مستقیم بر دستیابی به توسعه پایدار از طریق تاثیرگذاری بر سایر متغیرهای مهمی چون توسعه فناوری نیز به طور غیرمستقیم، فرایند توسعه پایدار را تسهیل نماید. نتایج حاصل از مرور ادبیات پژوهش نشان میدهد که پیشرفت فناوری تأثیر مثبتی بر پایداری محیط زیستی و اجتماعی دارد. همچنین، کیفیت نهادی و نقش سازمان‌ها و سیاستهای عمومی در این زمینه تأثیرگذار است. با توجه به تحلیل‌های ارائه شده، میتوان نتیجه گرفت که این دو عامل می‌توانند بهبود و تحقق توسعه پایدار در دوران دیجیتال را تسهیل کنند.
مواد و روش‌ها
قلمرو پژوهش
قلمرو زمانی این پژوهش سال 1402 و قلمرو مکانی آن شهر تهران است (شکل1). این شهر با وسعتی بالغ بر 733 کیلومتر مربع در 51 درجه، 2 دقیقه تا 51 درجه و 36 دقیقه طول شرقی، 35 درجه، 34 دقیقه تا 35 درجه و 50 دقیقه عرض شمالی قرار دارد. جمعیت آن بر اساس سرشماری سال 1395 بیش از 7066938 نفر و مساحت آن 730 کیلومترمربع است. تقسیمات فضایی شهر تهران مشتمل بر 22 منطقه، 134 ناحیه و 374 محله است (مشکینی و همکاران، 1398)
شکل(1) موقعیت جغرافیایی شهر تهران
روش‌شناسی
= 96 (1)
متغیرهای پژوهش شامل پیشرفت فناوری بر اساس مطالعه استاندارد آبید و همکاران12 (2022) در 7 مؤلفه 30 معیار و متغیر کیفیت نهادی بر اساس مطالعه استاندارد آبید و همکاران (2022) در7 مؤلفه و 32 معیار به عنوان متغیرهای مستقل تعیین شده است. همچنین، متغیر پایداری محیط زیستی بر اساس مطالعه استاندارد اهل و همکاران13 (2022) در 7 مؤلفه و 21 معیار و متغیر پایداری اجتماعی بر اساس مطالعه استاندارد سوگاندا و همکاران14 (2022) در 5 مؤلفه و20 معیار به عنوان متغیرهای وابسته بر اساس جدول (1) و شکل (2) تعریف عملیاتی شده است. مقیاس تحلیل بر اساس طیف پنج سطح کاملاً ناپایدار (دامنه 5/1-1)، ناپایدار (دامنه5/2-51/1)، نیمه پایدار (دامنه5/3-51/2)، پایدار (دامنه5/4-51/3) و کاملاًپایدار (دامنه 5-51/4) تنظیم‌شده است. برای تجزیه‌وتحلیل دادهها در بخش توصیفی از شاخصهای تمایل به مرکز (میانگین و توزیعهای فراوانی) و شاخصهای پراکندگی (دامنه تغییرات، انحراف معیار و ضریب پراکندگی) استفاده‌شده است. در بخش استنباطی از آزمون ناپارامتریک فریدمن و روش مدلسازی معادلات ساختاری از رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده‌شده است. رویکرد SMARTPLS در دو مرحله برای پژوهش حاضر انجام‌شده است: مدلهای اندازه‌گیری شامل ضرایب بارهاي عاملي، ضريب آلفاي كرونباخ، پايايي تركيبي، روايي همگرا و روايي واگرا و مدلهای ساختاری شامل ضرایب معیار (R2) و معیار استون-گیزر (Q2) و ضرایب معنی داری (t) (Hair et al., 2019).
جدول (1) متغیرها و مؤلفههای پژوهش
متغیر | مؤلفه | متغیر | مؤلفه |
( Abid et al., 2022; Ahl etal., 2022; Sugandha et al., 2022)
شکل(2) مدل مفهومی پژوهش
( Abid et al., 2022; Ahl etal., 2022; Sugandha et al., 2022 )
يافتههای پژوهش
تحلیل توصیفی متغیرهای پژوهش: سنجش متغیرهای مستقل (پیشرفت فناوری و کیفیت نهادی) از طریق دامنه‌های میانگین (1تا5/1 کاملاً ناپایدار، 51/1 تا 5/2 ناپایدار، 51/2 تا 5/3 نیمه پایدار، 51/3 تا 5/4 پایدار و 51/4 تا 5 کاملاً پایدار) انجام‌شده است. نتایج با توجه به جدول (2) نشان داد که وضعیت متغیر پیشرفت فناوری با توجه به میانگین (88/2) در دامنه51/2 تا 5/3 یعنی سطح نیمه پایدار قرار دارد. وضعیت متغیر کیفیت نهادی با توجه به میانگین (96/3) در دامنه51/3 تا 5/4 یعنی سطح پایدار قرار دارد. همچنین، کمترین پراکندگی در بین مؤلفهها مرتبط به مؤلفه ثبات اقتصادی (58/13درصد) و بیشترین پراکندگی در بین مؤلفهها مرتبط به مؤلفه اپلیکیشن شهرداری (24/34 درصد) میباشد.
جدول(2) توزیع مقادیر متغیر و مؤلفههای مستقل پژوهش
متغیر | مؤلفه | میانگین | انحراف استاندارد | ضریب پراکندگی | دامنه تغییرات | وضعیت نهایی | |||
پیشرفت فناوری | خدمات آنلاین | 75/2 | 88/2 | 883/0 | 29/30 | 5/3 - 51/2 | 5/3 - 51/2 | نیمه پایدار | نیمه پایدار |
دسترسی به پهنای باند | 81/2 | 944/0 | 59/33 | 5/3 - 51/2 | نیمه پایدار | ||||
اپلیکیشن شهرداری | 71/2 | 928/0 | 24/34 | 5/3 - 51/2 | نیمه پایدار | ||||
بانکداری خانگی | 98/2 | 940/0 | 54/31 | 5/3 - 51/2 | نیمه پایدار | ||||
شفافیت دیجیتال | 02/3 | 984/0 | 58/32 | 5/3 - 51/2 | نیمه پایدار | ||||
وای فای عمومی | 01/3 | 968/0 | 15/32 | 5/3 - 51/2 | نیمه پایدار | ||||
توسعه اینترنت اشیا | 90/2 | 900/0 | 03/31 | 5/3 - 51/2 | نیمه پایدار | ||||
کیفیت نهادی | اعتماد به دولت | 72/3 | 96/3 | 1 | 88/26 | 5/4 - 51/3 | 5/4 - 51/3 | پایدار | پایدار |
مشارکت انتخاباتی | 98/3 | 632/0 | 87/15 | 5/4 - 51/3 | پایدار | ||||
ثبات اقتصادی | 05/4 | 550/0 | 58/13 | 5/4 - 51/3 | پایدار | ||||
مدیریت شهری | 16/4 | 621/0 | 92/14 | 5/4 - 51/3 | پایدار | ||||
حکمرانی سبز | 82/3 | 03/1 | 96/26 | 5/4 - 51/3 | پایدار | ||||
حکمرانی هوشمند | 99/3 | 801/0 | 07/20 | 5/4 - 51/3 | پایدار | ||||
خدمات هوشمند | 06/4 | 708/0 | 43/17 | 5/4 - 51/3 | پایدار | ||||
منبع: نگارندگان، 1403
همچنین، سنجش متغیرهای وابسته شامل پایداری محیط زیستی و پایداری اجتماعی از طریق دامنه‌های میانگین فوق، با توجه به جدول (3) نشان داد که وضعیت متغیر پایداری محیط زیستی با توجه به میانگین (55/3) در دامنه51/3 تا 5/4 یعنی سطح پایدار قرار دارد. وضعیت متغیر پایداری اجتماعی با توجه به میانگین (63/3) در دامنه51/3 تا 5/4 یعنی سطح پایدار قرار دارد. به علاوه، کمترین پراکندگی در بین مؤلفهها مرتبط به مؤلفه زیرساخت اجتماعی (39/18 درصد) و بیشترین پراکندگی در بین مؤلفهها مرتبط به و مؤلفه توانمند‌سازی اجتماعی (44/29 درصد) است.
جدول(3) توزیع مقادیر متغیر و مؤلفههای وابسته پژوهش
متغیر | مؤلفه | میانگین | انحراف استاندارد | ضریب پراکندگی | دامنه تغییرات | وضعیت نهایی | |||
پایداری محیط زیستی | کیفیت هوا | 45/3 | 55/3 | 939/0 | 21/27 | 5/3 - 51/2 | 5/4 - 51/3 | نیمه پایدار | پایدار |
تصفیه آب | 44/3 | 927/0 | 94/26 | 5/3 - 51/2 | نیمه پایدار | ||||
شرکت سبز | 51/3 | 929/0 | 46/26 | 5/4 - 51/3 | پایدار | ||||
مدیریت محیط زیستی | 73/3 | 788/0 | 12/21 | 5/4 - 51/3 | پایدار | ||||
شبکه پایدار | 44/3 | 856/0 | 88/24 | 5/3 - 51/2 | نیمه پایدار | ||||
سرمایه گذاری فتوولتائیک | 60/3 | 864/0 | 24 | 5/4 - 51/3 | پایدار | ||||
مصرف انرژی | 71/3 | 857/0 | 09/23 | 5/4 - 51/3 | پایدار | ||||
پایداری اجتماعی | سرمایه اجتماعی | 40/3 | 63/3 | 912/0 | 82/26 | 5/3 - 51/2 | 5/4 - 51/3 | نیمه پایدار | پایدار |
زیرساخت اجتماعی | 92/3 | 721/0 | 39/18 | 5/4 - 51/3 | پایدار | ||||
برابری اجتماعی | 72/3 | 879/0 | 62/23 | 5/4 - 51/3 | پایدار | ||||
شمول اجتماعی | 41/3 | 958/0 | 09/28 | 5/3 - 51/2 | نیمه پایدار | ||||
برنامهریزی مشارکتی | 62/3 | 743/0 | 52/20 | 5/4 - 51/3 | پایدار | ||||
امنیت اجتماعی | 92/3 | 763/0 | 46/19 | 5/4 - 51/3 | پایدار | ||||
توانمند‌سازی اجتماعی | 43/3 | 01/1 | 44/29 | 5/3 - 51/2 | نیمه پایدار | ||||
منبع: نگارندگان، 1403
رتبهبندی متغیر و مؤلفههای پژوهش با استفاده از آزمون فریدمن: نتایج حاصل از آزمون فریدمن در رتبهبندی مؤلفهها نشان داد که مؤلفه اپلیکیشن شهرداری (21/17) مربوط به متغیر پیشرفت فناوری در رتبه اول اهمیت قرارگرفته و مؤلفه ثبات اقتصادی (67/10) مرتبط به متغیر کیفیت نهادی به‌عنوان کماهمیت‌ترین مؤلفه تعیین شده است. همچنین مقدار محاسبه‌شده آماره خی دو به میزان 181/181 با درجه آزادی 27 در سطح 001/0 معنیدار میباشد. بنابراین با احتمال 95 درصد میتوان گفت که بین رتبهبندی 96 متخصص در خصوص تأثیر پیشرفت فناوری و کیفیت نهادی بر پایداری محیط زیستی و اجتماعی شهر تهران تفاوت معنیداری وجود دارد و توزیع رتبه‌ها یکسان نبوده است (جدول4).
جدول(4) نتایج آزمون فریدمن برای رتبهبندی متغیر و مؤلفههای پژوهش
متغیر | مؤلفه | میانگین (رتبه) | متغیر | مؤلفه | میانگین (رتبه) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
پیشرفت فناوری | خدمات آنلاین | 54/14 | 14 | 15/16 (1) | پایداری زیست محیطی | کیفیت هوا | 84/15 | 9 | 13/16 (2) |
دسترسی به پهنای باند | 03/14 | 17 | تصفیه آب | 57/16 | 5 | ||||
اپلیکیشن شهرداری | 21/17 | 1 | شرکت سبز | 35/16 | 6 | ||||
بانکداری خانگی | 79/15 | 10 | مدیریت محیط زیستی | 64/14 | 13 | ||||
شفافیت دیجیتال | 95/15 | 7 | شبکه پایدار | 93/15 | 8 | ||||
وای فای عمومی | 79/16 | 3 | سرمایهگذاری فتوولتائیک | 04/17 | 2 | ||||
توسعه اینترنت اشیا | 75/15 | 11 | مصرف انرژی | 59/16 | 4 | ||||
کیفیت نهادی | اعتماد به دولت | 55/15 | 12 | 92/12 (3) | پایداری اجتماعی | سرمایه اجتماعی | 93/12 | 20 | 79/12 (4) |
مشارکت انتخاباتی | 72/13 | 18 | زیرساخت اجتماعی | 63/11 | 26 | ||||
ثبات اقتصادی | 67/10 | 28 | برابری اجتماعی | 83/12 | 21 | ||||
مدیریت شهری | 08/12 | 24 | شمول اجتماعی | 12 | 25 | ||||
حکمرانی سبز | 65/11 | 27 | برنامهریزی مشارکتی | 29/12 | 23 | ||||
حکمرانی هوشمند | 42/12 | 22 | امنیت اجتماعی | 31/13 | 19 | ||||
خدمات هوشمند | 39/14 | 16 | توانمند‌سازی اجتماعی | 54/14 | 15 | ||||
آماره خی دو: 181/181 | درجه آزادی: 27 | معنیداری: 001/0 | |||||||
منبع: نگارندگان، 1403
تحلیل مدلسازی معادلات ساختاری: در بخش اول تحلیل مدلسازی معادلات ساختاری با استفاده از PLS برازش مدل اندازه‌گیری (تحلیل عاملی تأییدی15) مورد ارزیابی قرار میگیرد:
بارهاي عاملي16: بارهای عاملی باید حداقل 7/0 برای هر مؤلفه باشد و نشان میدهد که سازه بیش از 50 درصد از واریانس اندیکاتور را توضیح میدهد (Sarstedt etal., 2021). با توجه به جدول (5) و شکل (3) تمامي مقادير بارهای عاملی بالاتر از 7/0 قرار دارند. بنابراين، مي‌توان گفت مدل اندازهگيري از پايايي برخوردار است.
جدول (5) برآورد نتایج برازش بارهای عاملی مدل اندازه‌گیری متغیرهای پژوهش
بار عاملی | متغیر و مؤلفه | مؤلفه و متغیر | بار عاملی | ||
پیشرفت فناوری | خدمات آنلاین | 787/0 |
پایداری محیط زیستی
| کیفیت هوا | 781/0 |
دسترسی به پهنای باند | 902/0 | تصفیه آب | 848/0 | ||
اپلیکیشن شهرداری | 877/0 | شرکت سبز | 847/0 | ||
بانکداری خانگی | 878/0 | مدیریت محیط زیستی | 893/0 | ||
شفافیت دیجیتال | 841/0 | شبکه پایدار | 833/0 | ||
وای‌فای عمومی | 840/0 | سرمایهگذاری فتوولتائیک | 815/0 | ||
توسعه اینترنت اشیا | 767/0 | مصرف انرژی | 861/0 | ||
کیفیت نهادی | اعتماد به دولت | 843/0 |
پایداری اجتماعی
| سرمایه اجتماعی | 771/0 |
مشارکت انتخاباتی | 838/0 | زیرساخت اجتماعی | 860/0 | ||
ثبات اقتصادی | 872/0 | برابری اجتماعی | 856/0 | ||
مدیریت شهری | 901/0 | شمول اجتماعی | 815/0 | ||
حکمرانی سبز | 801/0 | برنامهریزی مشارکتی | 873/0 | ||
حکمرانی هوشمند | 745/0 | امنیت اجتماعی | 801/0 | ||
خدمات هوشمند | 794/0 | توانمند‌سازی اجتماعی | 791/0 | ||
منبع: نگارندگان، 1403
شکل (3) مدل معادلات ساختاری پژوهش همراه با ضرایب مسیر (بارهای عاملی)
منبع: نگارندگان، 1403
ضريب آلفاي كرونباخ17: ضريب آلفاي كرونباخ برآورد پايايي همبستگي دروني مؤلفهها را نشان ميدهد و مقدار مناسب براي آن بزرگ‌تر از 70/0 است. با توجه به جدول (6) مقدار ضريب آلفاي كرونباخ برای مدل پژوهش بالاتر از 70/0 مي‌باشد؛ بنابراين مدل اندازهگيري از پايايي مناسبي برخوردار است.
پايايي تركيبي (CR)18: پایایی ترکیبی برای ارزیابی پایایی درونی توصیه میشود. براي پايايي تركيبي ميزان بالاي70/0 در نظر گرفته شده است (Sert-O and Ozan K, 2022). با توجه به جدول (6)، مقدار پايايي تركيبي مدل پژوهش بالاتر از 7/0 مي‌باشد. بنابراين، مدل اندازهگيري از پايايي سازگاری درونی برخوردار است.
روايي همگرا (AVE)19: روایی همگرا به بررسی میزان همبستگی هر سازه با مؤلفههای خود میپردازد. براي اين معيار مقادير بيشتر از 5/0 را پيشنهاد مي‌كنند (Hair et al., 2019). با توجه به جدول (6) تمامي مقادير ميانگين واريانس استخراج‌شده برای متغيرهاي مکنون بزرگ‌تر از 5/0 بوده و بنابراين مدل اندازهگيري از روايي همگراي مناسب برخوردار است.
جدول (6) برآورد نتایج برازش مدل اندازه‌گیری و مدل ساختاری
مؤلفه و متغیر | پايايي ترکيبي (CR>0.7) | آلفاي کرونباخ (Alpha>0.7) | روايي همگرا (AVE>0.5) | معیار R2 | معیار Q2 |
پیشرفت فناوری | 945/0 | 931/0 | 710/0 | - | - |
کیفیت نهادی | 939/0 | 924/0 | 687/0 | - | - |
944/0 | 930/0 | 706/0 | 418/0 | 261/0 | |
پایداری اجتماعی | 937/0 | 921/0 | 680/0 | 387/0 | 224/0 |
منبع: نگارندگان، 1403
روايي واگرا20: به منظور بررسي روايي واگرا مدل اندازه‌گیری، از معيار فورنل و لاركر21 استفاده شده که از طريق مقايسه جذر AVE هر سازه با مقادير ضرايب همبستگي بين سازهها محاسبه ميشود (Ogiemwonyi, 2022). با توجه به جدول (7)، جذر AVE بر روی قطر اصلی بزرگ‌تر از مقادیر متغیرهای دیگر است. بنابراین، روایی واگرا برای مدل پژوهش تأیید میشود.
جدول (7) برآورد نتایج برازش مدل اندازه‌گیری (روایی واگرا)
متغیر | پایداری اجتماعی | پایداری محیط زیستی | کیفیت نهادی | پیشرفت فناوری |
پایداری اجتماعی | 825/0 | - | - | - |
پایداری محیط زیستی | 529/0 | 840/0 | - | - |
کیفیت نهادی | 469/0 | 586/0 | 843/0 | - |
پیشرفت فناوری | 538/0 | 447/0 | 321/0 | 829/0 |
منبع: نگارندگان، 1403
در بخش دوم تحلیل مدلسازی معادلات ساختاری برازش مدل ساختاري مورد ارزیابی قرار میگیرد:
ضرایب معیار R2: این معیار بیانگر تأثیر یک متغیر برون‌زا بر یک متغیر درون‌زا است. سه مقدار 019/0، 033/0 و 067/0 به‌عنوان مقدار ملاك براي مقادیر ضعیف، متوسط و قوي R2 در نظر گرفته میشود. با توجه به مقدار R2 برای متغیر پایداری محیط زیستی (418/0) و متغیر پایداری اجتماعی (387/0) مناسب بودن برازش مدل
ساختاری تأیید میشود (جدول 6) و (شکل 3).
معیار استون - گیزر22 یا Q2: مقدار Q2 باید بزرگ‌تر از صفر باشد تا مدل دارای ارتباط پیش‌بینی کننده باشد. سه مقدار 02/0، 15/0 و 35/0 را براي نشان دادن قدرت پیش‌بینی ضعیف، متوسط و قوي سازههاي درون‌زای مربوط به آن تعریف شده است (Khoa, 2022). با توجه به جداول (6)، مقدار Q2برای پایداری محیط زیستی (261/0) و برای پایداری
اجتماعی (224/0) به دست آمد که مناسب بودن برازش مدل ساختاری تأیید میشود.
ضرایب معنیداری: معیار اصلی برای برازش مدل ساختاری، ضرایب معناداری (T-values) است. مطابق با شکل (4) مسیرهایی که مقادیر ضریب مسیر (t) آنها بزرگ‌تر از 96/1 به دست بیاید در سطح اطمینان 95 درصد معنادار بودن آنها تأیید میشود، در غیر این صورت مسیرها رد میشوند. باتوجه‌به جدول (8)، تأثیر پیشرفت فناوری بر پایداری محیط زیستی که دارای ضریب معناداری (584/7) بزرگ‌تر از 96/1 میباشد، تأیید میشود. تأثیر پیشرفت فناوری بر پایداری اجتماعی که دارای ضریب معناداری (172/4) بزرگ‌تر از 96/1 میباشد، تأیید میشود. تأثیر کیفیت نهادی بر پایداری محیط زیستی که دارای ضریب معناداری (490/3) بزرگ‌تر از 96/1 میباشد، تأیید میشود. تأثیر کیفیت نهادی بر پایداری اجتماعی که دارای ضریب معناداری (471/5) بزرگ‌تر از 96/1 میباشد، تأیید میشود.
جدول (8) برآورد نتایج برازش مدل ساختاری (ضریب مسیرt)
مسیر اثرگذاری | ضریب مسیر | ضرایب معناداری | سطح معناداری | نتیجه | |
مستقل | وابسته | ||||
پیشرفت فناوری | پایداری محیط زیستی | 494/0 | 584/7 | 000/0 | تأیید و معنادار |
پایداری اجتماعی | 331/0 | 172/4 | 000/0 | تأیید و معنادار | |
کیفیت نهادی | پایداری محیط زیستی | 288/0 | 490/3 | 001/0 | تأیید و معنادار |
پایداری اجتماعی | 431/0 | 471/5 | 000/0 | تأیید و معنادار | |
منبع: نگارندگان، 1403
شکل (4) مدل معادلات ساختاری پژوهش همراه با ضرایب معناداري (آماره t) برای مدل پژوهش
بحث و نتیجه‌گیری
علی‌رغم وضوح و شدت بحران پایداری محیط زیستی و اجتماعی، هنوز مشخص نیست که پیشرفت فناوری و کیفیت نهادی چه تأثیر بالقوهای بر محیط شهرها خواهد داشت. پژوهشهای گذشته، زمینه مناسبی را برای محققین آینده ایجاد کرده است. با حفظ دیدگاه فوق، مقاله حاضر به بررسی تأثیر پیشرفت فناوری و کیفیت نهادی بر پایداری محیط زیستی و اجتماعی در شهر تهران پرداخته است. نتایج حاصل از تحلیل‌ها نشان میدهد که پیشرفت فناوری به طور معناداری بر پایداری محیط زیستی و اجتماعی تأثیر می‌گذارد. در این راستا، پژوهش انجام‌شده توسط وو و تام (2023)، نشان داد که مقررات محیط زیستی می‌توانند نقش بسیار مؤثری در تحریک نوآوریهای فناورانه باهدف ارتقای توسعه پایدار داشته باشند و استفاده از مقررات محیط زیستی، به‌ویژه در حوزه‌های مرتبط با فناوری، میتواند ایجاد شرایط محیطی مثبتی را فراهم کند که در اثر آن نوآوری و توسعه فناورانه به سمت بهبود عملکرد محیط زیستی حرکت کنند. نتایج تحقیقات لو و همکاران (2023)، نیز با تأکید بر ادغام پیشرفت‌های فناوری به سمت پایداری محیط زیستی، به بهبود در رشد پایدار اشاره دارد. بنابراین، افزایش توجه به مقررات محیط زیستی و ادغام نوآوریهای فناورانه میتواند به تقویت پایداری محیطی منجر شود. در کل، این یافته‌ها نشانگر اهمیت اتخاذ سیاست‌ها و استراتژی‌های سازگار با محیطزیست در سطح مختلف است که نه‌تنها به بهبود عملکرد محیط زیستی کمک میکند؛ بلکه در نهایت به توسعه پایدار منتهی میگردد.
در نتیجه، میتوان گفت که پیشرفت فناوری، همراه با توجه به مقررات محیطزیستی، نقشی کلیدی در بهبود پایداری محیط زیستی و اجتماعی ایفا میکند. تطابق یافته‌های این پژوهش با مطالعات قبلی نشان میدهد که اتخاذ سیاستهای محیطزیستی مناسب و ادغام نوآوریهای فناورانه میتواند مسیر توسعه پایدار را هموار سازد. ازاین‌رو، برای رسیدن به پایداری در شهرها، لازم است که نهادهای مرتبط هم‌زمان به پیشرفت فناوری و ارتقای کیفیت نهادی توجه ویژه داشته باشند تا از این طریق، تأثیرات مثبت بر محیطزیست و جامعه تقویت شود.
نتیجه تحقیقات امین و همکاران (2023)، که فناوری اطلاعات را با پایداری شهری هوشمند مرتبط می‌داند، به عنوان یکی از نقاط قوت در جهت تحقق شهرهای پایدار ظاهر میشود. همچنین، پژوهش جیانگ و همکاران (2023)، که نشان میدهد تحولات دیجیتال در شهرها به طور قابل‌توجهی به افزایش پایداری منابع شهری منجر میشود، این ارتباط را تأیید میکند و نشان میدهد که پیشرفت در حوزه فناوری میتواند نقش کلیدی در بهبود پایداری شهرها باشد. به اضافه اینکه رایحان و همکاران (2022)، در راستای پژوهش حاضر بیان کردهاند که نوآوریهای تکنولوژیکی میتواند بهبود پایداری محیط زیستی را فراهم کند، این تحقیق نیز از دیدگاه مشابهی را دنبال میکند و نشان میدهد که تقدم در فناوری میتواند به‌عنوان یک ابزار قدرتمند برای دستیابی به هدف‌های پایداری محیط زیستی و اجتماعی در ساختار شهرها عمل کند. در نتیجه، این نتایج تأکید میکنند که توجه به فناوری و ادغام آن در ساختار شهری میتواند بهبود قابل‌توجهی در پایداری شهری و محیط زیست شهرها ایجاد کند و گام مهمی در جهت شکل‌گیری شهرهای پایدار باشد.
نتیجه نهایی حاصل از بحث این پژوهش نشان میدهد که در دوران دیجیتال، پیشرفت‌های فناوری به شکل چشمگیری بر تحولات محیط زیستی و اجتماعی شهر تهران تأثیر گذاشته است. پیشرفت‌های تکنولوژیکی، از جمله نوآوریهای فناورانه و اجرای مقررات محیط زیستی، عامل کلیدی در ارتقای شرایط زندگی شهروندان و حفاظت از محیطزیست بوده است. این تحولات، شهر تهران را به‌سوی یک شهر هوشمند و پایدار هدایت نموده و موجب بهبود شاخصهای پایداری در دو حوزه محیط زیستی و اجتماعی شده است. همچنین، در مطالعه کیفیت نهادی، مشاهده میشود که نقش فعال نهادها در مدیریت شهری به تداوم و تعادل در راستای اهداف پایداری محیط زیستی و اجتماعی کمک کرده است. تقویت نهادها و بهبود عملکرد آنها، باعث میشود که تصمیم‌گیری‌ها و سیاستهای اجرایی در جهت بهبود پایداری شهری هدفمندتر و مؤثرتر باشند. همچنین، ارتباط همگانی بین نهادها و فناوری، باعث ایجاد یک ساختار جامع و هوشمند در شهر تهران شده و بازدهی و کارایی در اجرای سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌ها را افزایش داده است. در نهایت، ادغام استراتژی‌های محیطزیستی با پیشرفت‌های فناوری، شهر تهران را به سمت بهینه‌سازی مصرف منابع طبیعی و افزایش کیفیت زندگی هدایت کرده است؛ بنابراین ارتقای فناوری، تقویت نهادها و پیاده‌سازی سیاستهای محیطزیستی، میتواند مسیر را برای تحقق یک شهر پایدار در شهر تهران پیش ببرد. در پایان با توجه به تفسیر نتایج پژوهش پیشنهادها و راهکارهای اجرایی به‌صورت زیر مطرح میشوند:
- توسعه پروژه‌ها و فناوری‌های جدید در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و بهینه‌سازی مصرف انرژی؛
- افزایش آگاهی و مشارکت شهروندان در فرایندهای تصمیم‌گیری مرتبط با مسائل محیط زیستی و اجتماعی؛
- بررسی مدل‌ها و تجربیات شهرهای هوشمند در جهت بهبود کارایی منابع و حفاظت از محیطزیست؛
- ارتقای مهارت‌های شهروندان در استفاده بهینه از فناوریها و تسهیل در فرایندهای شهری؛
- ارتقای سیاستهای دولتی جهت حمایت از پروژه‌های محیط زیستی و افزایش توانمندی شهری در مقابله با چالشهای پایداری؛
اجرای این پیشنهادها میتواند به تعامل فعال بین اقشار مختلف جامعه و تسهیل در تحقق توسعه پایدار در شهر تهران کمک کند.
منابع
حشمتی جدید، مهدی؛ سلیمانی مهرنجانی؛ محمد، زنگانه، احمد؛ پریزادی، طاهر (1399). تبیین نقش ظرفیت نهادی در ارتقای تابآوری شهری در بحران‌های محیط زیستی. سیاست دفاعی، 28(111)، 167- 193DOI: 20.1001.1.10255087.1399.28.3.6.0
خادمی، امیرحسین؛ رهنما، محمد رحیم؛ زمانی پور، مسعود (1400). تحلیل چالشهای پیش روی توسعه پایدار اجتماعی، نهادی و اقتصادی کلانشهرهای ایران. برنامهریزی منطقهای، 11(42)، 1 -17. DOI: 10.30495/jzpm.2021.3942
ریاحی، فریبا؛ زاهدی، شمس سادات؛ فرجادی، غلامعلی؛ نجفی، سعید (1398). تاثیر حاکمیت نهادی بر پایداری محیط زیستی انرژی از راه پایداری اقتصادی و اجتماعی. فرایند مدیریت و توسعه، 32(2)، 91 -133. DOI: http://jmdp.ir/article-1-3434-fa.html
مشکینی، ابوالفضل؛ ربانی، طاها؛ افتخاری، رکن‌الدین؛ رفیعی، مجتبی (1398). آینده نگاری حکمروایی، بسط مفهوم و آینده حکمروایی کلان شهر تهران. پژوهشهای جغرافیایی برنامهریزی شهری، 7(3)، 431 -453. DOI: 10.22059/jurbangeo.2019.241191.778
مؤمنی، فرشاد؛ عطارپور، محمدرضا؛ صالح زاده، رضا؛ خزایی، محمد مهدی (1395). ترتیبات نهادی و توسعه همه جانبه: نقش نوآوریهای نهادی در دستیابی به توسعه فناوری و توسعه پایدار. پژوهشهای اقتصادی، 16(3)، 107 -130.
Abid, N., Ikram, M., Wu, J., Ferasso, M. (2021). Towards environmental sustainability: exploring the nexus among ISO 14001, governance indicators and green economy in Pakistan. Sustain. Prod. Consum. 27, 653–666. https://doi.org/10.1016/j.spc.2021.01.024.
Abid, N., Marchesani, F., Ceci, F., Masciarelli, F., Ahmad, F. (2022). Cities trajectories in the digital era: Exploring the impact of technological advancement and institutional quality on environmental and social sustainability, Journal of Cleaner Production, 377 (2022) 134378. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.134378.
Adom, P.K., Kwakwa, P.A., Amankwaa, A. (2018). The long-run effects of economic, demographic, and political indices on actual and potential CO2 emissions. J. Environ. Manag. 218, 516–526. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2018.04.090.
Agboola, O.P., Bashir, F.M., Dodo, Y.A., Mohamed, M.A.S., Alsadun, I.S.R. (2023), The influence of information and communication technology (ICT) on stakeholders' involvement and smart urban sustainability, Environmental Advances, 13. https://doi.org/10.1016/j.envadv.2023.100431.
Ahl, A., Goto, M., Yarime, M., Tanaka, K., Sagawa, D. (2022). Challenges and opportunities of blockchain energy applications: Interrelatedness among technological, economic, social, environmental, and institutional dimensions, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 166 (2022) 112623. https://doi.org/10.1016/j.rser.2022.112623.
Alam, A., Ali Shah, S.Z. (2013). The role of press freedom in economic development: a global perspective. J. Media Econ. 26, 4–20. https://doi.org/10.1080/08997764.2012.755986.
Ali, R., Ishaq, R., Bakhsh, K., Yasin, M.A. (2022). Do agriculture technologies influence carbon emissions in Pakistan? Evidence based on ARDL technique. Environ. Sci. Pollut. Res. 29, 43361–43370. https://doi.org/10.1007/s11356-021-18264-x.
Amin, A., Shabbir, M.S., Song, H., Farrukh, M.U., Iqbal, S., Abbass, K. (2023), A step towards environmental mitigation: Do green technological innovation and institutional quality make a difference?, Technological Forecasting and Social Change. 190, 122413. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2023.122413.
Azam, M., Hunjra, A.I., Bouri, E., Tan, Y., Al-Faryan, M.A.S. (2021). Impact of institutional quality on sustainable development: evidence from developing countries. J. Environ. Manag. 298, 113465. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2021.113465
Balsmeier, B., Woerter, M. (2019). Is this time different? How digitalization influences job creation and destruction. Res. Pol. 48, 103765. https://doi.org/10.1016/j.respol.2019.03.010.
Del Río Castro, G., Gonz´alez Fern´andez, M.C., Uruburu Colsa, ´A. (2021). Unleashing the convergence amid digitalization and sustainability towards pursuing the Sustainable Development Goals (SDGs): a holistic review. J. Clean. Prod. 280, 122204. DOI:10.1016/j.jclepro.2020.122204
Dur´an-Romero, G., L´opez, A.M., Beliaeva, T., Ferasso, M., Garonne, C., Jones, P. (2020). Bridging the gap between circular economy and climate change mitigation policies through eco-innovations and Quintuple Helix Model. Technol. Forecast. Soc. 160, 120246. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2020.120246.
ElMassah, S., Mohieldin, M. (2020). Digital transformation and localizing the sustainable development goals (SDGs). Ecol. Econ. 169, 106490. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2019.106490.
Esses, D., Csete, M.S., N´emeth, B. (2021). Sustainability and digital transformation in the visegrad group of central european countries. Sustainability. 13(11), 5833; https://doi. rg/10.3390/su13115833.
Goralski, M.A., Tan, T.K. (2020). Artificial intelligence and sustainable development. Int. J. Manag. Educ. 18. https://doi.org/10.1016/j.ijme.2019.100330
Gouvea, R., Kapelianis, D., Kassicieh, S.(2018). Assessing the nexus of sustainability and information & communications technology. Technol. Forecast. Soc. 130, 39–44. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2017.07.023.
Hair, J.F., Risher, J.J., Sarstedt, M. and Ringle, C.M. (2019), When to use and how to report the results of PLS-SEM, European Business Review,. 31(1), 2-24. https://doi.org/10.1108/EBR-11-2018-0203
Jacobsson, S., Lauber, V. (2006). The politics and policy of energy system transformation—explaining the German diffusion of renewable energy technology. Energy Pol. 34, 256–276. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2004.08.029.
Jiang, Z., Zhang, X., Zhao, Y., Li, C., Wang, Z. (2023), The impact of urban digital transformation on resource sustainability: Evidence from a quasi-natural experiment in China, Resources Policy, 85, Part A, https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2023.103784.
Kelling, N.K., Sauer, P.C., Gold, S., Seuring, S. (2021). The role of institutional uncertainty for social sustainability of companies and supply chains. J. Bus. Ethics 173, 813–833. https://doi.org/10.1007/s10551-020-04423-6
Khoa, B.T. (2022). Dataset for the electronic customer relationship management based on S-O-R model in electronic commerce, Data in brief, 42, 108039. https://doi.org/10.1016/j.dib.2022.108039
Lau, L.S., Choong, C.K., Eng, Y.K. (2014). Investigation of the environmental Kuznets curve for carbon emissions in Malaysia: DO foreign direct investment and trade matter? Energy Pol. 68, 490–497. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2014.01.002.
Lu, T., Xiao, X., Yu, H., Ren, D. (2023), The integration of technological advancements in fossil fuels towards environmental sustainability: Insights from big data analytics, Resources Policy, 86, Part A, https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2023.104196.
OECD. (2009). Sustainable manufacturing and eco-innovation: towards a green economy. Policy, Br 1–8.
Ogiemwonyi, O. (2022). Factors influencing generation Y green behaviour on green products in Nigeria: An application of theory of planned behaviour, Environmental and Sustainability Indicators, 13 (2022) 100164. https://doi.org/10.1016/j.indic.2021.100164.
Pol`ese, M., Stren, R.E., Stren, R. (Eds.). (2000). The Social Sustainability of Cities: Diversity and the Management of Change. University of Toronto press.
Raihan, A., Muhtasim, D.A., Farhana, S., Pavel, M.A. Faruk, F.O., Rahman, M., Mahmood, A. (2022). Nexus between carbon emissions, economic growth, renewable energy use, urbanization, industrialization, technological innovation, and forest area towards achieving environmental sustainability in Bangladesh, Energy and Climate Change, 3, 100080. https://doi.org/10.1016/j.egycc.2022.100080
Riti, J.S., Shu, Y., Kamah, M., 2021. Institutional quality and environmental sustainability: the role of freedom of press in most freedom of press countries. Environ. Impact Assess. Rev. 91, 106656. https://doi.org/10.1016/j.eiar.2021.106656.
Sarstedt, M., Ringle, C.M, Hair, J.F. (2021). Partial least squares structural equation modeling. In: Handbook of market research. Cham: Springer International Publishing; DOI: 10.1007/978-3-319-57413-4_15.
Sert-Ozen, A., Kalaycioglu, O. (2022). The Effect of Occupational Moral Injury on Career Abandonment Intention Among Physicians in the Context of the COVID-19 Pandemic, Safety and health at work, 14(1), 78–84. https://doi.org/10.1016/j.shaw.2022.12.002,
Smith, M.E., Lobo, J. (2019). Cities through the ages: one thing or many? Front. Digit. Humanit. 6.
Sugandha., Freestone, R., Favaro, P. (2022). The social sustainability of smart cities: A conceptual framework, City, Culture and Society, 29, 100460. https://doi.org/10.1016/j.ccs.2022.100460
Ullah, A., Dogan, M., Topcu, B.A., Saadaoui, H. (2023). Modeling the impacts of technological innovation and financial development on environmental sustainability: New evidence from the world's top 14 financially developed countries. Energy Strategy Reviews, 50, https://doi.org/10.1016/j.esr.2023.101229.
Wang, D., Zhou, T., Wang, M. (2021). Information and communication technology (ICT), digital divide and urbanization: evidence from Chinese cities. Technol. Soc. 64, 101516. https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2020.101516.
Wu, W. (2017). Institutional quality and air pollution: international evidence. Int. J. Bus. Econ. 16, 49–74.
Wu, Y., Tham, J. (2023). The impact of environmental regulation, Environment, Social and Government Performance, and technological innovation on enterprise resilience under a green recovery, Helion, 9(10), https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e20278.
[1] - Lau et al
[2] - Alam and Ali Shah
[3] - Adom et al
[4] - Wu and tham
[5] - lu et al
[6] - ullah et al
[7] - agboola et al
[8] - jiang et al
[9] -amin et al
[10] - second-generation panel techniques
[11] - Raihan et al
[12] - Abid et al
[13] -Ahl etal
[14] -Sugandha et al
[15] - confirmatory factor analysis (CFA)
[16] -Factor Loadings
[17] Cronbach Alpha
[18] Composite Reliability
[19] Convergent validity
[20] Discriminant Validity
[21] Fornell and Larker
[22] Stone-Geisser test
