جستاری در شبهه شناسی عصمت پیامبراسلام(ص) و نقد آن
الموضوعات :عبدالوحید وفائی 1 , فرشته دارابی 2
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
2 - دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
الکلمات المفتاحية: قرآن کریم, پیامبراسلام(ص), عصمت, شبهه شناسی. ,
ملخص المقالة :
بحث عصمت پیامبر(ص) ریشه در آیات قرآن دارد و از همان ابتدای بعثت مخالفین و معاندین در پی مخدوش کردن ساحت مقدس رسول(ص) بودند؛ به همین جهت ذیل آیات شریفه شبهاتی را مطرح می‌کردند تا بوسیله آیات قرآن کریم بحث عدم عصمت رسول را مستند‌سازی کنند تا در نتیجه ریشه الهی و دینی برای صحت و اثبات مسئله خویش بیابند. در کنار این مسئله برداشت ناصحیح و تفسیرهای به رأی ذیل برخی آیات سبب اختلاف و مناقشه میان علمای مسلمان در این زمینه شده است. به همین جهت پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌ای شبهات عصمت پیامبر(ص) حول آیات قرآن کریم از منابع مختلف استخراج کرده و سپس با روش تحلیل محتوا به دسته‌بندی این شبهات به مصادیق عام و خاص پرداخته است. شبهات عام عبارتند از گناهان گذشته، آینده و طلب استغفار ایشان و در مصادیق خاص به موضوعاتی درباره دریافت و ابلاغ وحی همچون افسانه غرانیق، و حوزه عمل به وحی به اجرای احکام، مسائل خانوادگی، اخلاقی و مسائل احکام سیاسی تقسیم کرده و بر اساس آیات، روایات و نظرات مفسران و اندیشمندان به نقد و بررسی این شبهات پرداخته است.
قرآن کریم، مترجم: محمد مهدی فولادوند.
ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414ق) لسان العرب، بیروت: دار صادر، اول.
آلوسى سيد محمود، (1415ق) روح المعانى فى تفسير القرآن العظيم، بیروت: دار الکتب العلمیه، اول.
بحرانى، هاشم بن سليمان، (1416) البرهان فى تفسير القرآن، تهران: بنياد بعثت، اول.
جوادی آملی، عبدالله، (1396) وحی و نبوت، تهران: الاسراء، اول.
راغب اصفهانى، حسين بن محمد، (1412) مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم، اول.
زمخشرى محمود، (1407) الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، بیروت: دار الكتاب العربي، سوم.
سیوطی، جلال الدین، (1404ق) الدر المنثور فى تفسير المأثور. قم: كتابخانه آيت الله مرعشى نجفى.
شهید ثانی، محمد بن نعمان، (1422) المصنفات، قم: مکتب الاعلام الاسلامی حوزه العلیمه قم.
طباطبائی، محمدحسین، (1374) المیزان فی تفسیرالقرآن. مترجم:محمدباقرموسوی همدانی. قم: دفترانتشارات اسلامی جامعه ی مدرسین حوزه علمیه قم. چاپ پنجم.
طبرسی، فضل بن حسن، 1360مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مترجم: گروه مترجمان، تهران: انتشارات فراهانی، چاپ اول.
طبرى ابو جعفر محمد بن جرير، (1412) جامع البيان فى تفسير القرآن، بیروت: دار المعرفه، اول.
طریحی، فخر الدین، (1375) مجمع البحرين، تهران: مکتبة المرتضوية، سوم
طوسى، محمد بن حسن، (بی‌تا) التبيان فى تفسير القرآن، بیروت: دار احياء التراث العربى، اول.
------------------- (1414ق) رسائل العشر، قم: موسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، اول.
عروسى حويزى عبد على بن جمعه، (1415ق) تفسير نور الثقلين، قم: انتشارات اسماعيليان، چهارم.
علمالهدى، على بن الحسين، (1377) تنزيه الانبياء: پژوهشى قرآنى درباره عصمت پيامبران و امامان عليهم السلام، مترجم: امیر سلمانى رحيمى، مشهد: آستان قدس رضوى، اول.
فاضل مقداد، جمال الدین مقداد بن عبدالله، (1405ق) ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، مکتبه آیت الله مرعشی.
فخر رازى، محمد بن عمر، (1420ق) مفاتيح الغيب، بیروت: دار احياء التراث العربي، سوم.
-------------------- (1409) عصمه الانبیاء، بیروت: دارالکتاب العلیمه، دوم.
فراستخواه، مقصود، دین و جامعه، شرکت سهامی انتشار، 1377، اول.
فراهیدی، خلیل بن احمد، (1409ق) کتاب العین، قم: مؤسسة دار الهجرة، دوم.
قرطبى، محمد بن احمد، (1364) الجامع لأحكام القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو، اول.
قمى مشهدى محمد بن محمدرضا، (1368) تفسير كنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى، اول.
قمى، على بن ابراهيم، (1363) تفسير القمي، قم: دارالکتاب، سوم.
ماوردى، على بن محمد، (بی‌تا) النكت و العيون، بیروت: دار الكتب العلمية، اول
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى، (1403) بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار احياء التراث العربي، دوم
مصباح یزدی، محمد تقی، (1379) راهنما شناسی، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
--------------------، (1379) دلایل عصمت انبیاء، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
معرفت، محمد هادی، (1389) تنزیة الأنبیاء، تهران: مبین اندیشه، اول.
مکارم شیرازی، ناصر، (1374) تفسير نمونه. تهران: دار الكتب الإسلامية، چاپ اول.
نسفى، عبد الله بن احمد، (1416) مدارك التنزيل و حقايق التاويل، بیروت: دار النفائس، اول.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 278 ـ 241
جستاری در شبهه شناسی عصمت پیامبراسلام(ص) و نقد آن
عبدالوحید وفائی 1
فرشته دارابی 2
چکيده
بحث عصمت پیامبر(ص) ریشه در آیات قرآن دارد و از همان ابتدای بعثت مخالفین و معاندین در پی مخدوش کردن ساحت مقدس رسول(ص) بودند؛ به همین جهت ذیل آیات شریفه شبهاتی را مطرح می‌کردند تا بوسیله آیات قرآن کریم بحث عدم عصمت رسول را مستند‌سازی کنند تا در نتیجه ریشه الهی و دینی برای صحت و اثبات مسئله خویش بیابند. در کنار این مسئله برداشت ناصحیح و تفسیرهای به رأی ذیل برخی آیات سبب اختلاف و مناقشه میان علمای مسلمان در این زمینه شده است. به همین جهت پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌ای شبهات عصمت پیامبر(ص) حول آیات قرآن کریم از منابع مختلف استخراج کرده و سپس با روش تحلیل محتوا به دسته‌بندی این شبهات به مصادیق عام و خاص پرداخته است. شبهات عام عبارتند از گناهان گذشته، آینده و طلب استغفار ایشان و در مصادیق خاص به موضوعاتی درباره دریافت و ابلاغ وحی همچون افسانه غرانیق، و حوزه عمل به وحی به اجرای احکام، مسائل خانوادگی، اخلاقی و مسائل احکام سیاسی تقسیم کرده و بر اساس آیات، روایات و نظرات مفسران و اندیشمندان به نقد و بررسی این شبهات پرداخته است.
واژگان کلیدی
قرآن کریم، پیامبراسلام(ص)، عصمت، شبهه شناسی.
[1] . استادیار گروه معارف اسلامی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: vvafaei@hotmail.com
[2] . استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: fereshteh_darabi81@yahoo.com
تاریخ دریافت: 11/9/1401 پذیرش نهایی: 14/12/1401
