مناظرات امام رضا (ع) پس از استقرار در ایران با پیروان ادیان و مذاهب در جهت گسترش تشیع
الموضوعات :
محمد کرمی نیا
1
(دانشگاه کاشان)
رضا اُجاق
2
(دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی)
الکلمات المفتاحية: امام رضا (ع), شیعه, تشیع, مناظرات. ,
ملخص المقالة :
تشیع مولود طبیعی اسلام و نمایانگر اندیشه اسلام ناب است. هسته اولیه شیعیان از اصحاب بزرگ و برجسته پیامبر اسلام بودند که با رهنمودهای آن حضرت بر لزوم رهبری علی بن ابیطالب(ع) بعد از پیامبر(ص) باور داشتند پس از درگذشت پیامبر گرامی اسلامی و تشکیل سقیفه و وضعی که در انتخاب خلیفه پیش آمد، تشیع از نظر تاریخی مسیر دیگری را پیش گرفت و شیعیان علی¬رغم اینکه در اقلیت بودند، بر پیشوای علی(ع) پای فشردند و در کنار اهل بیت(ع) ماندند و با تحمل تمام دشواری¬ها و مشکلات از عقیده خود دست بر نداشتند. بعد از این دوره نیز شیعه با وجود این که از هر لحاظ در فشار و سختی قرار داشت. با رهبری ائمه (ع) به رشد خود ادامه داد و در نقاط مختلف دنیای اسلام گسترش پیدا کرد. در دوره امام رضا(ع) با توجه به این¬که آن امام همام بعد از یک دوره سخت و خفقان در زمان پدرش، آزادی نسبی پیدا کرده بود؛ توانست مکتب اهل بیت(ع) را سر و سامان بخشد. با ورود حضرت رضا(ع) به ایران، جغرافیای تشیع تغییر کرد و ایران به یکی از مراکز معارف شیعی تبدیل شد. امام(ع) با حضور خود معارف را گسترش داد و مذهب تشیع به عنوان یکی از مهم ترین مذاهب اسلامی به تثبیت رسید. هجرت آن حضرت به ایران یکی از عوامل موثر در تعمیق و گسترش مکتب اهل بیت(ع) بوده است و فعالیت ها و اقدامات آن حضرت در ایران با توجه به موقعیت موجودِ آن روزگار، چشم¬گیر و قابل توجه است که مهم¬ترین فعالیت¬های حضرت در زمینه تعمیق و گسترش تشیع عبارتند از: 1) برگزاری جلسات مناظره. 2) تربیت شاگردان. 3) مقابله با فرقه¬ها و جریانات انحرافی و حضور آن حضرت در جایگاه سیاسی. 4) گسترش فرهنگ اهل بیت(ع) و تعمیق باور های شیعی. که در بخش های جداگانه در این پژوهش به این مناظرات و فعالیت های حضرت و تأثیر آن ها در تعمیق و گسترش تشیع پرداخته خواهد شد.
قرآن کریم
ابن اثیر جزری،(1367) النهایه فی غریب الحدیث، قم : موسسه مطبوعاتی اسمائیلیان.
ابن حجر، (1997م) الصوائق المحرقه، محقق : عبدالرحمن بن عبدالله الترکی و کامل محمد الخرات ، بیروت : موسسه الرساله.
ابن ندیم،(1398) الفهرست، بیروت : دارالمعرفة،
ابوزهره، محمد، (1384) تاریخ المذاهب اسلامیه، ترجمه : علیرضا ایمانی، قم : مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
امین، سید محسن،(1403) اعیان الشیعه، بیروت : دارالتعارف.
بروکلمان، کارل، (1426ق) تاریخ الادب العربی، ترجمه عربی : عبدالحلیم التجار، قم : دارالکتب الاسلامی.
حسینی مراکشی، ادریس، (1370) راه دشوار از مذهب به مذهب، ترجمه : مالک محمودی، قم: دارالقرآن کریم.
حکیم، سید منذر، (1385) پیشوایان هدایت، قم : مجمع جهانی اهل بیت.
ربانی، محمد رضا، (1388) جلوات ربانی، قم : انتشارات آیت اشراق.
سیوطی، جلال الدین،(1404ق) الدر المنثور، قم : کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
شیخ طوسی، محمد بن حسن، (1411ق) الغیبة للحجه، قم : دارالمعارف الاسلامی.
صدر، سید محمد باقر، (بی‌تا) تشیع یا اسلام راستین، ترجمه : علی اکبر مهدی پور، تهران : انتشارات روزبه.
صدوق، (1378) عیون اخبار الرضا، تهران : نشر جهان.
طباطبایی، محمد حسین، (1386) شیعه در اسلام، قم : بوستان کتاب (دفتر تبلیغات).
طباطبایی، محمد حسین، (بی تا) ظهور شیعه، تهران : نشر شریعت.
طبرسی، احمد بن علی،(1403ق) الاحتجاج، مشهد : نشر مرتضی.
طبری آملی، عماد الدین بن أبی القاسم، (1383) بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، نجف : المکتبة الحیدریة.
طبری، محمد بن جریر،(1387) تاریح الطبری، تحقیق : محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالتراث.
طبری، محمد بن جریر، (1413ق) دلائل الائمه، قم : بعثت.
فیاض، عبدالله، (1985) تاریخ الامامیه و اسلافهم من الشیعه، بیروت : موسسه الاعلمی للمطبوعات.
القرشی، باقر شریف، (1882م) پژوهشی دقیق در زندگانی امام رضا(ع)، ترجمه سید محمد صالحی، تهران : دارالکتب الاسلامیه.
کاشف الغطاء، محمد حسین،(1385) اصل الشیعه و اصولها، ترجمه علیرضا خسروانی، بیروت : موسسه الاعلمی للمطبوعات.
کلینی، محمد بن یعقوب،(1407ق) الکافی، تهران : دارالکتب الاسلامیه.
گروه تاریخ پژوهان حوزه و دانشگاه، (1389) تاریخ تشیع، قم : نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
مجلسی، محمد باقر، (1403ق) بحارالانوار، بیروت : دارالاحیاء التراث العربی.
محمد بن اسحاق ابن ابوالفرج الندیم،(1398) الفهرست، بیروت : دارالمعرفة.
مرتضوی، سید محمد، (1375) نهضت کلامی در عصر امام رضا(ع)، مشهد : آستان قدس رضوی.
مفيد، محمد بن محمد،(1413) الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، مصحح : مؤسسة آل البيت(ع)، قم : کنگره شیخ مفید.
مکارم شیرازی، ناصر، (1388) مناظرات تاریخی امام رضا(ع) با پیروان مذاهب و مکاتب دیگر، مشهد : آستان قدس رضوی.
نوبختی، حسن بن موسی،(1355) فرق الشیعه، مصحح : علامه سید محمد صادق آل بحرالعلوم، نجف : نشر حیدریه.
یولیوس ولهاوزن، (1375) تاریخ سیاسی صدر اسلام و شیعه و خوارج، ترجمه : محمود رضا افتخار زاده، قم : دفتر نشر معارف اسلامی.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 160 ـ 129
مناظرات امام رضا (ع) پس از استقرار در ایران
با پیروان ادیان و مذاهب در جهت گسترش تشیع
محمد کرمی نیا 1
رضا اُجاق 2
چکيده
تشیع مولود طبیعی اسلام و نمایانگر اندیشه اسلام ناب است. هسته اولیه شیعیان از اصحاب بزرگ و برجسته پیامبر اسلام بودند که با رهنمودهای آن حضرت بر لزوم رهبری علی بن ابیطالب(ع) بعد از پیامبر(ص) باور داشتند پس از درگذشت پیامبر گرامی اسلامی و تشکیل سقیفه و وضعی که در انتخاب خلیفه پیش آمد، تشیع از نظر تاریخی مسیر دیگری را پیش گرفت و شیعیان علیرغم اینکه در اقلیت بودند، بر پیشوای علی(ع) پای فشردند و در کنار اهل بیت(ع) ماندند و با تحمل تمام دشواریها و مشکلات از عقیده خود دست بر نداشتند. بعد از این دوره نیز شیعه با وجود این که از هر لحاظ در فشار و سختی قرار داشت. با رهبری ائمه (ع) به رشد خود ادامه داد و در نقاط مختلف دنیای اسلام گسترش پیدا کرد. در دوره امام رضا(ع) با توجه به اینکه آن امام همام بعد از یک دوره سخت و خفقان در زمان پدرش، آزادی نسبی پیدا کرده بود؛ توانست مکتب اهل بیت(ع) را سر و سامان بخشد. با ورود حضرت رضا(ع) به ایران، جغرافیای تشیع تغییر کرد و ایران به یکی از مراکز معارف شیعی تبدیل شد. امام(ع) با حضور خود معارف را گسترش داد و مذهب تشیع به عنوان یکی از مهم ترین مذاهب اسلامی به تثبیت رسید. هجرت آن حضرت به ایران یکی از عوامل موثر در تعمیق و گسترش مکتب اهل بیت(ع) بوده است و فعالیت ها و اقدامات آن حضرت در ایران با توجه به موقعیت موجودِ آن روزگار، چشمگیر و قابل توجه است که مهمترین فعالیتهای حضرت در زمینه تعمیق و گسترش تشیع عبارتند از: 1) برگزاری جلسات مناظره. 2) تربیت شاگردان. 3) مقابله با فرقهها و جریانات انحرافی و حضور آن حضرت در جایگاه سیاسی. 4) گسترش فرهنگ اهل بیت(ع) و تعمیق باور های شیعی. که در بخش های جداگانه در این پژوهش به این مناظرات و فعالیت های حضرت و تأثیر آن ها در تعمیق و گسترش تشیع پرداخته خواهد شد.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی دکتری کلام امامیه، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران.
Email: karaminia.mohammad@yahoo.com
[2] . محقق و پژوهشگر حوزوی سطح دو و دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران. (نویسنده مسئول) Email: reza.ojagh66@gmail.com
تاریخ دریافت: 26/9/1401 پذیرش نهایی: 27/12/1401
