بررسی و تحلیل حرکت اشتدادی و تضعفی از منظر حکمت صدرایی
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیه
هادی ایزانلو
1
*
,
محمدمهدی کمالی
2
,
حسن خسروی
3
1 - دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 - استادیار بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، ایران
3 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، حوزۀ علمیۀ خراسان، مشهد، ایران
کلید واژه: حرکت, اشتداد, تضعف, ملاصدرا, علامه طباطبایی,
چکیده مقاله :
یکی از مباحث مهم در فلسفة اسلامی، حرکت در جوهر است. حرکت جوهری بعنوان یکی از ابتکارات مهم ملاصدرا، عبارتست از سیلان وجود، یعنی ذات شیء، آن‌به‌آن و لحظه‌بلحظه در حال نو شدن و تغییر و تحول است. ازجمله مسائل مطرح در بحث حرکت جوهری، اشتداد و تضعف در حرکت است. یکی از وجوه اختلاف در این بحث، اشتدادی بودن یا تضعفی بودن حرکت است که بیشتر درباب حرکات أینی و وضعی مطرح شده است. مسئلة مورد بحث در پژوهش حاضر اینست که آیا حرکات مطلقاً اشتدادیند و همة موجودات در حال تکاملند، یا اینکه حرکت تضعفی و انتکاسی نیز وجود دارد؟ اهمیت این بحث از آن جهت است که بسیاری از مشکلات فلسفی، مانند اتحاد عاقل و معقول، جسمانیة‌الحدوث و روحانیة البقاء بودن نفس و معاد جسمانی، با حرکت جوهری اشتدادی قابل حل است. نتیجة بدست آمده از این پژوهش آنست که حرکت را چه خروج از قوه به فعل تفسیر کنیم و چه خروج از خفاء به ظهور، حرکت، مطلقاً اشتدادی است.
One of the important discussions in Islamic philosophy focuses on motion in substance. Trans-substantial motion, as one of Mullā Ṣadrā’s significant innovations, refers to the flow of existence, meaning that the essence of a thing is constantly in renewal, change, and transformation at each moment. Among the issues raised in the discussion of trans-substantial motion are intensification and weakening in motion. One point of disagreement in this discussion is whether motion is intensifying or weakening, which has been mostly discussed in relation to instantaneous and positional motions. The question discussed in the present research is whether motions are absolutely intensifying, and all beings are evolving, or whether weakening and regressive motion also exists. The importance of this discussion lies in the fact that many philosophical problems, such as the union of the intellect and the intelligible, the corporeal origination and spiritual persistence of the soul, and bodily resurrection, can be resolved based on the intensifying substantial motion. The authors conclude that, whether we interpret motion as exiting from potentiality to actuality or as exiting from concealment to manifestation, motion is absolutely in a process of intensification.
ابن‌سینا (1405ق) الشفاء، الطبیعیات، قم: کتابخانه آيت‌الله مرعشی نجفی.
بهمنیار بن مرزبان (1349) التحصیل، تهران: دانشگاه تهران.
پاپکین، ریچارد؛ استرول، آوروم (1389) کلیات فلسفه، ترجمة جلال¬الدین مجتبوی، تهران: حکمت.
جوادی آملی، عبدالله (1394) رحیق مختوم، بخش سوم از جلد سوم، قم: اسراء.
حسن‌زاده آملی، حسن (1379) گشتی در حرکت، تهران: رجاء.
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین‌بن محمد (1404ق) المفردات، قم: نشر الکتاب.
سبزواری، ملاهادی (1369) شرح المنظومة، تحقیق و تعلیق حسن حسن¬زاده آملی، تهران: نشر ناب.
سجادی، جعفر (1375) فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، تهران: اميرکبير.
شیروانی، علی (1377) شرح مصطلحات فلسفی بدایة الحکمة و نهایة الحکمة، قم: دفتر تبليغات اسلامی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1387) رساله خلق جديد پايان‌ناپذير، در مجموعه رسائل، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1416ق) نهایة الحکمة، قم: مؤسسة نشر اسلامي.
طریحی، فخرالدین (1375) مجمع البحرین، تهران: ناصر خسرو.
عبودیت، عبدالرسول (1388) درآمدی بر نظام حکمت صدرایی، تهران: سمت.
عبودیت، عبدالرسول (1390) فلسفه مقدماتی، قم: مؤسسة امام خمینی(ره).
فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1405ق) العین، قم: دار الهجرة.
کاپلستون، فردریک (1380) تاریخ فلسفه، ج1، ترجمۀ جلال‌الدین مجتبوی، تهران: سروش.
لاهیجی، محمدجعفر (1386) شرح المشاعر ملاصدرا، قم: بوستان کتاب.
مصباح یزدی، محمدتقی (1366) آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبليغات اسلامی.
مطهری، مرتضی (1376) مجموعه آثار، تهران: صدرا.
معلمی، حسن (1394) حکمت صدرایی (شرح و تعلیقه بر الشواهد الربوبیة)، قم: حکمت اسلامی.
ملاصدرا (1378) رسالة فی الحدوث، تصحیح و تحقیق حسین موسویان، تهران: بنياد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1380) الحکمة المتعالیة في الأسفار الأربعة، ج7، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383الف) الحکمة المتعالیة في الأسفار الأربعة، ج3، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383ب) الحکمة المتعالیة في الأسفار الأربعة، ج4، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1386) مفاتیح الغیب، تصحیح و تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
