مدل ارزیابی سلامت محیط بر مبنای امیکسهای پزشکی فرادقیق
الموضوعات :
1 - استادیار گروه معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
2 - استادیار گروه معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
الکلمات المفتاحية: کیفیت زندگی, سلامت, طب متعالیه, پزشکی ژرف, پزشکی فرادقیق, امیکس, ارزیابی سلامت.,
ملخص المقالة :
کیفیت زندگی با جنبههای سلامت «انسان» و «محیط» عجین شدهاست؛ اما مطالعات در دو حوزه علوم پزشکی و علوم محیطی نشان میدهد که هر یک از این دو حوزه، به جنبهای از سلامت اشاره میکند و کمتر نگاه بینرشتهای شکل گرفتهاست. گرچه در دهههای گذشته نظریهپردازان معمار و شهرساز سعی کردهاند ویژگیهایی برای سلامت محیط بر شمارند؛ اما تاکنون چهارچوبی جامع که بتواند مدلی جهت ارزیابی سلامت محیط پیشنهاد دهد، ارائه نشدهاست. متعاقب یک چهارچوب ارزیابی یکپارچه، پژوهش فعلی با استفاده از روش تحقیق ترکیبی و با هدف ادغام و هماهنگسازی مدلهای ارزیابی موجود در زمینههای پزشکی و محیطی انجام میشود. این تلاش بهدنبال توسعه یک چهارچوب بینرشتهای نوآورانه برای ارزیابی موثر سلامت کاربر در محیط است. برای دستیابی به اهداف پژوهش، این مطالعه به بررسی کامل ابعاد و مؤلفههای سلامت در علوم محیطی و پزشکی میپردازد. این مطالعه با ادغام نظریههای محیطی مرتبط و مدل ارزیابی کیفیت فضایی، در کنار نظریهها و مدلهای اخیر علوم پزشکی، یک «مدل ارزیابی سلامت محیط» مبتنی بر چهار ماتریس را پیشنهاد میکند. این مدل بینرشتهای ابعاد جدیدی از سلامت محیط را دربرمیگیرد و به طراحان و کاربران محیطزیست در ارزیابی جنبههای سلامت محیط اطراف خود کمک میکند، بنابراین ایجاد، بهبود و پیشرفت محیطهای سالم برای غنیسازی کیفیت زندگی را تقویت میکند. علاوه بر این، ترکیب شاخصهای کمی سلامت ضروری مانند مقادیر عصبی، غدد درونریز و سیستم ایمنی، فرصتهایی را برای تحقیقات آینده برای توسعه یک «ابزار جامع اندازهگیری سلامت محیط» باز میکند که معیارهای ارزیابی حیاتی را برای تجزیه و تحلیل ویژگیهای سلامت محیطهای اطراف ارائه میکند.
ابن سینا (1404 ق) الشفا (المنطق)، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی.
ابن سینا (1426 ق) القانون فی الطب، بیروت، دار احیا التراث العربی.
احمدی زاده، محمد و اعظم قاسمی و حامد آرضایی (1398) سلامت و بیماری از منظر حکمت متعالیه.
خردنامه صدرا، 25(2 (پیاپی 98))، صص 89-100.
اشتک، لیندا و اگنس ون دن برگ و جودی دگروت (1395) مفاهیم پایه در روانشناسی محیطی، ترجمه سپیده برزگر، آناهیتا شهپری، فکر نو.
بخشی، مینا (1395) شناخت و تحلیل فضای شهری، ص 43، ، آذرخش.
تابعی، سید ضیاء الدین (1399) Transcendental Medicine.
ارائه پاورپوینت.
تابعی، سید ضیاء الدین؛ نبی پور، ایرج (1399) طب متعالیه و پارادایم پزشکی ژرف، دوماهنامه طب جنوب، دانشکده زیست پزشکی خلیج فارس، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر.
23(1)، صص 70 -86، فروردین و اردیبهشت.
تابعی، ضیاء الدین (1400) نگاهی آینده پژوهانه به تحول و تعالی دانش سلامت.
.
ارائه پاورپوینت.
توپال، اریک؛ کولیس، پیتر (1395) پزشکی فرادقیق آینده، تألیف و ترجمه ایرج نبیپور، بوشهر، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر، تابستان.
جالینوس (1988م) الصناعه الصغیره، ترجمه حنین بن اسحاق، قاهره، الهیئه المصریه الهمه للکتاب.
حبی، م.
(1383) سلامت روانی در چشم اندازی گسترده تر.
حوزه و دانشگاه.
پاییز 41، ص 109.
دانشمند، سارا و مهران علی الحسابی (1387) ارزيابي ظرفيت همجواري قلمروهاي فضايي در واحد مسکوني، نشريه بينالمللي علوم مهندسي.
شماره 6.
----------------------------- (1395) چارچوبی جهت اولویت بندی فضا به منظور بهبود شرایط احساسی.
معماری و شهرسازی آرمان شهر.
17، صص 199-213.
دانشمند، سارا و کاوه فتاحی (1402) چهارچوب فرآیند ادراکی متعالیه به منظور ادراک کیفیت زیبایی شناسی فضا (برهمگذاری دیدگاه علوم جدید و دیدگاه حکمت متعالیه)، مطالعات شهر ایرانی- اسلامی.
شماره 50، زمستان.
دانشمند، سارا و کاوه فتاحی و سیده مهتاب سیدی و مریم شاهین اسماعیل سلطانی و پردیس محمدی فرید (1399) محرکهای محیطی در تکنیکهای تشخیص حالت چهره.
دهمین کنگره سراسری فناوریهای نوین در حوزه توسعه پایدار ایران.
دانشمند، سارا و کاوه فتاحی و زهرا شیرزادیان و رویا نعامی پوران (1399) شناخت ترجیحات بصری و چارچوب ارزیابی کیفیت بصری منظر مبتنی بر تکنولوژی ردیابی چشم.
دهمین کنگره سراسری فناوریهای نوین در حوزه توسعه پایدار ایران.
دانشمند، سارا و کاوه فتاحی و فرشاد عسکری (1399) بازشناسی سلامت روان: مداخلات مبتنی بر سنسورهای عصبی و زیستی.
دهمین کنگره سراسری فناوریهای نوین در حوزه توسعه پایدار ایران.
دانشمند، سارا و کاوه فتاحی و فرشاد عسکری و سیده مهتاب سیدی و مریم شاهین اسماعیل سلطانی (1399) مداخلات روانشناسی مبتنی بر تکنولوژی: معرفی روشها و ابزارهای سنجش اثرات احساسی محیط و واکنشهای احساسی کاربر.
کنفرانس ملی پژوهش در روانشناسی.
رازی، محمد بن زکریا (1388) المدخل الی صناعه الطب (ایساغوجی)، تهران، دانشگاه علوم پزشکی ایران.
سلامت و بهداشت دوازدهم، دوره دوم متوسطه- نظری.
سیدی، سیده مهتاب (1400) استفاده مجدد تطبیقی از عمارت نعیمی اکبر رشت با تأکید بر نظریه محیطی ترمیمی.
پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز.
شاهین اسماعیل سلطانی، مریم (1400) طراحی مرکز مشاوره روانشناسی دانشگاه شیراز با تأکید بر نظریه محیطهای ترمیمی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز.
عباسی، محمود و همکاران (1391) تعریف مفهومی و عملیاتیسازی سلامت معنوی، یک مطالعه روششناختی، فصلنامه اخلاق پزشکی، سال ششم، شماره بیستم، صص ۴۴-۱۱.
عسکری، فرشاد (1401) طراحی احیایی منظر شهری محله دراک شیراز با رویکرد مطالعات علوم اعصاب شهری.
پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز.
عقیلینژاد، ماشااله و مسعود مصطفایی (1379) طب کار و بیماریهای شغلی، ارجمند.
فارابی (1405 ق) فصول منتزعه، تصحیح فوزی نجار، تهران، مکتبه الزهرا.
فخر، محمد بن عمر (1397) شرح مشکلات کتاب القانون، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
فخر، محمد بن عمر (1411ق) المباحث المشرقیه فی علم الالهیات و الطبیعیات، قم، بیدار.
ملاصدرا (1389) مجموعه رسایل فلسفی، ج 2، تصحیح محمود یوسف ثانی و حامد ناجی اصفهانی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
میلر، جرالدین (1385) تلفیق دین و روانشناسی در درمان؛ مسائل و توصیهها، ترجمه علی رضا شیخ شجاعی و رامین تبرائی، پژوهش و حوزه.
بهار.
25، صص 169-184.
نعامی پوران، رویا (1401) طراحی چند حسی پارک جیبی با رویکرد سالوتوژنیک، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز.
نیک ورز، طیبه و لیلا یزدان پناه (1395) رابطه عوامل اجتماعی با سلامت اجتماعی دانشجویان دانشگاه شهید باهنر کرمان، جامعهشناسی کاربردی.
26 (3)، صص 99-116.
Antonovesky, A. (1979) Health, stress and coping. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
Assem, H. M., Khodeir, L. M., Fathy, F. (2023) Designing for human wellbeing: The integration of neuroarchitecture in design – A systematic review, Ain Shams Engineering Journal. 14(6): 102102.
Berto, R. (2014) The role of nature in coping with psycho-physiological stress: a literature review on restorativeness. Behavioral sciences (Basel, Switzerland), 4(4), 394-409. https://doi.org/10.3390/bs4040394.
Bower, I, Tucker, R, Enticott, P.G. (2019) Impact of built environment design on emotion measured via neurophysiological correlates and subjective indicators: A systematic review, Journal of Environmental Psychology; 66: 101344.
Brinkerhof, J. (1996) A Sense of Place, a Sense of Time. Yale University Press, Paperback; February 21.
Chida, Y., & Hamer, M. (2008) Chronic psychosocial factors and acute physiological responses to laboratory- induced stress in healthy populations: A quantitative review of 30 years of investigations. Psychological Bulletin, 134, 829-885.
Collado, S., Staats, H., Corraliza, J. A., & Hartig, T. (2017) Restorative environments and health. In Handbook of environmental psychology and quality of life research (pp. 127-148). Springer.
Dart, R. (1925) "Australopithecus africanus". humanorigins.si.edu. Smithsonian Institution.
Das, D. (2008) Urban quality of life: A case study of Guwahati. Social Indicators Research; 88(2).
de Vries, Sjerp & Verheij, Robert & Groenewegen, Peter & Spreeuwenberg, Peter. (2003) Natural Environments—Healthy Environments? An Exploratory Analysis of the Relationship between Greenspace and Health. Environment and Planning A. 35. 1717-1731. 10.1068/a35111.
Dovjak, Mateja; Kukec, Andreja (2019), "Health Outcomes Related to Build Environments", Creating Healthy and Sustainable Buildings, Cham: Springer International Publishing, 43–82.
Eisenberger, R., Sucharski, I. L., Yalowitz, S., Kent, R. J., Loomis, R. j., Jones, J. R., et al. (2010).The motive for sensory pleasure: Enjoyment of nature and its representation in painting, music, and literature. Journal of Personality; 78 (2):599- 638.
Engel,GL. (1977) The Need for a New Medical Model: A Challenge for Biomedicine. Science; 196. ETSU (n.d). Dimensions of Wellness.
Frumkin, H. (2001) Beyond toxicity: Human health and the natural environment. American Journal of Preventive Medicine. 20(3), 234-240.
Gary, T. L., Stark, S. A., & La Viest, T. A. (2007) Neighborhood characteristic and mental health among African Americans and whites living in a racially integrated urban community. Health and Place, 13, 569-575.
Gashoot, Moamer. (2023) Healing Environment. 10.13140/RG.2.2.14025.31848. Thesis for PhD.
Gifford, R. (2007) Environmental psychology: Principles and practice (4th Ed.). Colville, WA: Optimal Book. GIM. (2022) 5 Holistic health aspects – Wellness and its importance. Global image magazine. Indian School of Image Management. January 29.
Gomez, R. & Fisher, JW. (2003) Domains of spiritual well - being and development and validation of the Spiritual Well - Being Questionnaire Personality and Individual Differences; 1975-1991: 35.
Gossman, WG., Knoblauch, DK. (2018) Work Related Injuries. [Updated 2017 Nov 27]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; Jan.
GRCC. (n.d).The Six Dimentions of Wellness. https://www.grcc.edu/faculty-staff/human-resources/professionaldevelopment/employee-wellness/seven-dimensions-wellness.
Grigoryan, Grigory A. (2023) The systemic effects of the enriched environment on the conditioned fear reaction, Frontiers in Behavioral Neuroscience, Vol.17, DOI=10.3389/fnbeh.2023.1227575.
Grootjans, S. J. M., Stijnen, M. M. N., Kroese, M. E. A. L., Vermeer, A. J. M., Ruwaard D., and Jansen, M. W. J. (2019) Positive Health beyond boundaries in community care: design of a prospective study on the effects and implementation of an integrated community approach, BMC Public Health; 19:248.
Hartig, T. (2017) Restorative Environments☆. In Reference Module in Neuroscience and Biobehavioral Psychology. Elsevier. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-12-809324-5.05699-6.
Hartig, T. , Korpela, K. , Evans, G.W., & Gärling, T. (1997) A measure of restorative quality in environments, Scandinavian Housing and Planning Research, 14:4, 175-194, DOI: 10.1080/02815739708730435.
Hawks, SR. et al. (1995) Review of spiritual health: definition، role، and intervention strategies in health promotion.
Hebb, D. O. (1949) The Organization of Behavior: A Neuropsychological Theory, McGill University, John Wiley & Sons, Inc., London, Chapman & Hall.
Herzog, T. R., Chen, H. C., & Primeau, J. S. (2002) PERCEPTION OF THE RESTORATIVE POTENTIAL OF NATURAL AND OTHER SETTINGS. Journal of environmental psychology, 22(3), 295-306. https://doi.org/https://doi.org/10.1006/jevp.2002.0235.
Higuera-Trujillo, J.L.; Llinares, C.; Macagno, E. (2021) The Cognitive-Emotional Design and Study of Architectural Space: A Scoping Review of Neuroarchitecture and Its Precursor Approaches. Sensors; 21: 2193.
Hungelman J. et al. (1985) Spiritual well-being in older adults: harmonious interconnectedness. Journal of Religion Health. 24. 147-153.
Jiang, S. (2014) Therapeutic landscapes and healing gardens: A review of Chinese literature in relation to the studies in western countries. Frontiers of Architectural Research 3(2) 141–153.
Kaplan, R., & Kaplan, S. (1989) The Experience of Nature: A Psychological Perspective. Cambridge University Press. https://books.google.co.uk/books?id=7l80AAAAIAAJ.
Kaplan, S. (1995) The restorative benefits of nature: Towards an integrative framework. Journal of environmental psychology; 15: 169- 182.
Karmanov, D., & Hamel, R. (2008) Assessing the restorative potential of contemporary urban environment(s): Beyond the nature versus urban dichotomy. Landscape and urban planning, 86(2), 115-125.
Kellert, S. R., Heerwagen, J.H., & Mador, M. L. (Eds.) (2008) Biophilic Design: the Theory, Science, and Practice of Bringing Buildings to Life. Hoboken, NJ: John Wiley.
Kelley, T. (2008) The ecology of environmental health. Environ Health Insights. 21;2:25-26.
Kjellgren, A., & Buhrkall, H. (2010) A comparison of the restorative effect of a natural environment with that of a simulated natural environment. Journal of environmental Psychology; 30(6): 464-472.
Klaassen, C.D. (2013) Casarett and Doull’s Toxicology, The Basic Science of Poisons, 8th Edition, McGraw-Hill Professional Pub., 15 June.
Kroll, Michele M. (2023) Do You Know the 8 Dimensions of Wellness and What They Say about Your Well-being? An interactive web-based tool to assess your current wellness. University of New Hampshire. May 04.
Lin, Wan-Hsuan; Juan, Yi-Kai (2024) Examining the association between healing environments and work performance, Journal of Building Engineering, Volume 84, https://doi.org/10.1016/j.jobe.2024.108624.
Maas J, Verheij RA, de Vries S, et al. (2009) Morbidity is related to a green living environment. Journal of Epidemiology & Community Health; 63: 967-973.
Marcus, C. C., & Sachs, N. A. (2013) Therapeutic Landscapes: An Evidence-Based Approach to Designing Healing Gardens and Restorative Outdoor Spaces.
Mayer, F. S. Frantz, C. M., Bruehlman- Senecal, E., & D0lliver, K. (2009) Why is nature beneficial? Environment and behavior: 607- 643.
McCrea, R., Marans, R.W., Stimson, R., and Western, J. (2011) Subjective Measurement of Quality of Life Using Primary Data Collection and the Analysis of Survey Data. In R.W. Marans and R. Stimson (eds.), Investigating Quality of Urban Life: Theory, Methods, and Empirical Research, Social Indicators Research Series 45.
Mehrabian, A. & Russell, J.A. (1974) An Approach to Environmental Psychology, Cambridge, MA: MIT Press.
Millward, H., Spinney, J. (2013) Urban–Rural Variation in Satisfaction with Life: Demographic, Health, and Geographic Predictors in Halifax, Canada. Applied Research in Quality of Life; 8, 279-297.
Mitchell, R., & Popham, F. (2008) Effect of exposure to natural environment on health inequalities: an observational population study. Lancet (London, England), 372 (9650), 1655–1660. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(08)61689-X .
Mitchell, R., Popham, F. (2007) Greenspace, urbanity and health: relationships in England Journal of Epidemiology & Community Health; 61: 681-683.
Mittelmark MB, Sagy S, Eriksson M, Bauer GF, Pelikan JM, Lindström B, et al. (2017) The handbook of salutogenesis. 2nd ed. University of Zürich: Springer. Morera-Balaguer, J., Martínez-González, M.C., Río-Medina, S. et al. (2023) The influence of the environment on the patient-centered therapeutic relationship in physical therapy: a qualitative study. Arch Public Health 81, 92. https://doi.org/10.1186/s13690-023-01064-9. MWR. (n.d.). Seven Personal Dimensions of Wellness. Moffitt Wellness Retreat: A guiding light to a better future. http://www.moffittwellnessretreat.com/articles/seven-personal-dimensions-of-wellness.
National Wellness Institute (NWI). (n.d). The Six Dimensions of Wellness. https://nationalwellness.org/resources/six-dimensions-ofwellness/#:~:text=The%20National%20Wellness%20Institute%20promotessense%20of%20wellness%20and%20fulfillment.
Neufert, E., Neufert, P. (2012) Neufert Architect’s Data. John Wiley & Sons, first published.
Ohio State (2018) Wellness Resources. wellness-assessment-resources-2018.pdf.
OSU. (n.d.). Ten Dimensions of Wellness. Student Wellness Center - Office of Student Life. Ohio State University. https://swc.osu.edu/wellness-education-and-resources/ten-dimensions-of-wellness.
Packer, J. (2008) Beyond learning: Exploring visitors’ perceptions of the value and benefits of museums experiences. Curator, 51(1), 33-54.
Pal, A. K., & Kumar, U. C. (2005) Quality of Life (Qol) concept for the evaluation of societal development of rural community in west Bengal, India. Asia-Pacific Journal of Rural Development; 5 (2).
Park, S. H. (2006) Randomized clinical trials elevating therapeutic influences of ornamental indoor plans in hospital rooms on health outcomes of patients recovering from surgery. Dissertation. Kansas State University, Manhattan, Kansas.
Plutchik, R. (1980) Emotion: Theory, research, and experience. Theories of emotion; vol. 1, New York: Academic.
Poortinga, W., Steg, L., Vlek, C., & Vlek, C. (2004) Values, environmental concern, and environmental behavior: A study into household energy use. Environment and Behavior; 3: 70- 93.
Rakhimov, A. (2020) Physical Health Definition and Simple Body Oxygen DIY Test. https://www.normalbreathing.com/physical-health.
Richardson, E., Pearce, J., Mitchell, R. et al. (2010) The association between green space and cause-specific mortality in urban New Zealand: an ecological analysis of green space utility. BMC Public Health 10, 240. https://doi.org/10.1186/1471-2458-10-240.
Rosen, David H., Hoang, Uyen (2017) Patient Centered Medicine: A Human Experience, Oxford University Press, 1st Edition.
Russell, J. A., & Pratt, G. (1980) A Description of the Affective Quality Attributed to Environments. Journal of Personality and Social Psychology; 38: 311-322.
Russell, J.A. (1980) A Circumplex Model of Affect. Journal of Personality and Social Psychology; 39(6): 1161- 1178.
Russell, J.A., Weiss, A. & Mendelsohn, G.A. (1989) Affect Grid: A Single-item Scale of Pleasure and Arousal, Journal of Personality and Social Psychology; 57(3), September, 493-502. Russell, R. D. (1973) "Social Health: An Attempt to Clarify This Dimension of Well-Being." International Journal of Health Education 16:74–82.
RWU. (n.d). Dimensions of Wellness.
Safavi, S. M., Gholami, Y., Askari, F., Fattahi, K., Nami, M., Kamali, A.M., Soltani-Sarvestani, M. A. (2021) “A Novel Inclusive Method in Architectural Behavioral Mapping Based on Neuro-cognitive, Climatic and Spatial Data Correlates”, ANFA Conference, San Diego, California, United States.
Sagerstorm, S.C., & miller, G.E. (2004) Psychological stress and human immune system: A meta- analytic study of 30 years of inquiry. Psychological Bulletin, 130, 601-630.
Shenass, E. D., Daskalakis, C., Liebhaber, A., Braubach, M., & Brown, M. J. (2007) Dampness and mold in the home and depression: An examination of mold- related illnesses and perceived control of one’s home as possible depression pathways. American journal of public health, 97, 1893-1899.
Shu, S., & Ma, H. (2018) The restorative environmental sounds perceived by children. Journal of environmental psychology, 60, 72-80. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2018.10.011.
Sommer, R. (1983) Social design: Creating buildings with people in mind. Engle wood Cliffs, NJ: Prentice- Hall.
Steele, F. (1981) The Sense of Place. CBI Pub Co. Hardcover. January 1.
Sugiyama, T., Leslie, E., Giles-Corti, B., & Owen, N. (2008) Associations of neighbourhood greenness with physical and mental health: do walking, social coherence and local social interaction explain the relationships? Journal of epidemiology and community health, 62(5), e9. https://doi.org/10.1136/jech.2007.064287 .
Takano, T., Nakamura, K., & Watanabe, M. (2002) Urban residential environments and senior citizens' longevity in megacity areas: the importance of walkable green spaces. Journal of epidemiology and community health, 56(12), 913–918. https://doi.org/10.1136/jech.56.12.913.
Thakur, J. S.; Kaur, Rajbir; Rana, Anjalil; Paika, Ronika; Singh, Sukriti; Malhotra, Samir. Systematic review on school health program and health-promoting schools in Southeast Asian region countries. International Journal of Noncommunicable Diseases 8(4):p 170-178, Oct–Dec 2023. | DOI: 10.4103/jncd.jncd_63_23.
Thomas L. (1972) "Germs". The New England Journal of Medicine; 287 (11): 553-5. doi: 10.1056/NEJM197209142871109. PMID 5050429.
Tomei, G. Fioravanti, M., Cerratti, D., Sancini, A., Tomao, E., Rosati, M. V., & Tomei, F. (2010) Occupational exposure to noise and the cardiovascular system: A meta- analysis. Science of the total environment, 408, 681-689.
Topal, Eric (2019) Deep Medicine: How Artificial Intelligence Can Make Healthcare Human Again, Basic Books.
Tuan, Yi- Fu. (1990) Topophilia: A Study of Environmental Perception, Attitudes, and Values. Columbia University Press; Reprint edition; November 20.
Ulrich, R. S. (1983) Aesthetic and affective response to natural environment. In Behavior and the natural environment (pp. 85-125). Springer.
Ulrich, R.S., Simons, R. F., Losito, B.D., Fiorito, E., Miles, M. A., & Zelson, M. (1991) Stress recovery during exposure to natural and urban environments. Journal of Environmental Psychology; 11(3): 201- 230.
Ulrich, R.S., Zimring, C., Zhu, X., DuBose, J., Seo, H. B., Choi, Y.S., et al. (2008) A review of the research literature on evidence- based healthcare design. Health Environments Research and Design Journal.
Van den Berg, A. E., Hartig, T., & Staats, H. (2007) Preference for nature in urbanized societies: Stress, restoration, and the pursuit of sustainability. Journal of social Issues; 63 (1): 79-96.
Van den Berg, A. E., Wesselius, J. E., Maas, J., & Tanja-Dijkstra, K. (2016) Green Walls for a Restorative Classroom Environment: A Controlled Evaluation Study.
Van Dillen, S. M., de Vries, S., Groenewegen, P. P., & Spreeuwenberg, P. (2012) Greenspace in urban neighbourhoods and residents' health: adding quality to quantity. Journal of epidemiology and community health, 66(6), e8. https://doi.org/10.1136/jech.2009.104695.
WHO (1948) Constitution of the World Health Organization. World Health Organization; https://apps.who.int/gb/bd/PDF/bd47/EN/constitution-en.pdf.
WHO (1986) A discussion document on the concept and principles of health promotion". Health Promotion International. Oxford University Press, 1 (1): 73–76. May.
WHO (1997) WHOQOL-BREF. U.S. Version, Questionnaire, June 1997, Updated 1/10/2014 University of Washington Seattle, Washington United States of America. https://depts.washington.edu/seaqol/docs/WHOQOL-BREF%20and%20Scoring%20Instructions.pdf.
WHO (2005) Promoting Mental Health: Concepts, Emerging evidence, Practice a report of the World Health Organization. Geneva.
Wilson, e. (1984) Biophilia. Cambridge: Harvard University Press. USA.