زنان به‌مثابه سوژۀ انقلابی در اندیشۀ «علی شریعتی»
الموضوعات :
فاطمه ذوالفقاریان
1
,
سید محمد علی تقوی
2
,
سید حسین اطهری
3
1 - دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
2 - دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
الکلمات المفتاحية: شریعتی, زنان, ایدئولوژی, انقلاب و روشن فکر.,
ملخص المقالة :
«علی شریعتی»، نمونه روشنفکر عرصۀ عمومی در ایران در دهه 1340 بود که هم صدای نوآوریهای ایدئولوژیکی زمانهاش بود و هم بازتاب سردرگمی‌های آن زمان به شمار میآمد. پيشگامي شريعتي در ميان روشنفكران معاصر ايراني در طرح مسئله زنان در گستره عمومي قابل توجه است و این مقاله سعی دارد تا اندیشۀ سیاسی علی شریعتی را به عنوان روشنفکری اثرگذار در موضوع زنان تحلیل کند. در این پژوهش، پدیدار زن در اندیشههای شریعتی از منظر تحول مفهومی قدرت بررسی خواهد شد و واکاوی وضعیت زنان، آسیب‌شناسی و مشکلات زنان و راهکار شریعتی برای حل آنها با توجه به نقد روایت‌های سنتی و مدرن در نقطه کانونی این مقاله قرار دارد. فرضیه این پژوهش بر این مدعاست که شریعتی درباره زنان، رویکرد چپ‌گرایانه دارد و تلاش می‌کند تا با دیگری قرار دادن غرب به‌مثابه روایتی که از زنان، استفاده ابزاری می‌کنند و بنیادگرایان سنتی که زنان را حذف می‌کنند، راه جدیدی ابداع کند. یافته‌های پژوهش نشان میدهد که شریعتی، روایت انقلابی از مطالبات زن ارائه میدهد و با استفاده از آموزههای ایدئولوژیکی سعی داشته تا زنان ایرانی را به‌مثابه سوژه انقلابی معرفی کند.
احمدی، بابک (1383) ساختار و هرمنوتیک، چاپ سوم، تهران، گام نو.
احمدی، نوشین (1380) زنان در زیر سایه پدرخوانده¬ها، تهران، توسعه.
بروجردی، مهرزاد (1387) روشن¬فکران ایرانی و غرب، ترجمه جمشید شیرازی، چاپ سوم، تهران، فرزان روز.
حقیقت، صادق (1387) روش‌شناسی علوم سیاسی، قم، انتشارات دانشگاه مفید.
رهنما، علی (1381) مسلمانی در جست‌وجوی ناکجاآباد؛ زندگی‌نامه سیاسی علی شریعتی، ترجمه کیومرث قرقلو، چاپ دوم، تهران، گام نو.
سارتر، ژان پل (1363) روشن¬فکر کیست و روشن¬فکری چیست؟، ترجمۀ رضا سیدحسینی، تهران، نقد آگاه.
شریعتی، علی (1350) فاطمه فاطمه است، تهران، چاپخش.
----------- (1351) در نهم اسلام‌شناسی، تهران، چاپخش.
----------- (1357) هفت نامه از مجاهد شهید دکتر علی شریعتی، تهران، ابوذر.
----------- (1360الف) از کجا آغاز کنیم؟ مجموعه آثار، جلد 9، تهران، دفتر تدوین و تنظیم آثار دکتر علی شریعتی.
---------- (1360ب) روشن¬فکر و مسئولیت او در جامعه، مجموعه آثار، جلد 20، تهران، دفتر تدوین و تنظیم آثار دکتر علی شریعتی.
----------- (1384) حجاب، زن، مجموعه آثار، جلد 21، چاپ هجدهم، تهران، چاپخش.
----------- (1394) بازشناسی هویت ایرانی اسلامی، تهران، سپیده‌باوران.
شکوری¬راد، صدیقه (1397) «اندیشه شریعتی درباره زن و حقوق او در اسلام»، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال چهاردهم، شماره 51، صص 75-99.
علی¬اکبری، معصومه (1386) قرائتی فلسفی از یک ضد فیلسوف، تهران، قلم.
علیجانی، رضا (1389) مسئله زنان در ایران (مطالعه موردی: دکتر علی شریعتی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما سارا شریعتی، تهران، دانشگاه پیام نور واحد پرند.
کاشی، محمدجواد (1378) «ضرورت کنکاشی تازه در تعریف مسائل زنان»، مجله زنان، سال هشتم، شماره 61، صص 61-62.
گنجی، اکبر (1386) شریعتی؛ زنان گونی¬پوش و علم بورژوایی، 15 /05/1386، قابل دسترسی در: https: //news.
gooya.
com/politics/archives/2007/08/062032print.
php لاهیجی، شهلا (1391) شریعتی به آزادی زن معتقد نبود، 17/07/1396، قابل دسترسی در: http://drshariati.
org/?p=3049 متین، افشین (1401) هم شرقی و هم غربی، تاریخ روشن¬فکری مدرنیته ایرانی، ترجمه حسن فشارکی، تهران، شیرازه.
محدثی گیلوایی، حسن (1395) زن خودسالار، الگوی شریعتی برای زنان، مصاحبه، قابل دسترسی در: 23/6/1396، http: //fa.
shafaqna.
com/news/185723[25 محمودی، علی (1393) نواندیشان ایرانی؛ نقد اندیشه¬های چالش‌برانگیز و تأثیرگذار در ایران معاصر، تهران، نشرنی.
منوچهری، عباس (1386) رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران، سمت.
میلر، پیتر (1382) سوژه، استیلا و قدرت، ترجمۀ نیکو سرخوش، ترجمه افشین جهاندیده، تهران، نشرنی.
نبوی، نگین (1401) روشن¬فکران و دولت در ایران، سیاست، گفتار و تنگنای اصالت، ترجمه حسن فشارکی، تهران، شیرازه.
نوذری، حسینعلی (1392) فلسفه تاریخ، روش‌شناسی و تاریخ¬نگاری، تهران، طرح نو.
Bayat-Philipp, Mangol (1980) Shiism in Contemporary Iranian Politics: The Case of Ali Shariati. In towards a Modern Iran: Studies in Thouth, Politics and Society, edited by eli Kedourie and Sylvia G. Haim, 155-168. London, Frank Case.
Farhang, Mamsiur (1979) Resisting the Pharaohs: Ali Shariati on Opperession, Race and Class 21, no 1, 31-40.
Richard, Yann (1981) Contemporary Shiei Thought, In Roots of Revolution: An Interpretive History of Modern Iran, Nikkie R. Keddie, With a section by YannRichard, 202-230, New Haven, Yale Univ. Press.
Tully, James (1988) "Meaning and Context: Queintin Skinner and His Critics", Princeton: University press.
